Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 2 września 2015 r.

Sąd Okręgowy w Kielcach II Wydział Cywilny Odwoławczy

w składzie:

Przewodniczący: SSO Monika Kośka

Sędziowie: SSO Cezary Klepacz

SSO Barbara Dziewięcka

Protokolant: st. prot. sądowy Agnieszka Baran

po rozpoznaniu w dniu 20 sierpnia 2015 r. w Kielcach

na rozprawie

sprawy z powództwa Ł. G.

przeciwko M. G.

o zapłatę

na skutek apelacji pozwanej

od wyroku Sądu Rejonowego w Busku - Zdroju

z dnia 2 kwietnia 2015 r. sygn. I C 419/12

zmienia zaskarżony wyrok w całości i oddala powództwo; zasądza od Ł. G. na rzecz M. G. 3000 (trzy tysiące) złotych kosztów procesu za obie instancje.

Sygn. akt II Ca 711/15

UZASADNIENIE

Wyrokiem z dnia 2 kwietnia 2015 r. Sąd Rejonowy w Busku-Zdroju zasądził od M. G. na rzecz Ł. G. kwotę 9.285,74 zł wraz z ustawowymi odsetkami od dnia 28 czerwca 2012 r. i dalszymi do dnia zapłaty( pkt I), oddalił powództwo w pozostałym zakresie (pkt II) oraz orzekł o kosztach procesu (pkt III).

Sąd Rejonowy ustalił, że powód Ł. G. na mocy dziedziczenia spadku po swoim ojcu E. G. nabył udział ½ części we współwłasności nieruchomości położonej w B. objętej księga wieczystą (...) prowadzoną w Sądzie Rejonowym w Busku Zdroju. Drugim współwłaścicielem nieruchomości był Z. G. (1), mąż pozwanej. M. G. w okresie dochodzonym pozwem to jest od 2002 roku posiadała lokal znajdujący się w budynku zlokalizowanym na przedmiotowej nieruchomości bez podstawy prawnej, w tym bez zgody powoda oraz uprzednio bez zgody jego ojca Z. G. (1), który zmarł 17 listopada 2007 r. W lokalu tym pozwana prowadziła działalność gospodarczą – zakład protetyczny. Zajmując lokal przeprowadziła jego remont i poniosła na niego szereg nakładów, których koszt wyniósł 3743,26 zł. Odszkodowanie za zajmowanie tego lokalu bez podstawy prawnej według opinii biegłego M. S. wynosi 11.157,37 zł.

W tych okolicznościach faktycznych Sąd Rejonowy przyjął, że powództwo o wynagrodzenie za bezumowne korzystanie z lokalu jest uzasadnione. W ocenie tego Sądu pozwana zajmowała lokal bez podstawy prawnej. Sąd wskazał, że pozwana jakkolwiek przedłożyła umowę zawartą z jej mężem Z. G. (1) jako współwłaścicielem nieruchomości na potrzeby prowadzenia działalności gospodarczej, jednakże o istnieniu takiej umowy powód nie był poinformowany, jak również powód nie wyrażał zgody jako współwłaściciel lokalu na zajmowanie tego lokalu przez pozwaną – brak jest bowiem w tym zakresie dowodów. Ponadto przedmiotowa umowa zawarta została w 2010 r., a zatem pozwana nie wykazała na jakiej podstawie zajmowała sporny lokal przed tą datą. Zdaniem Sądu przedmiotowa umowa jako zawarta przez jednego współwłaściciela bez zgody drugiego współwłaściciela do posiadania rzeczy wspólnej nie odnosi skutku do powoda jako drugiego współwłaściciela takiej rzeczy. Zawarcie zaś umowy przez jednego współwłaściciela co do bezpłatnego użyczenia lokalu przekracza zakres zwykłego zarządu rzeczą wspólną i do ważności umowy wymaga akceptacji i zgody pozostałego współwłaściciela rzeczy, czyli powoda. Ponadto nawet do czynności zwykłego zarządu takiej nieruchomości zgodnie z art. 201 k.c. potrzebna jest zgoda większości współwłaścicieli nieruchomości, której to zgody pozwana, a także Z. G. (1) będący jej współwłaścicielem, nie posiadał. Sąd wyjaśnił, że dochodzone roszczenie nie było przedmiotem postępowania w sprawie I Ns 676/11 o dział spadku i zniesienie współwłasności i nie stanowi nadużycia prawa w rozumieniu art.5 k.c. Uwzględniając potrącenie dokonane przez pozwaną wobec powoda z tytułu nakładów co do kwoty 1871,63 zł ( czyli ½ w stosunku do udziału we współwłasności powoda w nieruchomości), Sąd zasądził od pozwanej na rzecz powoda kwotę 9285,74 złotych z tytułu bezpodstawnego korzystania przez pozwaną z lokalu w zakresie odpowiadającym ówczesnemu udziałowi powoda we współwłasności lokalu za okres dochodzony pozwem od 2002 r. do września 2012 r. wraz z ustawowymi odsetkami od daty wezwania pozwanej do zapłaty. W pozostałej części powództwo jako wygórowane Sąd oddalił . O kosztach procesu Sąd Rejonowy orzekł na mocy art.100 k.p.c.

Apelację od tego wyroku wniosła pozwana zaskarżając go w punkcie I (pierwszym) i III (trzecim). Zarzuciła:

- naruszenie przepisu postępowania – art. 328 § 2 k.p.c. poprzez nie wyjaśnienie podstawy prawnej i przytoczenie stosownych do niej przepisów prawa oraz poprzez nie ustosunkowanie się przez Sąd w sposób wyczerpujący do wszystkich dowodów przeprowadzonych w sprawie, w tym całkowite pominięcie dowodu z zeznań świadka Z. G. (1),

-naruszenie przepisów prawa materialnego t.j. art. 6 i 7 k.c. przez błędną ich wykładnię polegającą na przyjęciu, że to na pozwanej spoczywa ciężar dowodu podczas, gdy pozwana korzysta z domniemania dobrej wiary posiadacza.

-naruszenie przepisów prawa materialnego – art. 224 k.c. i 225 k.c. przez przyjęcie, że powód posiada legitymację czynną do wniesienia niniejszego powództwa za okres przed dniem 17 listopada 2007 r., podczas gdy do tej daty nie był właścicielem nieruchomości i nie wykazał, aby przedmiotem dziedziczenia było roszczenie, którego się domaga.

- naruszenie prawa procesowego – art. 618 § 3 k.p.c. przez jego niezastosowanie

- naruszenie przepisu postępowania t.j. art. 233 k.p.c. poprzez dokonanie błędnej oceny materiału dowodowego polegającej na pominięciu w swojej ocenie dowodu z zeznań świadka Z. G. (1) oraz z zeznań stron co doprowadziło do poczynienia ustaleń faktycznych pozostających w sprzeczności ze zgromadzonym w sprawie materiałem dowodowym

-naruszenie prawa materialnego - art. 5 kc przez jego niezastosowanie.

W oparciu o powyższe zarzuty wniosła o zmianę zaskarżonego wyroku przez oddalenie powództwa w całości i zasądzenie od powoda na rzecz pozwanej kosztów procesu za obie instancje.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje.

Apelacja okazała się zasadna w zakresie jakim doprowadziła do zmiany zaskarżonego wyroku i oddalenia powództwa.

Sąd Okręgowy generalnie podziela ustalenia faktyczne Sądu Rejonowego, które w istocie nie są kwestionowane przez skarżącą , nie aprobując jedynie ich oceny prawnej skutkującej uznaniem roszczenie o wynagrodzenie za bezumowne korzystanie z lokalu posadowionego w budynku położonym przy ul. (...)w B. za zasadne w świetle przepisów art.224 §2 k.c., art.225 k.c. i art.230 k.c.

W pierwszej kolejności odnosząc się do zarzutów naruszenia przepisów prawa procesowego, wskazać należy, że choć w uzasadnieniu zaskarżonego wyroku przywołany został przez Sąd niewłaściwy przepis jako podstawa prawna dochodzonego roszczenia ( art. 212 k.c.) i zawiera ono pobieżną ocenę dowodów, jego treść umożliwia dokonanie oceny toku wywodu, który doprowadził do wydania zaskarżonego wyroku, a tym samym możliwa jest jego kontrola instancyjna, co zarzut naruszenia art.328 § 2 k.p.c. czyni nieusprawiedliwionym.

Słusznie dopatruje się natomiast skarżącą naruszenia art. 233 §1 k.p.c. w niedostatecznym uwzględnieniu przez Sąd dowodu z jej zeznań, ale także z zeznań świadka Z. G. (1) na okoliczność wyrażenia przez współwłaścicieli i ich poprzedników prawnych (E. i S. G.) zgody na zajmowanie przez nią lokalu, co skutkowało wadliwym przyjęciem, że tej okoliczności pozwana nie udowodniła. Sąd w tym względzie oparł się wyłącznie na zeznaniach powoda. Twierdzenia jego co do sprzeciwu teściów pozwanej na zajmowanie przez nią lokalu były odosobnione i nie znalazły poparcia także w dowodzie z zeznań postronnego świadka A. M., z których wynika, że rodzice Z. G. (1) często go oraz jego żonę odwiedzali, ,, dobrze z nimi żyli”, co dowodzi tego, iż akceptowali fakt zajmowania spornego lokalu przez pozwaną.

Nie jest również zasadny naruszenia art. 618§3 k.p.c. Przedmiotem postępowania w sprawie I Ns 676/11, które zakończyło się zawarciem ugody sądowej było m.in. roszczenie rozliczenia pożytków z lokalu zajmowanego przez M. G. między współwłaścicielami, zaś pozwana nie była uczestnikiem tego postępowania, nie zachodzi w niniejszej sprawie powaga rzeczy ugodzonej z uwagi na brak tożsamości stron, co przesądził Sąd Rejonowy odmawiając odrzucenia pozwu, a ta decyzja procesowa została skontrolowana przez Sąd Okręgowy w wyniku rozpoznania zażalenia w sprawie II Cz 269/14.

Słuszny natomiast okazał się zarzut naruszenia przez Sąd Rejonowy przepisów prawa materialnego t.j. art. 224 k.c., 225 k.c. w zw. z art. 230 k.p.c. oraz art.6k.c. i art.7 k.c. , aczkolwiek przede wszystkim z innych przyczyn niż wskazane przez skarżącą.

Wskazać należy, że roszczenie o wynagrodzenie za korzystanie z rzeczy przysługujące właścicielowi wobec posiadacza samoistnego lub zależnego należy do tzw. roszczeń uzupełniających roszczenia właściciela o wydanie rzeczy , czyli do roszczeń uzupełniających roszczenie windykacyjne i pozostaje z nim w ścisłym związku. Związek ten wyraża się tym, że jest ono uwarunkowane ziszczeniem się przesłanek uzasadniających roszczenie windykacyjne. Roszczenie o wynagrodzenie za korzystanie z rzeczy może więc przysługiwać właścicielowi tylko wobec posiadacza , który w danym okresie bez podstawy prawnej faktycznie władał rzeczą, był zatem w tym okresie biernie legitymowany w świetle art.222 k.c. (por. wyr. SN z dnia 15 kwietnia 2004 r., sygn. akt IV CK 273/03, , wyr. SN z dnia 31 marca 2004 r., IICK 102/03).

W okolicznościach niniejszej sprawy nie można uznać, by w stosunku do pozwanej ziściły się przesłanki uzasadniające roszczenie windykacyjne. Nie można bowiem przyjąć, by sporny lokal był zajmowany przez pozwaną bez podstawy prawnej. Z zebranego w sprawie materiału dowodowego wynika bezspornie, że powód oraz mąż pozwanej do czasu zakończenia postępowania w sprawie I Ns 676/11 byli współwłaścicielami w częściach ułamkowych, po ½, nieruchomości zabudowanej budynkiem mieszkalnym, w której pozwana zajmowała sporny lokal. Zajmowanie przez pozwaną przedmiotowego lokalu wynikało ze stosunków rodzinnych (pozwana była żoną Z. G. (2), a synową jego poprzednika prawnego S. G. ), a podstawa prawna tego zamieszkiwania miała charakter umowy użyczenia (art. 710 k.c.) zawartej początkowo konkludentnie przez S. G., a po darowiźnie udziału przez Z. G. (2). Brak jest jakichkolwiek podstaw do przyjęcia, że w okresie objętym pozwem t.j. od 2002 roku do września 2012 r. pozwana prowadziła w przedmiotowym lokalu działalność gospodarczą wbrew woli jej byłych i obecnych współwłaścicieli. Powód jako współwłaściciel nawet jeśli nie był zadowolony z takiej sytuacji , jawnie się jej nie przeciwstawiał znosząc fakt zajmowania przez pozwaną spornego lokalu, dokonywania w nim remontów. Tym samym aprobowanie przez niego takiego stanu rzeczy stanowi zachowanie mogące zostać poczytane za dorozumiane złożenie oświadczeń woli co do wyrażenia zgody na takie użytkowanie nieruchomości. Wskazać należy, że w świetle art. 206 k.c. każdy ze współwłaścicieli posiada uprawnienie do wykonywania władztwa nad całą rzeczą w takim zakresie jaki daje się pogodzić ze współposiadaniem i korzystaniem przez pozostałych współwłaścicieli. Jeżeli ze względu na charakter rzeczy wspólnej możliwe jest korzystanie z niej przez każdego współwłaściciela niezależnie od korzystania przez pozostałych współwłaścicieli , współwłaściciel, którego uprawnienie zostało w powyższy sposób naruszone , może na podstawie art.222 k.c. w zw. z art.206 k.c. dochodzić od współwłaściciela korzystającego z rzeczy w sposób wykluczający jego współposiadanie dopuszczenia do współposiadania. Niezależnie od tego współwłaściciel pozbawiony przez innego współwłaściciela posiadania rzeczy wspólnej może wystąpić o zniesienie współwłasności rzeczy. Powód z takim wnioskiem wystąpił dopiero w 2011 r. w sprawie INs 676/11, w której zawarta została ugoda sądowa znosząca współwłasność przedmiotowej nieruchomości. Z. G. (1) będąc współwłaścicielem był zatem uprawniony do korzystania z całej nieruchomości, w tym jej części obejmującej sporny lokal i przy aprobacie takiego stanu przez powoda jako współwłaściciela mógł użyczyć go osobie trzeciej (żonie). Nawet jednak przy założeniu, iż powód nie wyrażał zgody na użyczenie pozwanej przedmiotowego lokalu, skuteczności tej czynności nie należy oceniać w świetle art. 199 k.c., czy 201 k.c. jak uczynił to Sąd Rejonowy. To mąż pozwanej był wyłącznym posiadaczem całej nieruchomości, na której znajduje się sporne pomieszczenie. Wyłącznie on interesował się stanem nieruchomości, czynił na nią nakłady, opłacał podatki, traktował jako wyłączną własność , co przyznał sam powód domagając się w sprawie o zniesienie współwłasności jedynie stosownej z tego tytułu spłaty. W tej sytuacji użyczenie pomiędzy Z. G. (1) a pozwaną pozostaje poza granicami czynności dotyczących rzeczy wspólnej, a więc nie może podlegać kwalifikacji jako czynność zwykłego zarządu lub czynność przekraczająca zakres zwykłego zarządu. Nie znajdują zatem do niej zastosowania przepisy art. 199 i 201 k.c. Powód, przy sprzeciwie Z. G. (1) nie byłby legitymowany do samodzielnego wytoczenia skutecznego powództwa windykacyjnego przeciwko pozwanej, która nieruchomość ( w tym sporne pomieszczenie) zajmowała realizując uprawnienia swego męża (współwłaściciela nieruchomości), a nie własne. Takie żądanie wykraczałoby poza normę przepisu art. 209kc. Ścisłe zaś powiazanie roszczenia windykacyjnego z roszczeniem uzupełniającym powoduje w okolicznościach sprawy niemożność uwzględnienia dochodzonego żądania. Reasumując, uznać należy, że stan faktyczny stanowiący podstawę wydania zaskarżonego wyroku nie pozwalał na stwierdzenie, że pozwana w okresie objętym pozwem władała lokalem w sposób określony w art.222 §1 k.c. ( bez postawy prawnej), co wyłącza dopuszczalność roszczenia o wynagrodzenie za korzystanie z rzeczy .

Z tych przyczyn zbędne staje się ocena zasadności powództwa na płaszczyźnie art.5 k.c. , którego naruszenie zarzuca skarżąca.

Dokonanie przez Sąd Rejonowy niewłaściwej oceny prawnej roszczenia skutkowało zmianą zaskarżonego wyroku i oddaleniem powództwa, o czym Sąd Okręgowy orzekł jak w sentencji wyroku na mocy art.386 §1 k.p.c. Zmiana wyroku i oddalenie powództwa uzasadniają zasądzenie od powoda na rzecz pozwanej kosztów procesu za obie instancje na podstawie art. 98§1kpc w wysokości odpowiadającej wynagrodzeniu pełnomocnika liczonemu od wartości przedmiotu sprawy (2400zł za I instancję i 600zł za postępowanie odwoławcze).

SSO C. Klepacz SSO M. Kośka SSO B. Dziewięcka