Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 21 kwietnia 2015 r.

Sąd Apelacyjny w Warszawie VI Wydział Cywilny w składzie:

Przewodniczący - Sędzi a SA Małgorzata Borkowska

Sędziowie: SA Małgorzata Manowska (spr.)

SO del. Anna Rachocka

Protokolant: Izabela Nowak

po rozpoznaniu w dniu 21 kwietnia 2015 r. w Warszawie

na rozprawie sprawy z powództwa (...) S.A. w Ż.

przeciwko Szpitalowi (...) w W.

o zapłatę

na skutek apelacji pozwanego

od wyroku Sądu Okręgowego w Warszawie

z dnia 3 stycznia 2014 r.

sygn. akt IV C 495/13

I.  oddala apelację;

II.  zasądza od Szpitala (...) w W. na rzecz (...) S.A. w Ż. kwotę 900 zł (dziewięćset złotych) tytułem zwrotu kosztów postępowania apelacyjnego.

VI ACa 713/14

UZASADNIENIE

Pismem z dnia 6 grudnia 2012 r. (...) S.A. z siedzibą w Ż. złożyła pozew przeciwko Szpitalowi (...) w W., wnosząc o wydanie nakazu zapłaty w postępowaniu nakazowym i orzeczenie nim, że strona pozwana winna zapłacić stronie powodowej kwotę 139 816,63 zł wraz z odsetkami liczonymi w następujący sposób: od kwoty 120 169,75 zł – odsetki umowne w wysokości sumy odsetek ustawowych pomniejszonych o 3 p.p. oraz odsetek w wysokości 1,5 x krotności odsetek ustawowych w skali roku, nie przekraczających jednakże odsetek maksymalnych, o których mowa w art. 359 § 2 ¹ k.c. od dnia wniesienia pozwu do dnia zapłaty oraz od kwoty 19 646,88 zł odsetki ustawowe od dnia wniesienia pozwu do dnia zapłaty. Ponadto powód wnosił o zasądzenie od pozwanego na jego rzecz kosztów postępowania nakazowego według norm przepisanych, w tym koszty zastępstwa procesowego w kwocie 7 217 zł (w tym 17 zł tytułem opłaty od ustanowionego pełnomocnictwa) w ciągu dwóch tygodni od daty otrzymania nakazu albo w tym terminie wnieść zarzuty.

W uzasadnieniu powód wskazał, że w razie uznania przez Sąd, iż dokumenty dołączone przez powoda do treści niniejszego pozwu nie są wystarczającą podstawą do wydania nakazu zapłaty w postępowaniu nakazowym, powód wniósł o wydanie nakazu zapłaty w postępowaniu upominawczym.

Nakazem zapłaty w postępowaniu nakazowym z dnia 27 grudnia 2012 r., (sygn. akt IV GNc 472/12), Sąd Okręgowy w Legnicy nakazał pozwanemu Szpitalowi (...) w W. zapłacić powodowi (...) S.A. w Ż. kwotę 139 816,63 zł z odsetkami umownymi w wysokości sumy odsetek ustawowych pomniejszonych o 3 p.p. oraz odsetek w wysokości 1,5 x krotności odsetek ustawowych w skali roku, nie przekraczających jednak odsetek maksymalnych, o których mowa w art. 359 § 2 ¹ k.c. od kwoty 120 169,75 zł od dnia 6 grudnia 2012 roku do dnia zapłaty i odsetkami ustawowymi od kwoty 19 646,88 zł od dnia 6 grudnia 2012 roku do dnia zapłaty oraz kwotę 5 365 zł tytułem kosztów procesu, w tym kwotę 3 617 zł tytułem kosztów zastępstwa procesowego, w terminie dwóch tygodni od doręczenia nakazu, albo wnieść w tymże terminie zarzuty do sądu.

W zarzutach od nakazu zapłaty pozwany Szpital (...) w W. wniósł o uchylenie nakazu zapłaty w całości, skierowanie sprawy na rozprawę i oddalenie powództwa ponad kwotę 134 741,08 zł z uwagi na fakt, że pozwany rozliczył względem powoda kwotę 5 075,55 zł przypadającą na zaspokojenie roszczenia objętego pozwem w niniejszej sprawie.

W dalszej kolejności pozwany wniósł o oznaczenie sposobu wykonania pozostałej do zapłaty części zobowiązania poprzez uregulowanie tej należności w 4 równych ratach, płatnych kwartalnie na koniec danego kwartału począwszy od dnia 1 lipca 2013 r., o umorzenie odsetek od należności stanowiących podstawę wniesionego roszczenia, a także o odstąpienie od obciążania pozwanego kosztami procesu, w tym kosztami zastępstwa procesowego w trybie art. 102 k.p.c.

Pismem z dnia 18 lutego 2013 r. powód – w związku z wpłatą dokonaną przez pozwanego w dniu 25 stycznia 2013 r., a więc po wytoczeniu przedmiotowego powództwa – ograniczył roszczenie o kwotę dokonanej wpłaty w wysokości 136 002,69 zł i cofnął pozew w tym zakresie na skutek spełnienia roszczenia w toku postępowania. W przypadku złożenia przez stronę pozwaną zarzutów, powód wniósł o wydanie wyroku utrzymującego nakaz zapłaty w mocy co do kwoty 3 813,94 zł tytułem brakującej części należności głównej wraz z odsetkami oraz kosztów procesu, w tym kosztów zastępstwa procesowego w wysokości 3 600 zł oraz 17 zł tytułem opłaty od ustanowionego pełnomocnictwa, oraz umorzenia postępowania w dalszym zakresie jako bezpodstawnego.

Pismem z dnia 8 marca 2013 r. pozwany oświadczył, że wyraża zgodę na cofnięcie pozwu w niniejszej sprawie w zakresie, w jakim dokonał tego powód oraz wniósł o umorzenie postępowania w tym zakresie, oddalenie powództwa w pozostałej części oraz odstąpienie od obciążania pozwanego wszelkimi ewentualnymi kosztami procesu na zasadzie art. 102 k.p.c. Ponadto pozwany wniósł o zasądzenie od powoda na rzecz pozwanego kosztów zastępstwa procesowego według norm prawem przepisanych.

Wyrokiem z dnia 3 stycznia 2014 r. Sąd Okręgowy w Warszawie utrzymał w mocy nakaz zapłaty z dnia 27 grudnia 2012 r. w części, to jest:

1.  co do kwoty 3.813,94 zł wraz z odsetkami umownymi w wysokości sumy odsetek ustawowych pomniejszonych o 3 p.p. oraz odsetek w wysokości 1,5 krotności odsetek ustawowych w skali roku, nie przekraczające jednak odsetek maksymalnych, o których mowa w art. 359 [1] par. 2 k.c. od dnia 26 stycznia 2013 r. do dnia zapłaty;

2.  co do odsetek od kwoty 120.169,75 zł umownych w wysokości sumy odsetek ustawowych pomniejszonych o 3 p.p. oraz odsetek w wysokości 1,5 krotności odsetek ustawowych w skali roku, nie przekraczające jednak odsetek maksymalnych, o których mowa w art. 359 [1] par. 2 k.c. od dnia 6 grudnia 2012 r. do dnia 25 stycznia 2013 r. oraz od kwoty 19.646,88 zł ustawowe od dnia 6 grudnia 2012 r. do dnia 25 stycznia 2013 r.

3.  co do kosztów procesu w wysokości 5.365 zł, w tym kwoty 3.617 zł tytułem kosztów zastępstwa procesowego.

W pozostałym zakresie nakaz zapłaty został uchylony, a postępowanie umorzone.

Sąd Okręgowy ustalił, że w dniu 15 grudnia 2011 r. powód (...) S.A. z siedzibą w Ż. reprezentowana przez Spółkę (...) S.A. w L. na podstawie udzielonych mu pełnomocnictw, oraz pozwany Szpital (...) z siedzibą w W. zawarły umowę – porozumienie w przedmiocie spłaty zadłużenia (nr ewidencyjny dokumentu: (...)), mającą na celu ustalenie warunków dobrowolnej spłaty przez pozwanego wymagalnych już wierzytelności.

W § 1 ust. 2 i 3 porozumienia strony wskazały, iż na wierzytelność, będącą przedmiotem niniejszego porozumienia składają się: wierzytelności, co do których Podmiot Restrukturyzujący zgodnie z art. 518 § 1 pkt. 1 k.c. wstąpił w prawa wierzyciela oraz wierzytelności włączone do niniejszego porozumienia zgodnie z udzielonymi (...) S.A. w L. pełnomocnictwami. Wysokość wierzytelności z tego tytułu wynosiła (wraz z odsetkami) 1 676 189,37 zł. Ponadto zgodnie z §1 ust. 4 porozumienia pozwany zobowiązał się do spłaty na rzecz powoda prowizji w wysokości 34 830,00 zł. Łączna wysokość zobowiązania pozwanego wobec powoda wynosiła 1 711 019,37 zł.

W dniu 21 stycznia 2013 r. zostało zawarte porozumienie pomiędzy pozwanym Szpitalem a spółką (...) S.A., na mocy którego Szpital oświadczył, iż wyraża zgodę na wstąpienie (...) w prawa zaspokojonego wierzyciela (...) S.A. w trybie art. 518 § 1 pkt 3 k.c. poprzez zapłatę na rachunek bankowy w dniu 25 stycznia 2013 r. na rzecz (...) S.A. kwoty 2 469 343,60 zł tytułem należności głównej, odsetek umownych wynikających z porozumienia z dnia 15 grudnia 2011 r. zawartego pomiędzy Szpitalem a (...) S.A. (odsetki skapitalizowane na dzień 14 stycznia 2013 r.) oraz tytułem prowizji.

Kwota dokonanej przez pozwany Szpital wpłaty z dnia 25 stycznia 2013 r. w wysokości 136 002,69 zł została w całości zaliczona na poczet spłaty należności głównej. Jednak dokonana przez stronę pozwaną wpłata nie pokryła całości roszczenia powoda - z tytułu należności głównej pozostała niedopłaty w wysokości 3813,94 zł oraz z tytułu odsetek wg stanu na dzień 25 stycznia 2013 r. wynosiła 3 809,22 zł.

Sąd Okręgowy wskazał, że już po wydaniu nakazu zapłaty z dnia 27 grudnia 2012 r. zostało zawarte porozumienie pomiędzy pozwanym Szpitalem a spółką (...) S.A., na mocy którego Szpital oświadczył, iż wyraża zgodę na wstąpienie (...) w prawa zaspokojonego wierzyciela (...) S.A. w trybie art. 518 § 1 pkt. 3 k.c. Zgodnie z w/w porozumieniem (...) S.A. został zaspokojony, jednak kwota przekazana przez (...) S.A. nie zaspokajała całego roszczenia względem pozwanego, natomiast (...) S.A. zarówno w imieniu swoim jak również jako pełnomocnik powoda nie zrzekł się roszczenia w pozostałym zakresie.

(...) S.A. pismem z dnia 29.01.2013r. przesłała do pozwanego rozliczenie dotyczące dokonanej przez (...) S.A. kwoty. Jednocześnie w załączniku w sposób szczegółowy wskazała jakie wierzytelności, w jakiej kwocie zostały zaspokojone oraz jakie kwoty zostały jeszcze do zapłaty.

Pozwany nie kwestionował, jak uznał Sąd I instancji, szczegółowego wyliczenia złożonego do akt sprawy (k 228). Ponadto pozwany powinien uwzględnić, że ustalona w porozumieniu Z (...) S.A. kwota biorąc pod uwagę upływ czasu od porozumienia z dnia 15.12.2011 r. pomimo wpłat uległa zmianie na skutek jej nieterminowego uiszczenia.

Zdaniem Sądu Okręgowego, z tytułu należności głównej pozostała niedopłaty w wysokości 3 813,94 zł oraz z tytułu odsetek wg stanu na dzień 25 stycznia 2013 r., która wynosiła 3 809,22 zł. Z powyższego wynika więc, że nie została zapłacona część roszczenia głównego oraz kwota odsetek. Wobec powyższego, Sąd I instancji uznał, że w tej części konieczne było utrzymanie nakazu zapłaty w mocy.

Co do kosztów sądowych, tj. opłaty sądowej uiszczonej przez powoda oraz kosztów zastępstwa procesowego, to Sąd Okręgowy nie znalazł podstaw do zastosowania art. 102 k.p.c. Wskazał, że do kręgu „wypadków szczególnie uzasadnionych”, o jakich mowa w tym przepisie należą okoliczności zarówno związane z samym przebiegiem procesu, jak i leżące na zewnątrz. Do pierwszych zalicza się np. charakter żądania poddanego rozstrzygnięciu, jego znaczenie dla strony, subiektywne przekonanie strony o zasadności roszczeń, przedawnienie, do drugich – sytuację majątkową i życiową strony, z zastrzeżeniem, że nie jest wystarczające powołanie się jedynie na trudną sytuację majątkową, nawet jeżeli była podstawą zwolnienia od kosztów sądowych. Sam fakt jednak zwolnienia strony od kosztów sądowych nie uchyla odpowiedzialności za wynik sporu w stosunku do przeciwnika procesowego. Przyczyny więc, które dały podstawę do zwolnienia od kosztów sądowych nie mogą być, zdaniem Sądu I instancji uznane za wystarczające, by wyłączyć w całości działanie ustanowionej w art. 98 § 1 k.p.c. reguły.

Apelację od wyroku Sądu I instancji, w części utrzymującej nakaz zapłaty w mocy wniósł pozwany.

W apelacji zarzucił:

1.  naruszenie art. 233 par. 1 k.p.c. przez pominięcie szeregu istotnych argumentów podnoszonych przez pozwanego, które powinny skutkować oddaleniem powództwa i odstąpieniem od obciążenia pozwanego kosztami procesu;

2.  naruszenie art. 5 k.c. w sytuacji, w której dochodzona pozwem kwota została w całości zaspokojona;

3.  naruszenie art. 328 par. 2 k.p.c. przez lakoniczne uzasadnienie bez wskazania racjonalnej podstawy merytorycznej, iż w niniejszej sprawie nie ma podstaw do uwzględnienia wniosku pozwanego o odstąpienie od obciążenia pozwanego kosztami procesu;

4.  naruszenie art. 102 k.p.c. oraz art. 98 par. 1 k.p.c. polegające na tym, że Sąd I instancji nie uwzględnił wniosku pozwanego o odstąpienie od obciążenia pozwanego kosztami procesu.

W konkluzji skarżący wnosił o zmianę zaskarżonego wyroku przez uchylenie nakazu zapłaty, oddalenie powództwa w całości i odstąpienie od obciążania pozwanego obowiązkiem zwrotu kosztów procesu, ewentualnie o uchylenie wyroku Sądu I instancji w zaskarżonej części i przekazanie sprawy temu Sądowi do ponownego rozpoznania.

Sąd Apelacyjny zważył co następuje:

Apelacja jest oczywiście bezzasadna.

Pozwany w zarzutach od nakazu zapłaty nie kwestionował sposobu wyliczenia należności głównej dochodzonej pierwotnie w pozwie, podnosząc jedynie, że według ksiąg rachunkowych pozwanego, kwota ta powinna wynosić 134 741,08 zł. Zarzut ten podniesiony został jednak nie w związku z kwestionowaniem sposobu wyliczenia należności przez stronę powodową, ale w związku z częściowym spełnieniem świadczenia w kwocie 5.075,55 zł. W tym stanie rzeczy to pozwanego obciążał ciężar dowodu, zgodnie z art. 6 k.c., okoliczności spełnienia świadczenia w sposób prowadzący do wygaśnięcia zobowiązania. To bowiem dłużnik obarczony jest obowiązkiem wylegitymowania się skwitowaniem wykonania zobowiązania. Dowód taki nie został złożony przez skarżącego. Do zarzutów od nakazu zapłaty złożony został jedynie zbiorczy wydruk salda transakcji na rzecz (...) S.A., z którego nie wynika kiedy i jaka kwota została zapłacona na rzecz (...) S.A. Następnie, już po wniesieniu pozwu, wydaniu nakazu zapłaty i jego doręczeniu, pozwany (za pośrednictwem (...) S.A.) spełnił świadczenie w kwocie 136.002,69 zł. Sposób zarachowania tej kwoty został wskazany przez stronę powodową przy piśmie z dnia 18 lutego 2013 r. Do tego pisma pozwany nie wniósł żadnych konkretnych zarzutów, ograniczając się do twierdzenia, że cała należność została zapłacona, co miałoby wynikać z porozumienia zawartego z (...) S.A. oraz kopii przelewu kwoty 2.469.343,60 zł na rzecz (...) S.A. Dowody te w żadnym razie nie potwierdzają spełnienia całego świadczenia, a wręcz przeciwnie, podważają twierdzenia strony pozwanej. Skoro bowiem odsetki wyliczone zostały na dzień 14 stycznia 2013 r., a przelew wykonano w dniu 25 stycznia 2013 r., to nie jest prawdą, że spełniono na rzecz powoda całość roszczenia. Ponadto, na podstawie treści porozumienia zawartego z (...) S.A. nie sposób określić jakie konkretnie kwoty miały zaspokajać dług wynikający z porozumienia z 18 lutego 2011 r., a jakie – z dnia 15 grudnia 2011 r. Brak takiej możliwości, jak to już wyżej wskazano, obciążał pozwanego.

W związku z powyższym niezasadny okazał się zarzut naruszenia przez Sąd Okręgowy art. 233 par. 1 k.p.c.

W obszernych wywodach, dotyczących naruszenia art. 5 k.c. oraz art. 102 k.p.c. i art. 98 k.p.c. pozwany powoływał się na zasady słuszności oraz swoją trudną sytuację materialną, jak również na szczególny charakter prowadzonej przez siebie działalności publicznej. Argumenty te nie zasługują na uwzględnienie. Pozwany, zasłaniając się trudną sytuacją materialną oraz dobrem pacjentów i wydatkowaniem środków publicznych, czyni to w sposób wybiórczy i jednokierunkowy. Z jednej bowiem strony podważa zasadność roszczenia, zamykającego się obecnie w kilku tysiącach zł i należność kosztów procesu na rzecz podmiotu, który przez dłuższy czas nie otrzymywał zapłaty, a z drugiej – zawiera porozumienia, w których wyraża zgodę na wysokie oprocentowanie umowne, i których obsługa pochłania pokaźne kwoty, które mogłyby być wydatkowane na leczenie pacjentów. Jak w wynika z treści porozumienia zawartego z (...) S.A., w przypadku porozumień zawartych z (...) S.A. łączna kwota prowizji wynosiła 155.072,48 zł. W dodatku, pozwany nie wykazał, aby podejmował jakiekolwiek działania zmierzające do oddłużenia szpitala, poza zawieraniem kolejnych „porozumień” wywołujących konieczność zapłaty wysokich odsetek i prowizji. Tak daleka rozrzutność granicząca z niegospodarnością nie może zasługiwać na aprobatę. Jak zasadnie bowiem wskazał Sąd Okręgowy (z powołaniem się na judykaturę), sama zła sytuacja materialna pozwanego nie uzasadnia odstąpienia od obciążenia go kosztami procesu, a pozwany – skoro dysponuje środkami na nadmierną obsługę swojego zadłużenia, nie znajduje się w pozycji dłużnika szczególnego, zasługującego na zastosowanie art. 5 k.c.

Bezzasadny jest również argument pozwanego, że powodowi nie należy się tak wysoka kwota z tytułu zwrotu kosztów procesu, bowiem przeważająca część roszczenia została zapłacona. Skarżący pomija jednak, że nastąpiło to już po wniesieniu i doręczeniu pozwu. Zgodnie z jednolitym stanowiskiem Sądu Najwyższego, taka sytuacja stawia pozwanego w pozycji przegrywającego proces, co uzasadnia zasądzenie całych należnych powodowi kosztów procesu, o ile wytoczenie powództwa było niezbędne dla celowego dochodzenia praw (tak np. SN w postanowieniu z 7 marca 2013 r., IV CZ 8/13, LEX nr 1318484). Pozwany spłacił należność prawie w całości dopiero w toku procesu i brak jest okoliczności świadczących o tym, że wytoczenie powództwa nie było uzasadnione z uwagi np. na prowadzone negocjacje, odroczenie terminu płatności itp. W tym stanie rzeczy zastosowanie przez Sąd I instancji art. 98 k.p.c. było uzasadnione, kwota wynagrodzenia pełnomocnika powinna była być naliczona od pierwotnej wysokości żądania, co stanowi stawkę minimalną.

Na marginesie wskazać należy, że oczywiście bezzasadny był pogląd Sądu Okręgowego co do konieczności i prawidłowości częściowego uchylenia nakazu zapłaty i umorzenia postępowania wyrokiem. Argumentacja Sądu nie tylko pozostaje contra legem z wyraźnym brzmieniem art. 496 k.p.c., który używa pojęcia „postanowienia”, ale również z wyrażanym wielokrotnie przez Sąd Najwyższy poglądem, że forma orzeczenia sądu powinna być dostosowana do materii rozstrzygnięcia. To uchybienie nie miało jednak wpływu na rozstrzygnięcie.

Mając na uwadze przedstawione wyżej okoliczności Sąd Apelacyjny na podstawie art. 385 k.p.c. orzekł jak na wstępie. O kosztach postępowania apelacyjnego orzeczono na podstawie art. 98 k.p.c. Pozwany przegrał proces w drugiej instancji w całości i nie zachodziły racjonalne przesłanki uzasadniające odstąpienie od obciążania go tymi kosztami. W tym zakresie aktualna jest argumentacja, jaką posłużył się Sąd Apelacyjny w odniesieniu do rozstrzygnięcia o kosztach procesu Sądu I instancji. Wynagrodzenie pełnomocnika strony powodowej uzależnione było od wartości przedmiotu zaskarżenia i zostało zasądzone w stawce minimalnej wynikającej z par. 6 pkt 4 w związku z par. 12 ustęp 1 pkt 2 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 28 września 2002 r. w sprawie opłat za czynności radców prawnych oraz ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów pomocy prawnej udzielonej przez radcę prawnego ustanowionego z urzędu.