Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 6 lipca 2015 roku

Sąd Okręgowy w Piotrkowie Tryb. Wydział II Cywilny Odwoławczy w składzie:

po rozpoznaniu w dniu 6 lipca 2015 roku w Piotrkowie Trybunalskim

na rozprawie sprawy z powództwa R. U. (1)

przeciwko K. U.

o ustalenie wygaśnięcia obowiązku alimentacyjnego

na skutek apelacji pozwanej

od wyroku Sądu Rejonowego w Radomsku

z dnia 9 kwietnia 2015 roku, sygn. akt III RC 352/14

1. zmienia zaskarżony wyrok w punkcie pierwszym sentencji w ten sposób, że zasądzone od powoda R. U. (1) na rzecz pozwanej K. U. alimenty w kwocie po 1000 złotych miesięcznie obniża do kwoty po 500 (pięćset) złotych miesięcznie oraz w punkcie trzecim sentencji w ten sposób, że znosi między stronami koszty procesu a w pozostałej części powództwo i apelację oddala ;

2. znosi wzajemnie między stronami koszty procesu za instancję odwoławczą.

Na oryginale właściwe podpisy

Sygn. akt II Ca 436/15

UZASADNIENIE

Wyrokiem z dnia 9 kwietnia 2015r. w sprawie IIIRC 352/14 Sąd Rejonowy w Radomsku

1. ustalił, że obowiązek alimentacyjny powoda R. U. (2) wobec K. U. określony ostatnio wyrokiem Sądu Okręgowego w Piotrkowie Tryb. w sprawie 1C 277/06 z dnia 18.10. 2006 r. zmieniony wyrokiem Sądu Apelacyjnego w Łodzi w sprawie IACa 1634/06 z dnia 14.05.2007 r. na kwotę 1000 złotych miesięcznie ustaje z dniem 04.05.2015 r.;

2. zniósł wzajemnie koszty zastępstwa adwokackiego między stronami;

3. zasądził od pozwanej K. U. na rzecz R. U. (2) kwotę 600 złotych tytułem zwrotu kosztów sądowych.

Podstawę powyższego rozstrzygnięcia stanowiły przytoczone poniżej ustalenia i rozważania Sądu Rejonowego.

Wyrokiem z dnia 18 października 2006 r. Sąd Okręgowy w Piotrkowie Tryb. w sprawie IC 277/06 rozwiązał przez rozwód związek małżeński stron z winy R. U. (1) i zasądził od powoda na rzecz pozwanej alimenty w kwocie po 1800 złotych miesięcznie. Sąd Apelacyjny w Łodzi zmienił wyrok Sądu Okręgowego i obniżył alimenty do kwoty po 1000 złotych miesięcznie.

Powód R. U. (1) ma 44 lata. Z wykształcenia jest lekarzem weterynarii. Prowadzi prywatną praktykę weterynaryjną oraz wykonuje usługi weterynaryjne na rzecz ubojni zwierząt. Średni miesięczny dochód powód określił na kwotę ok. 2500 złotych. R. U. (1) prowadzi dwa gabinety weterynaryjne i zatrudnia jednego lekarza. W związku z embargiem nałożonym na rynek rosyjski dochody powoda zmniejszyły się.

R. U. (1) jest właścicielem użytków rolnych o pow. 0,8158 ha przeliczeniowego.

Powód choruje. Jest w trakcie badań diagnostycznych. Na leczenie miesięcznie wydaje ok. 200 złotych. Do tego dochodzą koszty związane z wykonywaniem badań diagnostycznych - raz na pół roku - ok. 500 złotych za badanie rezonansem magnetycznym oraz EEG, ponadto koszt wizyt lekarskich ok. 100 złotych miesięcznie. R. U. (1) korzysta prywatnie z zajęć rehabilitacyjnych, za które płaci 150 złotych miesięcznie. Powód posiada orzeczenie o umiarkowanym stopniu niepełnosprawności.

Powód założył nową rodzinę. Obecna żona R. U. (1) pracuje w Urzędzie Skarbowym i zarabia miesięcznie ok. 2100 - 2200 złotych. Powód ma piętnastoletnią córkę ze związku małżeńskiego z K. U. oraz córkę, z obecnego związku, która uczęszcza do klasy I.

Powód mieszka w domu jednorodzinnym, w którym prowadzi praktykę weterynaryjną.

R. U. (1) wskazał, iż w skali roku ponosi koszt zakupu węgla -eko groszku w wysokości 1 0 000 złotych. R. U. (1) posiada zadłużenie na kwotę 15 000 złotych.

Powód ma prawo jazdy, jednakże wieczorem - z uwagi na stan zdrowia -nie może prowadzić samochodu.

Pozwana K. U. ma 41 lata. Z zawodu jest nauczycielem nauczania początkowego. Pracuje w swoim zawodzie i zarabia miesięcznie ok. 2212 złotych netto. W dacie orzekania rozwodu pozwana zarabiała ok. 700 złotych.

K. U. mieszka wraz z niespełna szesnastoletnia córką w domu jednorodzinnym. Pozwana posiada samochód osobowy. Na węgiel w sezonie grzewczym K. U. wydaje ok. 3 000 złotych. Pozwana wraz z małoletnią córką w wakacje były nad morzem. Łączny koszt wyjazdu pozwana określiła na kwotę ok. 1200 złotych. Córka stron korzysta z aparatu ortodontycznego, łączny koszt leczenia to ok. 12 000 złotych. Powód płaci alimenty na rzecz małoletniej córki stron w wysokości po 1200 złotych miesięcznie.

Sąd Rejonowy zważył, iż powód swoje roszczenie wywodzi z treści art. 138 kodeksu rodzinnego i opiekuńczego zgodnie, z którym w razie zmiany stosunków każda ze stron może żądać zmiany orzeczenia lub umowy dotyczącej obowiązku alimentacyjnego.

W piśmiennictwie podkreśla się, że nie każda zmiana w zakresie usprawiedliwionych potrzeb uprawnionego lub zarobkowych i majątkowych możliwości zobowiązanego uzasadnia zastosowanie art. 138 krio. Zastosowanie tego przepisu uzasadnia jedynie taka zmiana, która jest istotna i trwała.

W uchwale z dnia 16 grudnia 1987 roku Sąd Najwyższy wyjaśnił, że przy ocenie przesłanek zastosowania art. 138 krio należy brać pod uwagę, czy istniejące warunki i okoliczności - na tle sytuacji ogólnej - mają charakter trwały, dotyczą okoliczności zasadniczych, ilościowo znacznych i wyczerpują te przesłanki, które w istotny sposób wpływają na zakres obowiązku alimentacyjnego .

Mając na uwadze powyższe ustalenia i rozważania Sąd uznał, iż w przedmiotowej sprawie nastąpiła zmiana stosunków, relewantna z punktu widzenia art. 138 krio.

Zasadności wskazanej oceny dowodzi porównanie stosunków obecnych z warunkami i okolicznościami uprzednio istniejącymi, zarówno w zakresie możliwości zarobkowych i majątkowych stron, jak i usprawiedliwionych potrzeb pozwanej K. U..

W dacie ostatniego ustalenia alimentów pozwana pracowała i zarabiała ok. 700 złotych miesięcznie. Obecnie K. U. pracuje w swoim wyuczonym zawodzie, a jej miesięczne wynagrodzenie przekracza kwotę 2200 złotych netto. Sytuacja materialna pozwanej uległa więc znacznemu polepszeniu.

Pozwany - podobnie jak w dacie ostatniego ustalenia alimentów - pracuje w swoim zawodzie, tj. jako lekarz weterynarii. Stan zdrowia powoda - od daty sprawy rozwodowej - uległ znacznemu pogorszeniu. Powód posiada orzeczenie o umiarkowanym stopniu niepełnosprawności. Z uwagi na pogorszenie się stanu zdrowia powoda - możliwości zarobkowe R. U. (1) znacznie się zmniejszyły. Powód nie może dojeżdżać na wizyty domowe w porze wieczornej. Dochody powoda zmniejszyły się również w związku z embargiem nałożonym na rynek polski przez Rosję. Zmniejszeniu uległ również zakres usług świadczonych przez R. U. (1) na rzecz ubojni zwierząt.

Zdaniem Sądu, żądnie powoda znajduje uzasadnienie w zebranym w sprawie materiale dowodowym. Wyżej przytoczony przepis zastrzega, że zmiana zakresu świadczeń alimentacyjnych jest dopuszczalna „w razie zmiany stosunków", bowiem zarówno potrzeby uprawnionej, jak i możliwości zarobkowe i majątkowe zobowiązanego mogą ulec zmianie. Zmiana stosunków może prowadzić do uchylenia obowiązku alimentacyjnego, bądź do podwyższenia lub obniżenia alimentów.

Zdaniem Sądu możliwości zarobkowe i majątkowe pozwanej - od daty sprawy rozwodowej - uległy zwiększeniu. Pogorszeniu uległ stan zdrowia powoda, a co za tym idzie zmniejszeniu uległy jego dochody. Zwiększyły się wydatki R. U. (1) związane z diagnostyką schorzeń oraz z leczeniem. Mając powyższe na uwadze Sąd uznał, iż powództwo R. U. (1) przeciwko K. U. znajduje oparcie w obowiązujących przepisach prawa i jako takie podlega uwzględnieniu.

Ponadto, przy rozpoznawaniu niniejszej sprawy, Sąd miał na uwadze treść art. 60 § 2 krio. Zgodnie z treścią powołanego przepisu, jeżeli jeden z małżonków został uznany za wyłącznie winnego rozkładu pożycia, a rozwód pociąga za sobą istotne pogorszenie sytuacji materialnej małżonka niewinnego, sąd na żądanie małżonka niewinnego może orzec, że małżonek wyłącznie winny obowiązany jest przyczyniać się w odpowiednim zakresie do zaspokajania usprawiedliwionych potrzeb małżonka niewinnego, chociażby ten nie znajdował się w niedostatku.

Faktem jest, iż Sąd Okręgowy w Piotrkowie Tryb. orzekł rozwód między stronami z winy powoda R. U. (1) i orzeczenie rozwodu spowodowało u pozwanej pogorszenie jej sytuacji materialnej - w związku z powyższym pozwana otrzymywała od powoda alimenty w kwocie po 1000 złotych miesięcznie. Obecnie jednak sytuacja materialna K. U. jest dobra - uległa znacznej poprawie od daty ostatniego ustalenia alimentów. Pozwana jest osobą zdrową, pracuje i własnymi silami zaspokaja swoje potrzeby materialne i bytowe.

Mając na uwadze podniesione okoliczności Sąd powództwo R. U. (1) przeciwko K. U. uwzględnił. Sąd uznał, iż obowiązek alimentacyjny powoda względem pozwanej ustaje z dniem 4 maja 2015 r. - tj. z początkiem miesiąca następującego po dacie wyrokowania.

Zgodnie z treścią art. 98 § 1 k.p.c. strona przegrywająca sprawę obowiązana jest zwrócić przeciwnikowi na jego żądanie koszty niezbędne do celowego dochodzenia praw i celowej obrony (koszty procesu). Wartość przedmiotu sporu w powyższej sprawie wynosi 12 000 złotych, w związku z powyższym Sąd zasądził od pozwanej na rzecz powoda kwotę 600 złotych tytułem zwrotu kosztów sądowych .

W powyższej sprawie zarówno powód, jak i pozwana korzystali z profesjonalnej pomocy prawnej świadczonej przez radców prawnych. W związku z tym, iż każda ze stron pracuje, osiąga stałe dochody Sąd uznał, iż zarówno powód jak i pozwana powinni ponieść koszty pomocy prawnej świadczonej przez profesjonalistów, którym udzielili pełnomocnictwa - w związku z powyższym koszty zastępstwa adwokackiego między stronami Sąd wzajemnie zniósł. Podstawę powyższego rozstrzygnięcia stanowił art. 100 k.p.c.

Od powyższego wyroku apelację złożyła pozwana. Zaskarżyła wyrok w całości zarzucając mu:

a) naruszenie art. 217 k.p.c. w związku z art. 227 k.p.c. poprzez odmowę przeprowadzenia dowodów: z zeznań świadków E. P. i G. P., ksiąg rachunkowych działalności gospodarczej powoda, decyzji powiatowych lekarzy weterynarii o wyznaczeniu powoda do wykonywania urzędowych czynności weterynaryjnych, na fakty mające istotne znaczenie dla sprawy,

b) naruszenie art. 233 k.p.c. poprzez bezkrytyczne przyjęcie okoliczności przedstawionych przez powoda oraz jednostronnej i nieobiektywnej ocenie materiału dowodowego,

c) naruszeniu art. 207 § 6 i 7 k.p.c. w związku z art. 232 k.p.c. poprzez oparcie wyroku na środkach dowodowych, objętych pismami procesowymi, które podlegały obligatoryjnemu zwrotowi,

d) naruszenie art. 158 § 1 i 2 k.p.c. przez sporządzenie protokołu rozprawy z dnia 15 grudnia 2014r., którego treść nie oddaje rzeczywistego przebiegu rozprawy,

e) naruszenie art. 138 k.r.o. poprzez niewłaściwe ustalenie możliwości zarobkowych i finansowych powoda, co skutkowało uznaniem, że nastąpiła zmiana stosunków uzasadniająca wygaszenie obowiązku alimentacyjnego,

f) naruszenie art. 96 ust. 1 pkt 2 ustawy o kosztach sądowych w sprawach cywilnych poprzez niezastosowanie przytoczonego przepisu i w konsekwencji rozliczenie kosztów procesu w oparciu o art. 98 § 1 k.p.c. i art. 100 k.p.c.

W związku z powyższym wnosiła o zmianę zaskarżonego wyroku i oddalenie powództwa w całości oraz zasądzenie od powoda kosztów procesu w tym kosztów zastępstwa procesowego za obie instancje, ewentualnie uchylenie zaskarżonego wyroku w całości i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Zarzut naruszenie prawa procesowego art. 217 kpc w zw. z art. 227 kpc skarżąca wywiodła wobec odmowy przeprowadzenia przez sąd pierwszej instancji dowodu z zeznań świadków E. P. i G. P., dowodu z ksiąg rachunkowych działalności gospodarczej powoda, a także decyzji powiatowych lekarzy weterynarii o wyznaczeniu powoda do wykonywania urzędowych czynności weterynaryjnych. Wnioski dowodowe zostały oddalone przez sąd pierwszej instancji na rozprawie w dniu 26 marca 2015r.

Z protokołu rozprawy tego dnia nie wynika, by strona pozwana po ogłoszeniu decyzji sądu w przedmiocie wniosków dowodowych, zwróciła uwagę w trybie przepisu art. 162 kpc na uchybienie przepisom postępowania.

Stosownie do zd. 2 wskazanego wyżej przepisu stronie, która zastrzeżeń nie zgłosiła nie przysługuje prawo powoływania się na takie uchybienie w dalszym toku postępowania. Oznacza to, że nie może na nie powoływać się również w postępowaniu apelacyjnym.

Podobnie rzecz przedstawia się z zarzutem naruszenia przepisu art. 158 § 1 i 2 kpc przez sporządzenie protokołu rozprawy z dnia 15 grudnia 2014r. , którego treść nie oddaje rzeczywistego przebiegu rozprawy.

Protokół stosownie do przepisu art. 158 kpc powinien zawierać przebieg posiedzenia w szczególności wnioski i twierdzenia stron. Przepis ten nie może być rozumiane w tym sensie, że protokół powinien odzwierciedlać wszystkie oświadczenia i twierdzenia stron w dosłownym i szczegółowym brzmieniu. Wystarcza, jeżeli protokół zawiera istotne wnioski i twierdzenia oraz wymienienie orzeczeń i zarządzeń sądu wydanych na posiedzeniu ( por. pstan. SN z 19 grudnia 1970r. IIICRN 323/69, z 15 grudnia 1980r. ICR 426/79).

Stosownie do art. 160 kpc strony mogą żądać sprostowania lub uzupełnienia protokołu. Od zarządzenia przewodniczącego strony mogą odwołać się do sądu w terminie tygodniowym od doręczenia im zarządzenia. Pełnomocnik pozwanej złożył wniosek o uzupełnienie i sprostowanie protokołu, który został rozstrzygnięty zarządzeniem przewodniczącego z dnia 23 marca 2015r. Odpis tego zarządzenia został mu doręczony 14 kwietnia 2015r. ( k.125). Nie zostało jednak złożone odwołanie do sądu w którym skarżący mógłby zakwestionować zakres dokonanego sprostowania.

Skoro skarżący tego nie uczynił, to obecnie nie może skutecznie podnosić w apelacji naruszenia tego przepisu i zarzutów co do treści protokołu.

Mimo powyższego apelacja pozwanej jest na tyle skuteczna, że powoduje konieczność zmiany zaskarżonego orzeczenia. Nie sposób bowiem odmówić trafności zarzutowi naruszenia prawa materialnego art. 138 krio. Zmiana stosunków jaka nastąpiła w okresie od ustalenia alimentów w wyroku rozwodowym na kwotę 1000 zł, nie jest tak daleko idąca, by powodowała wygaśnięcie obowiązku alimentacyjnego powoda.

Po pierwsze powód mimo istniejących u niego problemów zdrowotnych nie utracił zdolności zarobkowania, nie legitymuje się orzeczeniem uznającym go za niezdolnego do pracy. Jak ustalił sąd pierwszej instancji powód rozszerzył nawet zakres swojej działalności, prowadzi dwa gabinety i zatrudnia jednego lekarza.

Po drugie skala wzrostu dochodów pozwanej, która obecnie zarabia 2.200 zł, nie prowadzi do ustania obowiązku alimentacyjnego powoda. Jak bowiem wynika z pisemnego uzasadnienia wyroku Sądu Apelacyjnego w Łodzi w sprawie IACa 1634/06, ustalając alimenty na poziomie 1000 zł Sąd ten miał na uwadze, że kwota ta miała pokryć koszty nauki pozwanej, jakie wówczas ponosiła oraz koszty utrzymania mieszkania. Orzekając taką wysokość alimentów Sąd miał na uwadze, że wynagrodzenie jakie mogła wówczas uzyskać dbając należycie o swoje interesy, winna przeznaczyć na koszty swego utrzymania.

W chwili obecnej pozwana ukończyła już naukę, a jej zarobki które osiąga powinny pokryć jej usprawiedliwione koszty utrzymania stosownie do reprezentowanego poziomu życia. Z obecny obowiązek alimentacyjny powoda winien odpowiadać wysokości kosztów utrzymania mieszkania, które należy ocenić na kwotę 500 zł miesięcznie.

Dlatego też dostrzegając, że strona powodowa w piśmie procesowym z 12 grudnia 2014r. zgłosiła jako ewentualne żądanie obniżenie alimentów ( k.73) Sąd Okręgowy w uwzględnieniu apelacji pozwanej na podstawie art. 386 § 1 zmienił zaskarżony wyrok w ten sposób, że alimenty obciążające powoda obniżył do kwoty po 500 zł miesięcznie. Konsekwencją powyższej zmiany była również zmiana rozstrzygnięcia o kosztach procesu zawartego w pkt 3 wyroku.

Natomiast dalej idąca apelacja, jako bezzasadna, podlega oddaleniu - art. 385 kpc.

SSO Jarosław Gołębiowski

SSO Stanisław Łęgosz SSR Mirosława Makowska

Na oryginale właściwe podpisy