Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 13 stycznia 2015 r.

Sąd Apelacyjny w Szczecinie - Wydział III Pracy i Ubezpieczeń Społecznych

w składzie:

po rozpoznaniu w dniu 13 stycznia 2015 r. w Szczecinie

sprawy B. Ł. (1)

przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych Oddział w G.

o przywrócenie renty

na skutek apelacji organu rentowego

od wyroku Sądu Okręgowego w Gorzowie Wlkp. VI Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych

z dnia 2 kwietnia 2014 r. sygn. akt VI U 1228/13

oddala apelację.

SSA Urszula Iwanowska SSA Anna Polak SSA Romana Mrotek

Sygn. akt III AUa 418/14

UZASADNIENIE

Decyzją z dnia 9 września 2013 roku Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w G., powołując się na orzeczenie Komisji Lekarskiej ZUS z dnia 8 sierpnia 2013 roku, odmówił ubezpieczonemu B. Ł. (1) prawa do renty z tytułu niezdolności do pracy.

Z powyższą decyzją nie zgodził się B. Ł. (1), który w odwołaniu wniesionym do Sądu w dniu 19 września 2013 roku wskazał, iż domaga się jej zmiany i przyznania mu wnioskowanego świadczenia. Podkreślił, że cierpi na jaskrę i krótkowzroczność obu oczu. Wskazał, że aktualnie jest osobą jednooczną i nie widzi możliwości podjęcia pracy zgodnej z kwalifikacjami zawodowymi jakie posiada.

W odpowiedzi na odwołanie organ rentowy wniósł o jego oddalenie w całości.

Po przeprowadzeniu postępowania dowodowego Sąd Okręgowy w Gorzowie Wielkopolskim wyrokiem z dnia 2 kwietnia 2014 roku zmienił - w punkcie I wyroku, decyzję organu rentowego w ten sposób, że przyznał B. Ł. (1) prawo do renty z tytułu częściowej niezdolności do pracy od 1 października 2013 roku do 30 września 2015 roku, a w punkcie II wniosek ubezpieczonego o odsetki przekazał Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych do rozpoznania.

Z ustaleń stanowiących podstawę faktyczną rozstrzygnięcia wynika, że B. Ł. (1) urodził się (...). Uzyskał wykształcenie zawodowe w zawodzie technik obróbki skrawaniem, spawacz. Pracował w zawodzie oraz jako pracownik budowlany, robotnik gospodarczy magazynowy, robotnik pracy lekkiej. Sąd Okręgowy ustalił także, że ubezpieczony pobierał ostatnio rentę z tytułu częściowej niezdolności do pracy do 31 stycznia 2013 roku na podstawie decyzji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddziału w G. z dnia 6 lutego 2012 roku. Orzeczeniem z dnia 25 lutego 2013 roku Komisja Lekarska ZUS w Z. ustaliła, że ubezpieczony jest częściowo niezdolny do pracy i że niezdolność ta jest trwała. Organ rentowy decyzją z dnia 1 marca 2013 r. wznowił ubezpieczonemu wypłatę renty z tyłu częściowej niezdolności do pracy od 1 lutego 2013 roku. Na podstawie art. 14 ust. 5 pkt 3 ustawy z dnia 17.12.1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (tekst jedn. Dz.U.2009.153.1227) Naczelny Lekarz ZUS przekazał sprawę ubezpieczonego do rozpatrzenia przez komisję lekarską ZUS. Orzeczeniem z dnia 8 sierpnia 2013 roku Komisja Lekarska ZUS w Z. uznała ubezpieczonego za zdolnego do pracy. Po zapoznaniu się ze stanowiskiem Komisji decyzją z dnia 9 września 2013 roku Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w G. wstrzymał B. Ł. (1) wypłatę renty z tytułu niezdolności do pracy od 1 października 2013 roku. W oparciu o opinię biegłego sądowego Sąd pierwszej instancji ustalił, że u ubezpieczonego rozpoznano wysoką krótkowzroczność oka lewego z niedowidzeniem, astygmatyzm krótkowzroczny oka prawego, jaskrę prostą obu oczu, zaćmę początkową obu oczu.

W tych okolicznościach faktycznych sprawy Sąd Okręgowy zważył, że odwołanie B. Ł. (1) okazało się uzasadnione. Sąd I instancji w pierwszej kolejności przywołał treść art. 102 ust. 1 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych. Powołał się także na art. 12 oraz art. 13 powołanej ustawy, które to przepisy zawierają definicję niezdolności do pracy oraz określają jakie kryteria należy brać pod uwagę przy ocenie stopnia i przewidywanego okresu niezdolności do pracy. W oparciu o przywołane przepisy prawne Sąd pierwszej instancji uznał, że osią sporu w niniejszej sprawie było to, czy ubezpieczony jest w dalszym ciągu osobą niezdolną do pracy w rozumieniu przepisów ustawy o emeryturach i rentach z Fundusz Ubezpieczeń Społecznych.

Sąd Okręgowy ocenił to zagadnienie w oparciu o analizę dokumentacji rentowej ubezpieczonego oraz na podstawie przeprowadzonego w toku postępowania sądowego dowodu z opinii biegłego okulisty. W przekonaniu Sądu pierwszej instancji biegły w sposób jasny przedstawił powody swoich twierdzeń. Wskazał występujące u ubezpieczonego schorzenia oraz ocenił ich wpływ na zdolność do pracy. Sąd ten podkreślił, że opinię sporządzono zgodnie z jego zleceniem, jest ona jasna, logiczna i spójna. Ostatecznie uznał on, że nie miał powodów by odmówić opinii przymiotu wiarygodności. Sąd Okręgowy zwrócił jedynie uwagę na to, że biegły okulista błędnie wskazał datę początkową częściowej niezdolności do pracy ubezpieczonego, ustalając jej początek od daty złożenia wniosku na okres dwóch lat. Wskazał, że ubezpieczony odwołał się od decyzji wstrzymującej wypłatę renty od 1 października 2013 r. (do 30 września 2013 roku niezdolność do pracy ubezpieczonego nie była kwestionowana) i od tej daty, zdaniem Sądu Okręgowego, należało zatem określić niezdolność do pracy ubezpieczonego. Sąd podkreślił jednak, że błędne określenie daty początkowej niezdolności nie wpływa jednak na wiarygodność sporządzonej przez biegłego opinii.

Zastrzeżenia złożone do tej opinii przez organ rentowy Sąd pierwszej instancji uznał za niezasadne. W ocenie Sądu skoro stan zdrowia ubezpieczonego przy ostrości wzroku na 0,4 i 0,5 uzasadniał do stycznia 2013 roku częściową niezdolność do pracy ubezpieczonego, którą uznał organ rentowy, a obecny stan zdrowia, który uległ pogorszeniu (ostrość wzroku na 0,3) i nie polepszył się, na co wskazuje dokumentacja zwarta w aktach sprawy VI U 402/10 (w tym opinie biegłych okulistek B. S. i B. Ł. (2)) i do której odniesienia się żąda organ rentowy, oznacza to, że w stanie zdrowia nie wystąpiła żadna poprawa, która powodowałaby ustąpienie niezdolności do pracy. Sąd Okręgowy wskazał, że ubezpieczony jest technikiem obróbki skrawania i do tego poziomu kwalifikacji należało ocenić jego niezdolność do pracy. Okoliczność zatrudnienia ubezpieczonego poniżej kwalifikacji nie powoduje utraty dotychczasowych kwalifikacji zawodowych. Poziom zaś kwalifikacji zawodowych ubezpieczonego należało określić na etapie wstępnego postępowania administracyjnego, a więc przed skierowaniem do lekarza orzecznika i komisji lekarskie ZUS, a nie na etapie postępowania sądowego.

Sąd pierwszej instancji podkreślił, że zarzuty organu rentowego nie miały charakteru zarzutów podważających miarodajność opinii biegłego okulisty. Zdaniem Sądu, to organ rentowy powinien wiedzieć, czy chce wnioskować o dodatkową opinię biegłego sądowego medycyny pracy i z takim wnioskiem wystąpić. Natomiast wniosek o uzupełnienie opinii biegłego okulisty powinien zawierać uzasadnienie - wskazanie na jaką okoliczność ma nastąpić uzupełnienie. Analiza wszystkich okoliczności w sprawie w ujęciu aspektów medycznych (gdzie brany jest pod uwagę charakter i przebieg procesów chorobowych oraz ich wpływ na stan czynnościowy organizmu) oraz socjalnych (gdzie uwzględnia się posiadane kwalifikacje, wiek, zawód, wykonywane czynności i warunki pracy oraz możliwość dalszego wykonywania pracy zarobkowej, a także możliwość przywrócenia zdolności do pracy przez leczenie i rehabilitację lub przekwalifikowanie zawodowe) wskazuje, że ubezpieczony jest niezdolny do pracy.

Na podstawie art. 477 ¹⁰ § 2 k.p.c. wniosek o odsetki - jako nowe żądanie, dotychczas nierozpoznane przez organ rentowy Sąd Okręgowy - przekazał Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych Oddziałowi w G. do rozpoznania.

Z powyższym wyrokiem nie zgodził się organ rentowy, który złożył apelację. Wskazał na sprzeczność istotnych ustaleń Sądu z zebranym w sprawie materiałem dowodowym, przez przyjęcie, że ubezpieczony jest częściowo niezdolny do pracy. Wskazując na powyższy zarzut skarżący wniósł o uchylenie wyroku i oddalenie odwołania, ewentualnie o uchylenie wyroku i przekazanie sprawy organowi rentowemu do ponownego rozpoznania.

W uzasadnieniu apelacji organ rentowy podał, że sąd pierwszej instancji wydając zaskarżony wyrok pominął w swoich rozważaniach zagadnienie wniesienia schorzenia, które występuje u ubezpieczonego, a które było podstawą do uznania go za częściowo niezdolnego do pracy. Podkreślił, że nie zostało wyjaśnione dlaczego ubezpieczony został dopuszczony do pracy w charakterze magazyniera. Gdzie pracował w okresie pobierania renty, bez żadnych ograniczeń. Wskazał, że użycie przez biegłego okulisty słowa „ewentualnego" budzi wątpliwości co do rzetelności opinii. Jeżeli bowiem przyczyną pogorszenia widzenia jest zaćma to polepszenie widzenia jest możliwe tylko w wyniku zabiegu operacyjnego zaćmy. W tym tonie rzeczy nie można – jego zdaniem, uznać, iż ubezpieczony jest trwale niezdolny do pracy.

Ubezpieczony wniósł o oddalenie apelacji.

Sąd Apelacyjny zważył, co następuje:

Apelacja organu rentowego okazała się niezasadna.

W ocenie Sądu Apelacyjnego, Sąd pierwszej instancji dokonał prawidłowych ustaleń faktycznych, jak też zastosował właściwe przepisy prawa materialnego, które przytoczył i przeanalizował w pisemnym uzasadnieniu swego wyroku oraz wyprowadził z nich prawidłowe wnioski prawne, które nie budzą zastrzeżeń. Ponadto Sąd Okręgowy poddał zebrany w sprawie materiał dowodowy wszechstronnej ocenie z zachowaniem granic swobodnej oceny dowodów przewidzianej w art. 233 § 1 k.p.c. Stąd też Sąd Apelacyjny w pełni przychyla się do ustaleń oraz dokonanej przez Sąd I instancji wykładni przepisów.

Przede wszystkim Sąd Okręgowy słusznie wskazał, że renta z tytułu niezdolności do pracy jest świadczeniem związanym z istnieniem w organizmie osoby ubezpieczonej stanu chorobowego czyniącego badanego niezdolnym do pracy. Tego rodzaju ocena znajduje podstawę prawną w treści art. 57 ustawy o emeryturach i renach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych, gdyż z treści tego przepisu wynika, że renta okresowa przysługuje ubezpieczonemu, jeżeli jego niezdolność do pracy zostanie uznana za przemijającą. Stąd też przy ocenie stopnia i trwałości niezdolności do pracy oraz rokowań co do odzyskania zdolności do pracy sąd zobowiązany jest uwzględnić stopień naruszenia sprawności organizmu oraz możliwość przywrócenia niezbędnej sprawności w okresie leczenia i rehabilitacji, a także możliwość wykonywania dotychczasowej pracy lub podjęcia innej pracy oraz celowość przekwalifikowania zawodowego, biorąc pod uwagę rodzaj i charakter dotychczas wykonywanej pracy, poziom wykształcenia, wiek i predyspozycje psychofizyczne ubezpieczonego. Ustalenia niezdolności do pracy, dokonuje się na zasadach i w trybie określonych w ustawie o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych, stosując odpowiednio art. 12-14 tej ustawy, na co słusznie powołał się w swych rozważaniach prawnych Sąd Okręgowy. Ponieważ ustalenie niezdolności do pracy wymaga wiedzy medycznej kontrola sądu obejmuje decyzje lekarzy orzeczników ZUS jak i opinie biegłych sądowych, weryfikujących orzeczenia lekarzy orzeczników, które powinny uwzględniać ocenę stanu zdrowia badanego z punktu tych wyżej opisanych kryteriów. Biegli powinni rozpoznać stan zdrowia badanego w powiązaniu z tzw. elementami ekonomicznymi jak posiadane kwalifikacje, a także powinni respektować możliwość przywrócenia niezbędnej do wykonywania pracy sprawności w drodze leczenia i rehabilitacji, podjęcie innej pracy lub celowość przekwalifikowania, wiek badanego, rokowania na przyszłość. Ostateczna ocena, w jakim stopniu ubezpieczony jest niezdolny do pracy musi uwzględniać także inne elementy poza stricte medycznymi należącymi do kompetencji biegłych z zakresu medycyny. Innymi słowy przy ocenie niezdolności do pracy w myśl art. 12 ustawy emerytalnej o tej niezdolności nie przesądza wyłącznie ocena medyczna stwierdzająca występowanie określonych jednostek chorobowych i ich wpływ na funkcjonowanie organizmu człowieka, tylko decydujące znaczenie ma ocena prawna dokonana w oparciu o okoliczności natury medycznej i okoliczności innej natury. Podkreślić należy, że opinie sądowe mają w tym względzie jedynie charakter pomocniczy.

Powyższe uwagi natury ogólnej odniesione do sytuacji prawnej B. Ł. (1) prowadzą do wniosku, że zarówno opinia biegłego lekarza okulisty jak i ostatecznie rozstrzygnięcie Sądu Okręgowego są zgodne z wyżej opisanymi kryteriami oceny pod kątem przyznania prawa do renty. Stanowisko Sądu oraz biegłego z zakresu okulistyki znajduje oparcie w dotychczas zgromadzonej dokumentacji medycznej dotyczącej ubezpieczonego oraz koresponduje z opiniami biegłych okulistów, wydanymi w sprawie VI U 402/10, w której przyznano B. Ł. (1) prawo do renty z tytułu niezdolności do pracy do stycznia 2013 roku. Wnioski wyciągnięte przez biegłe B. S. oraz B. Ł. (2) w tamtej sprawie oraz wnioski wyciągnięte przez biegłego okulistę A. N. w niniejszym postępowaniu wykazały pogorszenie się stanu zdrowia ubezpieczonego w stosunku do poprzednich okresów. Należy podkreślić, że w postępowaniu VI U 402/10 szczegółowo odniesiono się do możliwości wykonywania pracy zgodnej z kwalifikacjami ubezpieczonego. Wówczas biegła B. Ł. (2) podała, że ubezpieczony jest częściowo niezdolny do pracy z uwagi na utratę możliwości wykonywania pracy jako tokarz – spawacz. B. Ł. (1) nie może wykonywać pracy wymagającej dobrego widzenia obuocznego – przy maszynach w ruchu, na wysokości i cięższej pracy fizycznej. W związku z tym, że aktualny stan zdrowia badanego nie polepszył się uwagi biegłej Ł. są nadal aktualne, na co słusznie zwrócił uwagę Sąd Okręgowy. Tym bardziej, że ostatecznie organ rentowy, po sporządzeniu przez tą biegłą opinii uzupełniającej, nie zakwestionował jej stanowiska co do częściowej niezdolności ubezpieczonego do pracy.

Prawidłowo też Sąd pierwszej instancji podkreślił, że samo zatrudnienie ubezpieczonego poniżej jego kwalifikacji nie powoduje ich utraty. Badany jest technikiem obróbki skrawania i do tego poziomu kwalifikacji należało ocenić jego niezdolność do pracy. Zatrudnienie ubezpieczonego w charakterze pracownika budowlanego czy też magazyniera nie powoduje zatem przywrócenia całkowitej zdolności do pracy, w tym zdolności do wykonywania pracy zgodnej z kwalifikacjami zawodowymi B. Ł. (1), jak mylnie sugeruje organ rentowy w swej apelacji. Tym bardziej, że na dzień wydania zaskarżonej decyzji ubezpieczony nie świadczył już pracy. Ostatni stosunek pracy ubezpieczonego ustał bowiem z dniem 31 grudnia 2011 roku, a decyzja organu rentowego wstrzymująca wypłatę renty z tytułu częściowej niezdolności do pracy została wydana 9 września 2013 roku. Podkreślić należy, że dla rozpoznania odwołania ma znaczenie stan zdrowia ubezpieczonego z dnia wydania decyzji. W orzecznictwie Sądu Najwyższego oraz sądów powszechnych ugruntował się pogląd, że w postępowaniu wywołanym odwołaniem do sądu pracy i ubezpieczeń społecznych sąd rozstrzyga o prawidłowości zaskarżonej decyzji (art. 477 ¹⁴ § 2 i art. 477 ^14a k.p.c.) w granicach jej treści i przedmiotu. Decyzja odmawiająca prawa do renty rozstrzyga o braku prawa do tego świadczenia od dnia wniosku do dnia wydania decyzji i nie wypowiada się co do okresu wcześniejszego. W konsekwencji przedmiotem postępowania sądowego nie może być zatem prawo do renty za okres, którego nie obejmuje zaskarżona decyzja. Dodać też wypada, że częściowa niezdolność do pracy nie wyklucza zdolności do świadczenia pracy w ogóle. Ubezpieczony może bowiem wykonywać prace poniżej swych kwalifikacji lub prac, które w ogóle nie wymagają ich posiadania. Stąd też wykonywanie pracy przez B. Ł. (1) w okresach poprzedzających wydanie zaskarżonej decyzji przez organ rentowy nie powinno rzutować na prawo tego ubezpieczonego do renty z tytułu częściowej niezdolności do pracy.

Organ rentowy nie dostrzega, że wszystkie przesłanki uzyskania prawa do renty z tytułu częściowej niezdolności do pracy Sąd Okręgowy uwzględnił, o czym przekonuje prawidłowo oraz szczegółowo uargumentowane stanowisko tego Sądu zaprezentowane w uzasadnieniu zaskarżonego wyroku. Kontrola opinii biegłego lekarza z zakresu okulistyki jest logiczna i rzeczowa. Sąd pierwszej instancji wskazał, że wnioski końcowe tej opinii potwierdziły częściową niezdolność ubezpieczonego do wykonywania pracy. Opinia została sporządzona po przeprowadzeniu z ubezpieczonym wywiadu oraz badań, a jej wnioski końcowe są zbieżne z wnioskami biegłych przedstawionymi w postępowaniu za sygn. akt VI U 402/10. Sąd pierwszej instancji słusznie uznał zatem, kierując się wyżej opisanym stanem prawnym, że ubezpieczony jest częściowo niezdolny do pracy. Zarzut organu rentowego odnoszący się do możliwych sposobów leczenia zaćmy oka lewego nie zasługiwał na uwzględnienie. Użycie sformułowania ewentualnie w stosunku do możliwych sposobów leczenia tego schorzenia nie czyni opinii niewiarygodną. Tym bardziej, że jej treść koresponduje z opiniami biegłych okulistów wydających swe opinie w sprawie VI U 402/10. Natomiast ostateczna kwalifikacja pacjenta do zabiegu operacyjnego nie należy do kompetencji biegłego sądowego. Decyduje o tym bowiem lekarz przed planowaną operacją ustalając ogólny stan zdrowia badanego. Stąd, w przekonaniu Sądu Apelacyjnego wskazania biegłego co do dalszego leczenia wyrażone w trybie przypuszczalnym nie stanowią wady tej opinii i nie budzą wątpliwości co do jej rzetelności.

Zgodnie z powyższym, w oparciu o zgromadzony materiał dowodowy Sąd Odwoławczy zaaprobował rozstrzygnięcie Sądu I instancji. Ponieważ brak jest innych podstaw do wzruszenia trafnego rozstrzygnięcia Sądu Okręgowego, które Sąd Odwoławczy bierze pod rozwagę z urzędu - apelację jako bezzasadną na podstawie art. 385 k.p.c. oddalono.

SSA Urszula Iwanowska SSA Anna Polak SSA Romana Mrotek