Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 29 października 2015 r.

Sąd Okręgowy w Szczecinie VI Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych

w składzie następującym:

po rozpoznaniu na rozprawie w dniu 29 października 2015 r. w S.

sprawy J. B. (1)

przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych Oddziałowi w S.

o prawo do renty z tytułu niezdolności do pracy

na skutek odwołania J. B. (1)

od decyzji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddziału w S.

z dnia 29 sierpnia 2014 roku znak: I/25/039067035

I. zmienia zaskarżoną decyzję w ten sposób, że przyznaje J. B. (1), poczynając od 1 kwietnia 2014 roku, prawo do stałej renty z tytułu całkowitej niezdolności do pracy oraz – na okres od 1 kwietnia 2014 roku do 31 marca 2016 roku – prawo do dodatku pielęgnacyjnego;

II. stwierdza brak odpowiedzialności organu rentowego za nieustalenie ostatniej okoliczności niezbędnej do wydania prawidłowej decyzji w niniejszej sprawie.

UZASADNIENIE

Decyzją z dnia 29 sierpnia 2014 r. Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w S. odmówił J. B. (1) prawa do renty z tytułu niezdolności do pracy. W uzasadnieniu decyzji organ rentowy wskazał, że wprawdzie ubezpieczona została uznana za całkowicie okresowo niezdolną do pracy, jednakże niezdolność do pracy powstała po upływie 18 miesięcy od ostatniego ubezpieczenia, co zdeterminowało odmowę przyznania ubezpieczonej prawa do renty z tytułu niezdolności do pracy.

J. B. (1) odwołała się od powyższej decyzji, wnosząc o jej zmianę i przyznanie jej prawa do renty z tytułu całkowitej niezdolności do pracy. Wskazała, że wbrew ustaleniom ZUS jej niezdolność do pracy istnieje co najmniej od 1996 r.

W odpowiedzi na odwołanie organ rentowy wniósł o jego oddalenie w całości, z argumentacją jak w zaskarżonej decyzji.

Sąd ustalił następujący stan faktyczny:

J. B. (1) urodziła się (...) W okresie pełnoletności podlegała ubezpieczeniom społecznym przez 7 lat, 6 miesięcy i 13 dni. Ostatni tytuł jej ubezpieczenia społecznego ustał z dniem 23 sierpnia 1996 r.

Niesporne, a nadto dowody:

- karta przebiegu zatrudnienia – k. 39 plik I akt rentowych;

- świadectwa pracy – k. 9, 11, 12 plik I akt rentowych;

- zaświadczenia PUP – k. 13, 14-16 plik I akt rentowych;

- potwierdzenie ubezpieczenia – k. 17-18 plik I akt rentowych;

- raport z ustalenia uprawnień do świadczenia – k. 40 plik I akt rentowych.

Ubezpieczona ukończyła liceum ogólnokształcące z maturą, klas nie powtarzała, uczyła się dobrze. Po szkole zdała na studia, na pedagogikę, jednakże zrezygnowała z nauki. W okresie od 16 sierpnia 1985 r. do 30 września 1985 r. pracowała w szkole podstawowej jako nauczycielka. Następnie pracowała w okresie od 12 stycznia 1987 r. do 9 maja 1987 r. w Przedsiębiorstwie (...) w S. na stanowisku referenta działu księgowości oraz od 28 września 1987 r. do 28 lutego 1989 r. w (...) Publicznych (...) na stanowisku referenta działu księgowości.

W okresie od 2 maja 1990 r. do 31 sierpnia 1991 r. ubezpieczona pracowała u swojego brata T. B. (1), prowadzącego działalność rolniczą. Zajmowała się wówczas księgowością. Następnie w okresie od 21.10.1991 r. do 31 lipca 1992 r. była zarejestrowana jako osoba bezrobotna.

W styczniu 1993 r. została ponownie zatrudniona przez brata T. B. (1). T. B. zatrudnił ją wówczas na prośbę rodziców. Nie wymagał od niej aby przychodziła do pracy codziennie, o sztywnych godzinach; mimo to J. B. nie chciała przychodzić do pracy i wykonywać powierzanych jej prac, przychodziła tylko wówczas gdy rodzicom udawało się ją przekonać. T. B. (1) obserwował wówczas u siostry dziwne zachowania, sugerujące zaburzenia psychiczne. J. B. mówiła m.in. bratu, że ktoś ją podsłuchuje, robi jej na złość.

T. B. (1) rozwiązał z ubezpieczoną stosunek pracy z dniem 31 lipca 1995 r. Po tej dacie J. B. nigdzie nie pracowała.

W latach 1998 – 2000 ubezpieczona bez powodzenia zajmowała się dystrybucją kosmetyków O..

Dowody:

- świadectwa pracy – k. 9, 11, 12 plik I akt rentowych;

- zaświadczenia PUP – k. 13, 14-16 plik I akt rentowych;

- potwierdzenie ubezpieczenia – k. 17-18 plik I akt rentowych;

- zeznania świadka T. B. (1) w wersji elektronicznej oraz transkrypcja – k. 72-74 akt sprawy.

W 1993 r. u J. B. (1) lekarze leczący postawili rozpoznanie anoreksji psychicznej. Z tego powodu dwukrotnie hospitalizowano ją w Klinice (...) (w okresach od 5 sierpnia 1993 r. do 2 listopada 1993 r. oraz od 21.10.1994 r. do 4.11.1994r.) W czasie pobytów w szpitalu ubezpieczona była konsultowana psychiatrycznie i psychologicznie. W 1993 r. rozpoznano u niej osobowość niedojrzałą z szeroką nadbudową neurotyczną. W 1994 r. stwierdzono przedłużającą się reakcję adaptacyjną przygnębienną, neurastenicznie hipersteniczną, osobowość neurotyczną i tymopatyczną.

W dniu 8 maja 1996 r. J. B. (1) podjęła leczenie w poradni psychiatrycznej w Spółdzielni Pracy (...). W kolejnych latach (1997-2000) kontynuowała leczenie połączone z psychoterapią. W roku 1996 od października do grudnia wizyty odbywała regularnie co siedem dni. W czasie wizyt w poradni wskazywała wówczas na złe samopoczucie, bezsenność, napięcie emocjonalne, zgłaszała skargi somatyczne. Podczas wizyty w styczniu 1997 r. lekarz psychiatra odnotował, „brak kontaktu wzrokowego, wolne skojarzenia, dalej odnotował m.in.: „zadowolona”, pozytywnie ocenia doświadczenia z przeszłości, podaje przykład znajomej która miała wypadek samochodowy (śmierć kliniczna) (…) Porównuje do siebie „miałam depresję to tak jak śmierć kliniczna”, „planuje sobie dni”, „porządkuje emocje, obrona przed chaosem, skłonność do porządku”. W kolejnych miesiącach (maj, lipiec, listopad) ubezpieczona podawała, że ma liczne problemy z mieszkaniem, jest nerwowa, „wylatują” jej włosy, ma tiki nerwowe, cierpi na bezsenność. W ciągu dnia bezczynna. Wróciła mieszkać do rodziców.

W listopadzie 2011 r. oraz w czerwcu 2012 r. J. B. (1) odmówiła zgody na szpitalne leczenie psychiatryczne.

W listopadzie 2012 r. ojciec ubezpieczonej Z. B. złożył w Sądzie Rejonowym w Goleniowie wniosek o umieszczenie J. B. (1) w szpitalu psychiatrycznym bez jej zgody. W toku postępowania sądowego (toczącego się pod sygnaturą akt R III Ns 305/12) J. B. (3) została przebadana przez biegłego psychiatrę, który w dniu 5 grudnia 2012 r. po przeprowadzeniu badania rozpoznał u niej schizofrenię paranoidalną w fazie czynnej. Na rozprawie w dniu 7 stycznia 2013 r. przesłuchano ojca ubezpieczonej Z. B., który podał m.in., że „od 10 lat córka zachowuje się dziwnie”.

Orzeczeniem z dnia 7 stycznia 2013 r. Sąd Rejonowy w Goleniowe postanowił o umieszczeniu J. B. (1) w szpitalu psychiatrycznym bez jej zgody.

W okresie od 27 marca 2013 r. do 10 stycznia 2014 r. ubezpieczona była hospitalizowana na oddziałach ogólnopsychiatrycznym oraz psychiatrycznym rehabilitacyjnym z rozpoznaniem schizofrenii paranoidalnej. W karcie informacyjnej z leczenia szpitalnego w części dotyczącej danych o przebiegu choroby wskazano, że stan psychiczny ubezpieczonej w ciągu co najmniej kilku ostatnich lat znacznie się pogorszył.

Orzeczeniem z dnia 20 marca 2013 r. właściwy miejscowo (...) ds. Orzekania o Niepełnosprawności zaliczył J. B. (1) do osób niepełnosprawnych w stopniu umiarkowanym na okres do 31.03.2015 r. Wskazano, że nie da się ustalić daty powstania niepełnosprawności. Ustalony stopień niepełnosprawności datowano od 14.02.2013 r. Następnie, orzeczeniem z dnia 4 grudnia 2013 r. właściwy (...) ds. Orzekania o Niepełnosprawności zaliczył ubezpieczoną do osób niepełnosprawnych w stopniu znacznym na okres do 31.12.2015 r. Wskazano, że nie da się ustalić daty powstania niepełnosprawności. Ustalony stopień niepełnosprawności datowano od 14.11.2013 r. Orzeczeniem z dnia 29 stycznia 2014 r. Wojewódzki Zespół ds. Orzekania o Niepełnosprawności w S. uchylił orzeczenie (...) ds. Orzekania o Niepełnosprawności z dnia 4.12.2013 r. w części dotyczącej daty powstania niepełnosprawności, wskazując, że niepełnosprawność istnieje od 1993 r.

Dowody:

- świadectwa pracy – k. 9, 11, 12 plik I akt rentowych;

- zaświadczenia PUP – k. 13, 14-16 plik I akt rentowych;

- potwierdzenie ubezpieczenia – k. 17-18 plik I akt rentowych;

- dokumentacja medyczna w teczce ZUS;

- dokumentacja w aktach Sądu Rejonowego w Goleniowie sygn. akt III RNs 305/12, w szczególności: wniosek o umieszczenie w szpitalu na leczenie przymusowe – k. 2-3, świadectwo lekarskie przyjęcia do szpitala psychiatrycznego z 12.11.2011 r. – k. 4, opinia psychiatryczna z 5.12.2012 r. – k. 15-16, protokół rozprawy z 7.01.2013 r. – k. 26-27, postanowienie SR w Goleniowie z 7.01.2013 r. – k. 28;

- dokumentacja medyczna w aktach sprawy - k. 14, 29, 81-101;

- oświadczenie pisemne T. B. (3) – matki ubezpieczonej z 25.05.2015 r. – k. 61 akt sprawy;

- zeznania świadka T. B. (1) w wersji elektronicznej oraz transkrypcja – k. 72-74 akt sprawy;

- zeznania świadka Z. B. w wersji elektronicznej oraz transkrypcja – k. 74-76v akt sprawy;

- historia choroby z M. Spółdzielni Pracy – k. 81-101 akt sprawy.

W dniu 17 kwietnia 2014 r. J. B. (1) złożyła w ZUS O/S. wniosek o przyznanie jej prawa do renty z tytułu niezdolności do pracy.

Niesporne, a nadto dowód: wniosek – k. 1-4 plik I akt rentowych.

W dniu 23 maja 2014 roku lekarz orzecznik ZUS uznał, iż J. B. (1) – z uwagi na rozpoznaną schizofrenię paranoidalną - jest osobą całkowicie niezdolną do pracy, okresowo do 31 maja 2016 r. Lekarz orzecznik wskazał przy tym, że nie da się ustalić daty powstania całkowitej niezdolności do pracy. Przyjął zarazem, że w dniu 23 sierpnia 1996 r. u ubezpieczonej istniała co najmniej częściowa niezdolność do pracy.

Dowody:

- orzeczenie lekarza orzecznika ZUS z dnia 23.05.2014 r. – k. 32 plik I akt rentowych;

- opinia lekarska - k. 17 dokumentacji medycznej w aktach ZUS.

Po zgłoszeniu zarzutu wadliwości powyższego orzeczenia oraz złożeniu przez ubezpieczoną sprzeciwu od orzeczenia J. B. (1) została poddana badaniu przez członków komisji lekarskiej ZUS, która w dniu 10 czerwca 2014 r. roku wydała orzeczenie, w którym częściowo zmieniła wcześniejszą opinię lekarza orzecznika, stwierdzając że ubezpieczona jest osobą całkowicie niezdolną do pracy okresowo do 31 maja 2016 r. Jako datę powstania całkowitej niezdolności do pracy członkowie przyjęli dzień 27 marca 2013r. (datę hospitalizacji). Nadto wskazali, że w dniu 23.08.1996 r. nie istniała niezdolność do pracy.

Dowody:

- orzeczenie Komisji Lekarskiej ZUS z dnia 10.06.2014 r. – k. 36 plik I akt rentowych;

- opinia lekarska - k. 23 dokumentacji medycznej w aktach ZUS.

Sprawa J. B. (1) była następnie rozpoznawana ponownie, w trybie nadzoru nad wykonywaniem orzecznictwa lekarskiego. Komisja Lekarska ZUS orzeczeniem z dnia 6 sierpnia 2014 r. zmieniła wcześniejsze orzeczenie wskazując, że J. B. (1) w okresie od 1 grudnia 2000 r. do 4 grudnia 2012 r. była osobą częściowo niezdolną do pracy, a następnie od 5 grudnia 2012 r. jest osobą całkowicie niezdolną do pracy, okresowo do 31 sierpnia 2016r.

Dowody:

- orzeczenie Komisji Lekarskiej ZUS z dnia 6.08.2014 r. – k. 42 plik I akt rentowych;

- opinia lekarska - k. 173 dokumentacji medycznej w aktach ZUS.

Według stanu na dzień złożenia wniosku o rentę i wydania zaskarżonej decyzji u ubezpieczonej istniały podstawy do rozpoznania schizofrenii paranoidalnej. Z uwagi na takie rozpoznanie J. B. jest aktualnie całkowicie trwale niezdolna do pracy oraz okresowo - do marca 2016 r. - niezdolna samodzielnej egzystencji. Całkowicie niezdolna do pracy z uwagi na zaburzenia zdrowia psychicznego ubezpieczona stała się w latach 2012-2013; wcześniej – od sierpnia 1993 r. - była osobą częściowo niezdolną do pracy.

Początek choroby J. B. manifestował się klinicznie pod maską jadłowstrętu psychicznego. Jadłowstręt psychiczny jest jednostką typową z okresu adolescencji, natomiast kiedy pojawia się u osoby dorosłej (jak to miało miejsce u ubezpieczonej) budzi podejrzenie innego procesu. W 1993 r. podczas hospitalizacji endokrynologicznej z powodu anoreksji psychicznej rozpoznano u ubezpieczonej osobowość niedojrzałą, neurotyczną, co jest podstawowym objawem schizofrenii, wskazującym na rozpad struktury osobowości z psychodegradacją. W kolejnych latach następowała stopniowa progresja choroby. W latach 1996-2000 ubezpieczona korzystała z psychoterapii w związku z nerwicą. U ubezpieczonej ujawniły się wówczas zaburzenia złożonego funkcjonowania. Ubezpieczona korzystając z psychoterapii zgłaszała lekarzowi psychiatrze, że jest „zadowolona”, jednocześnie pozostawała na utrzymaniu rodziców, co może wskazywać na pojawiające się zaburzenia złożonego funkcjonowania, organizacji oraz zaburzonego krytycyzmu.

Od początku ujawnienia się objawów anorektycznych, poprzez nerwicowe i zaburzenia złożonego funkcjonowania ubezpieczona pozostawała w fazie prodromalnej choroby psychicznej, która w pełni ujawniła się na skutek dekompensacji psychotycznej w 2012-2013 r.

Dowody:

- opinia biegłej sądowej z zakresu psychiatrii dr M. Ś. (1) – k. 30-33 akt, opinie uzupełniające– k. 50, 105 akt sprawy;

- dokumentacja w aktach SR w Goleniowie sygn. akt IIIRNs 305/12, w szczególności: wniosek o umieszczenie w szpitalu na leczenie przymusowe – k. 2-3, świadectwo lekarskie przyjęcia do szpitala psychiatrycznego z 12.11.2011 r. – k. 4, opinia psychiatryczna z 5.12.2012 r. – k. 15-16, protokół rozprawy z 7.01.2013 r. – k. 26-27, postanowienie SR w Goleniowie z 7.01.2013 r. – k. 28;

- dokumentacja medyczna w teczce ZUS oraz w aktach sprawy: 14, 29, 81-101;

- oświadczenie pisemne T. B. (3) – matki ubezpieczonej z 25.05.2015 r. – k. 61 akt sprawy;

- zeznania świadka T. B. (1) w wersji elektronicznej oraz transkrypcja – k. 72-74 akt sprawy;

- zeznania świadka Z. B. w wersji elektronicznej oraz transkrypcja – k. 74-76v akt sprawy.

Sąd zważył, co następuje :

Odwołanie okazało się uzasadnione.

Zgodnie z przepisami art. 57 oraz art. 58 ust. 1 pkt 5 i ust. 2 ustawy z dnia 17 grudnia 1998r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (tekst jednolity Dz. U. z 2015 r. poz. 748 z późn. zm., dalej jako: ustawa emerytalna) renta z tytułu niezdolności do pracy przysługuje ubezpieczonemu, który łącznie spełnił następujące warunki:

1.  jest niezdolny do pracy,

2.  ma wymagany okres składkowy i nieskładkowy, tj. jeżeli niezdolność do pracy powstała w wieku powyżej 30 lat – 5 lat w ostatnim dziesięcioleciu poprzedzającym dzień złożenia wniosku, a jeżeli zainteresowany w chwili złożenia wniosku nie pozostaje w zatrudnieniu – w ostatnim dziesięcioleciu przed dniem powstania niezdolności do pracy,

3.  niezdolność do pracy powstała w okresach, o których mowa w art. art. 6 ust. 1 pkt 1 i 2, pkt 3 lit. b, pkt 4, 6, 7 i 9, ust. 2 pkt 1, 3-8 i 9 lit. a, pkt 10 lit. a, pkt 11-12, 13 lit. a, pkt 14 lit. a i pkt 15-17 oraz art. 7 pkt 1-4, 5 lit. a, pkt 6 i 12 ustawy albo nie później niż 18 miesięcy od ustania tych okresów.

Zasady przyznawania dodatku pielęgnacyjnego zostały uregulowane w przepisie art. 75 ustawy rentowej. Stosownie do brzmienia ustępu pierwszego tego przepisu, dodatek pielęgnacyjny przysługuje osobie uprawnionej do emerytury lub renty, jeżeli osoba ta została uznana za całkowicie niezdolną do pracy oraz do samodzielnej egzystencji albo ukończyła 75 lat życia, z zastrzeżeniem ust. 4. Wskazane warunki muszą być spełnione łącznie w chwili orzekania przez organ rentowy o prawie ubezpieczonego do tego świadczenia.

Definicję niezdolności do pracy zawierają przepisy art. 12 ust. 1-3 ustawy rentowej. I tak, przepis art. 12 ust. 1 ustawy stanowi, iż niezdolną do pracy jest osoba, która całkowicie lub częściowo utraciła zdolność do pracy zarobkowej z powodu naruszenia sprawności organizmu i nie rokuje odzyskania zdolności do pracy po przekwalifikowaniu. Całkowicie niezdolną do pracy jest osoba, która utraciła zdolność do wykonywania jakiejkolwiek pracy (ust.2). Natomiast częściowo niezdolną do pracy jest osoba, która w znacznym stopniu utraciła zdolność do pracy zgodnej z poziomem posiadanych kwalifikacji (ust.3).

W niniejszej sprawie organ rentowy nie kwestionował faktu, że J. B. (1) jest całkowicie niezdolna do pracy z uwagi na rozpoznaną schizofrenię paranoidalną. Przedmiot sporu stanowiła wyłącznie data powstania niezdolności ubezpieczonej do pracy, bowiem ostatecznie odmówiono J. B. przyznania prawa do renty w związku z uznaniem, że niezdolność do pracy datuje się u niej od 1 grudnia 2000 r., tj. powstała po upływie 18 miesięcy od ustania ostatniego okresu ubezpieczenia. Mając powyższe na uwadze, w niniejszym procesie należało przede wszystkim zbadać to kiedy faktycznie powstała niezdolność J. B. (1) do pracy.

Dokonując ustaleń w tym zakresie Sąd Okręgowy oparł się o dostępną dokumentację lekarską ubezpieczonej, w tym tę złożoną do akt dopiero w toku postępowania sądowego. Istotne znaczenie miała także treść przeprowadzonych przez sąd dowodów z zeznań świadków – brata i ojca ubezpieczonej oraz dowodu z opinii biegłej sądowej lekarz specjalistki z zakresu psychiatrii dr n.med. M. Ś. (1). Autentyczność dokumentów nie była przez strony kwestionowana i nie budziła wątpliwości sądu. Zostały one sporządzone w sposób zgodny z przepisami prawa, przez uprawnione do tego osoby, w ramach ich kompetencji, stąd też Sąd uznał je za miarodajne. Za wiarygodne sąd uznał również wyjaśnienia świadków. Wprawdzie są oni najbliższymi członkami rodziny ubezpieczonej, to jednak tylko na tej podstawie nie można odmówić wiarygodności ich wyjaśnieniom, zwłaszcza gdy zauważyć, że przedstawiony przez nich opis zdarzeń był spójny i logiczne oraz znalazł potwierdzenie w dowodach z dokumentów. Świadkowie potwierdzili, że u ubezpieczonej zaburzenia sugerujące występowanie schorzeń psychiatrycznych występowały znacznie wcześniej niż przyjął to organ rentowy, bowiem ujawniły się jeszcze w okresie podlegania ubezpieczonej ubezpieczeniom społecznym z tytułu zatrudnienia.

Za w pełni miarodajną sąd uznał także opinię biegłej z zakresu psychiatrii. Zważyć w tym miejscu należy, iż specyfika oceny dowodu z opinii biegłych wyraża się w tym, że sfera merytoryczna opinii kontrolowana jest przez sąd – który nie posiada wiadomości specjalnych – tylko w zakresie zgodności z zasadami logicznego myślenia, doświadczenia życiowego i wiedzy powszechnej. Kryteria oceny tego dowodu stanowią również: poziom wiedzy biegłego, podstawy teoretyczne opinii, sposób motywowania sformułowanego w niej stanowiska oraz stopień stanowczości wyrażonych w niej ocen powszechnej (tak: wyrok Sądu Najwyższego z 15 listopada 2002 r. V CKN 1354/00 LEX nr 77046). Mając to na uwadze, trzeba wskazać, że opinia sporządzona w toku niniejszego postępowania wydana została przez biegłą sądową lekarz specjalistkę posiadającą wieloletnią praktykę zawodową i doświadczenie kliniczne, po uprzednio przeprowadzonym badaniu ubezpieczonej oraz wcześniejszej analizie treści dotyczącej jej dokumentacji medycznej - znajdującej się w aktach ZUS i aktach niniejszej sprawy, jak i dokumentacji znajdującej się w aktach sprawy o umieszczenia ubezpieczonej na przymusowym leczeniu szpitalnym oraz zeznaniach świadków ojca i brata ubezpieczonej. Opinia wydana przez biegłą jest w ocenie sądu jasna i spójna, wnioski w niej zawarte logiczne i przekonywająco uzasadnione, a rzetelność i fachowość dokonanych przez biegłą ustaleń nie budzi żadnych wątpliwości i pozwala na uznanie ich za w pełni wiarygodne.

Sąd uznał więc – w ślad za biegłą - że na dzień wydawania zaskarżonej decyzji u ubezpieczonej istniały podstawy do rozpoznania schizofrenii paranoidalnej, czyniącej ją trwale całkowicie niezdolną do pracy i okresowo do 31 marca 2016 r. niezdolną do samodzielnej egzystencji. Sąd uznał także za w pełni uprawniony wniosek biegłej, iż niezdolność ubezpieczonej do pracy powstała już w roku 1993, przy czym miała wówczas charakter tylko częściowy, a dopiero w roku 2012/2013 zmieniła się w niezdolność całkowitą. Zdaniem sądu wniosek biegłej, iż w 1993 r. nastąpiło załamanie linii życiowej ubezpieczonej, po czym – w roku 2012/2013 – doszło do istotnego pogorszenia stanu jej zdrowia, tak że stała się ona całkowicie niezdolna do pracy, ma pełne oparcie w treści zgromadzonych w sprawie dowodów. Biegła oparła się bowiem nie tylko o zapisy w dokumentacji medycznej (mające charakter niepełny, biorąc pod uwagę, że jednym z przejawów choroby psychicznej, na którą cierpi J. B. był brak zainteresowania podjęciem leczenia – ubezpieczona została skierowana na hospitalizację psychiatryczną w 2013 r. na mocy orzeczenia sądu), ale też o aktualną wiedzę medyczną na temat rozwoju tego rodzaju schorzeń i jego objawów oraz o treść zgromadzonych w sprawie dokumentów. Biegła zwróciła także uwagę na wpisy dokonywane przez lekarzy psychiatrów w historii choroby J. B. z leczenia szpitalnego w klinice endokrynologii w 1993 i 1994 roku oraz z dalszego leczenia w Spółdzielni Pracy (...) w latach 1996-2000. Wskazała, że u ubezpieczonej początek choroby manifestował się klinicznie pod maską jadłowstrętu psychicznego, podkreślając zarazem, iż jadłowstręt psychiczny jest jednostką typową z okresu adolescencji, zaś kiedy pojawia się u osoby dorosłej (jak to miało miejsce u ubezpieczonej) budzi podejrzenie innego procesu. Biegła zaakcentowała przy tym, że w 1993 r. i 1994 r. podczas hospitalizacji endokrynologicznej z powodu anoreksji psychicznej rozpoznano u ubezpieczonej osobowość niedojrzałą, neurotyczną, które są podstawowymi objawami schizofrenii, wskazującymi na rozpad struktury osobowości z psychodegradacją. Uznała, że w kolejnych latach następowała stopniowa progresja choroby. Zwróciła uwagę, że w latach 1996-2000 ubezpieczona korzystała z psychoterapii w związku z nerwicą oraz że w tym czasie ujawniły się u niej zaburzenia złożonego funkcjonowania. Na dowód tego biegła przywołała zapisy w dokumentacji medycznej, z których wynika, że J. B. korzystając z psychoterapii zgłaszała lekarzowi psychiatrze, że jest „zadowolona”, jednocześnie pozostawała na utrzymaniu rodziców, co może zdaniem biegłej wskazywać na pojawiające się zaburzenia złożonego funkcjonowania, organizacji oraz zaburzonego krytycyzmu. W tej sytuacji biegła uznała, że od początku ujawnienia się objawów anorektycznych, poprzez nerwicowe i zaburzenia złożonego funkcjonowania ubezpieczona pozostawała w fazie prodromalnej choroby psychicznej, która w pełni ujawniła się na skutek dekompensacji psychotycznej w latach 2012-2013. Na pogorszenie stanu zdrowia uzasadniające uznanie ubezpieczonej za osobę niezdolną do pracy już w 1993 r. wskazywała też rodzina ubezpieczonej. Brat J. B. i jej ojciec (zamieszkujący w tym czasie razem z ubezpieczoną) w swoich zeznaniach wskazali, że wyraźne objawy choroby psychicznej zaobserwowali już w 1993 r., kiedy to nastąpiło znaczne załamanie funkcjonowania i konieczność hospitalizacji z rozpoznaniem jadłowstrętu psychicznego.

Jak z powyższego wynika biegła w całkiem odmienny niż organ rentowy sposób ustaliła datę powstania niezdolności J. B. do pracy. Wymaga jednak podkreślenia, iż biegła dysponowała znacznie obszerniejszym materiałem dowodowym niż lekarze orzecznicy ZUS.

W tej sytuacji, biorąc pod uwagę całokształt zgromadzonego w sprawie materiału dowodowego, sąd uznał opinię biegłej M. Ś. za w pełni miarodajną i uczynił ją podstawą wydanego w sprawie rozstrzygnięcia.

Nie uszło przy tym uwadze sądu, że Przewodnicząca Komisji Lekarskich ZUS lek.med. K. R. zakwestionowała zasadność uznania ubezpieczonej za osobę częściowo okresowo niezdolną do pracy już od roku 1993. (...) ograniczyła się przy tym do wskazania, że ubezpieczona podejmowała zatrudnienie w latach 1993 oraz 1998-2000. Mając więc na względzie treść tych zarzutów trzeba wskazać, iż zajęcie wykonywane przez J. B. w latach 1998-2000 nie sposób uznać za zatrudnienie. Jak bowiem wynika z zeznań jej ojca, podjęła ona wówczas (przy współdziałaniu ze strony rodziny) próbę sprzedaży kosmetyków marki O., przy czym w zasadzie jedynymi jej „kontrahentami” byli członkowie rodziny. Z kolei jeśli chodzi o wykonywanie przez ubezpieczoną pracy w latach 1993-1995, trzeba zauważyć (czego nie wiedziała prawdopodobnie Przewodnicząca Komisji Lekarskich ZUS, nie dysponująca protokołem zeznań świadka T. B. (1)), że była to praca wykonywana na rzecz jej własnego brata, który – jak zeznał przed sądem – zatrudnił ubezpieczoną wyłącznie na prośbę rodziców, tolerując długo stan, w którym J. B. przychodziła do pracy kiedy chciała i na ile chciała. Sąd nie doszukał się istnienia powodów, dla których miałby odmówić wiary zeznaniom tego świadka – został on bowiem wezwany na rozprawę z urzędu (nie był wnioskowany do przesłuchania przez J. B.), a całokształt jego postawy w czasie przesłuchania (widoczny na nagraniu przebiegu rozprawy) uniemożliwił wyciągnięcie jakiegokolwiek innego wniosku niż ten, że świadek ten opisał przebieg zdarzeń zgodnie z prawdą.

Konsekwencją ustalenia, iż ubezpieczona jest od 1993 r. osobą częściowo niezdolną do pracy było stwierdzenie, iż J. B. (1) na dzień wydania zaskarżonej decyzji spełniała wszystkie warunki do przyznania świadczenia rentowego, w tym warunek o którym mowa w art. 57 ust. 1 pkt 3 ustawy rentowej. Częściowa niezdolność ubezpieczonej do pracy powstała bowiem w czasie podlegania przez nią ubezpieczeniom społecznym.

Stosownie do treści przepisu art. 129 ust. 1 ustawy rentowej, świadczenia wypłaca się poczynając od dnia powstania prawa do tych świadczeń, nie wcześniej jednak niż od miesiąca, w którym zgłoszono wniosek lub wydano decyzję z urzędu. Wniosek o przyznanie prawa do świadczeń został złożony w kwietniu 2014 r., stąd też należało zmienić zaskarżoną decyzję, przyznając J. B. prawo do renty z tytułu całkowitej niezdolności do pracy oraz prawo do dodatku pielęgnacyjnego poczynając od 1 kwietnia 2014 r., tj. od pierwszego dnia miesiąca, w którym złożono wniosek o przyznania prawa do tych świadczeń. Rentę przyznano na stałe, natomiast dodatek pielęgnacyjny okresowo – do 31 marca 2016r. – mając na względzie treść opinii biegłej psychiatry.

W tym stanie rzeczy, Sąd Okręgowy w Szczecinie na podstawie art. 477 ¹⁴ § 1 i 2 k.p.c. orzekł jak w sentencji wyroku.

W punkcie II wyroku sąd stwierdził brak odpowiedzialności organu rentowego za nieustalenie ostatniej okoliczności niezbędnej do wydania prawidłowej decyzji w niniejszej sprawie. W myśl art. 118 ust. 1a ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych zdanie drugie, organ odwoławczy, wydając orzeczenie, stwierdza odpowiedzialność organu rentowego (ust. 1a). Zdaniem sądu w niniejszej sprawie organ rentowy mógł mieć uzasadnione wątpliwości odnośnie daty powstania niezdolności ubezpieczonej do pracy, zwłaszcza że także i w toku postępowania sądowego kwestia daty powstania niezdolności ubezpieczonej do pracy nie była oczywista i wymagała przeprowadzenia dodatkowego postępowania dowodowego, w tym przeprowadzenia dowodu z przesłuchania świadków ojca i brata ubezpieczonej oraz historii choroby dotyczącej leczenia psychiatrycznego w latach 1996-2000. Mając na uwadze powyższe niemożliwym było przyjęcie, że organ rentowy ponosi odpowiedzialność za niewydanie decyzji uwzględniającej wniosek ubezpieczonej o rentę.