Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 23 lipca 2015 r.

Sąd Apelacyjny w Poznaniu III Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych

w składzie:

Przewodniczący: SSA Jolanta Cierpiał

Sędziowie: SSA Dorota Goss-Kokot (spr.)

SSA Marta Sawińska

Protokolant: insp.ds.biurowości Krystyna Kałużna

po rozpoznaniu w dniu 23 lipca 2015 r. w Poznaniu

sprawy W. M.

przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych Oddział w Z.

o emeryturę

na skutek apelacji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddział w Z.

od wyroku Sądu Okręgowego w Zielonej Górze

z dnia 25 września 2014 r. sygn. akt IV U 1237/14

oddala apelację.

UZASADNIENIE

Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w Z. decyzją z 2 kwietnia 2014 roku, znak (...), odmówił W. M. prawa
do emerytury w obniżonym wieku z uwagi na niewykazanie przez wnioskodawcę 15 letniego okresu pracy w warunkach szczególnych.

W. M. wniósł odwołanie od decyzji, domagając się jej zmiany. Odwołujący podniósł, że do jego stażu pracy w warunkach szczególnych powinien zostać zaliczony okres zatrudnienia w charakterze mechanika w kanałach remontowych a także okres zasadniczej służby wojskowej..

Sąd Okręgowy Sąd Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w Zielonej Górze wyrokiem
z 25 września 2014 roku w sprawie IV U. 1237/14 zmienił zaskarżoną decyzję, przyznając W. M. prawo do emerytury od 22 stycznia 2014 roku.

Sąd I instancji ustalił, co następuje:

Organ rentowy uznał W. M. (ur. (...)), na dzień 1 stycznia 1999 roku okresy składkowe i nieskładkowe w wysokości łącznie 26 lat, 3 miesięcy i 3 dni, w tym okres zatrudnienia w szczególnych warunkach 1 roku 6 miesięcy i 18 dni. Pozwany nie uznał okresu pracy w szczególnych warunkach od 20 listopada 1989 roku do 31 marca 1991 roku, okresu odbywania przez odwołującego służby wojskowej od 27 października 1975 roku do 15 października 1977 roku oraz innych, szczegółowo wskazanych w uzasadnieniu odpowiedzi na odwołanie okresów, co do których odwołujący przedstawił zeznania świadków.

W okresie od 1 września 1995 roku odwołujący miał ustalone prawo do renty inwalidzkiej (druga grupa inwalidów), następnie od 1 marca 2000 roku do 28 lutego 2002 roku i od 1 września 2011 roku 31 sierpnia 2014 roku prawo do renty z tytułu częściowej niezdolności do pracy.

Odwołujący pełnił służbę wojskową od 27 października 1975 roku do 15 października 1977 roku.

W okresie od 20 września 1972 roku do 17 października 1977 roku odwołujący był zatrudniony w Przedsiębiorstwie (...) w Z., jako monter maszyn i urządzeń budowlanych, ślusarz remontowy, monter silników spalinowych i mechanik samochodowy w kanale remontowym w pełnym wymiarze czasu pracy.

W okresie od 2 listopada 1977 roku do 8 marca 1979 roku odwołujący był zatrudniony w (...) Przedsiębiorstwie Budownictwa (...) w N. jako mechanik samochodowy w kanale remontowym w pełnym i wymiarze czasu pracy.

W okresie od 12 marca 1979 roku do 29 lutego 1980 roku odwołujący był zatrudniony w (...) Przedsiębiorstwie Budowlanym (...) w kanale remontowym jako mechanik samochodowy w pełnym wymiarze czasu pracy.

W okresie od 1 marca 1980 roku do 31 lipca 1983 roku odwołujący był zatrudniony w Przedsiębiorstwie (...) na stanowisku mechanika napraw pojazdów samochodowych w kanale remontowym.

W okresie od 3 sierpnia 1983 roku do 9 października 1989 roku odwołujący był zatrudniony w (...) Przedsiębiorstwie Budowlanym (...) jako i mechanik maszyn budowlanych w kanale remontowym.

W okresie od 20 listopada 1989 roku do 28 lutego 1983 roku odwołujący wykonywał pracę na stanowisku mechanika pojazdów mechanicznych w kanałach remontowych, a do 31 marca 1991 roku jednocześnie wykonywał pracę kierowcy maszyn ciężkich budowlanych w Przedsiębiorstwie (...) w Z..

W okresie od 3 listopada 1997 roku do 31 maja 2006 roku odwołujący wykonywał pracę w (...) Sp. z o.o. w Z. na stanowisku mechanika samochodowego w wymiarze 5/8 etatu, po 31 maja 2006 roku zaś w pełnym wymiarze czasu pracy do 31 sierpnia 2011 roku.

Pracując jako mechanik, przez cały okres pracy na tym stanowisku, niezależnie od zakładu pracy, odwołujący wykonywał naprawy ciężkiego sprzętu, w szczególności samochodów i maszyn budowlanych samojezdnych. Prace te wykonywano w kanałach. Odwołujący narażony był na przeciągi, kontakt ze smarami i olejami, ciężki i wysiłek fizyczny.

W Przedsiębiorstwie (...) (...) odwołujący wykonywał pracę w warsztacie samochodowym i remontowym jako mechanik do naprawy samochodów i sprzętu, stale i w pełnym wymiarze czasu pracy. Zdarzało się, że pracował w nadgodzinach. Naprawiał samochody pracując w kanale remontowym, dokonywał przeglądów, usuwał awarie. W pracy panowały ciężkie warunki, odwołujący miał styczność z olejami, smarami i spalinami, kanały znajdowały się głęboko w ziemi. Nazwy stanowisk wynikające ze świadectwa pracy były niezależne od wykonywanej przez odwołującego pracy mechanika w kanałach remontowych.

Po odbyciu służby wojskowej odwołujący wrócił do zakładu pracy. Po jednym lub dwóch dniach zrezygnował z zatrudnienia w tym zakładzie z powodu innej oferty pracy.

Pracując w Przedsiębiorstwie (...) odwołujący wykonywał pracę jako mechanik w kanałach remontowych, narażony był na kontakt z tlenkiem ołowiu. Obecność szkodliwych substancji była przyczyną odejścia odwołującego z tej pracy.

Odwołujący nie uzyskał świadectw pracy w warunkach szczególnych z powodu likwidacji zakładów pracy, w których był zatrudniony.

Organ rentowy zaskarżył wyrok w całości, składając apelację i podnosząc zarzuty:

1. naruszenia przepisów postępowania cywilnego, a w szczególności art. 233 § 1 k.p.c. poprzez wadliwą ocenę dowodów oraz naruszenie granic swobodnej oceny dowodów przez przyjęcie, że:

a. odwołujący od 1 marca 1980 roku do 31 lipca 1983 roku pracował w szczególnych warunkach w Przedsiębiorstwie (...) w K., przeprowadzając na tę okoliczność jedynie dowód z przesłuchania samego odwołującego w charakterze strony, podczas gdy z akt sprawy zgromadzonych w toku postępowania przed organem rentowym nie wynikało, aby odwołujący w tym okresie wykonywał pracę w szczególnych warunkach;

b. odwołujący po zakończeniu służby wojskowej 15 października 1977 roku, powrócił do pracy w szczególnych warunkach u tego samego pracodawcy, co przed rozpoczęciem służby, podczas gdy świadectwo pracy z 29 października 1977 roku wyraźnie wskazuje, że odwołujący po odbyciu służby wojskowej zrezygnował z podjęcia pracy;

c. odwołujący legitymuje się co najmniej 15 letnim stażem pracy w szczególnych warunkach, pomimo, że z materiału dowodowego zgromadzonego w sprawie wynika, że odwołujący udowodnił ten staż w wymiarze poniżej 15 lat;

2. naruszenia przepisów prawa materialnego, a mianowicie:

a. art. 108 ust. 1 w zw. z art. 106 ust. 1 ustawy o powszechnym obowiązku obrony w zw. z § 5 rozporządzenia Rady Ministrów z 22 listopada 1968 roku w sprawie szczegółowych uprawnień żołnierzy i ich rodzin poprzez błędną wykładnię, polegającą na przyjęciu, iż w stanie faktycznym sprawy istniały podstawy zaliczenia okresu odbywania zasadniczej służby wojskowej (od 27 października 1977 roku do 15 października 1977 roku) do stażu pracy w szczególnych warunkach w sytuacji, gdy po zakończeniu odbywania tej służby odwołujący nie powrócił do wykonywania pracy w szczególnych warunkach;

b. art. 184 ust. 1 ustawy z 17 grudnia 1998 roku o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych w związku z art. 32 ust l i art. 32 ust. la pkt 1 tej ustawy oraz poprzez przyjęcie, że odwołujący legitymuje się wymaganym stażem pracy w szczególnych warunkach tj. 15 lat.

3. naruszenia przepisów postępowania cywilnego, a mianowicie art. 328 § 2 k.p.c. poprzez niewskazanie w uzasadnieniu przyczyn, dla których Sąd I instancji odmówił wiarygodności i mocy dowodowej: dowodowi z dokumentu, tj. świadectwu pracy z 29 października 1977 roku stwierdzającego, że po odbyciu zasadniczej służby wojskowej odwołujący zrezygnował z podjęcia pracy, a także niewskazanie w uzasadnieniu dowodów i okoliczności, na których Sąd I instancji oparł się, dokonując przyjęcia, iż w okresie pracy w Przedsiębiorstwie (...) w K., odwołujący wykonywał pracę w szczególnych warunkach stale i w pełnym wymiarze czasu pracy.

Apelujący wniósł o zmianę wyroku i oddalenie odwołania, ewentualnie o jego uchylenie jako wadliwego i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania Sądowi I instancji.

Sąd Apelacyjny zważył, co następuje:

Apelacja nie zasługiwała na uwzględnienie.

Odwołujący swoje prawo do emerytury wywiódł z przepisu art. 184 ust. 1 ustawy
z 17 grudnia 1998 roku o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych, który stanowi, iż ubezpieczonym urodzonym po dniu 31 grudnia 1948 roku przysługuje emerytura po osiągnięciu wieku przewidzianego w art. 32, 33, 39 i 40, jeżeli w dniu wejścia w życie ustawy osiągnęli:

1 ) okres zatrudnienia w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze wymaganym w przepisach dotychczasowych do nabycia prawa do emerytury w wieku niższym niż 60 lat - dla kobiet i 65 lat - dla mężczyzn oraz

2) okres składkowy i nieskładkowy, o którym mowa w art. 27.

Emerytura, o której mowa w ust. 1, przysługuje pod warunkiem nieprzystąpienia do otwartego funduszu emerytalnego albo złożenia wniosku o przekazanie środków zgromadzonych na rachunku w otwartym funduszu emerytalnym, za pośrednictwem Zakładu, na dochody budżetu państwa
(ust. 2).

Zgodnie z treścią art. 32 ust. 1 ustawy z 17 grudnia 1998 roku o emeryturach i rentach
z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych ubezpieczonym urodzonym przed dniem 1 stycznia 1949 roku będącym pracownikami, o których mowa w ust. 2 i 3, zatrudnionymi w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze, przysługuje emerytura w wieku niższym niż określony w art. 27 ust. 2 i 3.

Dla celów ustalenia uprawnień, o których mowa w ust. 1, za pracowników zatrudnionych
w szczególnych warunkach uważa się pracowników zatrudnionych przy pracach o znacznej szkodliwości dla zdrowia oraz o znacznym stopniu uciążliwości lub wymagających wysokiej sprawności psychofizycznej ze względu na bezpieczeństwo własne lub otoczenia (ust. 2).

Wiek emerytalny, o którym mowa w ust. 1, rodzaje prac lub stanowisk oraz warunki, na podstawie których osobom wymienionym w ust. 2 i 3 przysługuje prawo do emerytury, ustala się na podstawie przepisów dotychczasowych (ust. 4).

Zarówno w art. 184 ust. 1 pkt 1 jak i w art. 32 ust. 4 ustawodawca odsyła do „przepisów dotychczasowych”.

Przepisy dotychczasowe to rozporządzenie Rady Ministrów z 7 lutego 1983 roku w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub szczególnym charakterze.

Na etapie postępowania odwoławczego sporny pozostał okres odbytej przez odwołującego służby wojskowej oraz jego zatrudnienia w Przedsiębiorstwie (...) w K..

Kwestionując możliwość zaliczenia na poczet stażu pracy odwołującego w warunkach szczególnych okresu odbytej przez niego służby wojskowej (chronologicznie pierwszego), organ rentowy podniósł, że Sąd Okręgowy dokonał błędnej oceny materiału dowodowego.

Strony pozostawały zgodne co do tego, że W. M. od 20 września 1972 roku był zatrudniony w Przedsiębiorstwie (...) W. w Z., jako mechanik samochodowy w kanale remontowym w pełnym wymiarze czasu pracy. Jak słusznie zauważył odwołujący w odpowiedzi na apelację, ZUS w środku zaskarżenia nie podważał ustaleń Sądu Okręgowego, że będąc zatrudnionym w W. W. M. wykonywał pracę w warunkach szczególnych. Nie jest również przedmiotem sporu, że od 27 października 1975 roku do 15 października 1977 roku odwołujący pełnił służbę wojskową.

Apelujący zakwestionował natomiast przyjęcie przez Sąd Okręgowy, że po zakończeniu służby wojskowej odwołujący podjął zatrudnienie w W., która to okoliczność warunkuje możliwość zaliczenia okresu takiej służby do stażu pracy w warunkach szczególnych, na podstawie art. 108 ust. 1 w zw. z art. 106 ust. 1 ustawy o powszechnym obowiązku obrony Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej w zw. z § 5 rozporządzenia Rady Ministrów z 22 listopada 1968 roku w sprawie szczegółowych uprawnień żołnierzy i ich rodzin.

Zdaniem apelującego, Sąd pominął istotny dowód w sprawie, mianowicie świadectwo pracy z 29 października 1977 roku, z którego wynika, że rozwiązanie stosunku pracy nastąpiło za porozumieniem stron, po odbyciu służby wojskowej odwołujący zrezygnował z podjęcia pracy. Sąd I instancji nie wyjaśnił tej okoliczności w sposób dostateczny, opierając się jedynie na zeznaniach jednego świadka i odwołującego.

Oceniając te okoliczności zgodnie z zasadami logiki i doświadczenia życiowego, należało zdaniem apelującego stwierdzić, że odwołujący po odbyciu zasadniczej służby wojskowej faktycznie nie podjął pracy w szczególnych warunkach, a jedynie w przeciągu dwóch dni dokonał czynności zmierzających do rozwiązania stosunku pracy za porozumieniem stron, co w rezultacie nastąpiło 17 października 1977 roku.

Sąd Apelacyjny nie podzielił powyższego stanowiska.

W ocenie Sądu II instancji, nie ma powodów aby zakwestionować wiarygodność zeznań R. F., która wskazała, że odwołujący po odbyciu służby wojskowej wrócił do pracy w W. ale pracował krótko. Informacje przekazane przez świadka mają charakter bardzo ogólny, co nie dziwi skoro jak podniósł apelujący świadek zeznawała na okoliczności sprzed 30 lat.

Istotnym jest również zdaniem Sądu Apelacyjnego, że treść świadectwa pracy z 29 października 1977 roku nie jest tak jednoznaczna jak chce tego organ rentowy. Zawiera ono bowiem zapis o rezygnacji z podjęcia przez odwołującego pracy po powrocie ze służby wojskowej, jednocześnie jednak stwierdza, że rozwiązanie stosunku pracy nastąpiło 17 października 1977 roku.

Powyższe niejasności należało ocenić mając na względzie, że również stanowiska pracy zajmowane przez odwołującego, wymienione w przedmiotowym świadectwie pracy, nie w pełni odpowiadały faktycznie wykonywanej przez niego pracy w W.. Innymi słowy, ten właśnie dokument nie jest w pełni wiarygodny.

Co do okoliczności istotnej dla rozstrzygnięcia, stwierdzić należało, że zapis o dacie rozwiązania stosunku pracy w świadectwie pracy jest spójny z relacjami świadka i odwołującego. W. M., co prawda zaledwie na dwa dni, jednak powrócił po odbyciu służby woskowej do zakładu pracy, w którym był zatrudniony przed jej rozpoczęciem. Podstawą do podważenia tej okoliczności, nie może być jedno sformułowanie zawarte w świadectwie pracy, które w całokształcie materiału dowodowego wydaje się być nieprecyzyjne.

Przechodząc do argumentacji apelującego dotyczącej drugiego z kwestionowanych okresów zatrudnienia odwołującego, ją także ocenić należało jako bezzasadną.

Apelujący przekonywał, że odwołujący domagał się uznania okresu pracy w szczególnych warunkach, dowodząc tego faktu jedynie własnymi zeznaniami, lakonicznymi zeznaniami pisemnymi świadków i dokumentami, które nie dotyczyły jego osoby. Dokonanie ustaleń jedynie w oparciu o zeznania samego odwołującego stanowi naruszenie zasady swobodnej oceny dowodów z art. 233 § 1 k.p.c., które mogło mieć istotny wpływ na wynik sprawy.

Zdaniem skarżącego, pierwszorzędne dla ustalenia charakteru zatrudnienia odwołującego w przedsiębiorstwie (...), miałoby świadectwo pracy w szczególnych warunkach, którym odwołujący nie legitymuje się.

Zarzucając brak dowodów na fakt wykonywania przez odwołującego w okresie od 1 marca 1980 roku do 31 lipca 1983 roku na rzecz T. pracy w szczególnych warunkach organ rentowy pominął w pierwszej kolejności dowód z dokumentu we własnych aktach.

Jest nim pismo z 24 marca 1984 roku skierowane przez pracodawcę do odwołującego, informujące, że w oparciu o zarządzenie nr (...) Dyrektora Przedsiębiorstwa z 1 października 1982 roku praca W. M. na stanowisku mechanika samochodowego wykonywana
od 1 marca 1980 roku do nadal, została zaliczona do pierwszej kategorii zatrudnienia.

Wiarygodność przedmiotowego dokumentu nie budziła wątpliwości Sądu II instancji a jego moc dowodowa jest znaczna.

Trafnie odwołujący podniósł, że na mocy § 19 ust. 1 rozporządzenia Radu Ministrów
z 7 lutego 1983 roku w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze, przy ustalaniu okresów pracy, o których mowa w jego
§ 2, uwzględnia się również okresy takiej pracy (służby), wykonywanej przed dniem wejścia w życie rozporządzenia.

Prace dotychczas zaliczone do I kategorii zatrudnienia w rozporządzeniu Rady Ministrów z 4 maja 1979 roku w sprawie pierwszej kategorii zatrudnienia, na podstawie § 19 ust. 2 uważa się za prace wykonywane w szczególnych warunkach, o których mowa w § 4.

Za równie wiarygodny dowód Sąd II instancji uznał przedstawione przez odwołującego w postępowaniu apelacyjnym zdjęcie, zamieszone w Gazecie (...), przedstawiające odwołującego podczas wykonywania pracy w kanale remontowym. Co więcej, treść artykułu, przy którym zamieszczono zdjęcie, potwierdza informacje przekazane przez odwołującego
w zeznaniach, o bardzo trudnych warunkach pracy w T..

Sąd Apelacyjny za konieczne uznał podkreślić, że odwołujący wykazał się bardzo dużą inicjatywą dowodową w celu wykazania właśnie zatrudnienia w tym przedsiębiorstwie.
W konsekwencji przedstawił dowody bezpośrednio wskazujące na charakter jego zatrudnienia od
1 marca 1980 roku do 31 lipca 1983 roku o których mowa powyżej, jak i potwierdzające sporne okoliczności pośrednio, w postaci oświadczeń świadków, świadectw pracy innych osób. Ocena wszystkich tych dowodów prowadzi do ustalenia, że odwołujący w w/w okresie wykonywał na rzecz T. pracę mechanika w kanale remontowym tj. pracę wymienioną w rozporządzeniu Rady Ministrów z 7 lutego 1983 roku, w wykazie A, dziale XIV pod poz. 16.

Reasumując, odwołujący spełnił wszystkie przesłanki warunkujące prawo do emerytury
w obniżonym wieku z tytułu pracy w warunkach szczególnych i wyrok Sądu I instancji odpowiada prawu.

Mając na uwadze powyższe, Sąd Apelacyjny na podstawie art. 385 k.p.c. oddalił apelację jako bezzasadną.