Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 23 czerwca 2015 r.

Sąd Apelacyjny w Katowicach I Wydział Cywilny

w składzie:

po rozpoznaniu w dniu 23 czerwca 2015 r. w Katowicach

na rozprawie

sprawy z powództwa T. C.

przeciwko Przedsiębiorstwu (...) Spółce z ograniczoną odpowiedzialnością w C.

o zapłatę

na skutek apelacji powoda

od wyroku Sądu Okręgowego w Częstochowie

z dnia 18 listopada 2014 r., sygn. akt I C 465/13,

1)  oddala apelację;

2)  nie obciąża powoda kosztami postępowania apelacyjnego.

Sygn. akt I A Ca 231/15

UZASADNIENIE

Powód T. C. wnosił o zasądzenie na jego rzecz od pozwanej Przedsiębiorstwa (...) Spółki z ograniczoną odpowiedzialnością z siedzibą w C. kwoty 150 000 zł wraz z ustawowymi odsetkami od dnia 13 lutego 2007r. i kosztami procesu. Podniósł, iż pozwana Spółka w okresie od 13 lutego 2007r. do 8 sierpnia 2007r. bezumownie korzystała z biura i utwardzonego terenu o powierzchni 2000 m ² stanowiącego własność rozwiązanej Spółki jawnej (...), która posiadała umowę dzierżawy terenu zawartą z (...). Zdaniem powoda pozwana Spółka (...) była świadoma, że teren, z którego korzystała jest terenem dzierżawionym przez spółkę (...). W piśmie procesowym z dnia 28 kwietnia 2014r. powód rozszerzył żądanie pozwu wnosząc o zasądzenie na jego rzecz od pozwanego kwoty 315 000 zł wraz z ustawowymi odsetkami skapitalizowanymi na datę wniesienia pozwu, tj. 18 listopada 2013r. w kwocie 259 916,40zł. W związku z powyższym, powód wniósł o zasądzenie łącznie kwoty 574 916, 40zł wraz z ustawowymi odsetkami od dnia 18 listopada 2013r., dotyczącej wynagrodzenia za bezumowne korzystanie przez pozwaną Spółkę z terenu należącego do Spółki (...) zarówno spółki cywilnej jak i jawnej w okresie od maja 2002 roku do sierpnia 2007 roku. Jako stawkę wynagrodzenia przyjął 5 000 zł miesięcznie.

Pozwana Przedsiębiorstwo (...) Spółka z ograniczoną odpowiedzialnością z siedzibą w C. wniosła o oddalenie powództwa i zasądzenie na rzecz pozwanej od powoda kosztów procesu, w tym kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych. Pozwana podniosła zarzut braku legitymacji procesowej czynnej po stronie powoda, brak podstaw faktycznych i prawnych dla dochodzonego przez powoda roszczenia jak i w całości zakwestionowała wysokość dochodzonego roszczenia oraz zarzut przedawnienia całości roszczenia objętego pozwem zarówno co do należności głównej, jak i co do odsetek. Pozwana Spółka zarzuciła, iż powód nie wykazał, że on lub spółka (...) są właścicielami rzeczy, za których bezumowne korzystanie domaga się zapłaty od pozwanej. Podnosiła, że (...) Spółka jawna opuściła przedmiotową nieruchomość w dniu 8 lutego 2007r., zarzuciła również, że powód nie przedstawił dowodów na fakt bezumownego korzystania ze wskazanego terenu przez pozwaną. Kwestionowała prawidłowość i racjonalność ustalenia wysokości wynagrodzenia Pozwana na uzasadnienie zgłoszonego zarzutu przedawnienia powołała się na art. 118 k.c. i trzyletni termin przedawnienia dla roszczeń związanych z prowadzeniem działalności gospodarczej.

Zaskarżonym wyrokiem z dnia 18 listopada 2014 roku Sąd Okręgowy w Częstochowie w pkt 1 oddalił powództwo; w pkt 2 zasądził od powoda T. C. na rzecz pozwanego Przedsiębiorstwa (...) Spółki z ograniczoną odpowiedzialnością z siedzibą w C. kwotę 3 617 zł (trzy tysiące sześćset siedemnaście złotych) tytułem zwrotu kosztów procesu.

Sąd Okręgowy ustalił, że od początku lat 90-tych XX w. Przedsiębiorstwo Usługowo Handlowo Produkcyjne (...) spółka cywilna, której wspólnikami byli powód T. C. oraz I. C., dzierżawiła od Zakładów (...) S.A. w C. teren przy ul. (...). Pismem z dnia 23 października 1992r. Zakłady (...) S.A. wyraziły zgodę na wykonanie przez (...) utwardzonej drogi dojazdowej i wycięcie w niezbędnym zakresie drzew, na koszt dzierżawcy, co zostało przez spółkę (...) zrealizowane. W dniu 10 marca 2001r. wspólnicy spółki cywilnej Przedsiębiorstwo Usługowo Handlowo Produkcyjne (...) w C. podjęli uchwałę numer (...) o kontynuowaniu działalności w ramach Spółki, podejmując zarazem działania zmierzające do jej przekształcenia w spółkę jawną.

Sąd pierwszej instancji stwierdził, że na podstawie umowy z dnia 20 marca 2001r. została zawiązana spółka jawna pod nazwą Przedsiębiorstwo Usługowo Handlowo Produkcyjne (...) Spółka jawna w C.. W dniu 1 lipca 2003 r. została podpisana pomiędzy (...) S.A. w C. i Przedsiębiorstwem Usługowo Handlowo Produkcyjnym (...) Spółką jawną umowa dzierżawy gruntu nieutwardzonego o powierzchni 4 000 m ², będącego częścią działek nr (...) przy ulicy (...) w C., stanowiących własność wydzierżawiającego oraz budynku rozdzielni, przyłącza kablowego, przyłącza wodnego oraz budynku nastawni. Jak ustalono, na podstawie umowy z dnia 29 maja 2002r. pozwana dzierżawiła od Zakładów (...) S.A. w C. działkę o numerze (...) położoną przy ulicy (...) w C. i zgodnie z umową przysługiwało jej prawo przejazdu przez działki numer (...).

W dniu 15 kwietnia 2005 r. (...) Spółka z ograniczoną odpowiedzialnością w C. nabyła od (...) S.A. w C. prawo użytkowania wieczystego działek będących przedmiotem umowy dzierżawy z dnia 1 lipca 2003r. i w dniu 13 lutego 2007r. spółka (...) jako wydzierżawiający zawarła umowę dzierżawy ze spółką P.W. (...) na czas nieoznaczony. Przedsiębiorstwo (...) Spółki z o.o. w C. wpisano w Księdze Wieczystej jako użytkownika wieczystego nieruchomości, ujawniono służebność gruntową bezpłatnego przechodu i przejazdu przez działkę nr (...) objętą KW Nr (...) na rzecz każdoczesnych użytkowników wieczystych lub właścicieli działki nr (...) objętej księgą wieczystą KW Nr (...).

Sąd Okręgowy stwierdził, że działka nr (...) została podzielona na działki nr (...). Łącznie teren zajmowany przez spółkę (...) obejmował 0,3926 ha i był przez nią używany do lutego 2007r. Ustalono, że 8 lutego 2007r. doszło do sporządzenia przez (...) Spółkę z o.o. „Protokołu zabezpieczenia pomieszczeń budynku przy ulicy (...)”, natomiast w dniu 14 lutego 2007r. „Protokołu przekazania terenu i pomieszczeń zawartych w protokole z dnia 8.02.2007r.” wobec opuszczenia pomieszczeń przez (...) Spółka jawna i dokonanie zabezpieczenia pozostawionego bez nadzoru mienia przez Agencję Ochrony (...) w C..

Jak ustalono, umową sprzedaży z dnia 8 sierpnia 2007r. Z. M. i I. M. nabyli od (...) sp. z o.o. prawo użytkowania wieczystego działki nr (...) o powierzchni 0,9559 ha położonej w C. przy ulicy (...), która zabudowana jest budynkiem nastawni (...), stanowiącym odrębny od gruntu przedmiot własności. Działka ta posiada służebność bezpłatnego przechodu i przejazdu przez działkę nr (...). W umowie zostało zawarte zastrzeżenie, że nieruchomość jest wolna od wszelkich długów na rzecz osób trzecich, posiada dostęp do drogi publicznej, nie jest zalesiona, jest częściowo utwardzona i z tym utwardzeniem została nabyta oraz informację, że nieruchomość jest wydzierżawiona P.W. (...) Spółce z o.o.

Sąd Rejonowy w C. wyrokiem zaocznym z dnia 26 maja 2010 r. wydanym w sprawie VIII GC 143/09 rozwiązał spółkę jawną Przedsiębiorstwo Usługowo Handlowo Produkcyjne (...), (...) Spółka Jawna” przyznając T. C. prawo do przejęcia majątku spółki z obowiązkiem rozliczenia się z I. C..

Powyższy stan faktyczny ustalono w oparciu o dowody ze wskazanych szczegółowo w uzasadnieniu zaskarżonego wyroku dokumentów znajdujących się w aktach sprawy i oferowanych przez obie strony procesu, których wiarygodności nie podważano oraz dowód z przesłuchania powoda w charakterze strony.

W tym stanie rzeczy uznał Sąd Okręgowy, że powództwo nie zasługiwało na uwzględnienie, powołując się na przepisy art.224 § 1 i 2 k.c. w związku z art. 225 k.c. i art. 230 k.c., zgodnie z którymi zarówno samoistny jak i zależny posiadacz cudzej rzeczy w złej wierze obowiązany jest do wynagrodzenia za korzystanie z tej rzeczy. Wskazał, że normy te regulują stosunki prawne, gdy rzecz znalazła się w posiadaniu innej osoby niż właściciela, a źródłem tego stanu rzeczy nie była umowa stron. Innymi słowy, przepisy te nie mają zastosowania do stosunku umownego między właścicielem a inną osobą, na podstawie którego korzystała ona z rzeczy za zgodą właściciela. Podkreślił Sąd pierwszej instancji, że powód nie wykazał w niniejszej sprawie złej wiary pozwanego w okresie od maja 2002r. do lutego 2007r., korzystając z domniemania dobrej wiary (art. 7 kc), bowiem pozwana PW (...) Spółka z o.o. korzystała ze spornego dojazdu za zgodą właściciela nieruchomości oraz na podstawie ustanowionej służebności przejazdu oraz zważył, że nie udowodniono, aby spółka jawna (...) w okresie objętym pozwem zgłaszała jakiekolwiek zastrzeżenia czy roszczenia w stosunku do pozwanej Spółki PW (...) z tytułu korzystania ze spornej drogi dojazdowej. Niezależnie od powyższego Sąd Okręgowy zauważył nadto, iż roszczenia uzupełniające przysługują tylko w stosunkach pomiędzy właścicielem rzeczy, a posiadaczem (samoistnym lub zależnym) tej rzeczy; wynagrodzenia za bezumowne korzystanie z rzeczy może domagać się jedynie właściciel rzeczy od posiadacza bez tytułu prawnego do niej. Spółka jawna (...) nie była właścicielem nieruchomości zajętej pod utwardzoną drogę dojazdową, a jedynie uzyskała pisemną zgodę (...) S.A. na wykonanie takiej utwardzonej drogi dojazdowej. Wykonanie takiej drogi ze strony spółki (...) stanowiło zatem zdaniem Sądu jedynie nakład na nieruchomość wydzierżawiającego i nie prowadziło do zmiany właściciela nieruchomości. Zaznaczył, że przepisy o ochronie własności, w tym dotyczące roszczeń uzupełniających, nie mają zastosowania do ochrony praw dzierżawcy.

Sąd Okręgowy zważył ponadto, że powód domagał się zasądzenia od pozwanej PW (...) Spółki z o.o. w C. wynagrodzenia za bezumowne korzystanie z utwardzonego terenu, który był przedmiotem dzierżawy przez spółkę (...), za okres od maja 2002 roku do 8 sierpnia 2007 roku, przy czym w swoich zeznaniach sprecyzował końcową datę roszczenia na luty 2007r.

Skoro tak, przyjął dochodzone roszczenie za przedawnione, zgodnie z zarzutami pozwanej, stosownie do normy art. 117§ 1 i 2 k.c. w zw. z art. 118 k.c., przyjmując trzyletni termin przedawnienia roszczeń związanych z prowadzeniem działalności gospodarczej. Wobec tego uznano, że roszczenie powoda uległo w całości przedawnieniu w lutym 2010 roku, albowiem pozew został wniesiony w dniu 18 listopada 2013r.

Niezależnie od tego stwierdzenia, Sąd Okręgowy wskazał, że zgodnie z art. 229§1 k.c., roszczenia właściciela przeciwko samoistnemu (zależnemu) posiadaczowi o wynagrodzenie za korzystanie z rzeczy, o zwrot pożytków lub o zapłatę ich wartości, jak również roszczenia o naprawienie szkody z powodu pogorszenia rzeczy przedawniają się z upływem roku od dnia zwrotu rzeczy także w tych okolicznościach żądanie pozwu nie mogło być skutecznie dochodzone.

Z tych wszystkich względów, Sąd oddalił powództwo.

O kosztach procesu Sąd orzekł na podstawie art. 98 § 1 i 3 k.p.c. oraz § 2 ust. 1 i 2, § 4 ust. 1, § 6 pkt 6 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 28 września 2002r. w sprawie opłat za czynności radców prawnych oraz ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów pomocy prawnej udzielonej przez radcę prawnego ustanowionego z urzędu, obciążając przegrywającego powoda całością kosztów, obliczonych od pierwotnej wartości przedmiotu sporu, czyli 150 000zł.

Apelację od tego wyroku w całości wniósł powód, domagając się jego zmiany i uwzględnienia powództwa w całości oraz zwrotu kosztów procesu, względnie jego uchylenia i przekazania sprawy do ponownego rozpoznania Sądowi pierwszej instancji. Skarżący zarzucił naruszenie przepisów prawa materialnego w zakresie art. 118 k.c. przez bezpodstawne uznanie, że w niniejszej sprawie znajduje zastosowanie trzyletni termin przedawnienia obowiązujący strony prowadzące działalność gospodarczą, podczas gdy powód został usunięty przymusowo z terenu, nie brał udziału w sporządzaniu protokołu z 8 lutego 2007r, oraz odmówiono mu zwrotu zabranego majątku oraz poprzez bezpodstawne przyjecie, że roszczenie podlegało trzyletniemu terminowi przedawnienia, mimo, że powód wytoczył powództwo jako osoba fizyczna z prawem do przejęcia majątku spółki. Jego zdaniem więc zastosowanie winien znaleźć dziesięcioletni termin przedawnienia.

Apelujący podnosił, że doszło do błędnej oceny materiału dowodowego zgromadzonego w sprawie i naruszenia art. 233 k.p.c. w zw. z art. 230 k.p.c., bowiem wnioskowano jedynie z nielicznych dowodów z pominięciem pozostałych, w szczególności zaś zignorowano fakt przymusowego usunięcia powoda z terenu i pozbawienia go majątku tam pozostawionego, a także brak rozwiązania umowy dzierżawy, obowiązującej do 30 czerwca 2013r. Skarżący podawał, że poniósł znaczne nakłady na utwardzenie drogi, które były pozwanej wiadome, a mimo tego przyłączyła się do usunięcia powoda z terenu. Zarzucał, że pozwana nie zawarła z nim żadnej umowy dotyczącej korzystania z drogi, które faktycznie jednak wykonywała.

Wskazywał, że Sąd pierwszej instancji dopuścił się naruszenia zasad z art. 3 k.p.c., art. 5 k.p.c. i art. 6 k.p.c. poprzez faworyzowanie jedne ze stron postępowania i zaniedbanie udzielania pouczeń powodowi działającemu bez wykwalifikowanego pełnomocnika, co doprowadziło do jego przegranej. Podnosił, że Sąd nie udzielił zabezpieczenia roszczenia, ale także nie wydał nakazu zapłaty przekazując sprawę do rozpoznania w trybie zwykłym, rozwijając postępowanie dowodowe.

Ostatecznie wskazywał na naruszenie art. 108 k.p.c. w zw. z art. 111 § 1 pkt 6 k.p.c. w zw. z art. 112 § 1 k.p.c. polegające na zasądzeniu od powoda na rzecz pozwanej zwrotu kosztów postępowania mimo jego zwolnienia od kosztów sądowych i trudnej sytuacji majątkowej spowodowanej brakiem źródła dochodu.

Pozwana w odpowiedzi wniosła o oddalenie apelacji powoda i zasądzenie od skarżącego na jej rzecz zwrotu kosztów postępowania apelacyjnego.

Sąd Apelacyjny zważył, co następuje:

Apelacja powoda nie mogła odnieść skutku.

W pierwszej kolejności należy wskazać, że ustalenia faktyczne w zakresie istotnym dla rozstrzygnięcia sporu w niniejszej sprawie zostały poczynione przez Sąd Okręgowy prawidłowo, w oparciu o zebrany w sprawie materiał dowodowy; stąd Sąd Odwoławczy przyjął je za własne, bez konieczności ponownego przytaczania.

Nie doszło przy tym do zarzucanego w apelacji naruszenia przepisów prawa procesowego w postaci art. 233 kpc w zw. z art. 230 k.p.c. W szczególności wypadało podzielić ocenę prawną zgromadzonego materiału dowodowego, uznanego słusznie przez Sąd pierwszej instancji za wiarygodny i miarodajny dla dokonania wiążących ustaleń co do stanu faktycznego. Wszelkie dokumenty uczynione podstawą ustaleń prowadzących do wydania wyroku zasługiwały na przyznanie im waloru wiarygodności, a przesłanek niweczących w tej kwestii apelujący wszak nie przywołał ani nie wykazał. Podobnie nie sprecyzował dowodów, którym Sąd Okręgowy miałby jego zdaniem odmówić wiary czy nawet pominąć; okoliczności towarzyszące opuszczeniu przez powoda nieruchomości, której powództwo dotyczy, jego majątku tam pozostawionego, mają przy tym znaczenie drugorzędne dla zasadności zgłoszonego powództwa, podobnie jak kwestie odnoszące się do umowy dzierżawy łączącej powoda z właścicielem nieruchomości, a to z przyczyn niżej wskazanych.

Nie dopatrzył się przy tym Sąd Apelacyjny naruszenia zasady równości stron procesowych przez Sąd pierwszej instancji, na którą wskazywał skarżący, przywołując normy art. 3 k.p.c., art. 5 k.p.c. i art. 6 k.p.c. W istocie bowiem z przebiegu postępowania wynika, że powodowi udzielano na wszystkich etapach postępowania stosownych pouczeń, w granicach przewidzianych dla stron nie reprezentowanych przez profesjonalnego pełnomocnika. Jak wynika to z treści akt sprawy, powód nadto właściwie korzystał z udzielanych mu pouczeń, realizując swoje uprawnienia procesowe. Wykroczenie natomiast przez Sąd poza powyższe normy, czego zdawał się oczekiwać powód, mogłoby doprowadzić do niedopuszczalnego faworyzowania z kolei tej ze stron, kosztem drugiej.

Zarzuty dotyczące naruszenia przepisów postępowania dotyczących udzielenia zabezpieczenia oraz wydania nakazu zapłaty, na które powoływał się skarżący, pozostawały nadto nie tylko nieuzasadnione, ale i bez wpływu na zaskarżone orzeczenie, nie wymagały zatem niniejszym szczegółowego odniesienia.

Zdaniem Sądu Apelacyjnego zaakceptować wypadało w znacznej mierze rozważania prawne Sądu Okręgowego, przedstawione w uzasadnieniu kwestionowanego wyroku.

Przede wszystkim wskazać wypada na bezzasadność roszczenia zgłoszonego przez powoda z uwagi na brak jego legitymacji czynnej.

Jak słusznie wskazał Sąd pierwszej instancji w uzasadnieniu kwestionowanego wyroku, powołując się na przepisy art.224 § 1 i 2 k.c. w związku z art. 225 k.c. i art. 230 k.c, roszczenie uzupełniające nie przysługuje powodowi – jako innemu podmiotowi niż właściciel nieruchomości, w sytuacji gdy pozwaną łączyła zawarta z uprawnionym podmiotem umowa upoważniająca ją do korzystania z niej w ustalonym zakresie i w czasie, którego dotyczy powództwo. Spółka tymczasem pozostawała posiadaczem zależnym terenu, którego pozew dotyczy, nie przyznano jej natomiast przymiotu właściciela w żadnym z okresów, do którego powództwo się odnosiło; tym bardziej nie miało to miejsca wobec samego powoda.

Zaznaczenia wymaga, że nawet fakt poniesienia przez spółkę (...) nakładów na utwardzenie drogi, nie statuuje po stronie powoda uprawnienia do dochodzenia na własną rzecz wynagrodzenia za korzystanie z terenu, jak oczekiwałby tego apelujący.

Powództwo zatem nie mogło zostać uwzględnione, jak chciałby tego skarżący, wyrok Sądu Okręgowego należało zatem uznać za trafny, przy przyjęciu powyższej motywacji.

Zarzucane w apelacji naruszenie przepisu prawa materialnego w postaci art. 118 k.c. także nie mogło skutkować wzruszeniem prawidłowości kwestionowanego orzeczenia.

W istocie bowiem dochodzone pozwem roszczenie nie przysługiwało powodowi ani też spółce, której majątek przejął; niekonsekwentne uznanie za Sądem pierwszej instancji, że faktycznie istniało, lecz nie mogło być dochodzone z uwagi na przedawnienie, stanowiłoby sprzeczność samą w sobie. Skoro zatem dochodzone roszczenie nie przysługiwało powodowi, nie mogło ono równocześnie być przedawnione. Nie zachodzi zatem konieczność szerszego odnoszenia się do tej kwestii; na marginesie jedynie wskazać się godzi, że nie miał racji skarżący twierdząc, iż dla przyjęcia trzyletniego terminu przedawnienia roszczeń związanych z działalnością gospodarczą konieczne jest, by obie strony umowy były podmiotami gospodarczymi prowadzącymi aktywną działalność; motywacja wskazana w uzasadnieniu zaskarżonego wyroku wyczerpała należycie tę kwestię.

Nieskuteczny okazał się przy tym zarzut naruszenia art. 108 k.p.c. w zw. z art. 111 § 1 pkt 6 k.p.c. w zw. z art. 112 § 1 k.p.c., zwłaszcza w świetle usunięcia z porządku prawnego dwóch ostatnich norm z dniem 2 marca 2006r. Godzi się natomiast wskazać, że stosownie do treści art. 108 ustawy o kosztach sądowych w sprawach cywilnych zwolnienie od kosztów sądowych nie zwalnia strony od obowiązku zwrotu kosztów procesu przeciwnikowi. Skoro zatem powództwo zostało oddalone w całości, słusznym było obciążenie powoda kosztami procesu przez Sąd pierwszej instancji zgodnie z zasadą odpowiedzialności za wynik sporu.

Z tych wszystkich przyczyn oddalono bezzasadną apelację powoda na mocy art. 385k.p.c.

O kosztach postępowania apelacyjnego orzeczono na zasadzie art. 102k.p.c. w zw. z art. 108 § 1 k.p.c., nie obciążając nimi powoda.

Sąd Apelacyjny miał przy tym na uwadze sytuację życiową i materialną powoda na którą powołał się w apelacji; powód bowiem jest osobą bezrobotną, bez prawa do zasiłku i ma na utrzymaniu małoletniego syna.