Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 22 kwietnia 2014 r.

Sąd Rejonowy w Nowym Dworze Mazowieckim I Wydział Cywilny

w składzie następującym:

po rozpoznaniu w dniu 8 kwietnia 2014 r. w Nowym Dworze Mazowieckim

na rozprawie

sprawy z powództwa G. B.

przeciwko M. C. (1)

o zapłatę

1.  Zasądza od pozwanej M. C. (1) na rzecz powoda G. B. kwotę 30 615 (trzydzieści tysięcy sześćset piętnaście) złotych wraz z ustawowymi odsetkami od dnia 16 sierpnia 2013 roku.

2.  Oddala powództwo w pozostałej części.

3.  Wyrokowi w punkcie 1 nadaje rygor natychmiastowej wykonalności do kwoty 12 000 (dwanaście tysięcy) złotych.

4.  Zasądza od pozwanej M. C. (1) na rzecz powoda G. B. kwotę 1830 zł (jeden tysiąc osiemset trzydzieści) tytułem zwrotu kosztów procesu.

5.  Zasądza od powoda G. B. na rzecz pozwanej M. C. (1) kwotę 943 (dziewięćset czterdzieści trzy) złote tytułem zwrotu kosztów zastępstwa procesowego.

6.  Nakazuje pobrać na rzecz Skarbu Państwa- Kasa Sądu Rejonowego w Nowym Dworze Mazowieckim tytułem nieuiszczonych wydatków od powoda G. B. kwotę 365 (trzysta sześćdziesiąt pięć) złotych oraz od pozwanej M. C. (1) kwotę 571 (pięćset siedemdziesiąt jeden) złotych.

I C 637/13

UZASADNIENIE

Pozwem z dnia 16 sierpnia 2013 r. ( data stempla pocztowego ) G. B., działając samodzielnie, domagał się zasądzenia od pozwanej M. C. (1) kwoty 50.000 zł z ustawowymi odsetkami od dnia 16 sierpnia 2013 roku do dnia zapłaty, z tytułu zachowku po zmarłym ojcu M. B.. Ponadto powód wniósł o zasądzenie od pozwanej zwrotu kosztów postępowania.

W uzasadnieniu pozwu powód wskazał, iż wraz z pozwaną nabyli spadek po zmarłym ojcu w częściach po 1/2 na mocy postanowienia Sądu Rejonowego w Nowym Dworze Mazowieckim z dnia 28 marca 2013 r. wydanego w sprawie I Ns (...). W skład spadku po zmarłym ojcu wchodził lokal mieszkalny położony w N. przy ul. (...), który w 2007 roku został darowany na rzecz pozwanej. W ocenie powoda wartość lokalu wynosi 200.000 zł, zatem należny zachowek stanowi kwotę 50.000 zł (k. 1-2).

W odpowiedzi na pozew złożony w dniu 7 października 2013 r. (data prezentaty) pozwana uznała powództwo do kwoty 12.000 zł. W uzasadnieniu swojego stanowiska podniosła, iż darowany przez ojca lokal w dniu 20 lutego 2007 r. przedstawiał wartość 88.000 zł. Po jego uzyskaniu pozwana przeprowadziła w nim gruntowny remont, który wyniósł 21.600 zł. Z kolei z tytułu wykupienia mieszkania na własność poniosła wydatek w kwocie 8.805,70 zł, którą samodzielnie pokryła. Ponadto pozwana poniosła koszty związane z postawieniem pomnika w wysokości 5500 zł. Z kolei do kosztów pogrzebu pozwana musiała dopłacić kwotę 960 zł oraz kwotę 1000 zł (k. 14).

Na rozprawie w dniu 24 października 2013 r. pełnomocnik pozwanej wskazał, iż wartość należnego zachowku winna zostać zmniejszona o wartość dożywocia ustanowionego na rzecz spadkodawcy w akcie notarialnym na kwotę 35.000 zł. Powód zakwestionował okoliczność wykupu mieszkania przez pozwaną, albowiem ojciec mógł przekazać zaoszczędzone środki, celem dokonania przelewu. Ponadto powód zakwestionował fakturę nr 21/13, dotyczącą budowy nagrobka, który stanął przed śmiercią ojca tj. w 2007 r. Powód uznał koszty w kwocie 960 zł tytułem dochowania do grobu oraz w kwocie 2.797,20 zł za usługi pogrzebowe. Zakwestionował z kolei wydatek w kwocie 1000 zł stanowiący koszty pogrzebu zapłacone w kościele (k. 32-33).

Pismem procesowym wniesionym w dniu 7 listopada 2013 r. powód podtrzymał żądanie pozwu, wnosząc jednocześnie o ustalenie wartości mieszkania na kwotę 200.000 zł. Jednocześnie wniósł o dokonanie korekty ewentualnych kosztów remontu przedmiotowego mieszkania oraz nie uwzględnianie wartości służebności osobistej (k. 35-37).

Sąd ustalił następujący stan faktyczny:

W dniu 8 marca 2011 roku w N. zmarł ojciec stron postępowania M. B.. Spadkodawca pozostawił zstępnych córkę M. C. (1) oraz syna G. B.; w chwili śmierci był wdowcem (bezsporne).

Zgodnie z postanowieniem Sądu Rejonowego w Nowym Dworze Mazowieckim z dnia 28 marca 2013 roku zapadłym w sprawie I Ns (...) spadek po zmarłym nabyli na podstawie ustawy syn G. B. oraz córka M. C. (1) po ½ części spadku każde z nich (postanowienie Sądu Rejonowego w Nowym Dworze Mazowieckim z dnia 28 marca 2013 roku sygn. akt sprawy I Ns (...) - k. 17 akt sprawy I Ns (...)).

M. B. był właścicielem lokalu mieszkalnego nr (...) w nieruchomości położonej w N. przy ul. (...), dla której Sąd Rejonowy w Nowym Dworze Mazowieckim IV Wydział Cywilny prowadzi księgę wieczystą o nr KW (...). Z własnością lokalu związany był także udział wynoszący 345/10000 części w rzeczy wspólnej (okoliczność bezsporna).

Na mocy aktu notarialnego rep. A (...) z dnia 20 lutego 2007 roku M. B. darował przedmiotowy lokal wraz z udziałem w rzeczy wspólnej swej córce M. C. (1). Wartość darowizny strony określiły na kwotę 88.000 zł. Ponadto ustaliły dożywotnio na rzecz darczyńcy służebność osobistą polegającą na zamieszkiwaniu w przedmiotowym lokalu o wartości 35.200 zł (wypis aktu notarialnego rep. A (...) k. 15-16 verte).

M. B. uzyskał prawo własności do przedmiotowego lokalu na podstawie protokołu uzgodnień w sprawie wyznaczenia „nabywcy” nieruchomości w drodze bezprzetargowej sporządzonego w dniu 15 listopada 2006 r. Koszt wykupu mieszkania wyniósł 8.805,70 zł (k. 17- 19).

Powyższą kwotę D. C. (1) przelał w dniu 24 listopada 2006 r. z własnego rachunku bankowego na rzecz Wydziału Finansowego Urzędu Miejskiego wpisując w tytule „ wykup mieszkania N. ul. (...),70 plus opłata gruntowa 192 pln M. B.” (k. 20).

Po dokonaniu darowizny na rzecz córki M. B. nie posiadał już żadnego majątku.

M. C. (1) z związku ze śmiercią ojca poniosła koszty związane z organizacją pogrzebu, które w całości zostały pokryte z zasiłku pogrzebowego (k.30). Ponadto w 2007 roku poniosła koszty związane z postawieniem nagrobku, które wyniosły 5500 zł (zamówienie k. 22, faktura k.29). Nagrobek został postawiony po śmierci matki W. B., z kolei trzy lata przed śmiercią M. B..

Spadku nie obciążały żadne długi spadkowe, w jego skład nie wchodziły inne przedmioty majątkowe, spadkodawca nie dokonywał innych darowizn ze swojego majątku (okoliczności bezsporne).

Aktualna wartość podarowanej pozwanej nieruchomości przy uwzględnieniu jej stanu z chwili darowizny, po odliczeniu wartości służebności osobistej, wynosi 122.460 zł.

Powyższy stan faktyczny Sąd Rejonowy ustalił na podstawie zgromadzonych
w aktach sprawy dowodów z dokumentów w postaci: odpisu postanowienia z dnia 28 marca 2013 r. w sprawie I Ns (...) (k. 17 akt sprawy I Ns (...)), wypisu aktu notarialnego rep. A (...) (k. 15-16 verte), protokołu uzgodnień z dnia 15 listopada 2006 r. (k. 17-18), potwierdzenia dokonania przelewu (k. 20), zamówienia złożonego na nagrobek (k. 22), faktury VAT nr (...) za dochowanie do grobu (k. 23), faktury nr (...) za postawienie nagrobku (k. 29), faktury VAT nr (...) za usługi pogrzebowe (k. 30), zeznań świadków M. C. (2) (k. 64-65), D. C. (1) (k. 65-66) oraz zeznań powoda G. B. (k.138), zeznań pozwanej M. C. (1) (k. 138-139).

Sąd dał wiarę wymienionym powyżej dowodom z dokumentów, które nie budzą wątpliwości co do swej autentyczności i wiarygodności oraz nie były kwestionowane przez strony, a zatem stwierdzone nimi okoliczności Sąd mógł uznać za ustalone już na podstawie art. 229 k.p.c. i art. 230 k.p.c.

Sąd ustalając powyższy stan faktyczny wziął pod uwagę bezsporną okoliczność, iż w skład spadku po M. B. nie wchodził jakikolwiek majątek, zaś spadkodawca w dniu 20 lutego 2007 r. darował na rzecz córki lokal mieszkalny.

W rozpoznawanej sprawie określając wysokość ewentualnych i zgłaszanych przez pozwaną długów spadkowych Sąd uznał, iż kwota 8.805,70 zł stanowiąca opłatę za wykup przedmiotowego lokalu jak również koszt postawienia pomnika w wysokości 5500 zł nie stanowiły zobowiązań M. B.. W ocenie Sądu okoliczności, iż stanowiły one długi spadkowe pozostawione przez spadkodawcę nie zostały w żaden sposób wykazane. Wskazać przy tym należy, iż zarówno świadek D. C. (1), jak również pozwana M. C. (1) potwierdzili okoliczność, iż opłata za wykup mieszkania stanowiła darowiznę na rzecz M. B. i nie żądali nigdy od niego zwrotu. Ponadto dokonywali wykupu lokalu z myślą o zapewnieniu córce przyszłości ( zeznania świadka D. C. k. 65 oraz zeznania pozwanej M. C. (1) k. 138). Uiszczenie przez pozwaną opłaty za wykup mieszkania oraz postawienie nagrobka stanowiło w istocie bezspłatne przysporzenie bez jednoczesnego obowiązku zwrotu tej kwoty od M. B..

Sąd ustalając stan faktyczny w niniejszej sprawie nie brał pod uwagę rozważań dotyczących poniesienia przez pozwaną kosztów pogrzebu w wysokości przekraczającej wartość zasiłku pogrzebowego wynoszącego 4.000 zł. Tym samym nie stanowiły one zadłużenia, które pomniejsza wartość dochodzonego przez powoda zachowku. W ocenie Sądu pozwana nie udowodniła w jakikolwiek sposób powyższych twierdzeń w myśl art. 6 k.c. Wskazać przy tym należy, iż pozwana zeznała, iż koszty pogrzebu wyniosły ok. 6.000 zł – 7.000 zł i złożyła rachunek na kwotę 4.000 zł związany z kosztami pogrzebu pokrytymi z zasiłku pogrzebowego. Z kolei w dalszej kolejności wskazała, iż posiada rachunki jedynie na kwotę 2.797,20 zł oraz 960 zł, zaś na inne wydatki nie posiada potwierdzenia ich dokonania w formie stosownych rachunków bądź faktur (zeznania pozwanej M. C. (1) k. 138).

Sąd ustalając stan faktyczny w zakresie wartości przedmiotowego lokalu mieszkalnego darowanego pozwanej i stanowiącego uprzedni majątek spadkodawcy oparł się na opinii biegłego sądowego z zakresu wyceny nieruchomości M. K.. Wartość rynkowa nieruchomości lokalowej została oszacowana na kwotę 157.660 zł. W ocenie Sądu opinia złożona przez biegłego sądowego jest rzetelna, spójna i wiarygodna. Ponadto Sąd uznał, iż opinia jest jasna, solidna, a co ważne sporządzona z zasadami sztuki, a także została sporządzona przez osobę o niekwestionowanym poziomie wiedzy specjalistycznej i stanowi pełnowartościowy materiał dowodowy. Biegła sporządzając opinię uprzednio przeprowadziła oględziny nieruchomości oraz jej otoczenia, zebrała informacje dot. transakcji sprzedaży nieruchomości z najbliższego otoczenia oraz dokonała oględzin nieruchomości, których owe transakcje dotyczyły. Należy mieć na uwadze okoliczność, iż powód złożył zastrzeżenia do opinii (k. 124-125), na które biegła odpowiedziała w formie wyjaśnień (k. 134-136). W ocenie Sądu odpowiedź biegłego odnosząca się do wszystkich zastrzeżeń została sporządzona w sposób jasny i prawidłowy.

Sąd Rejonowy zważył, co następuje:

W ocenie Sądu powództwo G. B. było uzasadnione tak co do zasady, jak i w przeważającej części co do wysokości.

Podstawą rozstrzygnięcia w niniejszej sprawie był przepis art. 991 § 1 k.c. zgodnie z którym zstępnym, małżonkowi oraz rodzicom spadkodawcy, którzy byliby powołani do spadku z ustawy, należą się, jeżeli uprawniony jest trwale niezdolny do pracy albo jeżeli zstępny uprawniony jest małoletni - dwie trzecie wartości udziału spadkowego, który by mu przypadał przy dziedziczeniu ustawowym, w innych zaś wypadkach - połowa wartości tego udziału (zachowek). Z kolei § 2 zacytowanego przepisu stanowi, iż jeżeli uprawniony nie otrzymał należnego mu zachowku bądź w postaci uczynionej przez spadkodawcę darowizny, bądź w postaci powołania do spadku, bądź w postaci zapisu, przysługuje mu przeciwko spadkobiercy roszczenie o zapłatę sumy pieniężnej potrzebnej do pokrycia zachowku albo do jego uzupełnienia.

Podkreślić należy, iż instytucja zachowku rozumiana jest jako konieczność ustawowego zabezpieczenia interesów osób najbliższych spadkodawcy. Zachowek ma przede wszystkim zapewnić uprawnionym otrzymanie określonej wartości ze spadku, bez względu na wolę spadkodawcy i nie ma znaczenia dla przysługiwania tego roszczenia okoliczność, czy zostali oni powołani do spadku z ustawy, czy też z mocy testamentu.

W rozpoznawanej sprawie powód wraz z pozwaną nabyli spadek po zmarłym M. B. na podstawie dziedziczenia ustawowego po ½ części każde z nich. Powyższy ułamek stanowi udział spadkowy powoda, który następnie mnoży się stosownie do art. 991 § 1 kc przez ½ wobec braku podstaw do zastosowania wyższego z przewidzianych w tym przepisie ułamków. Udział spadkowy stanowiący podstawę do obliczenia zachowku należnego powodowi wynosi zatem 1/4.

Kolejnym etapem jest ustalenie substratu zachowku (art. 993- 995 kc), który stanowi czystą wartość spadku, powiększoną o zapisy windykacyjne i darowizny. Ma to znaczenie ze względu na wysokość zachowku jak również na jego realizację w przypadku gdy brak jest aktywów spadku.

Czysta wartość spadku, stanowiąca różnicę między stanem czynnym spadku, czyli wartością wszystkich praw należących do spadku według ich stanu z chwili otwarcia spadku i cen z chwili orzekania, a stanem biernym spadku, czyli sumą długów spadkowych w wysokości na datę otwarcia spadku, z uwzględnieniem sumy wszystkich darowizn, w tym przypadku poczynionej na rzecz pozwanej, wynosi w rozpoznawanej sprawie kwotę 122.460 zł (jako różnica między wartością lokalu darowanego pozwanej - 157.660 zł a wartością obciążenia lokalu służebnością mieszkania na rzecz M. B. wynoszącym 35.200 zł). Dopiero kwota otrzymana w w/w sposób stanowi czystą wartość spadku określaną jako substrat zachowku( tak Sąd Najwyższy w postanowieniu z dnia 30 marca 2011 r. w sprawie III CZP 136/10 oraz Sąd Apelacyjny w Warszawie w wyroku z dnia 20 listopada 2012 r. w sprawie I ACa 501/12). Następnie uzyskaną wartość mnoży się przez ustalony udział spadkowy i uzyskuje się wartość zachowku. Wskazać przy tym należy, iż pozwana, na której zarzut odliczono ustanowione na rzecz spadkodawcy dożywocie nie wnosiła o jego oszacowanie przez biegłego rzeczoznawcę, tym samym Sąd uznał, iż jego wartość określona w akcie notarialnym rep. A (...) nie była przez nią kwestionowana. Ponadto pozwana działając przez pełnomocnika profesjonalnego nie wniosła o oszacowanie wartości służebności osobistej mieszkania w przedmiotowym lokalu ustanowionej na rzecz M. B. przez biegłego sądowego, mimo, iż doświadczenie życiowe pozwala przypuszczać, iż jego wartość byłaby wyższa od kwoty 35.200 zł.

W rozpoznawanej sprawie wysokość należnego zachowku na rzecz powoda odpowiada kwocie 30.615 zł (122.460 zł x 1/4). Ponadto wskazać należy, iż w/w kwota mieści się w granicach 999 k.c. Stosownie do powyższego, Sąd orzekł jak w punkcie 1 sentencji wyroku.

Mając na uwadze, iż powód wystąpił z żądaniem kwoty 50.000, zaś kwota zasądzona przez Sąd wynosi 30.615 zł, Sąd oddalił w pozostałym zakresie powództwo o czym orzekł jak w punkcie 2 sentencji wyroku.

Mając na uwadze, iż pozwana uznała roszczenie co do kwoty 12.000 zł, Sąd na podstawie art. 333 § 1 pkt 2 k.p.c. nadał rygor natychmiastowej wykonalności co do tej kwoty, o czym orzekł jak w punkcie 3 sentencji wyroku.

O kosztach procesu Sąd orzekł na podstawie art. 100 k.p.c. w myśl, którego w razie częściowego tylko uwzględnienia żądań koszty będą wzajemnie zniesione lub stosunkowo rozdzielone.

W rozpoznawanej sprawie powód dochodził od pozwanej kwoty 50.000 zł, zaś Sąd uwzględnił powództwo w przeważającej części tj. zasądził od pozwanej kwotę 30.615 zł, która stanowi 61 % kwoty dochodzonej pozwem i w takim stosunku rozdzielono między strony obowiązek wzajemnego zwrotu kosztów procesu. Pozwana winna zatem zwrócić powodowi G. B. 61 % poniesionych przez niego niezbędnych kosztów procesu. Mając na uwadze, iż powód poniósł koszty wynagrodzenia biegłego w kwocie 500 zł oraz wpis sądowy w kwocie 2500 zł, łącznie kwotę 3000 zł, pozwana winna zwrócić na jego rzecz 61 % w/w kosztów tj. kwotę 1830 zł. Odnosząc się do pozwanej M. C. (1) wskazać należy, iż poniosła ona koszty związane z wynagrodzeniem pełnomocnika w kwocie 2417 zł, a zatem zwrot w wysokości 39 % obejmuje kwotę 943 zł. Z uwagi, iż wynagrodzenie biegłego w kwocie 935,30 zł zostało wypłacone tymczasowo z sum Skarbu Państwa, Sąd nakazał pobrać tytułem nieuiszczonych wydatków od powoda kwotę 365 zł (61%), zaś od pozwanej kwotę 571 zł (39%).

Mając na uwadze powyższe Sąd orzekł jak w sentencji wyroku.