Pełny tekst orzeczenia

POSTANOWIENIE

Dnia 11 czerwca 2015 r.

Sąd Okręgowy w Bydgoszczy Wydział VIII Gospodarczy

w składzie następującym:

Przewodniczący: SSO Marek Tauer

po rozpoznaniu w dniu 11 czerwca 2015 r. w Bydgoszczy

na posiedzeniu niejawnym

sprawy z powództwa: M. N.

przeciwko: J. S.

o zapłatę

na skutek zażalenia pozwanego

na postanowienie Sądu Rejonowego w Bydgoszczy z dnia 16 lutego 2015r., sygn. akt VIII GC 1159/13 upr

postanawia:

1.  zmienić zaskarżone postanowienie w ten sposób, że w pkt 2 w miejsce zniesienia kosztów wzajemnie między stronami, zasądzić od powódki na rzecz pozwanego kwotę 617 zł (sześćset siedemnaście złotych) tytułem kosztów procesu,

2.  zasądzić od powódki na rzecz pozwanego kwotę 180 zł (sto osiemdziesiąt złotych) tytułem kosztów postępowania zażaleniowego

UZASADNIENIE

Zaskarżonym postanowieniem Sąd Rejonowy w Bydgoszczy, na wniosek pozwanego, uzupełnił swoje postanowienie w przedmiocie umorzenia postępowania o postanowienie
rozstrzygające o kosztach postępowania w ten sposób, że zniósł te koszty wzajemnie między stronami.

Sąd Rejonowy wskazał, że brak jest podstaw do zasądzenia kosztów procesu na rzecz pozwanego od powódki. Pozwany po doręczeniu mu pisma o cofnięciu powództwa nie wniósł
o przyznanie mu kosztów. Obecny pełnomocnik pozwanego nie złożył wniosku o zasądzenie kosztów na rozprawie. Wobec powyższego Sąd uznał, że zastosowanie znajdowała norma z art. 109 § 1 kpc. Ponadto Sąd Rejonowy wskazał, że przebieg postępowania, w którym doszło do odraczania rozprawy z powodu zmiany pełnomocnika przez pozwanego, wskazywał na jego przedłużanie, co było sprzeczne z dobrymi obyczajami (art. 3 kpc). W tej sytuacji Sąd uznał, że znajdowała zastosowanie zasada słuszności z art. 102 kpc, pozwalająca nie obciążać powódki kosztami procesu strony pozwanej.

W zażaleniu na postanowienie pozwany zarzucił naruszenie art. 98 § 1 kpc w zw. z art. 109 § 1 kpc, polegające na nieobciążaniu strony przegrywającej kosztami postępowania, mimo złożonego w tym zakresie wniosku. Zarzucił też naruszenie przepisu art. 102 kpc poprzez jego zastosowanie w sytuacji braku ku temu przesłanek.

Pozwany wniósł o zmianę zaskarżonego postanowienia poprzez zasądzenie kosztów postępowania w sposób zgodny z wnioskiem zawartym w sprzeciwie, a także o obciążenie strony powodowej kosztami postępowania zażaleniowego, w tym kosztami zastępstwa według norm przepisanych.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Zażalenie zasługuje na uwzględnienie.

Brak rozstrzygnięcia o kosztach postępowania w postanowieniu o umorzeniu postępowania jest wadą procesową orzeczenia podlegającą uzupełnieniu w trybie art. 351 kpc
w zw. z art. 361 kpc. Prawidłowo zatem Sąd pierwszej instancji postanowił na wniosek pozwanego wydać brakujące postanowienie. Wydane rozstrzygniecie nie odpowiadało jednak prawu i to w oparciu o obie podstawy prawne zastosowane przez Sąd pierwszej instancji.

W pierwszym rzędzie zważyć należało, że rezygnacja z roszczenia pierwotnie dochodzonego, wyrażona cofnięciem pozwu niweczy - jak stanowi art. 203 § 2 kpc- wszelkie skutki, jakie ustawa wiąże z wytoczeniem powództwa. Strona powodowa jest w takiej sytuacji traktowana jako przegrywająca sprawę, co w zakresie kosztów procesu powoduje obowiązek ich zwrotu na żądanie przeciwnika. Rozstrzygnięcie o kosztach procesu przy cofnięciu pozwu powinno uwzględniać ogólne i szczególne reguły orzekania o kosztach procesu, w tym także zastosowane przez Sąd Rejonowy: art. 109 kpc i 102 kpc.

Jak wskazano w orzecznictwie, artykuł 203 § 3 kpc harmonizuje i dopełnia art. 109 § 1 kpc, gwarantując pozwanemu dostateczny czas na złożenie wniosku o zwrot kosztów, jeżeli ten nie uczynił tego w trybie art. 109 § 1 zd. 1 kpc, a więc w szczególności w odpowiedzi na pozew. Złożenie na podstawie art. 109 § 1 kpc wniosku o zwrot kosztów postępowania jest skuteczne także wtedy, gdy postępowanie to kończy się jego umorzeniem wskutek cofnięcia pozwu. Nie jest w takiej sytuacji wymagany dodatkowy wniosek pozwanego o zwrot kosztów na podstawie art. 203 § 3 kpc. Wskazany przepis ma zastosowanie właśnie w sytuacji, gdy pozwany nie złożył uprzednio wniosku w trybie art. 109 § 1 kpc (postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 26 lipca 2012 r., sygn. akt II CZ 73/12).

Złożony zatem w sprzeciwie od nakazu zapłaty wniosek o przyznanie kosztów postępowania, w tym kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych (k. 52 akt), pozostawał aktualny, bez potrzeby zgłaszania nowego żądania po cofnięciu pozwu przez powódkę. Raz zgłoszone żądanie zwrotu kosztów nie wygasło, także wskutek zmiany pełnomocnika procesowego pozwanego w trakcie postępowania.

Zdaniem Sądu, w niniejszej sprawie nie zachodziły też podstawy do zastosowania art. 102 kpc, który jak wynika z jego treści, ma zastosowanie w szczególnie uzasadnionych wypadkach.

Jak słusznie przyjmuje się w orzecznictwie, podstaw do zastosowania art. 102 kpc należy poszukiwać w konkretnych okolicznościach danej sprawy przekonujących o tym, że w danym wypadku obciążenie strony przegrywającej kosztami procesu na rzecz przeciwnika byłoby niesłuszne, niesprawiedliwe. Należą do nich zarówno fakty związane z samym procesem jak
i leżące poza nim, a dotyczące stanu majątkowego strony. Okoliczności te powinny być oceniane przede wszystkim z uwzględnieniem zasad współżycia społecznego, w świetle których uzasadniona jest ocena, że chodzi o przypadek szczególnie uzasadniony.

W konkretnych okolicznościach rozpoznawanej sprawy, Sąd Rejonowy nie uzasadnił podstaw skorzystania z art. 102 kpc, poza zupełnie nieuzasadnionym zarzuceniem sprzeczności
z dobrymi obyczajami działania pozwanego polegającego na zmianie pełnomocnika procesowego w trakcie postępowania. Tak ogólnikowej ocenie, nie popartej analizą przyczyn zaistniałej sytuacji i jej wpływu na postępowanie, należało przypisać cechy dowolności.

Rację należało przyznać skarżącemu, że stanowisko Sądu Rejonowego prowadziłoby do nieuzasadnionego ograniczenia prawa strony do reprezentacji przez profesjonalnego pełnomocnika i wprowadzenie dodatkowej sankcji o charakterze majątkowym w sytuacji wymuszającej zmianę. Sąd Rejonowy nie ustalił przy tym przyczyn zmiany pełnomocnika, co czyniło jego założenie o jej sprzeczności z dobrymi obyczajami zupełnie apriorycznym. Brak także uzasadnienia dla uznania, że dokonanie zmiany przyczyniło się do nieuzasadnionego przedłużenia postępowania, w sytuacji w której istniało wiele innych czynników przedłużających postępowanie, a związanych z odraczaniem rozprawy z uwagi na ustalenie danych świadków i ich nieobecnością na kolejnych terminach rozprawy. Winą za te opóźnienia nie można obciążać strony pozwanej.

Przewidziana w art. 3 kpc klauzula zobowiązująca strony do dokonywania czynności procesowych zgodnie z dobrymi obyczajami, ma wyrażać powinność stron działania w toku postępowania w sposób rzetelny i zgodny z zasadą lojalności wobec strony przeciwnej oraz sądu. Wprowadzenie tego obowiązku ma zapobiegać nadużywaniu przez strony ich uprawnień procesowych oraz pomagać w koncentracji materiału dowodowego w postępowaniu cywilnym.
W zaskarżonym postanowieniu nie znalazło się wyjaśnienie na czym polegały naruszenia powyższych zasad przez pozwanego. Natomiast dokonana przez Sąd Okręgowy analiza akt sprawy, w tym czynności procesowych stron i ich stanowisk wyrażanych w pismach i na rozprawie nie uzasadniały uznania, by postępowanie pozwanego kwalifikować jako sprzeczne
z dobrymi obyczajami.

W tej sytuacji nieobciążenie powódki kosztami sądowymi prowadziłoby do jej uprzywilejowania i zmuszało pozwanego do poniesienia kosztów obrony praw bez możliwości odzyskania poniesionych kosztów.

Mając powyższe na uwadze Sąd Okręgowy na podstawie art. 386 § 1 kpc w związku z art. 397 § 2 kpc zmienił zaskarżone postanowienie w przedmiocie kosztów postępowania w ten sposób że zasądził od powódki, jako formalnie przegrywającej postępowanie, żądane przez pozwanego koszty, które poniósł w związku z obroną. Złożyło się na nie wynagrodzenie pełnomocnika procesowego pozwanego w wysokości stawki minimalnej określonej w § 6 pkt 3 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 28 września 2002 r. w sprawie opłat za czynności radców prawnych oraz ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów pomocy prawnej udzielonej przez radcę prawnego ustanowionego z urzędu (Dz. U. z 2013 r., poz. 490) oraz opłata skarbowa od pełnomocnictwa.

O kosztach postępowania zażaleniowego Sąd orzekł zgodnie z zasadą odpowiedzialności za wynik sprawy – art. 98 § 1 kpc i zasądził od przegrywającej powódki na rzecz pozwanego koszty opłaty sądowej od zażalenia – 30 zł oraz wynagrodzenie pełnomocnika procesowego obliczone na podstawie § 6 pkt 3 w zw. z § 12 ust. 2 pkt 1 powołanego wyżej rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 28 września 2002 r. w wysokości 150 zł.