Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 15 lipca 2015 roku

Sąd Okręgowy w Sieradzu Wydział I Cywilny

w składzie:

Przewodniczący SSO Iwona Podwójniak

Protokolant stażysta Magdalena Kierniakiewicz

po rozpoznaniu w dniu 15 lipca 2015 roku w Sieradzu

na rozprawie sprawy

z powództwa (...) Niestandaryzowanego Sekurytyzacyjnego Funduszu Inwestycyjnego Zamkniętego w K.

przeciwko J. P.

o zapłatę

na skutek apelacji pozwanego

od wyroku Sądu Rejonowego w Zduńskiej Woli

z dnia 12 lutego 2015 roku, sygnatura akt I C 798/14 upr

oddala apelację.

Sygn. akt I Ca 180/15

UZASADNIENIE

Zaskarżonym wyrokiem z 12 lutego 2015 roku, wydanym w sprawie I C 798/14 upr. z powództwa (...) Niestandaryzowanego Sekurytyzacyjnego Funduszu Inwestycyjnego Zamkniętego z siedzibą w K. przeciwko J. P. o zapłatę, Sąd Rejonowy w Zduńskiej Woli zasądził od pozwanego na rzecz powoda kwotę 8 307,76 zł z umownymi odsetkami w wysokości czterokrotności stopy kredytu lombardowego NBP w skali roku, lecz nie wyższymi niż dwukrotność stawki odsetek od zaległości podatkowych, naliczanymi od kwoty 1 059,48 zł od dnia 22 września 2014 roku do dnia zapłaty. W pozostałym zakresie Sąd powództwo oddalił. Ponadto zasądził od pozwanego na rzecz powoda kwotę 347,75 zł tytułem zwrotu kosztów procesu.

Powyższe rozstrzygnięcie Sąd Rejonowy oparł na następujących ustaleniach
i wnioskach.

Na podstawie umowy pożyczki nr (...) zawartej w dniu 24 grudnia 2003 roku z (...) Bankiem S.A. z siedzibą we W., J. P. otrzymał kwotę 4 868,63 zł i zobowiązał się do jej spłaty w jedenastu równych miesięcznych ratach po 480 zł każda, począwszy od stycznia 2004 roku. W świetle § 2 ust. 4 wymienionej umowy, kwoty te miały być zaliczane w pierwszej kolejności na poczet kosztów windykacji, odsetek karnych od zadłużenia przeterminowanego, kapitału przeterminowanego, odsetek umownych od kapitału przeterminowanego, kapitału wymagalnego, prowizji, opłat oraz kapitału niewymagalnego. Zgodnie ze stanowiącym część umowy regulaminem, za opóźnienie w spłacie raty lub jej części oraz w przypadku należności wypowiedzianych, po upływie terminu wypowiedzenia, bank miał prawo naliczać odsetki od zadłużenia przeterminowanego, tj. według podwyższonej stopy procentowej równej dwukrotności stawki odsetek za zwłokę od zaległości podatkowych. W sytuacji, gdy pożyczkobiorca posiadał zaległości wynikające z niespłacenia więcej niż jednej raty, wierzytelności banku zaspokajane były według dat wymagalności kolejnych niespłaconych rat począwszy od najstarszej wymaganej raty (§ 6 regulaminu). W dacie zawarcia przez strony umowy oprocentowanie od zadłużenia przeterminowanego wynosiło 27%. Okoliczność niespłacania przez pozwanego należności skutkowała wypowiedzeniem przez bank zawartej z nim umowy pożyczki 24 listopada 2004 roku, a następnie wystawieniem w dniu 7 września 2006 roku przeciwko pozwanemu bankowego tytułu egzekucyjnego. Wymieniony tytuł egzekucyjny, któremu w dniu 23 października 2006 roku nadano klauzulę wykonalności, na dzień wystawienia obejmował kwotę 7 302,95 zł, w tym 4 305,81 zł z tytułu kapitału, 292,51 zł – z tytułu odsetek umownych, 2 544,64 zł z tytułu odsetek karnych naliczonych w wysokości dwukrotności stawki odsetek za zwłokę od zaległości podatkowych od dnia 24 lutego 2004 roku do dnia 6 września 2006 roku oraz 160 zł z tytułu kosztów windykacji. W oparciu o powstały tytuł wykonawczy w dniu 19 lutego 2007 roku przeciwko J. P. wszczęto postępowanie egzekucyjne, w toku którego wyegzekwowano łącznie kwotę 7 355,55 zł, z czego kwotę 5 695,72 zł przekazano wierzycielowi, w tym 5 370,61 zł - na poczet odsetek. Postanowieniem z dnia 2 października 2014 roku na wniosek wierzyciela postępowanie egzekucyjne zostało umorzone.

Mocą umowy cesji zawartej w dniu 4 czerwca 2014 roku (...) Bank S.A. we W. przeniósł na rzecz (...) Niestandaryzowanego Sekurytyzacyjnego Funduszu Inwestycyjnego Zamkniętego z siedzibą w K. wierzytelność przysługującą mu wobec J. P., na sumę 8 385,90 zł, obejmującą 1 059,48 zł z tytułu kapitału oraz 7 326,42 zł z tytułu odsetek. Dokonane przez komornika na rzecz cedenta trzykrotne wpłaty po 42,61 zł zaliczono na poczet odsetek karnych. Na dzień wytoczenia powództwa wysokość zobowiązania pozwanego wobec powoda wynosiła 8 307,76 zł, na którą składały się kwoty: 1 059,48 zł – należność główna, 292,51 zł – odsetki umowne liczone od kapitału niewymagalnego, 6 955,77 zł – odsetki karne liczone od kapitału wymagalnego.

Mając na uwadze przedstawione okoliczności Sąd Rejonowy uznał wytoczone powództwo w zakresie roszczenia głównego za zasadne na podstawie art. 353 § 1 k.c. w zw. z art. 354 § 1 k.c. W pierwszej kolejności Sąd zaakcentował, iż pozwany, na którym w świetle art. 6 i art. 232 k.p.c. spoczywał obowiązek wykazania faktów, z których wywodzi skutki prawne nie przedstawił dowodów wskazujących na wykonanie lub nieistnienie po jego stronie przedmiotowego zobowiązania. Następnie za chybiony Sąd Rejonowy uznał podnoszony przez stronę pozwaną zarzut przedawnienia roszczenia w zakresie należności głównej i odsetek wskazując, iż w sprawie doszło do dwukrotnego przerwania trzyletniego terminu przedawnienia przez złożenie wniosku o nadanie bankowemu tytułowi egzekucyjnemu klauzuli wykonalności oraz wniosku o wszczęcie egzekucji. Przedawnienie nie biegło w toku postępowania egzekucyjnego prowadzonego do 2 października 2014 roku. Sąd Rejonowy nie zgodził się z pozwanym w zakresie, w jakim podnosił on brak legitymacji procesowej powoda podając, że przedstawione w sprawie dokumenty świadczą o skuteczności umowy przelewu wierzytelności, zawartej pomiędzy powodem a pierwotnym wierzycielem pozwanego. Za zasadne uznano naliczanie przez cedenta, a później również cesjonariusza, odsetek karnych od przeterminowanej należności głównej stosownie do § 6 regulaminu. Jak podkreślono, wygaśnięcie zobowiązania o charakterze ciągłym na skutek wypowiedzenia umowy nie prowadzi do wykluczenia skutków prawnych powstałych w trakcie jego trwania. W ocenie Sądu, wynikające z umowy pożyczki zobowiązanie pozwanego do uiszczania w określonym zakresie odsetek karnych w wysokości dwukrotności stawki odsetek za zwłokę od zaległości podatkowych trwa zatem również po wygaśnięciu umowy, której wypowiedzenie nie wpływa na zmianę jego charakteru. Zasadnie przy tym wierzyciel zaliczał otrzymane wpłaty w pierwszej kolejności na poczet zaległych należności ubocznych oraz zalegających świadczeń głównych, poczynając od najdalej wymaganych. Zdaniem Sądu w świetle okoliczności sprawy, nie znajdował zastosowania art. 1025 § 3 zd. pierwsze k.p.c., ponieważ ma on charakter procesowy i z perspektywy art. 1023 k.p.c. podlega zastosowaniu jedynie w razie sporządzenia przez komornika planu podziału sumy uzyskanej z egzekucji. W przedmiocie sposobu zaliczenia otrzymanej wpłaty na poczet należności głównej i ubocznej decyduje wierzyciel w trybie art. 451 § 1 i 3 k.c. Wobec tego Sąd pierwszej instancji nie miał zastrzeżeń w zakresie sposobu wyliczenia należności i zarachowania otrzymanych przez powoda świadczeń. Ponadto, jak stwierdził Sąd, sam pozwany nie wskazał w tym aspekcie żadnych błędów.

Wobec powyższego, odnosząc się do kwestii odsetek umownych, Sąd przyjął za górną ich granicę, zgodnie z § 6 regulaminu oprocentowanie równe dwukrotności stawki odsetek za zwłokę od zaległości podatkowych. Uwzględniając fakt, że dwukrotność tej stawki (2 x 8%) jest równa żądanej w pozwie czterokrotności stopy odsetek kredytu lombardowego NBP (4 x 4%) dostrzegł, iż w przyszłości czterokrotność stopy kredytu lombardowego NBP może być wyższa od dwukrotności stawki odsetek za zwłokę od zaległości podatkowych. Wobec tego sąd zasądził od należności głównej odsetki zgodnie z żądaniem pozwu i zawarł zastrzeżenie o tym, że górna granica odsetek umownych nie może w przyszłości przekraczać dwukrotności stawki odsetek za zwłokę od zaległości podatkowych. W pozostałej części roszczenie w zakresie odsetek oddalił.

Od powyższego rozstrzygnięcia pozwany złożył apelację w zakresie punktu 1. i 3. wyroku. Skarżący wniósł o zamianę zaskarżonego rozstrzygnięcia i oddalenie powództwa w całości, a ewentualnie o jego uchylenie i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania Sądowi pierwszej instancji.

Pozwany zakwestionował zasadność wyroku z 12 lutego 2015 roku zarzucając Sądowi pierwszej instancji przyjęcie niewłaściwego sposobu naliczenia odsetek umownych oraz zarachowania wpłaconych w postępowaniu egzekucyjnym należności. W przekonaniu skarżącego, uzgodniony sposób zarachowania przez bank spłat obowiązywał jedynie w trakcie trwania umowy, wobec czego po jej rozwiązaniu nie zachodziły podstawy do naliczania umownych odsetek karnych lub odsetek w innej wysokości niż wysokość odsetek ustawowych. Nie zostało bowiem między stronami ustalone żadne rozwiązania pozwalające na stosowanie niektórych jej postanowień po odstąpieniu od umowy. Ponadto, w ocenie pozwanego, jego odpowiedzialność z tytułu łącznej kwoty kosztów, opłat i prowizji ograniczała się do sumy 718,05 zł. Pozwany zarzucił również Sądowi Rejonowemu naruszenie art. 1025 § 3 k.p.c. przez jego niezastosowanie w sytuacji, gdy egzekucja należności od pozwanego prowadzona była przez komornika sądowego, a więc, jego zdaniem, należność główna oraz należności uboczne powinny być zaspokajane w równym stopniu.

Ponadto skarżący wskazał w apelacji, że wytoczone powództwo jest sprzeczne z zasadami współżycia społecznego – z uwagi na wielkość aktualnego zobowiązania oraz jego sytuację osobistą i majątkową.

Sąd Okręgowy zważył:

Apelacja nie jest uzasadniona i jako taka podlega oddaleniu.

Stan faktyczny ustalony przez Sąd Rejonowy, jak i dokonana ocena prawna zasługują w całości na aprobatę.

Zasadniczy zarzut apelacji dotyczy braku podstaw dla naliczania odsetek karnych według zasad wynikających z treści umowy w okresie po rozwiązaniu umowy.

Zarzut ten nie jest uzasadniony.

Warunki pożyczki zostały szczegółowo określone w treści umowy i w – stanowiącym jej integralną część – regulaminie. Zostało ustalone, że za opóźnienie w spłacie raty lub jej części oraz w przypadku należności wypowiedzianych, po upływie terminu wypowiedzenia bank miał prawo naliczać odsetki od zadłużenia przeterminowanego, tj. według podwyższonej stopy procentowej równej dwukrotności stawki odsetek za zwłokę od zaległości podatkowych.

Powyższe jednoznacznie wskazuje na uprawnienie strony powodowej (uzyskane w wyniku przelewu wierzytelności – art. 509 2 kpc) do naliczania takich odsetek. Wbrew stanowisku apelującego uprawnienie do naliczania umownych odsetek karnych za opóźnienie nie zostało ograniczone przez strony umowy czasem do rozwiązania stosunku zobowiązaniowego. Takie ograniczenie czasowe nie wynika również z żadnych bezwzględnie obowiązujących przepisów prawa.

Treść stosunku zobowiązaniowego będącego przedmiotem sporu wskazuje, że pożyczkodawca w przypadku nieterminowej spłaty pożyczki przez pożyczkobiorcę miał prawo naliczać odsetki karne oraz niezależnie od takiej sankcji – także miał prawo wypowiedzieć umowę – na zasadach określonych w § 2 ust. 8 umowy. Uczynił to i nie może być wątpliwości, że w okolicznościach sprawy wypowiedzenie było uzasadnione, czego zresztą skarżący nie kwestionuje.

Skutkiem wypowiedzenia było to, że z upływem okresu wypowiedzenia wszystkie niespłacone do tej pory należności wynikające z umowy pożyczki stały się – wobec rozwiązania umowy – natychmiast wymagalne.

Rozwiązanie umowy pożyczki skutkuje zaniechaniem dalszego jej wykonywania, realizacji w czasie na zasadach określonych pierwotnie w stosunku zobowiązaniowym – spłaty w terminach określonych w umowie. Natomiast takie rozwiązanie nie niweczy wszystkich skutków zawartego porozumienia pożyczkowego od czasu zawarcia umowy, w tym warunków zobowiązania pożyczkobiorcy w zakresie odsetek od zadłużenia przeterminowanego. Skutki te są nadal wiążące. Opóźnienie trwa przecież nadal – także po wypowiedzeniu i rozwiązaniu umowy – zatem także w okresie po wypowiedzeniu i rozwiązaniu umowy należności mają charakter przeterminowany, co skutkuje konsekwencje określone w umowie – przecież te warunki porozumienia są nadal obowiązujące, nie zostały w żaden sposób uchylone – w szczególności skutku takiego nie wywołało rozwiązanie umowy. W niniejszej sprawie dodatkowo wskazuje na to zapis § 6 ust. 1 regulaminu.

Odnośnie drugiego zarzutu dotyczącego błędnego sposobu zarachowywania wyegzekowanych kwot, to skarżący podnosi, że sposób zarachowania określa przepis art. 1025 § 3 kpc – co do zasady należność główna i należności uboczne zaspokajane są w równym stopniu.

Także ten zarzut nie ma podstaw. Przepis art. 1025 § 3 kpc nie ma w niniejszej sprawie w ogóle zastosowania. Jego regulacja odnosi się do planu podziału pomiędzy wierzycieli sumy uzyskanej z egzekucji, co w sprawie nie miało miejsca.

W przedmiotowej sprawie natomiast – jak trafnie podniósł to sąd pierwszej instancji – zaliczanie wpłat należności poddane było przepisowi art. 451 § 1 i § 3 kc. Wskazać też należy, że także w samej umowie – w § 2 ust. 4 ustalono kolejność zaliczania spłat – regulacja jak w przepisie art. 1025 § 3 kpc nie została wprowadzona do postanowień umownych.

W kwestii zarzutu naruszenia przepisu art. 5 kc. Skarżący podnosi, że niesprawiedliwe jest, żeby z tytułu pożyczki musiał zwracać kwotę ponad trzykrotnie wyższą.

Wskazać w tym miejscu należy, że ustalone odsetki umowne, mieściły się w dozwolonej stronom swobodzie kształtowania stosunków umownych (art. 353 ¹k.c). Aktualna wielkość zobowiązania pozwanego ma zaś przede wszystkim swoje źródło w tym, że skarżący nie spłacał pożyczki w umówionych terminach, a od daty zawarcia umowy upłynęło już ponad 10 lat, przez co okres naliczania odsetek jest już bardzo znaczny. Powyższe nie może prowadzić jednak do oceny o rażącym zachwianiu ekwiwalentności świadczeń i skutkować uznaniem roszczenia w dochodzonym prze powoda zakresie jako sprzecznym z zasadami współżycia społecznego. Także okoliczności dotyczące trudnej sytuacji finansowej pozwanego i jego stanu zdrowia nie mogą prowadzić do oddalenia powództwa na zasadzie art. 5 c.

Z tych wszystkich względów apelację w oparciu o przepis art. 385 kpc należało oddalić.