Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 29 września 2015 r.

Sąd Okręgowy w Rzeszowie Wydział II Karny w składzie:

Przewodniczący: SSO Andrzej Borek

Sędziowie: SSO Mariusz Sztorc /spraw./

SSO Grażyna Artymiak

Protokolant: protokolant Anna Matuszkiewicz

przy udziale Prokuratora Prokuratury Okręgowej w Rzeszowie – Danuty Czarnoty

po rozpoznaniu na rozprawie w dniu 29 września 2015 r.

sprawy R. Ł. i R. S.

oskarżonych o przestępstwo z art. 220 § 1 kk i inne

na skutek apelacji wniesionych przez oskarżyciela publicznego i obrońcę oskarżonego R. S.

od wyroku Sądu Rejonowego w Rzeszowie

z dnia 15 stycznia 2015 r., sygnatura akt X K 1173/13

uchyla zaskarżony wyrok w stosunku do obu oskarżonych i sprawę przekazuje Sądowi Rejonowemu w Rzeszowie do ponownego rozpoznania.

SSO Grażyna Artymiak SSO Andrzej Borek SSO Mariusz Sztorc

Sygn. akt II Ka 329/15

UZASADNIENIE

Sąd Rejonowy w Rzeszowie wyrokiem z dnia 15 stycznia 2015 r., sygn. akt X K 1173/13 :

1. uniewinnił R. Ł. od zarzutu popełnienia czynu z art. 220 § 1kk i art. 155 kk w zw. z art. 11 § 2 kk, a polegającego na tym, że w dniu 25 lutego 2013 roku, w miejscowości M., Leśnictwa B., Oddział nr (...), woj. (...), będąc odpowiedzialnym za bezpieczeństwo i higienę pracy, nie dopełnił wynikających stąd obowiązków poprzez:

- nie przeprowadzenie instruktażu stanowiskowego dla P. B. (1),

- nie przeprowadzenie szkolenia informującego o organizacji pracy przy ścince drzew i zagrożeniach wypadkowych stąd wynikających,

- brak nadzoru nad pracą wykonywaną przez P. B. (1),

w wyniku czego nieumyślnie spowodował śmierć pokrzywdzonego P. B. (1) w dniu 19.03.2013 roku, który został uderzony odłamaną gałęzią obalanego drzewa bukowego i doznał obrażeń ciała w postaci wieloodłamowego złamania kości czołowej i skroniowej prawej czaszki z wtórnymi ogniskami rozmiękania płatów czołowych mózgu, obrzęku mózgu

Na podstawie art. 632 pkt 2 kpk kosztami postępowania w części uniewinniającej oskarżonego R. Ł. Sąd I instancji obciążył Skarb Państwa, natomiast na podstawie art. 632 pkt 2kpk zasądził od Skarbu Państwa na rzecz oskarżonego R. Ł. kwotę 1140,20 złotych tytułem zwrotu kosztów związanych z ustanowieniem obrońcy z wyboru w sprawie.

2. uznał oskarżonego R. S. za winnego tego, że dniu 25 lutego 2013 roku, w miejscowości M., Leśnictwo B., Oddział nr (...), woj. (...), wykonując prace ok. godz. 10:30 w stanie nietrzeźwości ok. 1,23‰ alkoholu w organizmie, polegające na ścinaniu drzewa bukowego, w sposób niewłaściwy ściął drzewo, przecinając je w całości bez pozostawienia tzw. zawiasy (tj. niedopiłowanej części pnia), co spowodowało niekontrolowany upadek drzewa, zaczepienie obalanego drzewa o rosnące obok drzewo, na skutek czego nastąpiło odłamanie gałęzi obalanego drzewa o średnicy ok. 10 cm, która uderzyła, znajdującego się w strefie niebezpiecznej wykonującego prace porządkowe pokrzywdzonego P. B. (1) w głowę, w wyniku czego oskarżony nieumyślnie spowodował doznanie przez pokrzywdzonego obrażeń ciała w postaci wieloodłamowego złamania kości czołowej i skroniowej prawej czaszki z wtórnymi ogniskami rozmiękania płatów czołowych mózgu i obrzęku mózgu, które były przyczyną śmierci pokrzywdzonego w dniu 19.03.2013r., przy czym pokrzywdzony przyczynił się do zaistnienia zdarzenia poprzez pozostawanie w strefie niebezpiecznej w stanie nietrzeźwości 1,28 ‰ alkoholu we krwi – tj. popełnienia czynu z art. 155 kk i za to na podstawie art. 155 kk skazał go na karę 1 roku i 8 miesięcy pozbawienia wolności, której wykonanie na postawie art. 69 § 1 i § 2 kk i art. 70 § 1 pkt 1kk warunkowo zawiesił na okres próby 4 lat.

Na podstawie art. 71 § 1 kk orzekł wobec oskarżonego R. S. karę grzywny w wymiarze 100 stawek dziennych przy ustaleniu wysokości jednej stawki dziennej na kwotę 30 złotych.

Na podstawie art. 627 kpk zasądził od oskarżonego R. S. na rzecz Skarbu Państwa koszty sądowe w kwocie 3.434,58 zł.

Apelacje od powyższego wyroku wnieśli oraz obrońca oskarżonego R. S..

Oskarżyciel publiczny zaskarżając wyrok Sądu Rejonowego w całości na niekorzyść oskarżonego R. Ł., zarzucił:

- błąd w ustaleniach faktycznych przyjętych za podstawę wydania wyroku i mający wpływ na jego treść, polegający na błędnym przyjęciu, że oskarżony R. Ł. swoim zachowaniem w przedmiotowym układzie sytuacyjnie nie naruszył nawet w sposób nieumyślny obowiązków, które ciążyły na nim, jako na zlecającym pracę P. B. (2) i tym samym nie popełnił zarzucanego mu aktem oskarżenia czynu, co doprowadziło do jego uniewinnienia, podczas gdy prawidłowa ocena materiału dowodowego powinna prowadzić do wniosku, że oskarżony R. Ł. swoim zachowaniem wypełnił znamiona przestępstwa z art. 155 kk,

- obrazę przepisów postępowania, a to art. 424 § 1 kpk, polegającą na ograniczeniu uzasadnienia zaskarżonego wyroku w zakresie motywów uniewinnienia oskarżonego R. Ł. od popełnienia zarzucanego mu czynu, jedynie do stwierdzenia, że „oskarżony R. Ł. nie popełnił czynu z art. 155 kk, gdyż nie zrealizował jego przesłanek, tj. nieumyślnie nie spowodował śmierci człowieka, a za śmierć pokrzywdzonego odpowiada oskarżony R. S.”, na podstawie którego to nie można odczytać motywów, którymi kierował się Sąd wydając przedmiotowy wyrok.

Podnosząc powyższe zarzuty oskarżyciel publiczny wniósł o uchylenie zaskarżonego wyroku i przekazanie sprawy Sądowi I instancji do ponownego rozpoznania.

Obrońca oskarżonego R. S. zaskarżając wyrok w części dotyczącej tego oskarżonego na jego korzyść, zarzucił:

1.  obrazę przepisów postępowania, która miała wpływ na treść orzeczenia, a mianowicie art. 193 § 1 kpk, wyrażającą się w stwierdzeniu przez Sąd orzekający okoliczności mających istotne znaczenie dla rozstrzygnięcia sprawy wymagających wiadomości specjalnych bez zasięgania opinii biegłego stosownej specjalności,

2.  obrazę przepisów postępowania, która miała wpływ na treść orzeczenia, a mianowicie art. 7 kpk, poprzez przekroczenie granic swobodnej oceny dowodów i oparcie własnych ustaleń w zakresie nieprawidłowości w technice ścinki drzew i ich konsekwencji dla kierunku obalenia drzewa na opinii biegłego sądowego z zakresu bezpieczeństwa i higieny pracy inż. Z. K., który wyszedł w ten sposób w opinii pisemnej poza granice własnej specjalności, zaś podczas rozprawy, odmówił odpowiedzi na pytania obrońcy dotyczące materii techniki ścinki drzew i przyznał, że nie posiada wiadomości specjalnych z tej dziedziny,

3.  obrazę przepisów postępowania, która miała wpływ na treść orzeczenia, a mianowicie art. 7 kpk przez przekroczenie granic swobodnej oceny dowodów i oparcie własnych ustaleń w zakresie nieprawidłowości w technice ścinki drzew i ich konsekwencji dla kierunku obalania drzewa na prywatnej opinii świadka S. S. (1), przygotowanej na zlecenie współoskarżonego R. Ł., w tamtym czasie ewidentnie zainteresowanego w przerzuceniu odpowiedzialności na oskarżonego S., który to świadek nie był na miejscu zdarzenia i swą opinię – jak przyznaje w jej treści – wydał na podstawie przedstawionych mu zdjęć, w szczególności w ten właśnie sposób dokonał ustalenia niezwykle istotnej dla niniejszej sprawy okoliczności, a mianowicie faktu, że niepozostawienie zawiasy spowodowało zmianę kierunku obalenia drzewa, którego odłamana gałąź uderzyła w głowę poszkodowanego,

4.  obrazę przepisów postępowania, która miała wpływ na treść orzeczenia, a mianowicie art. 7 kpk oraz art. 5 § 2 kpk, przez przekroczenie granic swobodnej oceny dowodów i bezkrytyczną ocenę opinii biegłej M. H., zawierającej ustalenia niedające się pogodzić z zasadami prawidłowego rozumowania oraz wskazaniami wiedzy, i w efekcie przyjęcie wersji dotyczącej spożywania alkoholu przez oskarżonego najbardziej dla niego niekorzystnej i w konsekwencji,

5.  obrazę przepisów postępowania, która miała wpływ na treść orzeczenia, a mianowicie art. 4 kpk, art. 5 § 2 kpk, art. 7 kpk, art. 92 kpk oraz art. 410 kpk, uwzględnienie tylko okoliczności niekorzystnych dla oskarżonego, tłumaczenie wątpliwości na jego niekorzyść i pominięcie okoliczności przesądzających, że oskarżony nie dopuścił się przypisanego mu czynu, na skutek czego przyjęto za udowodnione istotne fakty przy braku po temu podstaw w materiale dowodowym,

6.  obrazę przepisów postępowania, a mianowicie art. 424 § 1 kpk, mającą wpływ na treść wyroku, a polegającą na istotnej sprzeczności pomiędzy częścią dyspozytywną wyroku a jego uzasadnieniem, wyrażającej się w skazaniu oskarżonego za to, że w sposób niewłaściwy ściął drzewo, przecinając je w całości bez pozostawienia tzw. zawiasy, co spowodowało niekontrolowany upadek drzewa, zaczepienie obalanego drzewa o rosnące obok drzewo, na skutek czego nastąpiło odłamanie gałęzi obalanego drzewa o średnicy ok. 10 cm, która uderzyła znajdującego się w strefie niebezpiecznej wykonującego prace porządkowe pokrzywdzonego P. B. (1), przy jednoczesnym ustaleniu, że brak jest przeciwwskazań do przyjęcia wyjaśnień oskarżonego R. S., że drzewo obaliło się w ustalonym przezeń kierunku i w tym zakresie Sąd uznał je za wiarygodne, z ostrożności procesowej :

7.  błąd w ustaleniach faktycznych przyjętych za podstawę orzeczenia, mający wpływ na treść tego orzeczenia, a polegający na przyjęciu, że stosunki majątkowe i możliwości zarobkowe oskarżonego pozwalają na wymierzeniu mu grzywny wbrew dyspozycji art. 58 § 2 kk,

8.  błąd w ustaleniach faktycznych przyjętych za podstawę orzeczenia, mający wpływ na treść tego orzeczenia, a polegający na przyjęciu, że dochody oskarżonego R. S., jego warunki osobiste, rodzinne, stosunki majątkowe i możliwości zarobkowe uzasadniają ustalenie jednej stawki dziennej wymierzonej mu grzywny na kwotę 30 zł,

9.  obrazę przepisów postępowania, a mianowicie obrazę art. 624 § 1 kpk mającą wpływ na treść orzeczenia, a polegającą na nie zwolnieniu w całości oskarżonego R. S. od obowiązku zapłaty na rzecz Skarbu Państwa kosztów sądowych, pomimo:

a)  istnienia podstawy do uznania, że uiszczenie przez oskarżonego R. S. kosztów sądowych będzie uciążliwe ze względu na jego sytuację rodzinną, majątkową i wysokość dochodów – wbrew błędnie wyrażonemu przez Sąd Orzekający poglądowi prawnemu, że ewentualne zwolnienie z ich ponoszenia winno mieć miejsce na skutek szczególnych okoliczności, o których mowa w art. 624 § 1 kpk, a które w niniejszej sprawie nie zaistniały(str. 40 uzasadnienia zaskarżonego wyroku);

a także,

b)  istnienia podstawy do uznania, że za zwolnieniem, przynajmniej w części, R. S. od obowiązków zapłaty na rzecz Skarbu Państwa kosztów sądowych przemawiają względy słuszności, takie jak fakt, że część kosztów opinii biegłych nie była wydatkiem związanym z przypisanym mu przestępstwem i celowymi zarazem,

10.  obrazę przepisów postępowania, a mianowicie obrazę art. 633 kpk mającą wpływ na treść orzeczenia, a polegającą na obciążeniu oskarżonego R. S. kosztami procesu nie związanymi z jego sprawą – częścią kosztów przypadających od oskarżonego R. Ł. (związanych z jego sprawą), a którą to część – na skutek uniewinnienia R. Ł. – winien ponieść Skarb Państwa,

11.  obrazę przepisów postępowania, a mianowicie obrazę art. 626 § 1 kpk w zw. z art. 424 § 2 in fine kpk, mającą wpływ na treść orzeczenia, a polegającą na wyjaśnieniu i nieuzasadnieniu przez Sąd Orzekający, które koszty i w jakim zakresie musi ponieść oskarżony R. S. – jakie względy słuszności o tym zadecydowały,

Podnosząc powyższe zarzuty obrońca oskarżonego R. S. wniósł o zmianę zaskarżonego wyroku poprzez orzeczenie odmiennie co do istoty sprawy i uniewinnienie oskarżonego R. S. od popełnienia przypisanego mu przestępstwa, uchylenie zaskarżonego wyroku w zaskarżonej części i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania Sądowi I instancji.

Z ostrożności procesowej obrońca wniósł o dopuszczenie dowodu z zaświadczenia ZUS z dnia 24 stycznia 2014 r., potwierdzenia odbioru raty renty za miesiąc marzec 2015 r. oraz zaświadczenia PUP z dnia 31 marca 2015 r. na okoliczność ustalenia sytuacji materialnej oskarżonego, w szczególności faktu, że oskarżony wraz z żoną, która jest osobą bezrobotną, bez prawa do zasiłku, utrzymują się z renty skarżonego w wysokości 1.133,59 zł i zmianę zaskarżonego wyroku w zakresie rozstrzygnięcia o karze i wyeliminowanie z niego wymierzonej oskarżonemu kary grzywny, ewentualnie zmianę zaskarżonego wyroku w zakresie rozstrzygnięcia o karze i ustalenie wysokości jednej stawki dziennej wymierzonej oskarżonemu grzywny na kwotę 10 zł oraz zmianę zaskarżonego w zakresie rozstrzygnięcia o kosztach procesu i zwolnienie oskarżonego w całości od ich zapłaty na rzecz Skarbu Państwa, a także zasądzenie od Skarbu Państwa na rzecz oskarżonego R. S. kosztów udziału obrońcy z wyboru w sprawie za I i II instancję według norm taryfowych.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Apelacje są zasadne, o ile skutkują uchyleniem zaskarżonego wyroku i przekazaniem sprawy Sądowi Rejonowemu do ponownego rozpoznania.

W rozpoznaniu niniejszej sprawy Sąd Rejonowy dopuścił się uchybień, które mają wpływ na treść wyroku. Ocena materiału dowodowego zawiera luki powodujące, że wyrok nie uwzględnia całokształtu okoliczności sprawy i jest przedwczesny.

Podzielić należy zarzut apelacji prokuratora, że Sąd I instancji nie rozważył w sposób pełny wszystkich okoliczności sprawy, które mogłyby stanowić podstawę do potwierdzenia lub zaprzeczenia w zachowaniu oskarżonego R. Ł. wypełnienia znamion przestępstwa z art. 155 kk.

Art. 155 kk określa odpowiedzialność za występek nieumyślnego spowodowania śmierci człowieka. Nieumyślność polega na tym, że sprawca nie zachowuje wymaganej w danych warunkach ostrożności i popełnia czyn, którego popełnić nie miał zamiaru, ale którego możliwość popełnienia przewidywał albo mógł przewidzieć. Przedmiotem odpowiedzialności z art. 155 kk będą więc te wszystkie wypadki spowodowania śmierci człowieka, gdy sprawca ani nie chciał tej śmierci, ani też się na nią nie godził, a jedynie dopuścił się nieostrożnego zachowania, w wyniku którego nastąpiła śmierć człowieka.

Dla odpowiedzialności z art. 155 kk konieczne jest ustalenie związku przyczynowego między zachowaniem sprawcy (działaniem bądź zaniechaniem), a śmiercią ofiary. Związek ten zachodzi wówczas, gdy można przyjąć, że bez zachowania sprawcy nie nastąpiłaby śmierć ofiary. Związku przyczynowego nie przerywa włączenie się w ciąg zdarzeń innego jeszcze faktu, mającego wpływ na śmierć ofiary.

W powyższym aspekcie Sąd Rejonowy zbyt pobieżnie ocenił okoliczności przystąpienia pokrzywdzonego do pracy oraz podstawę jej wykonywania, zidentyfikowaną przez Sąd I instancji jako umowa zlecenia, z czego w ocenie tego Sądu nie wynikały żadne obowiązki oskarżonego R. Ł., gdyż więź zlecenia pomiędzy nim, a oskarżonym R. S. nie obejmowała już pokrzywdzonego P. B. (3). Zwrócić należy uwagę, że to właśnie oskarżony R. Ł. był osobą organizującą wycinkę drzewa w lesie w ramach prowadzonej przez siebie działalności gospodarczej. To oskarżony R. Ł. miał wypłacić pokrzywdzonemu P. B. (3) wynagrodzenie za jego udział w tych czynnościach. Niewątpliwie pokrzywdzonego P. B. (3) przyprowadził na miejsce wycinki oskarżony R. S., ale to do powinności oskarżonego R. Ł. należało rozpoznanie umiejętności i zdolności P. B. (3) do wykonywania danego rodzaju pracy i sprawdzenie, czy pokrzywdzony znał zasady BHP, w tym obowiązujące w szczególnych warunkach, jakimi jest wyrąb drzewa w lesie. Sąd Rejonowy nie ocenił jak teren, na którym dokonywano wycinki drzew był zabezpieczony, czy pokrzywdzony był zdolny do pracy, a w konsekwencji, czy przestrzegał bezpiecznego uczestniczenia w wyrębie drzew. Jeżeli nawet przyjąć, że pokrzywdzony znalazł się na miejscu wycinki drzew jako osoba postronna, to i tak należało rozważyć, czy powinnością oskarżonego R. Ł. było takie zabezpieczenie miejsca wycinki drzew, aby nie znalazły się tam osoby niepożądane. Każdy teren, na którym prowadzone są prace zagrażające bezpieczeństwu osób powinien być zabezpieczony przed możliwością znalezienia się na nim osób niepożądanych. Zwykle w takim celu stosuje się taśmy odgradzające, barierki, czy też tablice ostrzegawcze. Okoliczności te muszą być w sprawie zbadane dla ustalenia bądź wykluczenia związku przyczynowego między zachowaniem się oskarżonego R. Ł., a śmiercią pokrzywdzonego P. B. (3).

Należy także podzielić argumentację obrońcy oskarżonego R. S., zarzucającą obrazę art. 193 § 1 kpk, która miała wpływ na treść wyroku, polegającą na rezygnacji przez Sąd I instancji z zasięgnięcia opinii biegłego stosownej specjalności. Niewątpliwie w sprawie istotne było, i co prawidłowo uczynił Sąd Rejonowy, przeprowadzenie dowodu z opinii biegłego z zakresu bezpieczeństwa i higieny pracy. Biegły ten posiada jednak ogólne wiadomości z tego zakresu i na podstawie własnej wiedzy analizował przedstawione mu tezy, bez specjalistycznej wiedzy związanej z techniką wyrębu drzewa w lesie i postępowania drwala w zakresie możliwych sposobów wykonania tzw. „zawiasy”, mającej zabezpieczać drzewo przed niekontrolowanym upadkiem. Postępowanie dowodowe powinno być w tym zakresie uzupełnione o specjalistyczną opinię oraz przez ocenę na podstawie materiału dowodowego ze źródeł osobowych, zabezpieczonej dokumentacji, czy oskarżony R. S. posłużył się w tym względzie właściwą techniką i dochował wszystkich ciążących na nim powinności. Taka opinia powinna następnie zostać zestawiona z wydaną już w sprawie opinią z zakresu BHP dla umożliwienia Sądowi I instancji otrzymania pełnego obrazu zachowania oskarżonego R. S. w zakresie stawianego mu zarzutu.

Biorąc powyższe pod uwagę zaskarżony wyrok należało uchylić i sprawę przekazać Sądowi Rejonowemu do ponownego rozpoznania.

W ponownym postępowaniu rzeczą Sądu Rejonowego będzie dokładne przeprowadzenie postępowania dowodowego z uwzględnieniem wyżej naprowadzonych wskazań Sądu Okręgowego. Dopiero tak przeprowadzone postępowanie powinno stworzyć podstawę do wydania prawidłowego wyroku.

Z powyższych względów Sąd Okręgowy orzekł jak w wyroku na podstawie art. 437 § 2 kpk, 444 kpk, 456 kpk.

SSO Grażyna Artymiak SSO Andrzej Borek SSO Mariusz Sztorc