Pełny tekst orzeczenia

POSTANOWIENIE

Dnia 9 lutego 2015 r.

Sąd Okręgowy w Szczecinie Wydział II Cywilny Odwoławczy

w składzie następującym:

Przewodniczący: SSO Zbigniew Ciechanowicz (spr.)

Sędziowie: SO Małgorzata Grzesik

SO Tomasz Szaj

po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym w dniu 9 lutego 2015 r. w S.

sprawy z wniosku K. D.

z udziałem A. Ś., P. Ś., (...) w S.

o stwierdzenie nabycia spadku

na skutek zażalenia (...) z siedzibą w S.

na postanowienie Sądu Rejonowego Szczecin-Centrum w Szczecinie z dnia 31 października 2014 r., sygn. akt II Ns 1922/13

postanawia:

uchylić zaskarżone postanowienie.

UZASADNIENIE

Postanowieniem z dnia 31 października 2014 r. Sąd Rejonowy Szczecin-Centrum w Szczecinie na podstawie art. 199 § 1 pkt 3 k.p.c. w zw. z art. 13 § 2 k.p.c. odrzucił wniosek K. D. o stwierdzenie nabycia spadku.

Uzasadniając powyższe rozstrzygnięcie Sąd I instancji wskazał, iż wnioskodawca pismem z dnia 22 lipca 2013 r. złożył wniosek o stwierdzenie nabycia spadku po A. Ś.. Jako uczestnika wskazał m.in. jej męża A. Ś.. W oparciu o system PESEL Sąd ustalił iż A. Ś. nie żyje, zmarł w dniu 1 marca 2013 r. Sąd wskazał, iż z powyższego wynika, iż uczestnik w chwili składania wniosku nie żył, a tym samym nie miał zdolności sądowej. Sąd mając na uwadze art. 199 § 1 pkt 3 k.p.c. i art. 13 § 2 k.p.c. wskazał, iż jako uczestnika wskazano osobę, które nie żyła w chwili wnoszenia wniosku, a wobec tego nie mogła być stroną postępowania sądowego. Braki w zdolności sądowej uczestnika A. Ś. nie dają się również uzupełnić. Mając na uwadze powyższe Sąd orzekł na podstawie art. 199 § 1 pkt 3 k.p.c. w zw. z art. 13 § 2 k.p.c.

Zażalenie na powyższe postanowienie złożył uczestnik postępowania(...)z siedzibą w S., zaskarżając je w całości.

Skarżący orzeczeniu temu zarzucił naruszenie art. 199 § 1 pkt 3 k.p.c. w zw. z art. 13 § 2 k.p.c. poprzez jego błędne zastosowanie w przedmiotowej sprawie i przyjęcie, iż zachodzą przesłanki do odrzucenia wniosku o stwierdzenie nabycia spadku po A. Ś. wobec zgonu A. Ś..

Wskazując na powyższy zarzut skarżący wniósł o: uchylenie zaskarżonego postanowienia i nadanie biegu wnioskowi o stwierdzenie nabycia spadku po A. Ś. oraz o zasądzenie na jego rzecz kosztów postępowania zażaleniowego, w tym kosztów zastępstwa procesowego, wg norm przepisanych.

Skarżący podniósł, iż w postępowaniu o stwierdzenie nabycia spadku rola sądu jest determinowana ustawowym nakazem działania z urzędu, a rozstrzygnięcie zapada niezależnie od wniosków i stanowiska stron, lecz stosownie do wyników postępowania dowodowego oraz norm prawa materialnego, mających zastosowanie w danym stanie faktycznym. Postępowanie o stwierdzenie nabycia spadku zmierza do ustalenia daty śmierci osoby wskazywanej we wniosku jako spadkodawca (chwili otwarcia spadku), osoby spadkobiercy spadku i gospodarstwa rolnego (o ile istnienie takowego zostanie stwierdzone) oraz tytułu do takiego dziedziczenia. Treść art. 670 k.p.c. mającego zastosowanie w przedmiotowej sprawie należy rozumieć w ten sposób, że sąd nie jest związany treścią wniosku o stwierdzeniu nabycia spadku, lecz zobowiązany jest z urzędu ustalić, kto jest spadkobiercą. Obowiązek określenia kręgu spadkobierców należy wyłącznie do Sądu i nie może zostać przeniesiemy na wnioskodawcę. Samo postępowanie o stwierdzenie nabycia spadku zostaje co prawda wszczęte na wniosek zainteresowanej osoby, potem jednak Sąd nie może polegać wyłącznie na aktywności stron. Jest zobowiązany podjąć wszelkie czynności, jakie okażą się konieczne do ustalenia zarówno kręgu spadkobierców, jak i wysokości ich udziałów (Komentarz do art. 670 kodeksu postępowania cywilnego,(...) Komentarz do ustawy z dnia 24 sierpnia 2007 r. o zmianie ustawy - Prawo o notariacie oraz niektórych innych ustaw, w zakresie zmian do ustawy z dnia 17 listopada 1964 r. Kodeks postępowania cywilnego). Do sądu spadku należy np. ustalenie, czy nie zachodzą negatywne przesłanki dziedziczenia (postanowienie Sądu Najwyższego z dnia (...). Skarżący wskazał też, iż trafność powyższych stwierdzeń potwierdza orzeczenie Sądu Najwyższego z dnia 15 lutego 1950 r., C 2005/49). Skarżący zaznaczył, iż spadek otwiera się w chwili śmierci spadkodawcy, a nie w dniu śmierci i wskazał, że dniem otwarcia spadku jest(...) A. Ś. zmarł natomiast w dniu 1 marca 2013 r., a więc już po otwarciu spadku oraz po upływie 6 miesięcznego terminu do złożenia oświadczeń w przedmiocie przyjęcia spadku wprost, przyjęcia spadku z dobrodziejstwem inwentarza lub odrzuceniu spadku. Z konstrukcji dziedziczenia wynika natomiast, że nabycie spadku w chwili jego otwarcia ma charakter tymczasowy. Skutki prawne mogą być zniweczone bądź uprawnionego w razie odrzucenia spadku lub orzeczenia sądu w razie uznania za niegodnego dziedziczenia. Skarżący zaznaczył, iż w przedmiotowej sprawie Sąd przyjął, iż wobec śmierci wymienionego we wniosku jako spadkobiercy po zmarłej A. Ś. uczestnika postępowania A. Ś. należy zastosować art. 199 § 1 k.p.c. Zdaniem skarżącego zaprezentowane przez Sąd Rejonowy stanowisko jest błędne, gdyż w chwili otwarcia spadku po A. Ś. uczestnik A. Ś. żył, a zatem uczestnikami niniejszego postępowania są jej ustawowi następcy prawni.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Zażalenie było zasadne.

Niewątpliwie słusznie żalący się wskazuje na podstawową zasadę postępowania spadkowego opisaną w treści art. 670 k.p.c., który nakazuje sądowi badanie z urzędu, kto jest spadkobiercą. Przepis ten określa zakres kognicji sądu spadku w sprawie o stwierdzenie nabycia spadku, który wskazane w nim obowiązki realizuje niezależnie od treści złożonego wniosku. Ma to znaczenie z punktu widzenia stwierdzenia nabycia spadku, które zgodnie z art. 677 § 1 k.p.c. może nastąpić na rzecz innych spadkobierców niż wskazani zostali we wniosku, a także na innej podstawie powołania. Z przytoczonych unormowań wynika, że w postępowaniu o stwierdzenie nabycia spadku rola sądu jest determinowana ustawowym obowiązkiem działania z urzędu, a rozstrzygnięcie zapada bez względu na wnioski stron, lecz stosownie do wyników postępowania dowodowego oraz norm prawa materialnego, znajdujących zastosowanie w ustalonym stanie faktycznym sprawy (np. postanowienia Sądu Najwyższego z dnia (...)

Opisana tu zasada eliminuje w sprawie o stwierdzenie nabycia spadku możliwość odpowiedniego, ze względu na treść art. 13 § 2 k.p.c., zastosowania art. 199 § 1 pkt 3 k.p.c. ze względu na śmierć przed wszczęciem sprawy męża spadkodawczyni A. Ś. M. Ś.. Marginalnie tylko zwrócić należy uwagą na to, iż zmarła miała córkę P. Ś., wskazaną przez wnioskodawczynię jako uczestniczka postępowania, której miejsca zamieszkania nie zostało w toku niniejszego postępowania ustalone.

Dodać przy tym należy, iż zgodnie z poglądem Sądu Najwyższego wyrażonym w uzasadnieniu postanowienia z dnia 15 czerwca 2011 r. wydanego w sprawie (...) w przypadku śmierci uczestnika postępowania o stwierdzenie nabycia spadku prowadzone postępowanie może toczyć się bez udziału jego spadkobierców, którzy mają możliwość dochodzenia ustalenia ich praw do spadku w odrębnym postępowaniu. Nie ma zatem podstaw do obligatoryjnego zawieszenia postępowania, w oparciu o art. 174 § 1 pkt 1 k.p.c., lecz sąd spadku oceni celowość takiego rozstrzygnięcia badając okoliczności danej sprawy

Mając powyższe na uwadze w oparciu o treść art. 386 § 1 k.p.c. w zw. z art. 397 § 2 k.p.c. uchylono zaskarżone postanowienie.

(...)

1.  (...)

2.  (...)

3.  (...)

(...)