Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 22 lipca 2015 r.

Sąd Okręgowy w Poznaniu, Wydział XVII Karny - Odwoławczy w składzie:

Przewodniczący: SSO Tadeusz Jaworski

Sędziowie: SSO Anna Judejko

SWSO Wojciech Wierzbicki /spr./

Protokolant p.o. stażysty Anna Kujawińska

przy udziale Prokuratora Prokuratury Okręgowej w Poznaniu - Marzanny Woltmann Frankowskiej

po rozpoznaniu w dniu 22 lipca 2015 r.

sprawy P. K.

oskarżonego z art. 13 § 1 kk. w zw. z art. 286 § 1 kk i inne,

na skutek apelacji wniesionej przez obrońcę oskarżonego

od wyroku Sądu Rejonowego Poznań – Nowe Miasto i Wilda w Poznaniu

z dnia 18 października 2012 roku, wydanego w sprawie sygn. akt. III K 578/11,

uchyla zaskarżony wyrok i sprawę przekazuje Sądowi Rejonowemu Poznań – Nowe Miasto i Wilda w Poznaniu do ponownego rozpoznania.

Wojciech Wierzbicki Tadeusz Jaworski Anna Judejko

UZASADNIENIE

Wyrokiem wydanym w dniu 18 października 2012 roku w sprawie o sygnaturze akt III K 578/11 Sąd Rejonowy Poznań – Nowe Miasto i Wilda w Poznaniu uznał oskarżonego P. K. za winnego tego, że:

1.  W okresie od początku grudnia 2009 r. do 10 lutego 2010 r. w P. wspólnie i w porozumieniu z M. K. usiłował doprowadzić (...) SA do niekorzystnego rozporządzenia mieniem – pieniędzmi w kwocie 190.000 złotych poprzez upozorowanie kradzieży samochodu marki A. (...) nr rej. (...) będącego własnością (...) Bank SA prowadzące do wypłaty odszkodowania z tytułu umowy (...) Casco nr (...), lecz zamierzonego celu nie osiągnął z uwagi na czynności podjęte przez funkcjonariuszy Policji, przy czym czynu tego dopuścił się w ciągu 5 lat po odbyciu kary co najmniej 6 miesięcy pozbawienia wolności za podobne przestępstwa umyślne orzeczoną wyrokiem Sądu Rejonowego w Poznaniu (sygn. V K 1635/00), tj. popełnienia przestępstwa z art. 13 § 1 k.k. w zw. z art. 286 § 1 k.k. i art. 64 § 1 k.k., i za to wymierzył oskarżonemu karę 3 lat pozbawienia wolności oraz 100 stawek dziennych grzywny po 20 złotych,

2.  W okresie od początku grudnia 2009 r. do 11 lutego 2010 r. w P., działając w krótkich odstępach czasu, w wykonaniu z góry powziętego zamiaru, nakłaniał E. K. do złożenia w Komisariacie Policji fałszywego zawiadomienia o niepopełnionym przestępstwie kradzieży samochodu marki A. (...) nr rej. (...) oraz fałszywych zeznań dotyczących okoliczności utraty ww. samochodu, tj. popełnienia przestępstwa z art. 18 § 2 k.k. w zw. z art. 238 k.k. i art. 233 § 1 k.k. w zw. z art. 11 § 2 k.k. i art. 12 k.k., i za to wymierzył oskarżonemu karę 10 miesięcy pozbawienia wolności.

Na tej podstawie Sąd wymierzył oskarżonemu karę łączną 3 lat i 4 miesięcy pozbawienia wolności.

Apelację od powyższego wyroku wywiódł obrońca oskarżonego, zarzucając obrazę prawa procesowego, która miała wpływ na treść rozstrzygnięcia - art. 6 k.p.k. w zw. z art. 391 § 1 k.p.k. poprzez nieuwzględnienie wniosku obrońcy o umożliwienie zadawania pytań przed odczytaniem E. K. protokołów uprzednio złożonych wyjaśnień, art. 5 § 2 k.p.k. poprzez rozstrzygnięcie nieusuwalnych wątpliwości na niekorzyść oskarżonego, oraz art. 7 k.p.k., poprzez dokonanie dowolnej zamiast swobodnej oceny dowodów.

Mając powyższe na uwadze obrońca oskarżonego wniósł o zmianę zaskarżonego wyroku przez uniewinnienie P. K..

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Niezależnie od zarzutów apelacji obrońcy oskarżonego – zaskarżony wyrok podlegał uchyleniu a sprawa wymagała przekazania Sądowi pierwszej instancji do ponownego rozpoznania. W związku z tym rozpoznanie uchybień podniesionych przez obrońcę oskarżonego byłoby przedwczesne.

W rozpoznawanej sprawie niezależnie od siebie zaistniały dwie kategorie uchybień, które jednak rozpatrywane łącznie świadczyły o zaistnieniu uchybienia z art. 439 § 1 pkt 10 k.p.k.

Oskarżony P. K. już podczas pierwszego przesłuchania poinformował, że leczył się (choć nie ostatnio) psychiatrycznie „na stany depresyjne”. Informacja ta nie spowodowała jednak żadnych czynności ze strony Prokuratora ukierunkowanych na ustalenie nie tylko stanu poczytalności oskarżonego in tempore criminis, ale także możliwości brania udziału w postępowaniu i prowadzenia w sposób samodzielny i rozsądny obrony. Stosownych ustaleń nie podjął także Sąd pierwszej instancji. Tymczasem bezpośrednio po wpłynięciu akt sprawy do Sądu odwoławczego okazało się, że oskarżony pozostaje w stałym leczeniu w (...) w K., przy czym krótko po wyroku był hospitalizowany w Wojewódzkim Szpitalu (...) w K.. Co więcej – obrońca oskarżonego przedłożył opinię sądowo-psychiatryczną z dnia 4 grudnia 2012 r. uzyskaną w innym postępowaniu, która wskazywała na tak głębokie zaburzenia adaptacyjne o obrazie depresyjno-lękowym u osoby z nieprawidłową osobowością, które czyniły oskarżonego niezdolnym nawet do odbywania kary. To stanowiło asumpt do podjęcia przez Sąd odwoławczy dalej idących ustaleń dotyczących stanu zdrowia psychicznego P. K.. Uzyskane dokumenty potwierdziły wieloletnie leczenie psychiatryczne oskarżonego P. K. oraz kilkakrotną hospitalizację w Wojewódzkim Szpitalu (...) w K.. Opinia biegłych lekarzy psychiatrów z dnia 28 maja 2013 r. dowodziła, że oskarżony in tempore criminis miał zachowaną zdolność rozpoznania znaczenia czynów i pokierowania swoim postępowaniem, jednak zaburzenia adaptacyjne depresyjne o znacznym nasileniu objawów uniemożliwiają oskarżonemu udział w postępowaniu karnym przez okres 6 miesięcy. Co istotne – z dokumentów lekarskich wynikało, że dolegliwości stwierdzone przez biegłych nie tyle powstały, co nasiliły się pod koniec 2012 roku. To oznaczało, że również w czasie procesu, w okresie pomiędzy 22 marca a 15 października 2012 r. istniały wątpliwości co do poczytalności oskarżonego lub choćby możliwości prowadzenia obrony w sposób samodzielny oraz rozsądny. Na gruncie przepisów postępowania obowiązujących do 30 czerwca 2015 roku – oznaczało to wysokie prawdopodobieństwo istnienia okoliczności utrudniających obronę, w rozumieniu art. 79 § 2 k.p.k. Uzasadniało zatem przyjęcie obligatoryjnego udziału obrońcy.

Oskarżony P. K. wyznaczył obrońcę z wyboru – b. adwokata K. R.. Ten udzielił w dniu 14 kwietnia 2011 roku upoważnienia do zastępowania go na rozprawie przeciwko P. K. apl. adw. A. D.. Na podstawie tego upoważnienia apl. adw. A. D. występowała na trzech (spośród pięciu) terminów rozprawy: 22 marca, 23 kwietnia i 11 czerwca 2012 roku. Tymczasem już 8 września 2011 roku, w związku z zawieszeniem adw. K. R. w czynnościach – wyznaczono czasowego zastępcę adw. K. R. w osobie adw. Ż. D.. A zatem na trzech terminach rozprawy oskarżony nie był reprezentowany przez prawidłowo umocowanego obrońcę i z pewnością nie miał świadomości takiego stanu rzeczy. A przecież tydzień po pierwszym terminie rozprawy adw. Ż. D. wniosła zażalenie (k. 1056) i udzieliła pełnomocnictwa substytucyjnego adw. C. L.. Sąd zorientował się w nieprawidłowości dopiero po trzecim terminie i zwrócił się do adw. Ż. D. czy potwierdza upoważnienie dla apl. adw. A. D. i czy wnosi o powtórzenie przeprowadzonych dotąd dowodów. Obrońca oskarżonego nie ustosunkowała się do tego pytania, ograniczając się jedynie do wystawienia upoważnienia dla apl. adw. A. D. datowanego na dzień 26 lipca 2012 r. (k. 1199). Sąd nie zgłębiał więcej tej kwestii. To jednak oznaczało, że dopiero począwszy od czwartego terminu w rozprawie brał udział obrońca oskarżonego. Okoliczność ta nie miałaby istotnego znaczenia w sytuacji, gdyby obrona miała charakter fakultatywny. Ale – jak to wyżej wskazano – wobec nie zdiagnozowania mankamentów w sferze psychiki oskarżonego P. K., które również w czasie rozprawy świadczyły zdaniem Sądu Okręgowego o istnieniu okoliczności utrudniających obronę –kwestia ta wywoływała daleko idące konsekwencje. W rozprawie nie brał bowiem udziału obrońca, którego udział był obowiązkowy (art. 439 § 1 pkt 10 k.p.k. w zw. z art. 79 § 2 i 3 k.p.k.).

W tej sytuacji Sąd Okręgowy w Poznaniu zobowiązany był uchylić zaskarżony wyrok i sprawę przekazać Sądowi Rejonowemu Poznań – Nowe Miasto i Wilda w Poznaniu do ponownego rozpoznania.

Wojciech Wierzbicki Tadeusz Jaworski Anna Judejko