Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 11 czerwca 2015 r.

Sąd Apelacyjny w Warszawie VI Wydział Cywilny

w składzie:

Przewodniczący – Sędzia SA Teresa Mróz (spr.)

Sędzia SA Aldona Wapińska

Sędzia SO (del.) Aleksandra Kempczyńska

Protokolant sądowy Katarzyna Łopacińska

po rozpoznaniu w dniu 28 maja 2015 r. w Warszawie

na rozprawie

sprawy z powództwa Syndyka masy upadłości (...) sp. z o.o. w upadłości likwidacyjnej w L.

przeciwko K. L.

o zapłatę

na skutek apelacji powoda

od wyroku Sądu Okręgowego w Warszawie

z dnia 20 marca 2014 r., sygn. akt III C 510/13

I zmienia zaskarżony wyrok w ten sposób, że utrzymuje w mocy wyrok zaoczny wydany w dniu 18 lutego 2009r. przez Sąd Okręgowy w Lublinie, sygn. akt I C 605/08 w całości;

II zasądza od K. L. na rzecz Syndyka masy upadłości (...) sp. z o.o. w upadłości likwidacyjnej w L. kwotę 7.600 zł (siedem tysięcy sześćset złotych) tytułem zwrotu kosztów zastępstwa prawnego w postępowaniu apelacyjnym i kasacyjnym.

Sygn. akt VI A Ca 1010/14

UZASADNIENIE

W pozwie do Sądu Okręgowego w Lublinie Syndyk masy upadłości (...) Sp. z o.o. w L. domagał się zasądzenia od pozwanego K. L. kwoty 240.000 zł oraz odsetek w kwocie 58.237,81 zł, a nadto zasądzenia kosztów procesu, w tym kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych, wskazując, że dochodzone kwoty stanowią spłatę przez powoda wierzytelności przysługującej Bankowi (...) S.A. w W. od pozwanego z tytułu udzielonego mu kredytu bankowego, zabezpieczonego hipoteką umowną zwykłą na nieruchomości objętej księgą wieczystą KW nr (...). Powód podnosił, że dokonując spłaty tej wierzytelności na podstawie art.518§1 k.c. wstąpił w prawa dotychczasowego wierzyciela tj. Banku (...) S.A. w W. .

W dniu 18 lutego 2009 r. Sąd Okręgowy w Lublinie wydał wyrok zaoczny, w którym uwzględnił w całości żądanie powoda, zasądzając łącznie dochodzoną kwotę 298.237,81 złotych, nakazując jednocześnie ściągnięcie od pozwanego K. L. na rzecz Skarbu Państwa kwoty 2.811,90 złotych tytułem nieuiszczonej opłaty od pozwu .

W sprzeciwie od wyroku zaocznego pozwany K. L. wniósł o uchylenie wyroku zaocznego w całości i oddalenie powództwa oraz zasądzenie od powoda na rzecz pozwanego kosztów postępowania, w tym kosztów zastępstwa procesowego wg norm przepisanych .

Powód w odpowiedzi na sprzeciw wnosił o utrzymanie w całości w mocy wyroku zaocznego z dnia 18 lutego 2009 roku. Postanowieniem z dnia 02 grudnia 2009 roku Sąd Okręgowy w Lublinie stwierdził swoją niewłaściwość i sprawę przekazał Sądowi Okręgowemu w Warszawie jako rzeczowo i miejscowo właściwemu .

Wyrokiem z dnia 9 lipca 2010 r. Sąd Okręgowy w Warszawie utrzymał w mocy wyrok zaoczny wydany w dniu 18 lutego 2009 r. przez Sąd Okręgowy w Lublinie (...) Wydział (...) w sprawie IC 605/08 w całości .

Od powyższego wyroku apelację złożył pozwany. Wyrokiem z dnia 7 czerwca 2011 r. Sąd Apelacyjny w Warszawie oddalił apelację pozwanego oraz zasądził od pozwanego K. L. na rzecz Syndyka masy upadłości (...) Sp. z o.o. w L. kwotę 7.200 zł tytułem zwrotu kosztów postępowania apelacyjnego .

Od powyższego wyroku pozwany złożył skargę kasacyjną. Wyrokiem z dnia 29 czerwca 2012 r. Sąd Najwyższy uchylił zaskarżony wyrok i sprawę przekazał do rozpoznania Sądowi Apelacyjnemu w Warszawie do ponownego rozpoznania i rozstrzygnięcia o kosztach postępowania kasacyjnego .

Po przekazaniu sprawy Sąd Apelacyjny w Warszawie wyrokiem z dnia 10 stycznia 2013 r. uchylił zaskarżony wyrok Sądu Okręgowego w Warszawie z dnia 9 lipca 2010 r. i sprawę przekazał do tego Sądu do ponownego rozpoznania pozostawiając temu Sądowi rozstrzygnięcie o kosztach postępowania apelacyjnego i kasacyjnego. W uzasadnieniu wskazano, że pozwany w toku postępowania pierwszoinstancyjnego wskazywał na zawarte umowy zarówno kredytową jak również umowę nazwaną ,,umową pożyczki’’ zawartą między nim, a spółką (...). Sąd Okręgowy winien zgłębić przyczyny, dla których została zawarta umowa kredytowa z dnia 19 czerwca 2000 r., a następnie umowa pożyczki z dnia 20 czerwca 2000 r. Sąd winien dokonać wykładni przedmiotowych umów z punktu widzenia żądania wskazanego w pozwie oraz jego podstawy prawnej. Konieczna była ocena, czy kwota pochodząca ze środków (...) 298.237,81 złotych, która została zarachowana jako spłata kredytu zaciągniętego przez pozwanego stanowiła w istocie spłatę cudzego długu w rozumieniu art.518 § 1 pkt 1 k.c., w szczególności konieczne było rozważenie przyczyn, dla których zostały zawarte umowy: kredytowa z dnia 19 czerwca 2000 r. i umowa z dnia 20 czerwca 2000 r. Tym samym koniecznym stało się dokonanie wykładni oświadczeń woli stron tych umów w kontekście ich zawarcia, co winien uczynić Sąd Okręgowy przy ponownym rozpoznaniu sprawy .

Wyrokiem z dnia 20 marca 2014 r. Sąd Okręgowy w Warszawie uchylił wyrok zaoczny z dnia 18 lutego 1009 r. wydany przez Sąd Okręgowy w Lublinie w sprawie o sygnaturze I C 605/08 i powództwo oddalił oraz rozstrzygnął o kosztach postępowania.

Sąd Okręgowy ustalił, że w dniu 19 czerwca 2000 r. pomiędzy Bankiem (...) S.A. w W. a K. L. została zawarta umowa, na podstawie której bank udzielił pozwanemu kredytu w kwocie 1.000.000 zł stanowiących równowartość 236.373,09 euro. Kredyt ten przeznaczony był na sfinansowanie zakupu i wyposażenia lokali (...), miał być wykorzystany jednorazowo poprzez przekazanie przez bank działający na podstawie decyzji kredytobiorcy-K. L., kwoty kredytu na rachunek wskazany w umowie kredytowej. Wykorzystanie kredytu miało nastąpić po ustanowieniu na rzecz Banku (...) zabezpieczeń zgodnie z paragrafem 2 umowy tj. ustanowienia hipotek na lokalach użytkowych nr (...) położonych w L. przy ulicy (...).

Na podstawie tej umowy pozwany zobowiązał się do spłaty kapitału w 56 ratach miesięcznych, począwszy od 20 listopada 2000 r. i odsetek w 60 ratach miesięcznych począwszy od 20 lipca 2000 r. Ostateczny termin spłaty kredytu ustalono na dzień 17 czerwca 2005 r. Zabezpieczeniem spłaty kredytu wraz z odsetkami był weksel własny in blanco pozwanego K. L. oraz hipoteki na trzech nieruchomościach.

W dniu 20 czerwca 2000 r. zawarta została umowa pożyczki pomiędzy K. L. (pożyczkodawcą) i (...) Sp. z o.o. w L. (pożyczkobiorcą-poprzednikiem prawnym spółki (...)) na kwotę 985.000 zł. W umowie wskazano, że pożyczkodawca jest wspólnikiem pożyczkobiorcy. Strony świadczyły, że cała powyższa kwota została wpłacona w imieniu pożyczkobiorcy na konto wierzyciela (...) Sp. z o.o. w L. tytułem zapłaty ceny za lokale użytkowe. Pożyczkobiorca ( (...) Sp. z o.o.) zobowiązała się spłacić całą pożyczkę na zasadach, w terminach i na konto określone w umowie kredytowej zawartej między K. L. i Bankiem (...) S.A. w W., która to stanowiła załącznik do umowy pożyczki. Dodatkowo pożyczkobiorca zobowiązał się zapłacić na rzecz pożyczkodawcy K. L. odsetki w wysokości Libor roczny plus 5% w stosunku rocznym. Podstawą wzajemnych rozliczeń stron umowy pożyczki miało stanowić saldo kredytu zaciągniętego przez pozwanego K. L., potwierdzane okresowo przez kredytodawcę ( Bank (...) S.A.). Na podstawie aneksu z dnia 6 marca 2001 r. do umowy kredytowej zawartej między K. L. i Bankiem (...) S.A. w W. dokonano przewalutowania kredytu na dzień 6 marca 2001 r. i ustalono, że kwota przewalutowania na dzień 6 marca 2001 r. wynosi 814.122,40 zł. Zgodnie z punktem 4 aneksu, paragraf 6 umowy kredytowej otrzymał brzmienie ,,Kredytobiorca zobowiązuje się do spłaty kapitału i odsetek w 52 ratach miesięcznych począwszy od 20 marca 2001 roku’’. Ostateczny termin spłaty kredytu przypadał na dzień 17 czerwca 2005 r. W dalszym ciągu zabezpieczeniem kredytu był weksel własny in blanco, hipoteki zwykłe na nieruchomościach oraz cesja z polis ubezpieczeniowych.

Po zawarciu aneksu do umowy kredytowej, w dniu 18 kwietnia 2001 r. zawarty został aneks do umowy pożyczki zawartej pomiędzy K. L. a (...) Spółką z o.o. w L. (po zmianie nazwy (...) Sp. o.o. w L.), w którym strony postanowiły, że kwota pożyczki (kapitału) po przewalutowaniu wynosi 814.120,04 złotych, a odsetki od pożyczki ustalane będą według zmiennej stopy procentowej stosowanej przez Bank (...) S.A. w W. wynikającej z aneksu nr (...) do umowy kredytowej z dnia 6 marca 2000 r. Podstawą wzajemnych rozliczeń pomiędzy stronami umowy pożyczki miało być saldo kredytu K. L. potwierdzane okresowo przez Bank (...) S.A. w W..

Aktem notarialnym z dnia 10 sierpnia 2001 r. (...) Spółka z o.o. w L. ustanowiła między innymi na nieruchomości stanowiącej lokal użytkowy nr (...) znajdujący się przy ulicy (...) w L. hipotekę zwykłą w kwocie 240.000 złotych wraz z odsetkami na rzecz K. L. celem zabezpieczenia jego wierzytelności z tytułu udzielonej spółce pożyczki. Powód pomimo złożenia powyższego oświadczenia, nie doprowadził do wpisu (ustanowienia) hipoteki do księgi wieczystej prowadzonej dla tej nieruchomości na rzecz pozwanego K. L.. W księdze wieczystej KW nr (...) prowadzonej dla powyższego lokalu dokonano na pierwszym miejscu wpisu hipoteki umownej zwykłej na rzecz Banku (...) S.A. w W. w wysokości 56.729,54 euro stanowiącej równowartość 240.000 zł.

W dniu 2 listopada 2001 r. K. L. i S. R.-prezes zarządu (...) Spółki z o.o. w L., sporządzili oświadczenie zatytułowane ,,Uzgodnienie stanu wymagalnych wierzytelności na dzień 14 września 2001 roku’’, w którym (...) Spółka z o.o. potwierdziła stan swoich wymagalnych zobowiązań wobec K. L. w łącznej kwocie 735.609,97 złotych. W uzgodnieniach tych uwzględniono też zobowiązania z tytułu umowy pożyczki z dnia 20 czerwca 2000 r. wraz z aneksem do niej z dnia 16 marca 2001 r. Strony uzgodnienia stwierdziły, że rozliczenie to jest ostateczne oraz nie wnoszą zastrzeżeń do sposobu i wysokości rozliczeń.

W dniu 16 listopada 2001 r. pozwany K. L. zawarł z (...) Spółką z o.o. w L. umowę cesji wierzytelności przysługującej mu w stosunku do (...) Spółki z o.o. w L., w tym wierzytelności z tytułu umowy pożyczki. Strony postanowiły, że należność za nabytą wierzytelność w kwocie 735.609,97 zł zostanie uregulowana w ratach i terminach w sposób określony w aneksie nr (...) do umowy kredytowej z dnia 19 czerwca 2000 r. (tj. z dnia 6 marca 2001 r.) przez spłatę pożyczki i odsetek w ratach miesięcznych począwszy od dnia 20 grudnia 2001 r. poprzez wpłaty bezpośrednio do Banku (...) S.A. w W..

(...) Spółka z o.o. bezpośrednio po nabyciu wierzytelności w dniu 16 listopada 2001 r. złożyła (...) Spółce z o.o. oświadczenie o potrąceniu swojej wierzytelności z wierzytelnością w kwocie 735.609,97 zł.

W dniu 14 maja 2004 r. Sąd Rejonowy w Lublinie ogłosił upadłość likwidacyjną (...) Spółki z o.o. w L.. Postanowieniem z dnia 6 marca 2008 r. w sprawie XVIII GUp 22/04, Sąd Rejonowy w Lublinie zatwierdził złożony w dniu 7 stycznia 2008 r. przez syndyka ostateczny plan podziału sumy uzyskanej ze sprzedaży lokali nr (...) położonych w L. przy ulicy (...), który został sporządzony zgodnie z art. 348 ustawy z dnia 28 lutego 2003 r. Prawo upadłościowe i naprawcze. W planie tym syndyk wskazał sumę podlegającą podziałowi w kwocie 2.380.865,80 złotych, wymieniona też została hipoteka umowna w kwocie 240.000 zł wpisana do KW nr (...) na rzecz Banku (...) S.A. w W..

W wyniku postępowania upadłościowego prowadzonego wobec spółki (...) w dniu 21 marca 2008 r. na konto Banku (...) S.A. w W. wpłynęła łączna kwota 2.380.865,80 złotych, z której na poczet wierzytelności przysługującej Bankowi w stosunku do K. L. z tytułu umowy kredytowej została zaliczona i zaksięgowana kwota 240.000 zł tytułem należności głównej oraz kwota 58.237,81 zło tytułem odsetek. W dniu 1 lipca 2008 r. pozwany wezwany został przez powoda do zapłaty kwoty należności głównej-240.000 zł oraz odsetek – 57.237,81 zł podnosząc, że na podstawie art.518 § 1 k.c. powód wstąpił w prawa dotychczasowego wierzyciela.

Wyrokiem z dnia 14 września 2009 r. wydanym w sprawie VIII GC 1258/08 Sąd Rejonowy w Lublinie oddalił powództwo syndyka masy upadłości (...) Spółki z o.o. w L. przeciwko (...) Spółce z o.o. w L. o zapłatę podnosząc, że brak jest podstaw do skutecznego kwestionowania umowy cesji zawartej między tą spółką, a K. L..

W tych okolicznościach Sąd Okręgowy wskazał, ę powództwo nie zasługuje na uwzględnienie.

Podniosł, że powód jako podstawę prawną dochodzonego roszczenia wskazał art. 518 § 1 pkt 1 k.c., którego istotą jest wejście w miejsce zaspokojonego wierzyciela, zmiana wierzyciela. Zgodnie z tym przepisem osoba trzecia, która spłaca wierzyciela, nabywa spłaconą wierzytelność do wysokości dokonanej zapłaty jeżeli płaci cudzy dług, za który jest odpowiedzialna osobiście albo pewnymi przedmiotami majątkowymi. Wierzytelność na skutek jej spłacenia nie wygasa lecz trwa nadal ze zmienionym podmiotem po stronie wierzyciela. Co więcej jest to ta sama wierzytelność jaka przysługiwała przed spłatą, a osobie trzeciej przysługują te same zarzuty co wierzycielowi. Dłużnik dotychczasowego wierzyciela ma zatem obowiązek, na żądanie osoby trzeciej - nowego wierzyciela, zapłacić mu kwotę, jaką ten spłacił dotychczasowego wierzyciela. Cechą charakterystyczną konstrukcji wejścia w prawa zaspokojonego wierzyciela jest spłata przez osobę trzecią długu cudzego, do zapłaty którego jest osobiście zobowiązana. Wstąpienie osoby trzeciej w prawa wierzyciela może być skutkiem umowy zawartej z wierzycielem lub dotychczasowym dłużnikiem. Zgoda dłużnika na podstawienie nie jest potrzebna, gdyż jego sytuacja nie ulega pogorszeniu. W sytuacji, gdy spłacony przez osobę trzecią dług jest długiem własnym tej osoby, zarówno w sensie materialnym jak i formalnym, podstawy prawnej zasądzonego roszczenia nie można upatrywać w art. 518 § 1 pkt 1 k.c.

Sąd podkreślił, że w myśl art. 393 k.c. jeżeli w umowie zastrzeżono, że dłużnik spełni świadczenie na rzecz osoby trzeciej, osoba ta, w braku odmiennego postanowienia umowy, może żądać bezpośrednio od dłużnika spełnienia zastrzeżonego świadczenia. Zastrzeżenie co do obowiązku świadczenia na rzecz osoby trzeciej nie może być odwołane ani zmienione, jeżeli osoba trzecia oświadczyła którejkolwiek ze stron, że chce z zastrzeżenia skorzystać. Dłużnik może podnieść zarzuty z umowy także przeciwko osobie trzeciej. Konstrukcja umów na rzecz osoby trzeciej łączy trzy stosunki zobowiązaniowe (pokrycia, waluty i zapłaty); za jej pomocą można osiągnąć efekt w postaci umorzenia dwóch zobowiązań wskutek jednego świadczenia np. gdy przyrzekający (dłużnik) zobowiązany do zapłaty na rzecz wierzyciela (zastrzegającego) przez świadczenie na rzecz osoby trzeciej, będącej wierzycielem zastrzegającego, spłaca zarówno swój dług wobec zastrzegającego, jak i dług tego ostatniego wobec osoby trzeciej. Świadczenie na rzecz osoby trzeciej zastępuje więc dwa świadczenia, które musiałyby być spełnione, gdyby nie została zastosowana konstrukcja umowy o świadczenie na rzecz osoby trzeciej. Jak wskazano wyżej zastosowanie art. 518 § 1 pkt 1 k.c. jest wyłączone, gdy dług zapłacony przez określony podmiot jest jego długiem i to nie tylko ,,formalnie’’ ale i ,,materialnie’’ własnym.

W dniu 19 czerwca 2000 r. pomiędzy K. L., a Bankiem (...) S.A. w W. została zawarta umowa kredytowa na kwotę 1.000.000 złotych, co stanowiło równowartość 236.373,09 euro. Kredyt ten był przeznaczony na sfinansowanie zakupu i wyposażenie lokali (...). Następnie kredyt uległ przewalutowaniu. Faktycznym beneficjentem kredytu udzielonego pozwanemu K. L. był jednak powód ((...)). Wynikało to z faktu, że wypłata kredytu przez bank nastąpiła bezpośrednio na rzecz (...) Sp. z o.o. w L., od której to spółki powód (obecnie upadły) nabył trzy lokale użytkowe o nr 1, 2 i 9 położone w L. przy ulicy (...). Jedyną przyczyną, dla której to pozwany K. L. zawarł umowę kredytową z bankiem był fakt, że powód nie dysponował wystarczającą zdolnością kredytową na zakup lokali, gdzie zamierzał prowadzić działalność gospodarczą. Tym samym kwota uzyskana przez pozwanego tytułem kredytu za zgodą banku i w porozumieniu z powodem (upadłym) została przekazana tytułem zapłaty ceny za lokale użytkowe nabyte przez powoda. Strony niniejszego procesu i bank uzgodniły taką formę sfinansowania inwestycji. Tym samym udzielony pozwanemu kredyt został wykorzystany przez powoda, zabezpieczony na nieruchomościach będących własnością powoda, a powód zobowiązał się wobec pozwanego, że w ramach spłaty pożyczki będzie spłacał bezpośrednio kredyt do Banku (...). Jak wynika z dokumentów powód dokonał na rzecz Banku (...) S.A. wpłaty kwoty w łącznej wysokości 298.237,81 zł tytułem spłaty kredytu udzielonego pozwanemu.

W dniu 20 czerwca 2000 r. (1dzień po zawarciu umowy kredytowej) strony niniejszego procesu zawarły umowę, nazwaną umową ,,pożyczki’’ na kwotę 985.000 zł. Na podstawie tej umowy powyższa kwota została przeznaczona na zakup nieruchomości (lokali użytkowych) przez powoda (upadłego). Pozwany nie był beneficjentem kredytu, gdyż Bank (...) bez pośrednictwa pozwanego całą kwotę 985.000 zł przekazał bezpośrednio na rachunek spółki (...), od której powód (upadły) nabył trzy lokale użytkowe. Jedynie konsekwencją przewalutowania kredytu było podpisanie przez strony aneksu do umowy ,,pożyczki’’. Jak wynika z dokumentu kwota widniejąca na umowie ,,pożyczki’’ była o 15.000 zł niższa niż wynikająca z umowy kredytu. Było to skutkiem faktu, że Bank (...) potrącił tą kwotę tj. 15.000 zł z kwoty kredytu tytułem prowizji przygotowawczej. W tej umowie znalazły się dwa zastrzeżenia, uczynione na podstawie art. 393 k.c., o obowiązku świadczenia na rzecz osoby trzeciej. W umowie zastrzeżono, że dłużnik spełni świadczenie na rzecz osoby trzeciej, osoba ta, w braku odmiennego postanowienia umowy, może żądać bezpośrednio od dłużnika spełnienia zastrzeżonego świadczenia. Na mocy pierwszego zastrzeżenia pozwany był zobowiązany do przekazania całej kwoty kredytu, uzyskanego z Banku (...) na rzecz osoby trzeciej - spółki (...) Spółki z o.o. jako sprzedającej lokale. Realizacja tego zastrzeżenia umożliwiła zakup przez powoda od spółki (...) trzech lokali użytkowych o numerach 1, 2, i 9 znajdujących się przy ulicy (...) w L.. Bank bez pośrednictwa pozwanego całą powyższą kwotę kredytu przelał na konto spółki sprzedającej lokale. Powód potwierdził te okoliczności. Z faktu wykonania przez pozwanego zapłaty na rzecz (...) Sp. z o.o. wygasły stosunek waluty i pokrycia, a powód był zobowiązany do zwrotu udzielonej pożyczki na warunkach określonych w § 3 umowy pożyczki. W tym paragrafie strony zawarły kolejne zastrzeżenie o obowiązku świadczenia na rzecz osoby trzeciej. Zwrot udzielonej pożyczki przez powoda, miał następować nie na rachunek K. L. ale bezpośrednio na rachunek Banku (...). To powód był zobowiązany spłacić kredyt na warunkach wynikających z umowy kredytowej, zresztą stanowiącej załącznik do umowy pożyczki. Zastrzeżenie co do obowiązku zwrotu pożyczki nie zostało przez strony zmienione. Oznaczało to, że to powód był zobowiązany do zwrotu całej kwoty pożyczki wraz z odsetkami ustanowionymi w umowie kredytowej bezpośrednio na rachunek banku, natomiast nie był zobowiązany do zwrotu tej pożyczki na rzecz pozwanego K. L.. Z uwagi na powyższe zastrzeżenie dokonane w trybie art. 393 § 1 k.c. należało uznać, zdaniem Sądu Okręgowego, że stosownie do postanowień umowy to powód był zobowiązany do spłaty na rzecz Banku (...) S.A. kredytu, który zaciągnął pozwany. Było to uzasadnione, ponieważ kredyt był wykorzystany przez powoda, zabezpieczony na jego majątku, tym samym to powód zobowiązał się wobec pozwanego, że w ramach spłaty pożyczki będzie spłacał kredyt bezpośrednio do Banku (...) S.A. W konsekwencji powód przekazując Bankowi kwotę 240.000 zł wraz z kwotą 58.237,81 zł tytułem odsetek spłacił częściowo własny dług, a nie cudzy tj. pozwanego. Z powyższych względów nie przysługuje mu regres wobec pozwanego K. L..

Sąd podzielił podniesiony przez pozwanego zarzut nadużycia prawa podmiotowego przez powoda (art. 5 k.c.). W istocie hipotetyczne zasądzenie żądanej kwoty na rzecz powoda od pozwanego stanowiłoby uzyskanie sumy pieniężnej bez podstawy faktycznej (powód nabył nieruchomości, których zakup sfinansował pozwany). Należy się zgodzić z pełnomocnikiem pozwanego, że powód uzyskał kosztem pozwanego korzyść w kwocie 985.000 zł, za którą nabył 3 lokale użytkowe, pożyczki nie spłacił wpłatami na rzecz Banku (...), a obecnie w części, w jakiej pożyczkę spłacił, domaga się od pozwanego zwrotu spłaconej pożyczki. Odnosząc się do zgłoszonego roszczenia o odsetki od odsetek, to treść żądania z pierwszej strony pisma w tym zakresie pozostaje w sprzeczności z podsumowaniem tego pisma. Uznając jednak to żądanie za zgłoszone, Sąd oddalił w tym zakresie powództwo. Zasadny w tym zakresie był również podniesiony przez pozwanego zarzut przedawnienia roszczenia.

W konkluzji Sąd podkreślił, że powód nie udowodnił, że dokonując zapłaty kwoty 2.380.865,80 zł spłacił cudzy dług tj. dług pozwanego wobec Banku (...), co oznacza, że nie przysługuje mu roszczenie oparte o art. 518 § 1 pkt 1 k.c., wobec czego na podstawie art. 347 k.p.c. należało uchylić wyrok zaoczny wydany w sprawie i powództwo oddalić w całości.

O kosztach procesu Sąd orzekł na podstawie art. 98 § 1 i § 3 w zw. z art. 99 k.p.c. oraz § 6 pkt 7 w zw. z § 2 ust. 2 w zw. z § 12 ust 1 pkt 2 i ust 4 pkt 1 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 28 września 2002 r. w sprawie opłat za czynności radców prawnych oraz ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów pomocy prawnej udzielonej przez radcę prawnego ustanowionego z urzędu (tekst jednolity z 2013 roku Dz. U. z 2013 roku, poz.490).

Apelację od powyższego orzeczenia wniósł powód. Zaskarżając wyrok w całości zarzucił Sądowi Okręgowemu naruszenie prawa procesowego mające istotny wpływ na treść rozstrzygnięcia:

- art. 233 § 1 k.p.c. art. 227 k.p.c. poprzez nieprzeprowadzenie prawidłowego postępowania dowodowego co skutkowało brakiem możliwości ustalenia faktów mających istotne dla rozstrzygnięcia znaczenie polegające na pominięciu wyjaśnień i ustaleń jak również dowolną ocenę materiału dowodowego co w konsekwencji doprowadziło do błędnych ustaleń faktycznych przyjętych za podstawę rozstrzygnięcia, w szczególności błędne przyjęcie, że powód nie udowodnił, że dokonując zapłaty kwoty 2.380.865,80 zł spłacił cudzy dług tj. dług pozwanego K. L. wobec Banku (...) S.A. w W., co oznacza, że nie przysługuje mu roszczenie oparte na art. 518 § 1 k.c., ustalenie braku udowodnienia przez powoda istnienia roszczenia o zapłatę wyłącznie w oparciu o umowę kredytu z dnia 19 czerwca 2000 r. oraz umowę pożyczki z dnia 20 czerwca 2000 r. wraz z aneksem, a pominięcie dalszych dowodów tj. rozliczeń pozwanego z powodem potwierdzających fakt istnienia roszczenia tj. umowy cesji z dnia 16 listopada 2001 r. i oświadczenia spółki (...) spółki z o.o. z dnia 16 listopada 2001 r. o potrąceniu wierzytelności,

- art. 328 § 2 k.p.c. poprzez brak wskazania podstawy faktycznej rozstrzygnięcia w uzasadnieniu zaskarżonego wyroku w szczególności wydany wyrok nie zawiera wskazania wszystkich dowodów, na których Sąd pierwszej instancji się oparł i przyczyn, dla których innym dowodom odmówił wiarygodności i mocy dowodowej.

Powód zarzucił Sądowi Okręgowemu również naruszenie prawa materialnego:

- art. 518 § 1 pkt 1 k.c. poprzez przyjęcie, że nie nastąpiło nabycie spłaconej przez powoda za pozwanego wierzytelności przez co powodowi nie przysługuje roszczenie oparte o art. 518 § 1 pkt 1 k.c.,

- art. 5 k.c. poprzez przyjęcie, że nastąpiłoby nadużycie prawa podmiotowego przez powoda w przypadku ewentualnego uznania powództwa.

W konkluzji apelacji powód wniósł o zmianę zaskarżonego wyroku poprzez uznanie powództwa w całości zgodnie z żądaniem pozwu, ewentualnie o uchylenie zaskarżonego wyroku i przekazanie sprawy Sądowi Okręgowemu do ponownego rozpoznania.

Sąd Apelacyjny zważył, co następuje:

Apelacja powoda jest uzasadniona.

Sąd Apelacyjny stoi na stanowisku, że ustalenia faktyczne poczynione przez Sąd Okręgowy są prawidłowe i przyjmuje je za własne. Przede wszystkim podkreślić należy, że w sprawie zostało wykazane, że powód uiścił na rzecz Banku kwotę dochodzoną w niniejszym postepowaniu. Powód przedstawiając do akt sprawy korespondencję między nim a Bankiem w postaci ostatecznego planu podziału sumy uzyskanej ze sprzedaży nieruchomości, pisma pochodzące od pełnomocnika Banku, dowodu zapłaty wywiązał się z ciążącej na nim powinności udowodnienia roszczenia w tym zakresie. Dowody te stanowią środki dowodowe w rozumieniu przepisów kodeksu postępowania cywilnego.

Podnoszony w toku postępowania przez pozwanego zarzut braku udowodnienia, że kwota dochodzona pozwem została istotnie na rzecz Banku wypłacona przez syndyka jest nieuzasadniony. Fakt zapłaty określonej kwoty może zostać wykazany wszelkimi dostępnymi stronie dowodami w tym oświadczeniami wiedzy, a takimi są złożone przez powoda dokumenty. Twierdzenie pozwanego zatem, że pisma B. F. nie można uznać za oświadczenia woli składane w imieniu Banku, a co za tym idzie nie mogą stanowić dowodu na istnienie zobowiązania określonej wysokości, jest nieuprawnione. Zgodnie bowiem z art. 60 k.c. oświadczeniem woli jest każde zachowanie podmiotu dokonującego czynności prawnej. Stwierdzenie, w jaki sposób została w Banku rozksięgowana kwota wpłacona przez powoda, nie wiąże się z dokonaniem jakiejkolwiek czynności prawnej wywołującej skutki w sferze prawa materialnego.

Powód swoje roszczenie opiera na art. 518 § 1 pkt 1 k.c., zgodnie z którym osoba trzecia, która spłaca wierzyciela, nabywa spłaconą wierzytelność do wysokości dokonanej zapłaty, jeżeli płaci cudzy dług, za który jest odpowiedzialna osobiście albo pewnymi przedmiotami majątkowymi. Wynika z tego, że osobą trzecią, która za cudzy dług ponosi odpowiedzialność pewnymi przedmiotami majątkowymi i w wyniku dokonania spłaty tego długu nabywa spłacaną wierzytelność, w zakresie przewidzianym w art. 518 § 1 k.c., jest właściciel nieruchomości obciążonej hipoteką.

W przedmiotowej sprawie nie ulega wątpliwości, że kredyt udzielony pozwanemu został zabezpieczony poprzez wpis w księdze wieczystej KW nr (...) prowadzonej dla lokalu numer (...) położonego w L. przy ulicy (...) stanowiącego własność (...) spółki z o.o. w L., na pierwszym miejscu hipoteki umownej zwykłej ustanowionej na rzecz Banku (...) S.A. w W. w wysokości 56.729,54 euro stanowiącej równowartość 240.000 zł. Wobec powyższego (...) Spółka z o.o. stał się dłużnikiem rzeczowym Banku, nie był natomiast odpowiedzialny za spłatę własnego długu wobec Banku, o czym mowa będzie w dalszej części uzasadnienia.

Nabycie przez osobę trzecią roszczenia na podstawie art. 518 § 1 k.c. następuje jedynie w granicach zapłaty. Zatem osobie trzeciej przysługuje w stosunku do pierwotnego dłużnika roszczenie o zapłatę tego, co świadczył pierwotnemu wierzycielowi spłacając dług należny mu od dłużnika. Wobec powyższego Sąd Apelacyjny uznał, że roszczenie powoda zarówno co do zasady jak i co do wysokości jest uzasadnienie.

Odnośnie do umowy zawartej między stronami postępowania w dniu 20 czerwca 2001 r. nazwanej umową pożyczki, stwierdzić należy, że Sąd Okręgowy dokonał błędnej jej oceny uznając, że stanowi ona umowę na rzecz osoby trzeciej w rozumieniu art. 393 k.c.

W myśl powyższego przepisu, jeżeli w umowie zastrzeżono, że dłużnik spełni świadczenie na rzecz osoby trzeciej, osoba ta, w braku odmiennego postanowienia umowy, może żądać bezpośrednio od dłużnika spełnienia zastrzeżonego świadczenia.

Zastrzeżenie co do obowiązku świadczenia na rzecz osoby trzeciej nie może być odwołane ani zmienione, jeżeli osoba trzecia oświadczyła którejkolwiek ze stron, że chce z zastrzeżenia skorzystać.

Jak wynika z treści przedmiotowej umowy jej strony zawarły w jej treści jedynie postanowienie o charakterze technicznym, co do sposobu spłaty należności pożyczkobiorcy w stosunku do pożyczkodawcy. Istotą umowy na rzecz osoby trzeciej jest uprawnienie tej osoby do żądania spełnienia świadczenia bezpośrednio od dłużnika, przy czym osoba trzecia winna o tym zastrzeżeniu posiadać wiedzę. W przeciwnym bowiem wypadku jej uprawnienie wynikające z zastrzeżenia będzie miało jedynie charakter iluzoryczny. Podkreślić bowiem należy, że celem konstrukcji prawnej pactum in favorem tertii jest wyposażenie podmiotów stosunków obligacyjnych w instrument pozwalający skrócić drogę świadczeń w obrocie gospodarczym. Przepis art. 393 k.c. pełni dwie funkcje. Po pierwsze, upoważnia strony stosunku zobowiązaniowego do określonej ingerencji w sytuację prawną innego podmiotu. Po drugie, zawiera regułę interpretacyjną, gdyby wykładnia oświadczeń woli stron nie pozwalała ustalić konsekwencji zastrzeżenia świadczenia na rzecz osoby trzeciej.

Należy również zwrócić uwagę na umowę zawartą między pozwanym a spółką (...) z 16 listopada 2001 r., mocą której pozwany dokonał cesji wierzytelności przysługującej mu od (...) Spółki z o. o. Cesja wierzytelności z umowy pożyczki spowodowała, że odpadła materialna podstawa do domagania się od (...) jakiejkolwiek należności. Skoro zatem pozwany nie jest wierzycielem materialnym pożyczkobiorcy przestał istnieć stosunek pokrycia składający się na umowę ze świadczeniem na rzecz osoby trzeciej.

Nie jest zasadne stwierdzenie Sądu Okręgowego, że zgłoszenie przez powoda roszczenia stanowi nadużycie prawa. Sąd Okręgowy zdaje się nie zauważa, że wszystkie podmioty mające swój udział w sekwencji czynności prawnych ujawnionych w niniejszej sprawie, poza Bankiem, są powiązane osobowo bądź też kapitałowo osobą pozwanego (w spółce (...) pozwany pełnił funkcję prezesa zarządu), ponadto umowa cesji wierzytelności pozwanego z umowy pożyczki na spółkę (...), a następnie dokonanie przez ten podmiot potrącenia przejętej wierzytelności wobec powoda z wierzytelnością przysługującą mu od powoda, spowodowało, że nie nastąpił skutek, który strony umowy cesji zamierzały osiągnąć. W umowie bowiem postanowiono, że należność z tytułu nabytej wierzytelności spłacana będzie przez spółkę (...) zgodnie z warunkami wynikającymi z umowy kredytu. To oczywiście zwolniło powoda z obowiązku spłaty umowy pożyczki wobec pozwanego w ogóle, a co za tym idzie z obowiązku świadczenia czegokolwiek w stosunku do banku.

Mając powyższe na uwadze Sąd Apelacyjny na podstawie art. 386 § 1 k.p.c. w zw. z art. 347 k.p.c. w zw. z art. 391 § 1 k.p.c. orzekł jak w sentencji wyroku. O kosztach postępowania apelacyjnego i kasacyjnego rozstrzygnięto na podstawie art. 98 k.p.c. w zw. z art. 108 § 1 k.p.c.