Pełny tekst orzeczenia

Sygn. akt III KRS 16/15
WYROK
W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ
Dnia 6 maja 2015 r.
Sąd Najwyższy w składzie:
SSN Bogusław Cudowski (przewodniczący)
SSN Dawid Miąsik
SSN Krzysztof Staryk (sprawozdawca)
w sprawie z odwołania P. W.
od uchwały Krajowej Rady Sądownictwa z dnia 6 listopada 2014 r. w przedmiocie
przedstawienia wniosków o powołanie do pełnienia urzędu na dwa stanowiska
sędziego Sądu Rejonowego [...], ogłoszone w Monitorze Polskim […],
z udziałem M. R. i J. S.
po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym w Izbie Pracy, Ubezpieczeń
Społecznych i Spraw Publicznych w dniu 6 maja 2015 r.,
oddala odwołanie.
UZASADNIENIE
Referendarz sądowy P.W. zaskarżył odwołaniem do Sądu Najwyższego
uchwałę Krajowej Rady Sądownictwa z dnia 6 listopada 2014 r., w przedmiocie
przedstawienia wniosków o powołanie do pełnienia urzędu na dwa stanowiska
sędziego Sądu Rejonowego w […], ogłoszone w Monitorze Polskim […].
Odwołujący się zarzucił zaskarżonej uchwale naruszenie art. 33 ust. 1 ustawy z
2
dnia 12 maja 2011 r. o Krajowej Radzie Sądownictwa (Dz.U. Nr 126, poz. 714 ze
zm.; dalej również jako: „ustawa o KRS”) przez zaniechanie wszechstronnego
rozważenia sprawy, w tym zgromadzonych w sprawie dokumentów dotyczących
odwołującego się. Wniósł o uchylenie pkt 1 zaskarżonej uchwały (dotyczącego
przedstawienia Prezydentowi RP z wnioskiem o powołanie do pełnienia urzędu na
stanowisku sędziego Sądu Rejonowego kandydatury asystenta sędziego M. R.
oraz asystenta sędziego J. S.) oraz pkt 2 w części dotyczącej odwołującego się (w
części dotyczącej nieprzedstawienia Prezydentowi RP z wnioskiem o powołanie do
pełnienia urzędu na stanowisku sędziego Sądu Rejonowego […] kandydatury
odwołującego się) i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania Krajowej
Radzie Sądownictwa.
W uzasadnieniu odwołania wskazano, że zaskarżona uchwała nie znajduje
oparcia w materiałach źródłowych – odwołujący się posiada bowiem większe
kwalifikacje zawodowe od wybranych przez KRS kandydatów, ponieważ ukończył
studia z wyższymi ocenami, zdał egzamin na wyższą ocenę niż rekomendowani
kandydaci, ponadto zdał egzamin radcowski, posiada dodatkowe wykształcenie,
ukończył studia podyplomowe, ukończył kurs języka angielskiego dla kadr
bankowych, brał udział w licznych szkoleniach w Służbie Więziennej i w Krajowej
Szkole Sądownictwa i Prokuratury. Odwołujący ma także większe doświadczenie
zawodowe i życiowe z racji pracy w innych instytucjach państwowych (bank był
wówczas jednoosobową spółką Skarbu Państwa). Kwalifikacji tych nie może
arbitralnie przekreślić fakt, że odwołujący nie jest i nie był zatrudniony w okręgu
[…]. Jest wręcz zasadą, że na stanowiska sędziowskie wybierane są osoby
związane zawodowo z danym okręgiem. Dlatego też ustawodawca powinien
zastanowić się nad rozwiązaniem legislacyjnym polegającym na tym, że
kandydatury osób z danego okręgu powinny być rozpatrywane przez organy innego
okręgu. Według uzasadnienia uchwały rekomendowani kandydaci nie mają
zdecydowanie wyższych ocen z egzaminu sędziowskiego, nie zdali dodatkowo
innego egzaminu prawniczego i nie posiadają większego doświadczenia
zawodowego i życiowego.
W odpowiedzi na odwołanie Krajowa Rada Sądownictwa wniosła o
oddalenie odwołania P.W. w całości.
3
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
Kompetencje Krajowej Rady Sądownictwa – konstytucyjnego organu
stojącego na straży niezależności sądów i niezawisłości sędziów (art. 186 oraz
art. 187 Konstytucji RP) – zostały określone w obecnie obowiązującej ustawie z
dnia 12 maja 2011 r. o Krajowej Radzie Sądownictwa. Zgodnie z art. 3 ust. 1 pkt 1
tej ustawy do kompetencji Rady należy między innymi rozpatrywanie i ocena
kandydatów do pełnienia urzędu na stanowiskach sędziowskich w sądach
powszechnych. W świetle art. 44 ust. 1 ustawy o KRS kognicja Sądu Najwyższego
do oceny uchwał Krajowej Rady Sądownictwa obejmuje badanie, czy uchwała nie
pozostaje w sprzeczności z prawem. Sąd Najwyższy nie jest właściwy dla
dokonania wyboru najlepszego kandydata spośród osób starających się o
stanowisko sędziego. Taka kompetencja jest domeną Krajowej Rady Sądownictwa,
natomiast weryfikacja rozstrzygnięć Rady przez Sąd Najwyższy polega zasadniczo
na kontroli zachowania przewidzianej procedury (por. wyroki Sądu Najwyższego: z
dnia 15 lipca 2009 r., III KRS 7/09 i III KRS 11/09, niepublikowane, oraz z dnia 20
października 2009 r., III KRS 13/09, Zeszyty Naukowe Sądownictwa
Administracyjnego 2011 nr 11, poz. 93). W konsekwencji określonego
ukształtowania kognicji Sądu Najwyższego w zakresie kontroli postępowania
dotyczącego przedstawienia Prezydentowi RP wniosku o powołanie sędziego,
kontrola sądowa obejmuje w szczególności badanie, czy w danym postępowaniu
zostały zachowane właściwe kryteria oceny zgłaszających się kandydatów oraz czy
przeprowadzono wymagane czynności organów sądowych. Analiza tego, czy
uchwała nie pozostaje w sprzeczności z prawem, dotyczy w szczególności
przestrzegania przez Radę ustawowych warunków powoływania na stanowisko
sędziego, określonych w ustawie – Prawo o ustroju sądów powszechnych oraz
reguł proceduralnych obowiązujących w postępowaniu przed tym organem,
określonych zwłaszcza w rozdziale 3 ustawy o KRS, w szczególności zaś w art. 33,
art. 35 oraz w art. 44 powołanej ustawy.
Stosownie do art. 44 ust. 1 ustawy o KRS uczestnik postępowania przed
Krajową Radą Sądownictwa może odwołać się do Sądu Najwyższego z powodu
4
sprzeczności uchwały Rady z prawem. Rozpoznanie odwołania następuje przy
zastosowaniu przepisów Kodeksu postępowania cywilnego o skardze kasacyjnej
(art. 44 ust. 3 tej ustawy). Określenie sprzeczności uchwały Rady z prawem, która
może stanowić podstawę jej weryfikacji przez Sąd Najwyższy powinno – najogólniej
rzecz biorąc – uwzględniać dwa aspekty. Pierwszy dotyczy konstytucyjnie (art. 186
i art. 187 Konstytucji RP) i ustawowo (por. w szczególności art. 3 ustawy o KRS)
określonej kompetencji Krajowej Rady Sądownictwa, że do kompetencji Rady
należy między innymi rozpatrywanie i ocena kandydatów do pełnienia urzędu na
stanowiskach sędziowskich w sądach powszechnych. Jest to kompetencja
należąca wyłącznie do Krajowej Rady Sądownictwa, której Rada nie traci ze
względu na przewidziany tryb odwoławczy od jej uchwał, a z kolei rozpatrując
odwołanie Sąd Najwyższy nie przejmuje kompetencji i związanej z nią
odpowiedzialności za przedstawienie Prezydentowi RP wniosków o powołanie
sędziów. Drugi aspekt, zresztą ściśle uzależniony od pierwszego, wiąże się z
zasadami postępowania przed Sądem Najwyższym, według reguł postępowania
kasacyjnego. W postępowaniu tym nie prowadzi się postępowania dowodowego,
gdyż wyjaśnienie istotnych okoliczności już zostało zakończone w postępowaniu
przed Radą (por. art. 39813
§ 2 k.p.c.). Zarzucona w odwołaniu sprzeczność z
prawem odnosi się – jak wynika to wprost z art. 44 ust. 1 ustawy o Krajowej Radzie
Sądownictwa – do uchwały Rady. Ponieważ chodzi o sprzeczność z prawem
uchwały Rady, to jeżeli zarzucona sprzeczność odnosiłaby się do przepisów
postępowania (por. druga podstawa skargi kasacyjnej z art. 3983
§ 1 pkt 2 k.p.c.) to
powinna wskazać tylko takie uchybienia, które mogły mieć istotny wpływ na zawarte
w uchwale Rady rozstrzygnięcie. Jeżeli zaś chodzi o sprzeczność z prawem
materialnym, polegającą – jak to wynika z art. 3983
§ 1 pkt 1 k.p.c. – na błędnej
wykładni lub niewłaściwym zastosowaniu, to odwołanie powinno wskazywać
przepis (przepisy), który rozstrzygnięcie uchwały Rady narusza.
Rozpatrzenie według powyższych założeń zarzutu przedstawionego w
odwołaniu P. W. od uchwały Krajowej Rady Sądownictwa z dnia 6 listopada 2014
r., nie ujawniło sprzeczności z prawem zaskarżonej uchwały Rady.
Art. 33 ust. 1 ustawy o KRS zobowiązuje Krajową Radę Sądownictwa, aby
przed podjęciem uchwały w indywidualnych sprawach należących do jej
5
kompetencji, wszechstronnie rozważyła sprawę, na podstawie udostępnionej
dokumentacji oraz wyjaśnień uczestników postępowania lub innych osób, jeśli
zostały złożone. Z treści tego przepisu, przy uwzględnieniu zasad ogólnie
przyjętych w działaniu organów państwa w demokratycznym państwie prawnym
(art. 2 Konstytucji RP) wynika zatem obowiązek wszechstronnego rozpatrzenia i
oceny przez Radę kandydatów do pełnienia urzędu na stanowiskach sędziowskich,
a jego naruszenie może polegać na pominięciu istotnych dla rozstrzygnięcia sprawy
okoliczności wynikających z owej dokumentacji lub wyjaśnień, albo dokonaniu
ustaleń sprzecznych z tymże materiałem. Przepis art. 35 ust. 2 ustawy o KRS
stanowi natomiast, że przy ustalaniu kolejności kandydatów na liście zespół kieruje
się przede wszystkim oceną kwalifikacji kandydatów, a ponadto uwzględnia:
1) doświadczenie zawodowe, opinie przełożonych, rekomendacje, publikacje i inne
dokumenty dołączone do karty zgłoszenia; 2) opinie kolegium właściwego sądu
oraz ocenę właściwego zgromadzenia ogólnego sędziów. Warto w tym miejscu
zauważyć, że ów katalog (adresowany w pierwszej kolejności do zespołu Rady przy
sporządzaniu listy rekomendowanych kandydatów, a w dalszej również do Rady
podejmującej uchwałę) nie ma wyczerpującego charakteru i - poza
wyeksponowaniem oceny kwalifikacji kandydatów - w żadnym razie nie
hierarchizuje kolejnych przymiotów, którymi powinna odznaczać się osoba
ubiegająca się o to stanowisko. Ustawodawca nie zastosował też w art. 35 ust. 2
ustawy o KRS „gradacji kryteriów”. Wszystkim kryteriom - poza oceną kwalifikacji
kandydatów - przypisał bowiem takie samo znaczenie. Co do samych kwalifikacji
kandydatów należy z kolei podkreślić, że wymieniony przepis nie precyzuje tego
pojęcia. Z pewnością jednak nie można utożsamiać owych kwalifikacji tylko z
wymaganiami stawianymi kandydatom w przepisach ustawy o ustroju sądów
powszechnych, gdyż te wyznaczają jedynie minimum standardów dla osoby
ubiegającej się o stanowisko sędziego. Chodzi więc raczej o uwzględnienie w
ocenie kandydatów - poza owym ustawowym minimum - dodatkowych elementów
składających się na teoretyczne i praktyczne umiejętności potrzebne do
wykonywania tego zawodu, jak np. wyniki ukończenia studiów i egzaminu
sędziowskiego, uzyskane stopnie naukowe, ukończone studia podyplomowe i
szkolenia, reprezentowana w toku wykonywania dotychczasowej pracy i
6
analizowana przez sędziów wizytatorów oraz przełożonych wiedza prawnicza,
sposób organizowania pracy i wywiązywania się z obowiązków. W wyroku z dnia
17 sierpnia 2010 r., III KRS 10/10, LEX nr 678015, Sąd Najwyższy wyraził
stanowisko, zgodnie z którym żadne z kryteriów przyjętych przez KRS przy ocenie
kandydatów do pełnienia urzędu sędziego nie ma charakteru decydującego, ani też
nie jest koniecznie wymagane uszeregowanie kandydatów w oparciu o każde z
nich. Decyduje ocena całościowa wynikająca z łącznego zastosowania tych
kryteriów.
Zaskarżona przez odwołującego się uchwała KRS, w ocenie Sądu
Najwyższego, respektuje tak rozumiane regulacje zawarte w obu omówionych
przepisach, to jest w art. 33 ust. 1 i art. 35 ust. 2 ustawy o KRS.
Odwołujący się zarzucaną sprzeczność zaskarżonej uchwały z art. 33 ust. 1
ustawy o KRS uzasadnia twierdzeniem o zaniechaniu wszechstronnego
rozważenia sprawy, w tym zgromadzonych w sprawie dokumentów dotyczących
odwołującego się. W ocenie odwołującego się zaskarżona uchwała nie znajduje
oparcia w materiałach źródłowych - odwołujący posiada bowiem większe
kwalifikacje zawodowe od wybranych przez KRS kandydatów.
W tak określonym - jak to wyżej wskazano - uzasadnieniu zarzutu odwołania
odwołujący się podejmuje próbę podważenia ustaleń faktycznych dokonanych
przez KRS, przeciwstawiając im własną ocenę stanowiącego podstawę tych
ustaleń materiału dowodowego i wywodząc z niej twierdzenie, że jest lepszym
kandydatem niż kandydaci rekomendowani na wolne stanowiska sędziowskie w
Sądzie Rejonowym w G.
Odnosząc się do tych zarzutów, należy podkreślić jeszcze raz, że Sąd
Najwyższy nie ma kompetencji do merytorycznego rozpatrywania kwalifikacji
kandydata na sędziego (a tym bardziej jego kontrkandydatów). Sąd Najwyższy nie
przejmuje bowiem kompetencji Rady jako organu umocowanego przez Konstytucję
RP do rozpatrywania i oceny kandydatów do pełnienia urzędu sędziego, ale ją
uwzględnia, a w postępowaniu zainicjowanym odwołaniem wniesionym od uchwały
Rady podjętej w tym przedmiocie, z mocy art. 39813
§ 2 k.p.c. znajdującego
zastosowanie w tym postępowaniu na podstawie art. 44 ust. 3 o KRS, poza gestią
Sądu Najwyższego pozostają dokonane przez Radę ustalenia faktyczne i ocena
7
dowodów (por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 22 lipca 2013 r., III KRS 209/13,
dotychczas niepublikowany).
Z uzasadnienia zaskarżonej uchwały Krajowej Rady Sądownictwa wynika, że
KRS, rozpatrując i oceniając kandydatury zgłoszone na wolne stanowiska
sędziowskie w Sądzie Rejonowym w […], dysponowała kompletną dokumentacją
dotyczącą osób biorących udział w konkursie oraz listą rekomendacyjną zespołu
członków Rady, sporządzoną po zapoznaniu się z tą dokumentacją. Podkreślić
trzeba, że uzasadnienie uchwały Rady nie może być powtórzeniem treści całego
zgromadzonego materiału sprawy. Z uzasadnienia zaskarżonej uchwały wynika
jednak tryb procedowania przez Radę oraz to, że Krajowa Rada Sądownictwa,
rozpatrując kandydatury na wolne stanowiska sędziowskie w Sądzie Rejonowym
[…] – podzielając przedstawioną przez Zespół członków KRS rekomendację –
wzięła pod uwagę wszystkie okoliczności dotyczące poszczególnych uczestników
postępowania, rzutujące na ocenę ich predyspozycji do pełnienia urzędu na
stanowisku sędziego tego Sądu, a zwłaszcza te, o których mowa w art. 35 ust. 2
ustawy o KRS, tj. kwalifikacje, doświadczenie zawodowe kandydatów, opinie
wizytatorów i przełożonych, rekomendacje oraz wyniki głosowań organów sądu i
samorządu sędziowskiego. Kryteria, którymi kierowała się Rada, podejmując
decyzję o przedstawieniu Prezydentowi RP konkretnej osoby z wnioskiem o
powołanie do pełnienia urzędu na stanowisku sędziego, są określone w
uzasadnieniu zaskarżonej uchwały i wynikają ze szczegółowego umotywowania
przyczyn dokonanego wyboru. Są nimi między innymi: oceny kwalifikacyjne,
doświadczenie zawodowe oraz poparcie środowiska sędziowskiego. Krajowa Rada
Sądownictwa, po wszechstronnym rozważeniu całokształtu okoliczności sprawy -
podzielając stanowisko Zespołu członków KRS - uznała, że w przedmiotowej
procedurze konkursowej najlepszymi kandydatami są asystent sędziego M. R. oraz
asystent sędziego J. S., którzy zostaną przedstawieni Prezydentowi RP z
wnioskami o powołanie do pełnienia urzędu na stanowisku sędziego Sądu
Rejonowego w […]. W ocenie Rady za dokonanym wyborem przemawiają oceny
kwalifikacji rekomendowanych kandydatów, posiadane przez nich doświadczenie
zawodowe, wnioski płynące z opinii na temat ich pracy, a także uzyskane poparcie
środowiska sędziowskiego. Według KRS – przy uwzględnieniu oceny całościowej
8
wynikającej z łącznego zastosowania ustawowych kryteriów – w niniejszym
postępowaniu nominacyjnym na wybór zasługują kandydatury rekomendowanych
kandydatów. Rada dokonując takiej oceny miała na uwadze przymioty wskazane w
bardzo dobrych ocenach kwalifikacyjnych dotyczących pracy rekomendowanych
kandydatów; posiadają oni obszerną i pogłębioną wiedzę merytoryczną,
predysponującą ich do objęcia stanowiska sędziego; posiadają odpowiednie
doświadczenie zawodowe, a ponadto otrzymali bardzo wysokie poparcie
środowiska sędziowskiego. W ocenie KRS pozostali kandydaci ubiegający się o
stanowisko sędziego Sądu Rejonowego w […] w tym odwołujący się referendarz
sądowy P. W. spełniają kryteria ustawowe powołania na urząd sędziego i
prezentują odpowiedni poziom merytoryczny; jednak ogólne oceny kwalifikacji tych
osób nie są tak wyróżniające, jak oceny kwalifikacji asystenta sędziego M. R. oraz
asystent sędziego J. S.
Zaprezentowana w uzasadnieniu zaskarżonej uchwały ocena kandydatur,
wbrew odmiennemu stanowisku odwołującego się, jest wynikiem wszechstronnego
rozważenia przez Krajową Radę Sądownictwa wszystkich aspektów sprawy i nie
można przypisać jej sprzeczności z prawem, w tym zwłaszcza z art. 33 ust. 1
ustawy o KRS. Zawarte w uzasadnieniu zaskarżonej uchwały wyjaśnienia
dotyczące dokonanego przez Radę wyboru innego kandydata świadczyły o tym, że
o wyborze M. R. oraz J. S. na wolne stanowiska sędziowskie w Sądzie Rejonowym
w […] decydowała całościowa i wszechstronnie przeprowadzona ocena wynikająca
z łącznego zastosowania właściwych kryteriów tej oceny.
Bezpodstawne są zarzuty odwołującego się dotyczące nieuwzględnienia
przez KRS tego, że „odwołujący posiada większe kwalifikacje zawodowe ponieważ
ukończył studia z wyższymi ocenami, zdał egzamin na wyższą ocenę niż
rekomendowani kandydaci, ponadto zdał egzamin radcowski, posiada dodatkowe
wykształcenie, ukończył studia podyplomowe, ukończył kurs języka angielskiego
dla kadr bankowych, brał udział w licznych szkoleniach w Służbie Więziennej i w
Krajowej Szkole Sądownictwa i Prokuratury…”.
Odnosząc się do przedstawionych twierdzeń odwołującego się stwierdzić
należy, że wszystkie wskazane okoliczności (elementy oceny odwołującego się)
zostały uwzględnione przez KRS w procedurze kwalifikacyjnej i sporządzaniu przez
9
zespół KRS listy osób rekomendowanych, jednak nie przyznano im
najważniejszego znaczenia. W powoływanym już wyżej wyroku z dnia 17 sierpnia
2010 r., III KRS 10/10, Sąd Najwyższy wyraził stanowisko, zgodnie z którym żadne
z kryteriów przyjętych przez KRS przy ocenie kandydatów do pełnienia urzędu
sędziego nie ma charakteru decydującego, ani też nie jest koniecznie wymagane
uszeregowanie kandydatów w oparciu o każde z nich. Decyduje ocena całościowa
wynikająca z łącznego zastosowania tych kryteriów.
Z uzasadnienia uchwały nie wynika, aby względem odwołującego się
zastosowano inne kryteria oceny, niż te zastosowane przez Radę w stosunku do
rekomendowanych kandydatów.
Pokreślić trzeba, że podstawą odwołania od uchwały KRS nie mogą być –
stanowiące wyraz subiektywnych odczuć skarżącego – zarzuty, które dotyczą
ustalenia faktów lub oceny dowodów w sprawie (art. 3983
§ 3 k.p.c. w związku z
art. 44 ust. 3 ustawy o KRS). Samo niezadowolenie lub subiektywne poczucie
pokrzywdzenia kandydata do objęcia wolnego stanowiska sędziego nie stanowi
uzasadnionej lub usprawiedliwionej podstawy odwołania od uchwały KRS o
nieprzedstawieniu Prezydentowi RP wniosku o powołanie na wakujące stanowisko
sędziowskie. Weryfikacja kwalifikacji poszczególnych kandydatów ubiegających się
o stanowiska sędziowskie należy do Rady, a podstaw do twierdzenia, że zostały
przekroczone granice swobodnego uznania, nie mogą stanowić odmienne – z
natury subiektywne – zapatrywania w odniesieniu do własnych osiągnięć, walorów i
przymiotów (por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 17 lipca 2014 r., III KRS 17/14,
dotychczas niepublikowany).
Zaprezentowana w uzasadnieniu zaskarżonej uchwały ocena kandydatur
jest wynikiem wszechstronnego rozważenia przez Krajową Radę Sądownictwa
wszystkich aspektów sprawy i nie można przypisać jej cech dowolności. Wyklucza
to dalszą ingerencję Sądu Najwyższego w dokonany przez Radę wybór
kandydatów na wolne stanowiska sędziowskie.
Podkreślić trzeba, że w rozstrzygnięciu Krajowej Rady Sądownictwa nie
zawiera się negatywne określenie kwalifikacji odwołującego z punktu widzenia
przymiotów osoby starającej się o urząd sędziego. Istotą rozstrzygnięcia jest
bowiem wybór innej osoby, jako kandydata lepszego, bez jednakże jakiejkolwiek
10
dyskwalifikacji odwołującego się. Wskazane bowiem przez niego w odwołaniu
cechy, predyspozycje, kwalifikacje i kompetencje zawodowe, czyniły go bowiem
bardzo dobrym kandydatem na urząd sędziego Sądu Rejonowego.
Z powyższych przyczyn wobec braku wykazania w odwołaniu naruszenia
prawa przez Krajową Radę Sądownictwa, Sąd Najwyższy orzekł stosownie do
art. 39814
k.p.c. w związku z art. 44 ust. 3 ustawy o Krajowej Radzie Sądownictwa.