Pełny tekst orzeczenia

UZASADNIENIE

Na rozprawie w dniu 18 września 2014 r. Sąd Rejonowy w Zgierzu I Wydział Cywilny postanowieniem wydanym w sprawie I Ns 1117/10 z wniosku L. P. przy udziale E. P. i A. S. o zniesienie współwłasności, oddalił wniosek uczestniczki postępowania – A. S. o odroczenie rozprawy z uwagi na chorobę pełnomocnika.

Postanowieniem z dnia 2 października 2014 r. Sąd Rejonowy w Zgierzu I Wydział Cywilny, zasądził tytułem wzajemnych rozliczeń od A. S. na rzecz L. P. kwotę 593,72 zł, od E. P. na rzecz L. P. kwotę 1.683,72 zł, od A. S. na rzecz E. P. kwotę 45.430,00 zł, ustalając jednocześnie, iż uczestnicy ponoszą koszty postępowania na zasadzie art. 520 § 2 i 3 k.p.c.

Od powyższego postanowienia apelację złożyła uczestniczka postępowania A. S., zaskarżając orzeczenie w całości oraz zarzucając:

1. nieważność postępowania wskutek pozbawienia uczestniczki możliwości obrony jej praw wobec rozpoznania sprawy pod nieobecność jej pełnomocnika, który zasadnie wnosił o odroczenie rozprawy z powodu właściwie udokumentowanej choroby, a ewentualnie:

2. mającą wpływ na treść orzeczenia obrazę przepisów postępowania, tj.:

- art. 13 § 2 w zw. z art. 233 § 1 k.p.c. przez dowolną ocenę materiału dowodowego, w szczególności przyjęcie za podstawę wyliczenia wartości nakładów uczestniczki nierzetelną opinię biegłego A. Z., która pomijała rzeczywisty stan i wartość nakładów na nieruchomość poniesionych przez A. S.,

- art. 214 § 1 i 214 ¹ § 1 k.p.c. wobec odmowy odroczenia rozprawy mimo zasadnego wniosku pełnomocnika skarżącej.

Przy tak sformułowanych zarzutach strona apelująca wniosła o uchylenie skarżonego orzeczenia i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania Sądowi Rejonowemu w Zgierzu w innym składzie, z pozostawieniem rozstrzygnięcia o kosztach postępowania odwoławczego. Jednocześnie skarżąca wniosła o zwolnienie jej od kosztów sądowych w części dotyczącej wpisu sądowego od apelacji.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Sąd drugiej instancji, zgodnie z art. 378 § 1 k.p.c., w granicach zaskarżenia, bierze z urzędu pod uwagę nieważność postępowania.

Skarżąca podniosła zarzut nieważności postępowania przed Sądem I instancji wskazując, iż pomimo złożonego przez pełnomocnika uczestniczki wniosku o odroczenie rozprawy, Sąd przeprowadził rozprawę w dniu 18 września 2014 r., poprzedzającą bezpośrednio wydanie postanowienia, przez co faktycznie uczestniczka pozbawiona została obrony jej praw. Wskazany w apelacji zarzut nieważności postępowania, będący zarzutem najdalej idącym zasługuje na uwzględnienie i w tym zakresie Sąd Okręgowy podzielił stanowisko skarżącej.

Nieważność postępowania zachodzi między innymi jeżeli strona została pozbawiona możności obrony swych praw (art. 379 pkt 5 k.p.c.).

W okolicznościach przedmiotowej sprawy, po dokonaniu wszechstronnej analizy zgromadzonego materiału procesowego, Sąd Okręgowy doszedł do wniosku, że postępowanie przed Sądem I instancji, było dotknięte nieważnością z przyczyn, o których mowa w treści art. 379 pkt 5 k.p.c., tj. z powodu pozbawienia uczestniczki A. S. możności obrony swoich praw na rozprawie w dniu 18 września 2014 r., bezpośrednio poprzedzającej wydanie zaskarżonego postanowienia.

W orzecznictwie przyjmuje się, że pozbawienie strony możności obrony swoich praw w rozumieniu art. 379 pkt 5 k.p.c. zachodzi wtedy, gdy z powodu wadliwości procesowych sądu lub strony przeciwnej, będących skutkiem naruszenia konkretnych przepisów kodeksu postępowania cywilnego, strona nie mogła brać i nie brała udziału w postępowaniu lub jego istotnej części (zob. wyrok SN z dnia 10 maja 1974 r., II CR 155/74, opubl. OSP Nr 3/75 poz. 66; postanowienie SN z dnia 6 marca 1998 r., III CKN 34/98, opubl. Prok. i Pr. Nr 5/99 poz. 41; wyrok SN z dnia 13 czerwca 2002 r., V CKN 1057/00, opubl. baza prawna LEX Nr 55517). Analizując, czy doszło do pozbawienia strony możności działania, należy w pierwszej kolejności rozważyć, czy nastąpiło naruszenie przepisów procesowych, następnie ustalić, czy uchybienie to wpłynęło na możność strony do działania w postępowaniu, w końcu zaś ocenić, czy pomimo zaistnienia tych okoliczności strona mogła bronić swych praw w procesie. Dopiero w razie kumulatywnego spełnienia wszystkich tych przesłanek można przyjąć, że strona została pozbawiona możności działania (tak wyrok Sądu Najwyższego z dnia 28 marca 2008 r., V CSK 488/07, opubl. baza prawna LEX Nr 424315).

Apelująca upatruje przyczyny nieważności postępowania w nieuwzględnieniu wniosku o odroczenie terminu rozprawy z dnia 18 września 2014 r., mimo istnienia uzasadnionych podstaw do jej odroczenia. Tym samym, zdaniem apelującej, wskutek naruszenia przez Sąd Rejonowy art. 214 § 1 i art. 214 ¹ § 1 k.p.c. pozbawiona została możliwości obrony swoich praw w związku z tym, iż nikt nie był w stanie przedstawić argumentacji dotyczącej jej praw, tj. wysokości poniesionych przez nią nakładów na nieruchomość i konieczności dopuszczenia dowodu z opinii innego biegłego. Na rozprawie w dniu 18 września 2014 r. uczestniczka nie stawiła się, nie stawił się również jej pełnomocnik, który przed terminem rozprawy złożył wniosek o jej odroczenie z uwagi na chorobę, załączając zaświadczenie od lekarza sądowego.

Sąd Rejonowy oddalił wniosek o odroczenie rozprawy w dniu 18 września 2014 r., wskazując w uzasadnieniu, iż pełnomocnik uczestniczki złożył przed terminem rozprawy zaświadczenie od lekarza sądowego stwierdzające niemożność stawienia się na terminie rozprawy, jednakże w tym dniu nie było prowadzone żadne postępowanie dowodowe, zaś sąd uchylił jedynie postanowienie o dopuszczeniu dowodu z przesłuchania stron na okoliczność dokonania nakładów przez A. S., uznając, iż o przeprowadzenie tego dowodu żadna ze stron nie wnosiła, i że była to inicjatywa sądu, jednak tok postępowania wskazywał na to, że istnieją trwałe przeszkody do jego przeprowadzenia, zaś nie był on niezbędny dla rozstrzygnięcia.

W ocenie Sądu Okręgowego, powyższe działanie Sądu Rejonowego nie było prawidłowe. Zauważyć należy, że w związku z uprzednio wydanym w przedmiotowej sprawie przez Sąd Rejonowy postanowieniem w przedmiocie zniesienia współwłasności nieruchomości, które wskutek apelacji uczestniczki postępowania A. S. zostało uchylone i przekazane Sądowi Rejonowemu do ponownego rozpoznania, Sąd ten powinien uzupełnić postępowanie dowodowe w zakresie roszczenia uczestniczki A. S., a następnie rozstrzygnąć o przedmiotowym roszczeniu, stosownie określając wysokość dopłat. Wyjaśnieniu powyższych okoliczności służyć miał niewątpliwie dowód z przesłuchania uczestniczki postępowania A. S..

Co prawda dowód z przesłuchania stron ma charakter posiłkowy, gdyż dopuszczalność jego przeprowadzenia powstaje tylko wówczas, gdy za pomocą innych środków dowodowych nie można dojść do wyjaśnienia faktów istotnych dla rozstrzygnięcia sprawy, jednakże jego przeprowadzenie w niniejszej sprawie było niezbędne dla wyjaśnienia istotnych okoliczności sprawy. Na dzień wydania skarżonego postanowienia fakty istotne dla rozstrzygnięcia sprawy pozostały niewyjaśnione, stąd oddalenie wniosku pełnomocnika uczestniczki o odroczenie terminu rozprawy było nieuzasadnione.

Doszło zatem do naruszenia przepisów procesowych przez Sąd Rejonowy, które to uchybienie w sposób bezpośredni wpłynęło na możność działania uczestniczki w postępowaniu. Pełnomocnik uczestniczki złożył zaświadczenie od lekarza sądowego, tak więc w sposób uzasadniony udokumentował niemożność swojego stawiennictwa na rozprawie w dniu 18 września 2014 r. W tym stanie rzeczy w ocenie Sądu Okręgowego uczestniczka A. S. pozbawiona została możliwości obrony swych praw w procesie.

Co do zarzutu skarżącej z art. 214 § 1 k.p.c. wskazać należy, że w myśl poglądu wyrażonego przez Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 10 marca 2011 r. w sprawie V CSK 302/10, zgodnie z którym, z uwagi na to, że przyczyny uzasadniające odroczenie rozprawy przewidziane w art. 214 § 1 k.p.c. określone zostały restrykcyjnie, ponieważ zaliczono do nich jedynie nieprawidłowość w doręczeniu wezwania oraz nieobecność strony wywołaną nadzwyczajnym wydarzeniem lub inną znaną sądowi przeszkodą, której nie można przezwyciężyć, wniosek strony o odroczenie rozprawy, uzasadniony chorobą tej strony, może być uznany za uzasadniony jedynie wtedy, kiedy występuje ona w sprawie bez pełnomocnika, ewentualnie kiedy mają być podjęte czynności z jej udziałem a jednocześnie wykaże w sposób określony w art. 214 § 1 k.p.c., że stan zdrowia uniemożliwiał jej stawiennictwo. Innymi słowy, w wypadku przeszkody strony i obecności jej pełnomocnika, rozprawa ulega odroczeniu, gdy mają być dokonane czynności, których za stronę pełnomocnik wykonać nie może lub gdy stawiennictwo stron na rozprawie jest obowiązkowe (post. SN z 16.5.2012 r., III CSK 270/11, L.).

W przedmiotowej sprawie profesjonalny pełnomocnik /adw. P. K./ reprezentujący uczestniczkę złożył wniosek o odroczenie terminu rozprawy, przedkładając zaświadczenie potwierdzające niemożność stawienia się na wezwanie sądu, wystawione przez lekarza sądowego, które odpowiada wymogom wskazanym w Rozporządzeniu Ministra Sprawiedliwości z dnia 15 stycznia 2008 r. w sprawie wzoru zaświadczenia wystawianego przez lekarza sądowego oraz wzoru rejestru wystawionych zaświadczeń.

Sąd Rejonowy niezasadnie oddalił wniosek pełnomocnika skarżącej o odroczenie terminu rozprawy, a w konsekwencji nieuwzględnienie powyższego usprawiedliwienia niestawiennictwa pełnomocnika uczestniczki nastąpiło z naruszeniem art. 214 § 1 i art. 214 ¹ § 1 k.p.c.

Z kolei kontynuowanie postępowania pomimo złożonego wniosku o jego odroczenie nastąpiło z naruszeniem art. 379 pkt 5 k.p.c. i doprowadziło w istocie do sytuacji, w której uczestniczka pozbawiona została możności obrony swoich praw.

Reasumując, w ocenie Sądu Okręgowego, uczestniczka A. S., w przedmiotowej sprawie została pozbawiona możności obrony swoich praw w rozumieniu art. 379 pkt 5 k.p.c

Z uwagi na powyższe Sąd Okręgowy uchylił zaskarżone postanowienie, zniósł postępowanie w zakresie rozprawy z dnia 18 września 2014 r. i przekazał sprawę Sądowi Rejonowemu do ponownego rozpoznania i rozstrzygnięcia o kosztach postępowania apelacyjnego.

Jednocześnie wobec stwierdzenia nieważności postępowania i wynikających z tego konsekwencji rozważanie wskazanych w apelacji zarzutów co do zaskarżonego orzeczenia jest bezprzedmiotowe.

Z tych też względów Sąd Okręgowy na podstawie art. 386 § 2 k.p.c. orzekł jak w sentencji.