Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 16 listopada 2015 r.

Sąd Okręgowy w Przemyślu III Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych

w składzie następującym:

Przewodniczący SSO Anna Kicman

Protokolant st. sekr. sądowy Katarzyna Maziarczyk - Kotwica

po rozpoznaniu w dniu 16 listopada 2015 r. w Przemyślu

na rozprawie

sprawy W. L.

przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych Oddziałowi w R.

o emeryturę

na skutek odwołania W. L.

od decyzji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddziału w R.

z dnia 4 września 2015 r., znak:(...)

zmienia zaskarżoną decyzję w ten sposób, że przyznaje wnioskodawczyni W. L. prawo do emerytury, począwszy od dnia 1 lipca 2015 r.

Sygn. akt III U 773/15

UZASADNIENIE

wyroku z dnia 16 listopada 2015 r.

Decyzją z dnia 4 września 2015 r., znak: (...)Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w R. odmówił wnioskodawczyni W. L. prawa do emerytury.

W podstawie prawnej decyzji powołano ogólnie przepisy ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (Dz. U. z 2015 r., poz. 748).

W uzasadnieniu organ rentowy powołał się na treść przepisu art. 24 ustawy o emeryturach i rentach z FUS i wskazał, że odmówił przyznania emerytury, ponieważ wnioskodawczyni nie udowodniła żadnego okresu podlegania ubezpieczeniu z tytułu zatrudnienia lub prowadzenia działalności gospodarczej. Zakład nie uwzględnił okresu zatrudnienia w Gminnej Spółdzielni (...) w okresie od 5 grudnia 1967 r. do 30 września 1968 r. jako agent, ponieważ z przedstawionej umowy agencyjnej z dnia 5 grudnia 1967 r. wynika, iż z tytułu zawarcia przedmiotowej umowy agent nie staje się pracownikiem spółdzielni i nie nabywa żadnych uprawnień pracowniczych.

Odwołanie od powyższej decyzji złożyła w dniu 18 września 2015 r. wnioskodawczyni W. L..

Na uzasadnienie swojego stanowiska podała, że faktycznie wykonywała pracę w Gminnej Spółdzielni (...) w D. w okresie od 5 grudnia 1967 r. do 30 września 1968 r. Wskazała, iż obecnie nie może przedłożyć żadnych dokumentów, ponieważ nie są one przechowywane. Ponadto zaś opłacała składki w KRUS i wychowywała dzieci.

W odpowiedzi na odwołanie organ rentowy wniósł o jego oddalenie.

W uzasadnieniu organ rentowy odwołał się do treści art. 24 ust. 1 i art. 4 pkt 13 ustawy o emeryturach i rentach z FUS, podnosząc, że umowę agencyjną na prowadzenie „Punktu Sprzedaży Pomocniczej” wnioskodawczyni zawarła z Gminną Spółdzielnią (...) w D. w dniu 5 grudnia 1967 r. i prowadziła ją do dnia 30 września 1968 r. (świadectwo pracy z dnia 22 października 1968 r.). W § 15 zawartej umowy postanowiono, że agent nie staje się pracownikiem Spółdzielni. W okresie, w którym wnioskodawczyni wykonywała umowę agencyjną obowiązywała ustawa z dnia 29 marca 1965 r. o ubezpieczeniu społecznym rzemieślników (Dz. U. z 1965 r. Nr 13, poz. 90), w której w art. 47 postanowiono, że Rada Ministrów może w drodze rozporządzenia rozciągnąć przepisy ustawy na osoby wykonujące pracę na rzecz uspołecznionych zakładów pracy, jeśli osoby te nie pozostają w stosunku pracy z tymi zakładami, na rybaków łodziowych i kutrowych wykonujących rybołówstwo na własny rachunek, a także na inne osoby wykonujące działalność usługową i wytwórczą w niewielkich rozmiarach oraz unormować w tych przepisach zasady ubezpieczenia tych osób w sposób uwzględniający specyfikę ich działalności. Pierwsi z tej delegacji ustawowej skorzystali agenci i zleceniobiorcy prowadzący zakłady gastronomiczne oraz stacje benzynowe, natomiast dopiero na mocy rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 1 kwietnia 1969 r. w sprawie ubezpieczenia społecznego osób prowadzących uspołecznione sklepy i księgarnie na podstawie umowy zlecenia lub umowy agencyjnej (Dz. U. z 1969 r. Nr 10, poz. 71) w § 1 tego rozporządzenia rozciągnięto przepisy rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 6 września 1966 r. w sprawie ubezpieczenia społecznego osób prowadzących zakłady gastronomiczne oraz stacje benzynowe na podstawie umowy zlecenia lub umowy agencyjnej (Dz. U. Nr 40, poz. 237) na osoby, które prowadzą sklepy i księgarnie na podstawie umowy zlecenia lub umowy agencyjnej na okres nie krótszy niż 6 miesięcy z przedsiębiorstwami podległymi lub nadzorowanymi przez Ministra Handlu Wewnętrznego oraz Ministra Kultury i Sztuki, jak również ze spółdzielniami zrzeszonymi w Związku Spółdzielni (...), w Centrali Rolniczej Spółdzielni (...) i w Centrali Spółdzielni (...), a także na osoby współpracujące z tymi osobami. Przepisy tego rozporządzenia weszły w życie od 1 maja 1969 r., natomiast straciły moc z dniem wejścia w życie ustawy z dnia 19 grudnia 1975 r. o ubezpieczeniu społecznym osób wykonujących pracę na rzecz jednostek gospodarki uspołecznionej na podstawie umowy agencyjnej lub umowy zlecenia. Zgodnie z rozporządzeniem Rady Ministrów z dnia 1 kwietnia 1969 r. osoby objęte tymi przepisami zostały również objęte zaopatrzeniem emerytalnym określonym w ustawie z dnia 29 marca 1965 r. o ubezpieczeniu społecznym rzemieślników (zgodnie z § 5 rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 6 września 1966 r. w sprawie ubezpieczenia społecznego osób prowadzących zakłady gastronomiczne oraz stacje benzynowe na podstawie umowy zlecenia lub umowy agencyjnej). Z powyższego wynika, że dopiero od maja 1969 r. agent wykonujący taką umowę, jak zawarła wnioskodawczyni podlegał ubezpieczeniu społecznemu, natomiast wcześniej umowa taka nie rodziła obowiązku ubezpieczenia społecznego, a zatem, jeśli wnioskodawczyni nie udowodniła, że z innego tytułu stała się osobą ubezpieczoną, to również z tytułu spornej umowy agencyjnej nie była ubezpieczona i nie podlegała zaopatrzeniu emerytalnemu, a obecnie nie może nabyć prawa do świadczeń określonych ustawą o emeryturach i rentach z FUS.

Sąd Okręgowy w Przemyślu ustalił następujący stan faktyczny:

Wnioskodawczyni W. L. (z d. P.), ur. (...), w dniu 1 lipca 2015 r. złożyła wniosek o emeryturę, oświadczając w nim, że nie jest członkiem otwartego funduszu emerytalnego.

Do wniosku wnioskodawczyni dołączyła: świadectwo pracy z dnia 22 października 1968 r. wystawione przez Gminną Spółdzielnię (...) w D., z którego wynika, że wnioskodawczyni była zatrudniona w tej Spółdzielni w charakterze ajenta (...) za wynagrodzeniem prowizyjnym od dnia 5 grudnia 1967 r. do dnia 30 września 1968 r.; umowę agencyjną z dnia 5 grudnia 1967 r. zawartą między Gminną Spółdzielnią (...) w D. a wnioskodawczynią. Na podstawie przedmiotowej umowy Spółdzielnia powierzyła, a agent podjął się z dniem 5 grudnia 1967 r. prowadzenia sprzedaży w (...)w B. P. mieszczącym się w pomieszczeniu własnym wnioskodawczyni (§ 1). Agent prowadził (...) w imieniu i na rachunek spółdzielni (§ 4). Towary otrzymane przez agenta dla (...) pozostawały własnością spółdzielni do czasu ich sprzedaży nabywcom (§ 7 ust. 1). Tytułem wynagrodzenia za wszystkie czynności związane z prowadzeniem (...) Spółdzielnia miała płacić agentowi w okresach miesięcznych prowizje w wysokości 3,4% obliczoną od miesięcznej sumy wpłat utargów (§ 11 ust. 1). W § 15 przedmiotowej umowy wskazano, że z tytułu zawarcia umowy ani agent, ani żaden z członków jego rodziny lub domowników pomagających mu przy sprzedaży nie staje się pracownikiem spółdzielni i nie nabywa żadnych uprawnień pracowniczych oraz nie korzysta ze świadczeń socjalnych przysługujących pracownikom spółdzielni.

W rezultacie powyższego decyzją z dnia 4 września 2015 r., znak: (...) Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w R. odmówił wnioskodawczyni W. L. prawa do emerytury, ponieważ wnioskodawczyni nie udowodniła żadnego okresu podlegania ubezpieczeniu z tytułu zatrudnienia lub prowadzenia działalności gospodarczej.

Dowód – akta emerytalne wnioskodawczyni:

- wniosek o emeryturę z dnia 1.07.2015 r.,

- świadectwo pracy z dnia 22.10.1968 r.,

- umowa agencyjna z dnia 5.12.1967 r.,

- decyzja ZUS z dnia 4.09.2015 r.

Ponadto Sąd ustalił, że wnioskodawczyni w dniu 5 grudnia 1967 r. podpisała umowę agencyjną z Gminną Spółdzielnią (...) w D., w oparciu o którą pracowała w sklepie. Sklep ten mieścił się w jej domu. Spółdzielnia dostarczała zamówiony przez wnioskodawczynię towar do miejscowości B., a ojciec wnioskodawczyni z B. dowoził towar do punktu sprzedaży, który wnioskodawczyni prowadziła. Jedynie chleb Spółdzielnia dostarczała bezpośrednio do sklepu. Towar był własnością spółdzielni. Wypracowany utarg wnioskodawczyni była zobowiązana wpłacać do banku.

Wynagrodzenie wnioskodawczyni za prowadzenie sklepu pobierała w formie prowizji ustalonej procentowo i uzależnionej od wypracowanego utargu.

Sklep wnioskodawczyni prowadziła do końca miesiąca września 1968 r. W związku z faktem, iż sklep nie był wyposażony w lodówki, żywność się psuła, wnioskodawczyni ponosiła straty i była zmuszona do rezygnacji z prowadzenia punktu sprzedaży.

Po rozwiązaniu umowy agencyjnej wnioskodawczyni nie podjęła innego zatrudnienia. Pracowała jedynie w gospodarstwie rolnym rodziców. Jednakże rodzice nie odprowadzali za wnioskodawczynię składek na ubezpieczenie społeczne rolników.

Ubezpieczeniu społecznemu rolników wnioskodawczyni podlegała w okresie od 1 stycznia 1980 r. do końca grudnia 1988 r.

Dowód:

- przesłuchanie wnioskodawczyni.

Powyższy stan faktyczny Sąd ustalił na podstawie dowodów
z dokumentów zgromadzonych w aktach emerytalnych wnioskodawczyni, których domniemanie prawdziwości wynika z art. 244 i nast. k.p.c., a ponadto ich wiarygodność nie została obalona przez żadną ze stron.

Sąd uznał za wiarygodne zeznania wnioskodawczyni W. L., jako logiczne, spójne, a nadto znajdujące potwierdzenie w dowodach z dokumentów. Wnioskodawczyni w trakcie przesłuchania wyjaśniła w sposób przekonujący, jak wyglądało prowadzenie przez nią sklepu na podstawie umowy agencyjnej zawartej przez nią z Gminną Spółdzielnią (...) w D..

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Odwołanie wnioskodawczyni W. L. należy uznać za uzasadnione.

Zgodnie z art. 24 ust. 1 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (t. j. Dz. U. z 2015 r. poz. 748 ze zm.) ubezpieczonym urodzonym po dniu 31 grudnia 1948 r. przysługuje emerytura po osiągnięciu wieku emerytalnego określonego w ust. 1a i 1b, z zastrzeżeniem art. 46, 47, 50, 50a, 50e i 184.

W myśl art. 24 ust. 1a pkt 1 powołanej wyżej ustawy wiek emerytalny dla kobiet urodzonych do dnia 31 grudnia 1952 r. wynosi co najmniej 60 lat.

Zgodnie natomiast z art. 4 pkt 13 ustawy o emeryturach i rentach z FUS za ubezpieczonego uważa się osobę podlegającą ubezpieczeniom emerytalnemu i rentowym, określonym w przepisach o systemie ubezpieczeń społecznych, a także osobę, która przed dniem wejścia w życie ustawy podlegała ubezpieczeniu społecznemu lub zaopatrzeniu emerytalnemu, z wyłączeniem ubezpieczenia społecznego rolników.

Przedmiotem postępowania w niniejszej sprawie było ustalenie, czy wnioskodawczyni W. L. w oparciu o przepis art. 24 ustawy o emeryturach i rentach z FUS ma prawo do emerytury.

W trakcie prowadzonego w sprawie postępowania Sąd badał, czy wnioskodawczyni była osobą ubezpieczoną.

Wnioskodawczyni zawarła w dniu 5 grudnia 1967 r. umowę agencyjną z Gminną Spółdzielnią (...) w D.. W § 15 przedmiotowej umowy wskazano, że z tytułu zawarcia umowy ani agent, ani żaden z członków jego rodziny lub domowników pomagających mu przy sprzedaży nie staje się pracownikiem spółdzielni i nie nabywa żadnych uprawnień pracowniczych oraz nie korzysta ze świadczeń socjalnych przysługujących pracownikom spółdzielni. Z brzmienia tego paragrafu ZUS wywodził, iż wnioskodawczyni nie była pracownikiem Spółdzielni, nie posiadając jednocześnie innych okresów ubezpieczenia, nie może nabyć prawa do świadczeń określonych ustawą o emeryturach i rentach z FUS.

Sąd badał wobec powyższego, jakie były przepisy obowiązujące w dniu zawarcia spornej umowy agencyjnej, na dzień jej rozwiązania.

Stosunek powstały na mocy zawarcia umowy agencyjnej trwał od 5 grudnia 1968 r. do 30 września 1969 r. W tym czasie nie było przepisów regulujących kwestie związane z zatrudnieniem w oparciu o umowę agencyjną. Zatrudnienie w oparciu o umowy agencyjne i umowy zlecenia kompleksowo zostały uregulowane dopiero w ustawie z dnia 19 grudnia 1975 r. o ubezpieczeniu społecznym osób wykonujących pracę na rzecz jednostek gospodarki uspołecznionej na podstawie umowy agencyjnej lub umowy zlecenia (Dz. U. z 1975 r. Nr 45, poz. 232 ze zm.). Ustawa ta weszła w życie
z dniem 1 stycznia 1976 r. i dotyczyła umów od tego czasu zawieranych. Ponieważ sporny okres przypada przed 1 stycznia 1976 r., w sprawie znajdą zastosowanie przepisy art. 6 i 7 ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych.

Zgodnie z art. 6 ust. 2 pkt 13 ustawy o emeryturach i rentach z FUS za okresy składkowe uważa się również przypadające przed dniem 15 listopada 1991 r. następujące okresy, za które została opłacona składka na ubezpieczenie społeczne albo za które nie było obowiązku opłacania składek na ubezpieczenie społeczne: pracy na obszarze Państwa Polskiego wykonywanej na rzecz jednostek gospodarki uspołecznionej na podstawie umowy agencyjnej lub umowy zlecenia oraz współpracy przy wykonywaniu takiej umowy:

a) objętej obowiązkiem ubezpieczenia społecznego i okresy kontynuowania tego ubezpieczenia, za które opłacono składkę na to ubezpieczenie lub w których występowało zwolnienie od opłacania składki – ta sytuacja nie ma jednak zastosowania do niniejszej sprawy,

b) wykonywanej przed dniem 1 stycznia 1976 r., jeżeli umowa odpowiadała warunkom ubezpieczenia obowiązującym w tym dniu.

W rezultacie Sąd badał, czy zostały spełnione warunki wynikające z art. 6 ust. 2 pkt 13b powołanej wyżej ustawy, a więc czy sporna umowa agencyjna wykonywana przed dniem 1 stycznia 1976 r. odpowiadała warunkom ubezpieczenia obowiązującym w ustawie z dnia 19 grudnia 1975 r. o ubezpieczeniu społecznym osób wykonujących pracę na rzecz jednostek gospodarki uspołecznionej na podstawie umowy agencyjnej lub umowy zlecenia. Zgodnie z art. 1 powołanej ustawy obowiązkowe ubezpieczenie społeczne określone ustawą, zwane dalej „ubezpieczeniem", obejmuje osoby wykonujące stale i odpłatnie pracę na podstawie umowy agencyjnej lub umowy zlecenia, zawartej z jednostkami gospodarki uspołecznionej (ust. 1). Umową agencyjną lub umową zlecenia w rozumieniu ustawy, zwaną dalej "umową", jest umowa, na podstawie której osoba ją zawierająca zobowiązuje się do wykonywania określonych czynności w imieniu jednostki gospodarki uspołecznionej lub na rzecz tej jednostki (ust. 2). Pracę uważa się za wykonywaną stale, jeżeli trwa nieprzerwanie co najmniej sześć miesięcy (ust. 3).

W przypadku wnioskodawczyni W. L. umowa agencyjna z dnia 5 grudnia 1967 r. została zawarta na czas nieokreślony. Jednakże nie tylko ta okoliczność decydowało, czy była to umowa stała, ale to, jak długo faktycznie była ona wykonywana.

Sąd Apelacyjny w Krakowie w wyroku z dnia 18 grudnia 2012 r.,
III AUa 1401/12 (Legalis nr 734040) stwierdził, że przepis ust. 3 art. 1 ustawy z dnia 19 grudnia 1975 r. o ubezpieczeniu społecznym osób wykonujących pracę na rzecz jednostek gospodarki uspołecznionej na podstawie umowy agencyjnej lub umowy zlecenia expressis verbis stwierdza, że pracę uważa się za wykonywaną stale, jeżeli trwa nieprzerwanie co najmniej 6 miesięcy. Nie chodzi tutaj o okres, na jaki umowa została zawarta, ale o okres trwania umowy, czyli jej faktycznego wykonywania.

Czas trwania umowy agencyjnej zawartej przez wnioskodawczynię przekroczył 6 miesięcy, bowiem trwała ona do dnia 30 września 1968 r. W związku z tym należy uznać, że praca wykonywana była stale.

Przedmiotowa umowa agencyjna była również umowa odpłatną. Z treści § 11 ust. 1 umowy agencyjnej wynikało, że tytułem wynagrodzenia za wszystkie czynności związane z prowadzeniem (...) Spółdzielnia miała płacić agentowi w okresach miesięcznych prowizje w wysokości 3,4% obliczoną od miesięcznej sumy wpłat utargów.

Zgodnie z art. 2 ust. 1 ustawy o ubezpieczeniu społecznym osób wykonujących pracę na rzecz jednostek gospodarki uspołecznionej na podstawie umowy agencyjnej lub umowy zlecenia ubezpieczenie nie obejmuje jednak osób, które zawarły umowę, jeżeli osoby te:

1) nie ukończyły 18 lat,

2) są równocześnie pracownikami zatrudnionymi w wymiarze czasu pracy nie niższym niż połowa wymiaru obowiązującego w danym zawodzie albo są objęte odrębnymi przepisami w zakresie zaopatrzenia emerytalnego lub ubezpieczenia społecznego,

3) są równocześnie właścicielami, samoistnymi posiadaczami, użytkownikami lub dzierżawcami gospodarstwa rolnego o przychodowości szacunkowej ustalonej dla wymiaru podatku gruntowego, powodującej zawieszenie w całości prawa do emerytury lub renty na podstawie przepisów o powszechnym zaopatrzeniu emerytalnym pracowników i ich rodzin,

4) mają ustalone prawo do emerytury lub renty.

W stosunku do wnioskodawczyni nie zachodziły wyżej wymienione warunki wyłączenia z ubezpieczenia.

W związku z powyższym Sąd uznał, że sporna umowa agencyjna zawarta pomiędzy wnioskodawczynią a Gminną Spółdzielnią (...) w D. spełnia warunki wymienione w art. 6 ust. 2 pkt 13 ppkt b ustawy o emeryturach i rentach z FUS. Umowa agencyjna z dnia 5 grudnia 1967 r. odpowiadała warunkom ubezpieczenia wymienionym w ustawie o ubezpieczeniu społecznym osób wykonujących pracę na rzecz jednostek gospodarki uspołecznionej na podstawie umowy agencyjnej lub umowy zlecenia.

W rezultacie przeprowadzone w sprawie postępowanie dowodowe wykazało, że wnioskodawczyni była osobą ubezpieczoną w świetle art. 24 ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych i tym samym spełnia warunki do przyznania prawa do emerytury na tej podstawie.

Zgodnie z art. 129 ust. 1 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r.
o emeryturach i rentach z FUS, świadczenia wypłaca się poczynając od dnia powstania prawa do tych świadczeń, nie wcześniej jednak niż od miesiąca,
w którym zgłoszono wniosek lub wydano decyzję z urzędu.

Sąd przyznał wnioskodawczyni W. L. prawo do emerytury począwszy od dnia 1 lipca 2015 r., a więc dnia miesiąca, w którym został zgłoszony wniosek o emeryturę.

Mając powyższe na uwadze, na podstawie art. 477 ¹⁴ § 2 k.p.c.
w związku z powołanymi wyżej przepisami prawa orzeczono, jak w sentencji wyroku.