Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 17 lutego 2015 r.

Sąd Okręgowy we Wrocławiu Wydział I Cywilny
w składzie:

Przewodniczący: SSO Aneta Fiałkowska – Sobczyk

Protokolant: Aneta Łokaj

po rozpoznaniu w dniu 3 lutego 2015 r. we Wrocławiu

sprawy z powództwa R. S.

przeciwko Gminie M.

o zapłatę

I.  zasądza od pozwanego Gminy M. na rzecz powoda R. S. kwotę 253 890,60 zł (dwieście pięćdziesiąt trzy tysiące osiemset dziewięćdziesiąt zł i sześćdziesiąt groszy) z ustawowymi odsetkami od dnia 6 sierpnia 2011 r. do dnia zapłaty;

II.  w pozostałej części powództwo oddala;

III.  zasądza od pozwanego Gminy M. na rzecz powoda R. S. kwotę 6 930,40 zł tytułem zwrotu kosztów procesu;

IV.  nakazuje pozwanemu uiścić na rzecz Skarbu Państwa (Sądu Okręgowego we Wrocławiu) kwotę 9 532 zł tytułem zwrotu kosztów sądowych od przegranej części powództwa.

Na oryginale właściwy podpis.

Sygn. akt I C 345/14

UZASADNIENIE

Powód R. S. wniósł o zasądzenie od strony pozwanej Gminy M. kwoty
334 440,64 zł z ustawowymi odsetkami od dnia 04.08.2011 r. do dnia zapłaty.

W uzasadnieniu swojego żądania powód wskazał, że w dniu 09.09.2009 r. zawarł z pozwaną Gminą M. - jako inwestorem - umowę nr (...) na wykonanie modernizacji Stacji (...) w G.. Termin zakończenia prac, po dwukrotnym aneksowaniu tej umowy, został ustalony na dzień 31.03.2010 r. W tym dniu powód zgłosił gotowość do odbioru obiektu. Dnia 15.04.2010 r. pozwana dokonała jednostronnego negatywnego odbioru wskazując na usterki i wady, które jednak zdaniem powoda nie powinny stanowić o odmowie dokonania odbioru. Nawet po ich usunięciu pozwana odsuwała termin odbioru inwestycji z uwagi na nieosiągnięcie przez wodę oczekiwanych parametrów. Przy czym powód współpracował z pozwaną w celu uzyskania odpowiednich parametrów wody, chociaż nie leżało to w zakresie jego zobowiązania.

W dniu 18.01.2011 r. strony dokonały ostatecznego odbioru robót. W trakcie wykonywania prac na zamówienie pozwanej, powód zamawiał także dodatkowe urządzenia, nie objęte treścią umowy. Dnia 14.07.2011 r. strony dokonały protokolarnego odbioru dostarczonych urządzeń. W dniu 04.07.2011 r. powód wystawił faktury VAT o numerach (...),/(...), których suma stanowi wartość dochodzoną pozwem. Pozwana Gmina nie dokonała płatności faktur w terminie.

Jednocześnie powód żąda odsetek od dochodzonej należności od dnia następnego po upływie terminu wymagalności wynikającego z faktur.

Nakazem zapłaty z dnia 20 stycznia 2014 r. wydanym w postępowaniu upominawczym, Sąd orzekł zgodnie z żądaniem pozwu.

Strona pozwana Gmina M. w sprzeciwie od nakazu zapłaty zaskarżyła nakaz w całości i wniosła o oddalenie powództwa.

W uzasadnieniu sprzeciwu pozwana Gmina zaprzeczyła twierdzeniom powoda, że odsuwała termin odbioru instalacji z własnej woli. Wszystkie czynności związane z umową zostały dopiero zakończone 18.01.2011 r. i nie można uznać, że wezwanie do odbioru robót świadczy o zakończeniu zadania.

Instalacja w czasie dokonywania odbiorów przed dniem 17.01.2011 r. była niekompletna z przyczyn leżących po stronie powoda i to doprowadziło do opóźnienia w odbiorze obiektu.

Zresztą sam powód w piśmie z 16.04.2010 r. podjął się realizacji wskazach przez pozwaną prac, pomimo nieotrzymania dodatkowego wynagrodzenia. W przypadku przyjęcia na siebie przez powoda obowiązku wykonania prac, które pozostawały poza przedmiotem umowy i w sytuacji, gdy powód realizował te prace bez dokonania uzgodnień z pozwaną, powód podjął ryzyko z tego wynikające, które go obciąża. Przy wynagrodzeniu ryczałtowym, z jakim mamy do czynienia w tej sprawie, powód nie może dochodzić dodatkowego wynagrodzenia, chociażby w czasie zawarcia umowy nie można było przewidzieć rozmiaru i kosztów prac. Cena ryczałtowa jest wynagrodzeniem za całość. W tym zakresie powód wykonał te prace na własne ryzyko.

Przy czym zgodnie z postanowieniami umowy zgłoszenie obiektu do odbioru musiało dotyczyć gotowego do odbioru obiektu tj. obiektu wykonanego w całości i prawidłowo wraz z przekazaniem całej wymaganej przepisami dokumentacji. Z treści protokołu z dnia 03.01.2011 r. wynika, że nawet w tej dacie obiekt nie osiągnął jeszcze gotowości. Wykonawca przekazał operat powykonawczy dopiero dnia 18.01.2011 r.

W konsekwencji odnosząc się do wskazanego przez powoda żądania zapłaty kwoty 334 440,64 zł strona pozwana podniosła zarzut potrącenia wierzytelności, którą posiada w stosunku do powoda z tytułu niezapłaconej kary umownej wynikającej z § 7 i 8 umowy. Roszczenie strony pozwanej o zapłatę kar umownych stało się wymagalne w dniu
01.04.2010 r. tj. w dniu następnym, w jakim zadanie miało być zrealizowane. Kara umowna została naliczona za okres 291 dni pozostawania w zwłoce z wykonaniem zamówienia tj. do dnia 16.01.2011 r. i wyniosła 874 617,96 zł (0,5% wynagrodzenia umownego w wysokości 601 111,59 zł za każdy dzień).

Faktury VAT wystawione przez powoda o numerach (...) zostały doręczone pozwanej w dniu 6 lipca 2011 r., a zatem stały się wymagalne po 30 dniach tj. 6 sierpnia 2011 r. Obie wierzytelności były już zatem wymagalne.

Dlatego też pismem z dnia 18.08.2011 r. pozwana złożyła powodowi oświadczenie o potrąceniu w/w wierzytelności wzywając do zapłaty pozostałej po potrąceniu kwoty 540 177,32 zł, bowiem obie wierzytelności umorzyły się do wierzytelności niższej tj. co do kwoty 334 440,64 zł dochodzonej przez powoda w niniejszym procesie.

W związku z umorzeniem roszczenia powoda nie powstało również roszczenie o odsetki z tytułu opóźnienia.

W odpowiedzi na sprzeciw powód podtrzymując dotychczasowe stanowisko w sprawie podkreślił, że prace związane z wykonaniem umowy zostały zrealizowane do dnia 31.03.2010 r. o czym świadczy wezwanie do odbioru i zapisy w dzienniku budowy. Prace wykonane zostały zgodnie z częścią projektu objętego umową. Natomiast prace wykonane po tym dniu związane były ze zmianą prac projektowych wprowadzonych przez zamawiającego. Uwagi zrealizowane w ramach umowy z 15.04.2010 r. były niezgodne z umową lub nie znajdywały odzwierciedlenia w normach i przepisach. Pomimo tego powód dla dobrej współpracy zastosował się do nich. Jednak podczas czynności odbiorowych pozwana zgłaszała kolejne oczekiwania, których nie precyzowała na piśmie w sposób konkretny. Oczekiwania te spowodowane były brakiem uzyskania odpowiedniej jakości wody. Wszystkie dodatkowe elementy (dodatkowe urządzenia) kosztowały powoda 76 949 zł. Kwota ta zwiększyła koszt wykonania prac powoda, na co strona pozwana nie mogła się zgodzić bez dodatkowego zamówienia. To doprowadziło w konsekwencji do zakończenia odbioru i spisania negatywnego protokołu bez obecności powoda. Zagrożono powodowi, że jeżeli nie dostarczy dodatkowych urządzeń to umowa zostanie rozwiązana z winy powoda. Ponieważ inwestycja była już prawie zakończona powód podjął się dostarczenia tych urządzeń, bowiem miał nadzieję na zamknięcie umowy. Zlecenia pisemnego powód nigdy nie otrzymał. Okazało się, że po zamontowaniu urządzeń nadal nie uzyskano oczekiwanych parametrów wody i pozwana nadal nie chciała dokonać odbioru. Ostatnie regulacje na stacji dokonano dnia 22.06.2010 r.

Zdaniem powoda, stacja uzdatniania wody została wykonana zgodnie z projektem. Przedmiotem umowy była dostawa urządzeń i modernizacja stacji, nie zaś uzyskanie parametrów wody. Przy czym w trakcie realizacji prac z ramienia zamawiającego (strony pozwanej) dokonano zmiany frakcji złoża w filtrach, co miało wpływ na uzyskiwanie niedostatecznych parametrów wody. Powód nie mógł ponosić odpowiedzialności za efekt uzdatniania wody, jeżeli nie uczestniczył w procesie projektowym.

Nadto powód opóźnił się z terminem dostarczenia agregatu prądotwórczego bez swojej winy. Zakupił on bowiem w terminie taki, jaki wynikał z treści umowy. Tylko groźba rozwiązania umowy zmusiła powoda do zamówienia innego agregatu o parametrach podanych przez pozwaną, a które były inne od tych jakie powód przewidywał ofertowo. Z uwagi na powyższe, powód pismem z 29.09.2011 r. odmówił uznania zarzutu potrącenia.

Sąd ustalił następujący stan faktyczny:

R. S. prowadzi działalność gospodarczą pod firmą (...) z siedzibą w Z..

W drodze postępowania w trybie przetargu nieograniczonego firma powoda została wybrana na wykonawcę zadania inwestycyjnego: „Uporządkowanie gospodarki wodnej na obszarze Gminy M. - (...)– (...) Pismem z dnia 01.09.2009 r. Burmistrz Gminy M.poinformował powoda o wyborze wykonawcy.

W dniu 09.09.2009 r. powód zawarł z pozwanym umowę nr (...)dotyczącą wykonania modernizacji Stacji Uzdatnia Wody w G., której przedmiot obejmował zakres prac wskazany w dokumentacji projektowej i (...).

Przy czym powód otrzymał od Zamawiającego całą dokumentację projektową wraz z Specyfikacja Istotnych Warunków Zamówienia z załącznikami oraz opisem przedmiaru robót.

Zakres prac objęty był projektem technologicznym modernizacji i obejmował:

- wymianę pomp głębinowych ujęcia,

- wymianę pomp pompowni pośredniej i płuczącej,

- wymianę pomp pompowni hydroforowej,

- wymianę sprężarki automatyki i napowietrzania wstępnego,

- wymianę dmuchawy płuczącej i napowietrzania wtórnego,

- zmianę złoża filtracyjnego w filtrach I i II stopnia,

- wymianę pompy dozującej podchloryn sodu,

- wprowadzenie pomiarów i regulacji (...) G.,

- dostarczenie agregatu prądotwórczego trójfazowego.

Ponadto w ramach modernizacji zaprojektowano wymianę automatyki stacji z przystosowaniem stacji uzdatniania wody do centralnego sytemu monitoringu, przeprowadzenie rozruchu (...), w tym przeszkolenie pracowników i dostarczenie niezbędnych instrukcji.

Szczegółowy zakres zamówienia miał być zgodny z dokumentacją projektową i specyfikacją techniczną wykonania stanowiącej załącznik nr (...) do (...).

( dowód: ogłoszenie z dnia 17.07.2009 r. – k. 181, korespondencja mailowa – k. 182-183, ogłoszenie wysłane do Biuletynu Zamówień Publicznych k. 183-185, ogłoszenie z dnia 20.08.2009 r. k. 8, zawiadomienie Burmistrza Gminy M. k. 9, Specyfikacja Istotnych Warunków Zamówienia wraz załącznikami – k. 186- 205, przedmiar robót - k. 207-214 );

Zgodnie z § 2 umowy termin realizacji zamówienia określony został na dzień 15.11.2009 r.

W § 4 ust 1 umowy strony ustaliły ryczałtową wartość wykonania przedmiotu umowy na kwotę brutto 601 111,59 zł.

Zgodnie z treścią § 6 umowy rozliczenie robót miało nastąpić na podstawie faktur wystawionych na podstawie protokołu odbioru częściowego lub odbioru końcowego. Termin płatności faktur zgodnie z umową wynosił 30 dni od daty otrzymania faktury (§ 4 ust 7).

W § 7 ustalono, że w razie nienależytego wykonania umowy wykonawca jest obowiązany do zapłaty kary umownej za zwłokę w przekazaniu określonego w umowie przedmiotu odbioru w wysokości 0,5 % wynagrodzenia umownego za każdy dzień po upływie terminu umownego.

Kara umowna przysługiwała też za zwłokę w usunięciu wad stwierdzonych przy odbiorze licząc od dnia wyznaczonego na usunięcie wad.

( dowód: umowa z 09.09.2009 r. zawarta pomiędzy Gminą M. a powodem R. S.);

Do niniejszej umowy strony podpisały dwa aneksy przedłużające termin wykonania umowy. Pierwszy aneks przesuwał termin zakończenia robót do 31.01.2010 r. Drugim aneksem do umowy przedłużono termin wykonania do dnia 31.03.2010 r.

( dowód: aneks nr 1 i 2 umowy k. 10 - 19);

Powód został wprowadzony na budowę w dniu 09.09.2009 r. Przy czym warunkiem podstawowym prowadzenia prac było to aby stacja uzdatniania wody cały czas pracowała w ruchu ciągłym, co było realizowane przez powoda.

W dniu 14.12.2009 r. strony dokonały odbioru częściowego wykonanych robót na łączną kwotę 246 357,21 zł netto.

Wykonane prace obejmowały remont i wymianę złoża w filtrach, wymianę zestawu hybrydowego w pompowni, wymianę pomp płuczących i pompy pośredniej, wymianę pompy głębinowej.

Niemniej jednak, na żądanie inwestora, zmieniono grubość wymienianego w filtrach złoża w stosunku do tego, które było w projekcie.

( dowód: protokół wprowadzenia na budowę z dnia 9.09.2009 r. k. 20-21, protokół odbioru częściowego z grudnia 2009 r. wraz z zestawieniem wartości wykonanych robót k. 22-25, dziennik budowy k. 148 – 160, zeznania świadka A. N. (1), e-protokół z dnia 30.10.2014 r. 01:31:48 – 01:55:13, zeznania świadka M. B., e-protokół z dnia 30.10.2014 r. 02:32- 36:42 przesłuchanie powoda R. S., e –protokół z dnia 3.02.2015 r. 01:45- 45:29);

Powód z tytułu wykonania robót wystawił fakturę VAT nr (...) na kwotę 300 555,80 zł brutto, którą pozwana zapłaciła w dwóch ratach tj. w dniu 12.01.2010 r. kwotę 200 555,80 zł oraz w dniu 05.02.2010 r. - kwotę 100 000 zł.

Na tym etapie większość prac wynikających z zawartej pomiędzy stronami umowy została zakończona. Do wykonania pozostała cała automatyka (montaż szafy sterowniczej i jednej pompy głębinowej) oraz dostawa agregatu trójfazowego. Przy czym aby móc zakończyć prace związane z automatyką stacja uzdatniania wody musiała zostać odłączona. Zgodę na dokonanie tej czynności wykonawca uzyskał na tydzień przed planowym zakończeniem robót.

( dowód: protokół odbioru częściowego z grudnia 2009 r. wraz z zestawieniem wartości wykonanych robót k. 22-25, faktura Vat nr (...) k. 26, dziennik budowy k. 148 – 160, zeznania świadka A. N. (1), e-protokół z dnia 30.10.2014 r. 01:31:48 – 01:55:13, zeznania świadka M. B., e-protokół z dnia 30.10.2014 r. 02:32- 36:42 przesłuchanie powoda R. S., e –protokół z dnia 3.02.2015 r. 01:45- 45:29);

W dniu 31.03.2010 r. powód zgłosił pozwanej gotowość do odbioru.

(dowód: zgłoszenie do gotowości odbioru z dnia 31.03.2010 r. k. 27);

Strona pozwana wyznaczyła termin odbioru na dzień 15.04.2010 r. Na prośbę powoda termin został przesunięty na 19.04.2010 r.

Pomimo przesunięcia terminu, pozwana Gmina w dniu 15.04.2010 r. jednostronnie przeprowadziła czynności kontroli i zgłosiła zastrzeżenia.

(dowód: pismo pozwanej z 07.04.2010 r. k. 28, pismo pozwanej z 15.04.2010 r. k. 29, zeznania świadka M. B., e-protokół z dnia 30.10.2014 r. 02:32 - 36:42, zeznania świadka Z. K., e-protokół z dnia 30.10.2014 r. 48:20 - 01:07:42, przesłuchanie powoda R. S., e –protokół z dnia 3.02.2015 r. 01:45 - 45:29);

W piśmie z dnia 15.04.2010 r. strona pozwana szczegółowo wskazała przyczyny z powodu których odbiór obiektu nie był możliwy.

W zakresie robót elektrycznych i automatyki nakazano zakończyć wszelkie prace sterowniczo - pomiarowe w obiekcie i zwrócić uwagę na następujące elementy:

1. osłonić główny kabel zasilający w (...),

2. wymienić przewody sterowniczo-liniowe (...)

3. przewód niebieski to przewód neutralny który nie może funkcjonować jako przewód fazowy,

4. wykonać uziemienie wyrównawcze w(...)

5. wyjście przewodów liniowych zacisków w (...) nie może występować jako wielokrotne, należy zabudować dodatkową listwę rozdzielczą

W zakresie robót technologicznych wskazano:

1. brak pomp dozujących,

2. zakończyć montaż pompy głębinowej w studni nr(...),

3. wyposażyć zestaw hybrydowy w niezbędny osprzęt i prawidłowo posadowić zestaw hybrydowy,

4. zakończyć obejście bajpas z zestawu hydroforowego na rurociąg sieciowy,

5. wymienić zawór przy sprężarce służący rozprężaniu przy starcie urządzenia,

6. zakończyć prace malarskie i wykończeniowe i przygotować obiekt do odbioru,

7. dostarczyć agregat prądotwórczy.

(dowód: pismo pozwanej z 07.04.2010 r. k. 28, pismo pozwanej z 15.04.2010 r. k. 29);

Do kolejnych czynności odbioru przystąpiono w dniu 4.05.2010 r. Wówczas również przedstawiciele firmy powoda byli nieobecni.

Komisja odbiorowa odmówiła odbioru obiektu na podstawie § 8 ust. 4 umowy.

W protokole odbioru wskazano, że przedmiot odbioru nie odpowiada przeznaczeniu i w związku z tym nie może zostać przekazany do użytku oraz zastrzeżono naliczanie kary umownej zgodnie z § 7 ust 1 lit a umowy.

Zobowiązano również wykonawcę, zgodnie z § 8 ust. 6 umowy, do tego, że jeżeli w ciągu 21 dni nie przygotuje obiektu do odbioru – zamawiający odstąpi od umowy zgodnie z § 8 umowy.

( dowód: protokół odbioru –k. 103-104);

Pismem z dnia 04.05.2010 r. strona pozwana poinformowała powoda o stwierdzonym braku gotowości obiektu do odbioru przekazując w załączniku protokół odbioru. Zamawiający wskazał, że obiekt nie osiągnął gotowości, albowiem nie zostały zakończone roboty montażowe, technologiczne automatyki i sterownicze oraz brak jest dokumentacji powykonawczej i protokołów z przeprowadzonych prób. Pozwana jako zamawiający oświadczyła, że przystępuje do naliczania kar umownych. Wyznaczyła termin 21 dni na przygotowanie obiektu do odbioru, zastrzegając odstąpienie od umowy. Protokół odbioru z 04.05. 2010r. nie został podpisany przez powoda.

(dowód: pismo z 04.05. 2010 r. k. 105);

W dniu 07.05.2010 r. powód dostarczył pozwanej dokumentację wyszczególnianą w piśmie z dnia 15.04.2010 r. W maju 2010 r. powód usunął również usterki obiektu wskazane przez Komisję Obwodową w piśmie z 15.04.2010 r. z zakresu prac eklektycznych i technologicznych.

Po wspólnych uzgodnieniach strony zrezygnowały natomiast z instalacji pompy rezerwowej pośredniej i prac malarskich.

Na dzień 21 maja 2010 r.:

- w zamian za rezerwową pompę pośrednią powód wymienił orurowanie na ujęciach wody na wykonane ze stali nierdzewnej i wymienił głowice na studniach ujęciowych, a w jednym z ujęć zamontowano pompę o wyższych niż w projekcie parametrach;

- dostarczono wodomierze do studni ujęciowych;

- zamontowano dodatkową przetwornicę sterującą pompami płuczącymi,

- zamontowano rejestrator kamer monitorujących obszar stacji;

- zamontowano kamery monitorujące budynek stacji,

- natomiast w zamian za sterowaną elektronicznie przepustnicę zamontowano dodatkową przetwornice sterującą pompami głębinowymi.

Testy monitoringu przeprowadzone zostały w dniu 24.05.2010 r.

(dowód: pismo pozwanej z 10.05.2010 r. i 16.05.2010 r. k. 30-31, pismo powoda z 21.05.2010 r. k. 32-33, wycena dodatkowych urządzeń przedstawione przez powoda k. 35-37, pismo powoda z 11.06.2010 r. k. 33, raport Stacji Sanitarno- epidemiologicznej – k. 34, zeznania świadka A. K., e-protokół z dnia 30.120.2014 r. 36:42 - 48:42, zeznania świadka M. B., e-protokół z dnia 30.10.2014 r. 02:32- 36:42, zeznania świadka Z. K., e-protokół z dnia 30.10.2014 r. 48:20- 01:07:42, zeznania świadka P. L., e-protokół z dnia 30.10.2014 r. 01:07:42- 01:19:44, zeznania świadka W. M., e-protokół z dnia 30.10.2014 r. 01:19:44- 01:31:48, zeznania świadka A. N. (1), e-protokół z dnia 30.10.2014 r. 01:31:48 – 01:55:13, przesłuchanie powoda R. S., e –protokół z dnia 3.02.2015 r. 01:45- 45:29).

Pismem z dnia 09.06.2010 r. powód zwrócił się o wyznaczenie terminu do przeprowadzenia szkolenia pracowników stacji uzdatniania wody.

W dniu 11.06.2010 r. powód zgłosił pozwanej pobranie i przebadanie próbki wody, co zostało wykonane dnia 14.06.2010 r., a w dniach 22-23 czerwca 2010 r. przeprowadzono próbny rozruch stacji, która już w zasadzie od stycznia 2010 r. działała na nowych urządzeniach.

( dowód: pismo powoda z dnia 09.06.2010 r. k. 108 i 223, pismo powoda z 11.06.2010 r. k. 33, raport Stacji Sanitarno- epidemiologicznej – k. 34, protokół z dnia 23.06.2010r. – k. 113-114, karty z czynności z rozruchu z dnia 22 czerwca 2010r.-k. 164-165 zeznania M. B., e-protokół z dnia 30.10.2014r. 02:32- 36:42 przesłuchanie powoda R. S. , e –protokół z dnia 3.02.2015r.01:45- 45:29);

Jednocześnie, pismem z dnia 21.07.2010 r. powód poinformował, że nie jest w stanie zrealizować dostawy agregatu prądotwórczego w założonym wcześniej terminie. Przyczyny opóźnienia w dostawie leżały po stronie dostawcy agregatu. Przy czym agregat prądotwórczy, który powód wcześniej zamówił okazał się niewłaściwy i pismem z dnia 18.02.2010 r. pozwana Gmina przesłała powodowi dane techniczne dotyczące tego agregatu wskazując, że były one częścią załącznika nr (...) (...). Powyższe potwierdzono w piśmie z dnia
29.03.2010 r.

Agregat zgodny z zmówieniem został ostatecznie dostarczony dnia 12.08.2010 r.

( dowód: pismo powoda z 21.07.2010 r. k. 115, pismo z firmy (...) k. 117, pismo z 3.08.2010 r. pismo pozwanej z 18.02.2010 r. wraz z załącznikiem k. 215, 216, pismo z dnia 29.03.2010 r. k. 217, dziennik budowy k. 148 – 160, przesłuchanie powoda R. S., e –protokół z dnia 3.02.2015 r. 01:45- 45:29);

W między czasie okazało się, że w związku ze zmianą złoża w filtrach, w stosunku do złoża w projekcie, woda nie spełnia wymaganych norm. Dlatego też w dniu 16.06.2010 r. strony spotkały się w celu dokonania dalszych ustaleń i powód przedstawił kosztorys dostawy urządzeń dodatkowych bez których osiągnięcie parametrów było niewykonalne. Urządzenia miały być dostarczone do dnia 21.07.2010 r. Uzgodniono zakup dalszych urządzeń w celu uzyskania wymaganych parametrów wody, nie przewidzianych w projekcie. Wykonawca przedstawił też propozycję użycia pewnych urządzeń zamiennych. Pozwana zamówiła u powoda dodatkowe urządzenia - nieobjęte treścią umowy - pismem z dnia 21.05.2010 r. i zobowiązała się pokryć koszty z tym związane.

( dowód: pismo z dnia 16.06.2010 r. k. 163, pismo z dnia 28.06.2010 r. i 29.06.2010 r. k. 35-36, protokół odbioru – k. 109-112, zeznania świadka M. B., e-protokół z dnia 30.10.2014 r. 02:32- 36:42, zeznania świadka A. K., e-protokół z dnia 30.120.2014 r. 36:42-48:42, zeznania świadka Z. K., e-protokół z dnia 30.10.2014 r. 48:20 - 01:07:42, zeznania świadka P. L., e-protokół z dnia 30.10.2014 r. 01:07:42- 01:19:44, zeznania świadka W. M., e-protokół z dnia 30.10.2014 r. 01:19:44- 01:31:48, zeznania świadka A. N. (1), e-protokół z dnia 30.10.2014 r. 01:31:48 – 01:55:13, przesłuchanie powoda R. S., e –protokół z dnia 3.02.2015 r. 01:45- 45:29);

Również podczas próbnego rozruchu instalacji, w dniach 22-23.06.2010 r., nie uzyskano zadowalającego efektu, zgodnego z normą, w zakresie redukcji związków manganu w filtrowanej wodzie. Zaproponowano wymianę mieszacza wodno – powietrznego (wymiana nie przewidziana w dokumentach modernizacji).

( dowód: protokół z dnia 23.06.2010 r. – k. 113-114, karty z czynności z rozruchu z dnia 22 czerwca 2010 r. k. 164-165, zeznania świadka M. B., e-protokół z dnia 30.10.2014 r. 02:32 - 36:42, przesłuchanie powoda R. S., e –protokół z dnia 3.02.2015 r. 01:45- 45:29);

W dniu 16.12.2010 r w związku z uzyskaniem parametrów wody powód wezwał pozwaną do odbioru.

(dowód: pismo powoda z 16.12.2010 r. k. 118, zeznania świadka M. B., e-protokół z dnia 30.10.2014 r. 02:32- 36:42, przesłuchanie powoda R. S., e –protokół z dnia 3.02.2015 r. 01:45- 45:29);

Pismem z dnia 21.12.2010 r. pozwana wyznaczyła termin odbioru na 03.01.2011 r.

W protokole z dnia 03.01.2011 r. wskazano braki dotycząc dokumentacji i oprogramowania wyznaczając powodowi termin na ostateczne uzupełnienie braków na dzień 17.01.2011 r.

Czynności odbioru dokonano finalnie w dniu 17.01.2011 r. W tym dniu wykonawca dostarczył dokumentację techniczną dotyczącą mieszacza wodno powietrznego oraz oprogramowania narzędziowe do sterownika i brakujące dokumenty odbiorowe (dziennik budowy, oświadczenie kierownika budowy, raport z przeprowadzonego rozruchu).

W czasie odbioru stwierdzono poziom żelaza w normie, mangan przekroczony - obiekt w trakcie wypracowania złoża manganiowego. Wyniki badań wskazują na tendencję spadkową.

(dowód: protokół odbioru z 03.01.2011 r. k. 119), protokół odbioru z 17.01.2011 r. k. 120-121, oświadczenie o zakończeniu prac budowlanych z dnia 18 stycznia 2011 r. k. 221, oświadczenie o braku zmian w projekcie z dnia 18 stycznia 2011 r. k. 222);

W dniu 04.07.2011 r. powód wystawił faktury za wszystkie wykonane prace, w tym obejmujące roboty dodatkowe nie ujęte w treści umowy z 09.09.2009 r.

Faktura nr (...) na kwotę 300 555,79 zł dotyczyła prac wykonanych na podstawie umowy z dnia 09.09.2009 r.

Faktura nr (...) na kwotę 24 335,79 zł dotyczyła dostawy dodatkowych urządzeń, nie objętych zawartą przez strony umową z dnia 09.09.2009 r. tj. urządzeń do pomiaru przepływu wody i mieszacza wodno - powietrznego;

Natomiast faktura nr (...) na kwotę 20 902,76 zł była wystawiona za roboty dodatkowe i została skorygowana przez przedstawiciela Inwestora do kwoty 9 549,06 zł.

Faktury powyższe doręczone zostały stronie pozwanej w dniu 06.07.2011r. .

( dowód: faktury VAT nr (...) k. 42 i 122, pismo z dnia 04.07.2011 r. wraz z faktura nr (...) k. 43-45 i k. 123-124, faktura VAT nr (...) k. 46 i 125);

Strony w dniu 14.07.2011 r. dokonały protokolarnego odbioru robót dodatkowych, w tym montażu urządzeń do pomiaru przepływu wody, które nie były ujęte w dokumentacji projektowej, a okazały się niezbędne do prawidłowego funkcjonowania stacji i uzyskania wymaganych parametrów uzdatnianej wody. Strony potwierdziły wykonanie przez wykonawcę dodatkowych robót zamiennych obejmujących m.in. orurowanie studzienne, wodomierze studzienne, głowice studzienne, rejestrator dla kamer monitoringu, pompę głębinowa o wyższych parametrach. Uznana przez przedstawicieli Inwestora wartość robót dodatkowych stanowiła kwotę 9 549,30 zł.

(dowód: protokół z dnia 14.07.2011 r. k. 47 - 48 i k. 126, zeznania świadka M. B., e-protokół z dnia 30.10.2014 r. 02:32 - 36:42, zeznania świadka Z. K., e-protokół z dnia 30.10.2014 r. 48:20 - 01:07:42, przesłuchanie powoda R. S., e –protokół z dnia 3.02.2015 r. 01:45 - 45:29);

Powód w dniu 16.08.2011 r. wezwał Gminę M. do zapłaty kwoty 345 794,10zł ( dowód: wezwanie do zapłaty – k. 49);

Pismem z dnia 18.08.2011 r., Gmina M. złożyła oświadczeni o potrąceniu przysługującej jej wierzytelności z tytułu kar umownych w wysokości 874 617,96 zł z wierzytelnością powoda w łącznej wysokości 334 440,64 zł i wezwała powoda do zapłaty pozostałej z tytułu kar umownych kwoty 540 177,32 zł.

(dowód: oświadczenie z dnia 18.08.2011 r. –k. 127-128).

Sąd zważył, co następuje:

W rozpoznawanej sprawie powód dochodził zapłaty kwoty 334 440,64 zł na którą składała się część, niekwestionowanego co do zasady, wynagrodzenia wynikającego z umowy zawartej przez strony w dniu 09.09.2009 r. w wysokości 300 555,79 zł oraz dodatkowe należności w łącznej wysokości 33 884,85 zł (kwota 24 335,79 zł za dostawę urządzeń nie objętych zawartą przez strony umową z dnia 09.09.2009 r. tj. urządzeń do pomiaru przepływu wody i mieszacza wodno – powietrznego i kwota 9 549.06 zł z tytułu robót dodatkowych, nie objętych umową).

Przy czym powyższe dodatkowe należności zostały w trakcie prowadzenia inwestycji uznane przez przedstawiciela Inwestora, a nawet skorygowane z wartością prac niewykonanych, a wynikających z umowy z dnia 09.09.2009 r. co zostało zaakceptowane przez wykonawcę (powoda), choć umowa zawarta przez strony miała charakter ryczałtowy.

Tym samym, choć powód nie powołuje się na podstawę prawną swojego żądania w tym zakresie, należy przyjąć, że są to przepisy dotyczące bezpodstawnego wzbogacenia, w szczególności przepis art. 405 k.c., który stanowi, że kto bez podstawy prawnej uzyskał korzyść majątkową kosztem innej osoby, obowiązany jest do wydania korzyści w naturze, a gdyby to nie było możliwe, do zwrotu jej wartości.

Powyższe prace i dodatkowy sprzęt zamontowany przez powoda, o których mowa wyżej, nie były przewidziane w umowie ani w projekcie i nie są to prace zamienne, co przedstawiciele Inwestora przyznawali. Przy czym strona pozwana ma teraz stację uzdatniania wody nowocześniejszą niż przewidywał projekt, ale tym samym nie może pozostawać wzbogacona kosztem powoda.

Trzeba też podkreślić, że strona pozwana przed procesem nie kwestionowała co do zasady obowiązku zapłaty również tych dodatkowych kwot, bowiem dokonała potrącenia całej dochodzonej w niniejszej sprawie należności z wierzytelnością z tytułu kary umownej naliczonej powodowi w związku z oddaniem robót po terminie, w wysokości (za okres od 01.04.2010 r. do 16.01.2011 r.).

Tym samym strona pozwana wnosząc o oddalenie powództwa wskazywała, że skutecznie dokonała potrącenia swojej wierzytelności z tytułu kar umownych z wierzytelnością powoda dochodzoną w niniejszej sprawie, która jako wierzytelność niższa umorzyła się w całości, bowiem gdy dwie osoby są jednocześnie względem siebie dłużnikami i wierzycielami, każda z nich może potrącić swoją wierzytelność z wierzytelności drugiej strony, jeżeli przedmiotem obu wierzytelności są pieniądze lub rzeczy tej samej jakości oznaczone tylko co do gatunku, a obie wierzytelności są wymagalne i mogą być dochodzone przed sądem lub innym organem państwowym. Wskutek potrącenia obie wierzytelności umarzają się nawzajem do wysokości wierzytelności niższej (art. 498 § 1 i § 2 k.c.).

Zatem najistotniejszą kwestią w rozpoznawanej sprawie było rozstrzygnięcie zasadności dokonanego przez Gminę M. potrącenia, co w konsekwencji sprowadzało się do ustalenia czy Gmina miała uprawnienie do naliczenia kary umownej i w jakiej wysokości.

Zgodnie z zawartą przez strony umową ustalono, że wykonawca jest obowiązany do zapłaty kary umownej za zwłokę w przekazaniu określonego w umowie przedmiotu odbioru w wysokości 0,5 % wynagrodzenia umownego za każdy dzień po upływie terminu umownego (§7 umowy).

Przy czym Sąd ustalił stan faktyczny na podstawie złożonych do akt sprawy dokumentów, których prawdziwości żadna ze stron nie kwestionowała oraz na podstawie zeznań świadków i powoda, które to zeznania i wyjaśnienia w istotnych dla rozstrzygnięcia kwestiach nie były sprzeczne.

Przepis art. 483 § 1 k.c. stanowi, że można zastrzec w umowie, że naprawienie szkody wynikłej z niewykonania lub nienależytego wykonania zobowiązania niepieniężnego nastąpi przez zapłatę określonej sumy (kara umowna).

Zgodnie z ugruntowanym w orzecznictwie Sądu Najwyższego poglądem zakres odpowiedzialności z tytułu kary umownej pokrywa się w pełni z zakresem odpowiedzialności dłużnika za niewykonanie lub nienależyte wykonanie zobowiązania (art. 471 k.c.). Z tego względu przesłanki obowiązku zapłaty kary umownej określone są przez pryzmat ogólnych przesłanek kontraktowej odpowiedzialności odszkodowawczej. Granice dopuszczalnego kształtowania obowiązku zapłaty kary umownej wyznaczają - poza art. 483 k.c.- także przepisy o charakterze imperatywnym.

Powód przed zapłatą kary umownej bronił się wskazując, że opóźnienie w odbiorze robót nie było przez niego zawinione, a nadto na dzień 31 marca 2010 r. (umowny termin zakończenia robót) w zasadzenie całość prac wynikająca z umowy była już wykonana.

W tym miejscu przypomnieć należy, że kara umowna przewidziana w art. 483 k.c. stanowi odszkodowanie umowne, zatem zobowiązany do zapłaty kary umownej może bronić się zarzutem - podobnie jak każdy dłużnik zobowiązany do naprawienia szkody wynikłej z niewykonania lub nienależytego wykonania zobowiązania - że niewykonanie lub nienależyte wykonanie jest następstwem okoliczności, za które dłużnik odpowiedzialności nie ponosi.

W związku z powyższym, to na powodzie, zgodnie z art. 6 k.c., ciążył obowiązek wykazania, że opóźnienie w oddaniu robót jest następstwem okoliczności, za które nie ponosi odpowiedzialności.

Mając jednak na uwadze całość zgromadzonego w sprawie materiału dowodowego Sąd uznał, że powód pozostawał w zwłoce z oddaniem prac przewidzianych w umowie do dnia 12.08.2010 r. tj. do dnia kiedy został dostarczony przez powoda agregat prądotwórczy.

Sąd nie miał również wątpliwości, że na dzień 31.03.2010 r. roboty nie były zakończone, bo powód nie zrealizował wszystkich prac i wymogów przewidzianych w łączącej strony umowie, choć istotnie w zasadzie większość robót na tą datę już została wykonana, a stacja uzdatniania wody pracowała od stycznia 2010 r. na nowych urządzeniach i do wykonania pozostały drobne prace poprawkowe.

Niemniej jednak umowa przewidywała również dostarczenie agregatu prądotwórczego trójfazowego oraz przeprowadzenie rozruchu (...), w tym przeszkolenie pracowników i dostarczenie niezbędnych instrukcji.

Jak wynika z ustalonego stanu faktycznego, do końca czerwca 2010 r. powód usunął wszystkie wady i usterki wskazywane przez Inwestora w kwietniu i maju 2010 r. wykonano próbny rozruch stacji i przeszkolono pracowników oraz powód dostarczył żądane dokumenty. Jednak nadal brakował agregatu prądotwórczego.

W tym zakresie powód wskazywał, że problemy z dostarczeniem agregatu prądotwórczego były zawinione przez Inwestora, bowiem w umowie wskazano tylko, że powód ma dostarczyć agregat prądotwórczy nie określając jego parametrów. Gmina natomiast podnosiła, że dane techniczne agregatu były częścią załącznika nr(...) (...).

Przy czym nawet jeśli powód istotnie nie otrzymał od pozwanej Gminy informacji dotyczącej parametrów agregatu prądotwórczego, których na rynku jest bardzo dużo, a rozpiętość ich parametrów jest ogromna, to zdaniem Sądu, rolą powoda było, zanim zamówił agregat, ustalenie jaki jest potrzebny Inwestorowi. Natomiast powód zamówił agregat o małej mocy i niewysokiej cenie i dopiero później okazało się, że taki agregat nie spełni swojej roli w stacji uzdatniania wody w przypadku odłączenia prądu.

Konkludując, Sąd uznał, że powód pozostawał w zwłoce z wykonaniem robót wynikających z umowy z dnia 09.09.2009 r. do dnia 12.08.2010 r. Natomiast dalsze opóźnienie nie było już zawinione przez powoda.

Strona pozwana nie chciała dokonać odbioru robót, zresztą powód od sierpnia 2010 r. formalnie nie zgłaszała takiego wniosku aż do grudnia 2010 r., bowiem filtrowana woda nie spełniała wymaganych norm i trzeba było wykonać dodatkowe prace i zamontować dodatkowe urządzenia. Prace te jednak nie były objęte umową zawartą przez strony, a wobec okoliczności, że strona pozwana zmieniła złoże filtrujące w stosunku do złoża wskazanego w projekcie, tym bardziej za zaistniałą sytuację nie można obciążać powoda.

Ostatecznie należy więc przyjąć, że powód pozostawał w zwłoce od dnia
01.04.2010 r. do dnia 12.08.2010 r. czyli przez 134, a zatem kara umowna jaką mogła naliczyć pozwana Gmina stanowiła kwotę 402 744,80 zł (601 111,59 zł x 0,5% x 134).

Niemniej jednak, jak stanowi przepis art. 484 § 2 k.c., jeżeli zobowiązanie zostało w znacznej części wykonane, dłużnik może żądać zmniejszenia kary umownej; to samo dotyczy wypadku, gdy kara umowna jest rażąco wygórowana.

Przy czym, jak stanowi zarówno piśmiennictwo jak i orzecznictwo Sądu Najwyższego i Sądów Apelacyjnych, wniosek o miarkowanie kary umownej nie musi zawierać wprost sformułowania, że dłużnik żąda miarkowania kary umownej, wystarczy, że w trakcie procesu podniesie on także zarzut rażącego wygórowania takiej kary. Przyjąć zatem należy, że kwestionowanie naliczenia kary umownej zawiera w sobie także wniosek dłużnika o miarkowanie kary umownej wówczas, gdy z podnoszonych przez niego w trakcie postępowania sądowego okoliczności można wywnioskować, iż żąda on także miarkowania kary umownej. W takich przypadkach, należy przyjąć, iż stanowisko dłużnika zawiera w sobie także żądanie zmniejszenia wysokości kary umownej, które wprost nie zostało przez dłużnika wyartykułowane.

Mając powyższe na uwadze, w okolicznościach rozpoznawanej sprawy karę umowną w wysokości 402 743 zł uznać należy za rażąco wygórowaną i nieadekwatną do poniesionej przez pozwaną szkody. Kara umowna potrącona z wynagrodzeniem powoda prowadziłaby do nieuzasadnionej korzyści dla pozwanej, gdyż przewyższałaby ona należne powodowi wynagrodzenie za wykonane roboty. Sąd uznał, że w takiej sytuacji powód nie może zostać obciążony karą umowną w tej wysokości.

Nie ulega również wątpliwości, że na dzień 31.03.2010 r., tj na dzień umownego zakończenia robót powód wykonał umowę w przeważającej części, a strona pozwana nie poniosła szkody z tytułu opóźnienia, przynajmniej takich okoliczności pozwana nie wykazała. Od stycznia 2010 r. stacja działała na urządzeniach firmy (...), natomiast brak agregatu prądotwórczego, jak wyjaśnił świadek A. N., nie stanowił przeszkody w funkcjonowaniu tej stacji. Badanie przesłanki „wykonania zobowiązania w znacznej części” musi się odbywać w nawiązaniu do gospodarczego celu świadczenia i znaczenia, jakie miało ono dla zamawiającego w konkretnym stosunku obligacyjnym oraz z punktu widzenia kryteriów wykonania zobowiązania ustanowionych w art. 354 k.c. Przesłanka ta byłaby bezprzedmiotowa jedynie w przypadku zobowiązań, których częściowe wykonanie pozbawione jest znaczenia. W okolicznościach niniejszej sprawy, z punktu widzenia interesów zamawiającego, nie doszło do powstania jakiejś znacznej szkody majątkowej albowiem stacja działała właściwie przez cały okres.

Z tych wszystkich względów Sąd uznał za uzasadnione obniżenie kary umownej o 80 % tj. do kwoty 80 550 zł. Taki stopień redukcji nie pozbawia jednocześnie kary umownej funkcji stymulacyjno – represyjnej.

Ostatecznie zatem Sąd, na skutek poniesionego zarzutu potrącenia, umorzył wzajemne wierzytelności do wysokości wierzytelności niższej (80 550 zł). Kwestie skuteczności przedstawienia zarzutu potrącenia ze strony formalnej nie były sporne. Obie wierzytelności - ta dochodzona przez powoda jak i ta powstała z tytułu kar umownych - były wierzytelnościami pieniężnymi i wymagalnymi w dniu złożenia oświadczenia o potrąceniu (art. 498 k.c.).

Tym samym Sąd ostatecznie na rzecz powoda zasądził w punkcie I sentencji wyroku kwotę 253 890,60 zł, oddalając powództwo w pozostałym zakresie w punkcie II sentencji wyroku.

O odsetkach za opóźnienie Sąd orzekł na podstawie art. 481 k.c., zasądzając odsetki ustawowe od dnia następującego po upływie terminu zapłaty wskazanego w fakturach VAT.

Termin płatności tych faktur wynosił 30 dni od daty doręczenia faktur stronie zobowiązanej tj. od dnia 06.07.2011 r.

Podstawę orzeczenia o kosztach procesu zawartego w punkcie III sentencji wyroku stanowił przepis art. 100 zdanie pierwsze k.p.c., zgodnie z którym w razie częściowego tylko uwzględnienia żądań, koszty będą wzajemnie zniesione lub stosunkowo rozdzielone.

Powód wygrał niniejszą sprawę w 76 %, a koszty poniesione przez powoda to łącznie kwota 11 398 zł (opłata sądowa - 4 181 zł oraz koszty zastępstwa procesowego ustalone na podstawie rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 28.09.2002 r. w sprawie opłat za czynności radców prawnych oraz ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów pomocy prawnej udzielonej przez radcą prawnego z urzędu wraz z opłatą od pełnomocnictwa - 7 217 zł)

Na koszty procesu strony pozwanej składają się koszty zastępstwa procesowego, ustalone jak powyżej w wysokości 7 217 zł.

Po rozliczeniu i wzajemnej kompensacji tych kosztów Sąd zasądził od strony pozwanej na rzecz strony powodowej kwotę 6 930,40 zł tytułem zwrotu kosztów procesu.

W punkcie IV sentencji wyroku Sąd, na podstawie art. 113 ust. 1 ustawy o kosztach sądowych w sprawach cywilnych w zw. z art. 100 k.p.c., nakazał stronie pozwanej uiścić na rzecz Skarbu Państwa kwotę 9 532 zł tytułem nieuiszczonych kosztów sądowych. Na powyższą kwotę składa się część opłaty sądowej od pozwu od uiszczenia której powód był zwolniony w wysokości 12 542 zł.

Jako, że strona pozwana przegrała ten proces w 76 % w tym stosunku winni uiścić te koszty na rachunek Skarbu Państwa.