Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 3 grudnia 2015 r.

Sąd Okręgowy w Gliwicach III Wydział Cywilny Odwoławczy w składzie:

Przewodniczący - Sędzia SO Henryk Brzyżkiewicz

Sędzia SO Tomasz Pawlik (spr.)

SR (del.) Maryla Majewska – Lewandowska

Protokolant Aleksandra Sado-Stach

po rozpoznaniu w dniu 19 listopada 2015 r. w Gliwicach

na rozprawie

sprawy z powództwa A. C.

przeciwko (...) Spółce Akcyjnej w K.

o zapłatę

na skutek apelacji powoda

od wyroku Sądu Rejonowego w Gliwicach

z dnia 28 maja 2015 r., sygn. akt I C 1322/12

1)  zmienia zaskarżony wyrok:

a)  w pkt 1 o tyle, że zasądzoną kwotę 3 458 zł podwyższa do kwoty 10. 798, 20 zł ( dziesięć tysięcy siedemset dziewięćdziesiąt osiem złotych i dwadzieścia groszy),

b)  w pkt 3 i 4 w ten sposób, że:

- nakazuje pobrać od powoda na rzecz Skarbu Państwa 608,18 (sześćset osiem złotych i osiemnaście groszy) zł tytułem zwrotu części kosztów opinii biegłej, tymczasowo pokrytych z sum budżetowych,

- nakazuje pobrać od pozwanego na rzecz Skarbu Państwa 813,16 zł ( osiemset trzynaście złotych i szesnaście groszy) tytułem zwrotu części kosztów opinii biegłej, tymczasowo pokrytych z sum budżetowych,

2) oddala apelację w pozostałym zakresie,

3) zasądza od pozwanego na rzecz powoda 1568 zł ( tysiąc pięćset sześćdziesiąt osiem złotych) tytułem zwrotu kosztów postępowania odwoławczego.

SSR (del.) Maryla Majewska-Lewandowska SSO Henryk Brzyżkiewicz SSO Tomasz Pawlik

Sygn. akt III Ca 1344/15

UZASADNIENIE

Powód zażądał zasądzenia od pozwanego przedsiębiorstwa energetycznego kwoty 29.118,00 zł wraz z ustawowymi odsetkami, tytułem odszkodowania za bezumowne korzystanie z nieruchomości oraz kosztami procesu.

Uzasadniając to żądanie podał, że jest użytkownikiem wieczystym dwóch nieruchomości tj. położonej w R., działki nr (...), o powierzchni 52 m ², dla której SR w Raciborzu prowadzi KW nr (...) oraz położonej w P. – K., działki nr (...), o powierzchni 159 m ², dla której SR w Tarnowskich Górach prowadzi KW nr (...). Na nieruchomościach tych znajdują się stacje transformatorowe. Mimo wezwania do zawarcia umowy dzierżawy nieruchomości, pozwana nie przystała na warunki powoda, zaś powód nie zgodził się na zaproponowane przez pozwaną odszkodowanie.

Pozwana wniosła o oddalenie powództwa oraz o zasądzenie na je rzecz z kosztów procesu.

W uzasadnieniu, pozwana podała, że stacja transformatorowa znajdująca się na nieruchomości w R. zajmuje powierzchnię 10 m ², natomiast stacja znajdująca się na nieruchomości w K. zajmuje powierzchnię 20 m ². Pozwana zakwestionowała, aby korzystała z całych nieruchomości powoda, albowiem nieruchomości te wyłączone są z korzystania jedynie w zakresie zajętym przez znajdujące się na nich stacje transformatorowe. To z kolei nie wyklucza możliwości zagospodarowania nieruchomości w inny sposób aniżeli przez ich zabudowę, która i tak byłaby wykluczona, nawet gdyby nie znajdowały się na niej stacje transformatorowe pozwanej i podziemne linie energetyczne. Zakwestionowała także wysokość przyjętej przez powoda stawki odszkodowania w wysokości 2 zł miesięcznie z metr kwadratowy nieruchomości.

Na rozprawie w dniu 11 marca 2013r. pełnomocnik powoda wskazał, iż domaga się wynagrodzenia za bezumowne korzystanie z nieruchomości za okres od 20 lipca 2006 do 30 maja 2012 r.

Zaskarżonym wyrokiem Sąd Rejonowy zasądził od pozwanego na rzecz powoda kwotę 3.458 zł z ustawowymi odsetkami od dnia 17 września 2012 r. do dnia zapłaty. Oddalił powództwo w pozostałym zakresie. Zasądził od powoda na rzecz pozwanego kwotę 1.458,76 zł tytułem zwrotu kosztów postępowania. Nakazał pobrać od powoda na rzecz Skarbu Państwa kwotę 1.421,34 zł tytułem zwrotu pozostałej części kosztów opinii biegłej, tymczasowo wyłożonych z sum budżetowych.

Sąd I instancji dokonał uprzednio następujących ustaleń faktycznych.

Powód jest użytkownikiem wieczystym nieruchomości położonej w R. przy ulicy (...), działki nr (...), o powierzchni 52 m ², dla której SR w Raciborzu prowadzi KW nr (...) oraz nieruchomości położonej w P., działki nr (...), o powierzchni 159 m2, dla której SR w Tarnowskich Górach prowadzi KW nr (...). Prawo użytkowania wieczystego dotyczące nieruchomości położonej w R. powód nabył przed dniem 20 lipca 2006 roku, natomiast nieruchomości położonej w P. – z dniem 19 maja 2003 roku.

Na powyższych nieruchomościach znajdują się stacje transformatorowe stanowiące własność pozwanej spółki. Pozwana nie posiada tytułu prawnego do korzystania z nieruchomości będących przedmiotem użytkowania wieczystego powoda. Pismem z dnia 21 czerwca 2012r. powód wezwał poprzednika prawnego pozwanej do zapłaty odszkodowania w kwocie 29.118 zł. za okres od 20 lipca 2006 do 31 maja 2012 r.

W oparciu o opinię biegłego geodety oraz biegłego rzeczoznawcy majątkowego Sąd Rejonowy ustalił, że stacje transformatorowe powodują, że powód nie może korzystać z nieruchomości położonej w P. w zakresie powierzchni 50,84 m ² oraz że nie może korzystać z całej nieruchomości położonej w R.. Wysokość odszkodowania za okres od dnia 20 lipca 2006 do 30 maja 2012r. ustalił odpowiednio na 2.333,00 zł. i 1.125,00 zł. W tym zakresie oparł się o opinię biegłej rzeczoznawcy majątkowego.

W ocenie Sądu, biegła dokonała prawidłowych wyliczeń, przyjmując zarówno metodologię wyceny jak i próbki transakcyjne adekwatne do okresu, za który wyliczyła wynagrodzenie jak i położenia terenu. Wobec niedostarczenia przez pozwaną umów, w oparciu o które biegła mogłaby wyliczyć odszkodowanie przy uwzględnieniu stawek rynkowych – umownych (stosowanych w umowach dzierżawy zawieranych przez pozwaną z posiadaczami nieruchomości zajętych pod infrastrukturę przesyłową), Sąd uznał, iż ostatecznie realne i rzetelne są ustalenia sporządzonej opinii.

Na rozprawie w dniu 12 grudnia 2013 roku Sąd oddalił wniosek pełnomocnika powoda o dopuszczenie dowodu z opinii innego biegłego sądowego oraz opinii uzupełniającej w oparciu o stawki umowne, albowiem z jednej strony ustalenia w tym zakresie stały się niemożliwe z uwagi na niedostarczenie przez pozwaną zawieranych przez nią umów dzierżawy, a z drugiej – wyliczenie przedstawione przez biegłą w sporządzonej opinii było jasne i rzetelnie odpowiadało na postawione biegłej pytanie.

Na bazie tak ustalonego stanu faktycznego Sąd Rejonowy uznał powództwo za częściowo jedynie zasadne, wskazując, że poprzez art. 352 § 1 k.c., znajdują w niniejszej sprawie odpowiednie zastosowanie przepisy art. 225 k.c. i 224 k.c. Użytkownikowi wieczystemu przysługuje roszczenie o wynagrodzenie za korzystanie z nieruchomości przez posiadacza służebności w złej wierze. Pozwana nie miała w okresie objętym pozwem tytułu prawnego do korzystania z nieruchomości powoda a więc pozostawała w złej wierze czego nie kwestionowała.

Wyliczenie wysokości odszkodowania było natomiast w ocenie Sądu I instancji adekwatne do cech nieruchomości objętych wyceną. Tych postulatów nie spełniałaby wycena opierająca się na przyjęciu stawek stosowanych w umowach zawieranych przez pozwaną z innymi podmiotami – stawki te bowiem nie są obiektywne i są wynikiem negocjacji prowadzonych między stronami.

Sąd Rejonowy podkreślił że to biegły jest upoważniony do wyboru właściwej metody wyceny a Sąd nie jest związany ustaleniami biegłej poczynionymi w innym postępowaniu. Bez znaczenia było zatem, że sprawie sygn. akt I C 1298/06 dotyczącej odszkodowania za bezumowne korzystanie z tych samych nieruchomości za wcześniejszy okres inna biegła określiła to odszkodowanie na podstawie umów zawieranych przez przedsiębiorstwo energetyczne z właścicielami nieruchomości zajętymi przez infrastrukturę przesyłową.

Z tych względów Sąd Rejonowy oddalił powództwo ponad zasądzoną kwotę

O ustawowych odsetkach Sąd orzekł na zasadzie art. 481 § 1 i 2 k.c. od dnia wniesienia pozwu wobec braku sprecyzowania żądania w tym zakresie.

O kosztach Sąd orzekł z mocy art. 100 zd. 1 k.p.c. Uwzględnił przy tym, że powód wygrał sprawę w 11 %, a zatem winien ponieść 89 % kosztów. Dokonał w tym zakresie stosownego wyliczenia.

Stosując także powyższą zasadę na podstawie przepisu art. 113 ust. 1 ustawy o kosztach sądowych w sprawach cywilnych w zw. z art. 100 zd. 1 k.p.c., Sąd nakazał pobrać od powoda na rzecz Skarbu Państwa – Sądu Rejonowego w Gliwicach kwotę 1.421,34 zł tytułem nieuiszczonych kosztów wynagrodzenia biegłego sądowego.

Od opisanego wyroku w części oddalającej powództwo co do kwoty 7 340,20 zł apelację oraz co do rozstrzygnięcia o kosztach postępowania wniósł powód. Skarżący zarzucił Sądowi Rejonowemu naruszenie:

- art.233 § 1 k.p.c. poprzez nieuwzględnienie stanowiska biegłego, że ustalona w opinii kwota wynagrodzenia za bezumowne korzystanie nieruchomości jest zaniżona,

- art.233 § 2 k.p.c. poprzez nieuwzględnienie przy ocenie materiału dowodowego zgromadzonego w sprawie, że strona pozwana odmówiła przedstawienia umów dzierżawy zawieranych przez nią z podmiotami władającymi nieruchomościami, na których położone są stacje trafo, co stanowiło przeszkodę w przeprowadzeniu dowodu z uzupełniającej opinii biegłego,

- art.322 k.p.c. poprzez jego niezastosowanie pomimo czynionych przez stronę pozwaną przeszkód w przeprowadzeniu dowodu z opinii biegłego,

- art.102 w zw. z art.103 § 1 i art.3 k.p.c. poprzez jego niezastosowanie i obciążenie w konsekwencji powoda kosztami w sytuacji gdy pozwana postąpiła niesumiennie odmawiając przedstawienia dokumentów mających istotne znaczenia dla sprawy,

- art.224 § 2 i art.225 w zw. zart.352 § k.c. poprzez jego błędną wykładnię polegającą na niezasadnym przyjęciu, iż wynagrodzenie za bezumowne korzystanie z nieruchomości winno zostać ustalone w oparciu o ogólne stawki rynkowe, podczas gdy wynagrodzenie takie powinno odpowiadać dochodowi władającego nieruchomością jaki mógłby on osiągnąć na podstawie ważnego stosunku prawnego, na przykład umowy najmu lub dzierżawy, zawartego z konkretnym posiadaczem nieruchomości w złej wierze.

W konsekwencji skarżący powód żądał zmiany zaskarżonego wyroku i zasądzenia na jego rzecz dalszej kwoty 7340, 20 zł z ustawowymi odsetkami oraz obciążenia pozwanego kosztami postępowania w całości za obie instancje.

W uzasadnieniu apelacji oszacowano wysokość wynagrodzenia z uwzględnieniem stawki 1,50 zł za metr kwadratowy nieruchomości miesięcznie przemnożonej przez ustaloną przez Sąd Rejonowy wielkości zajętych pod urządzenia części nieruchomości.

Pozwany wniósł o oddalenie apelacji i zasądzenie na jego rzecz kosztów postępowania odwoławczego. Obecny na rozprawie apelacyjnej pełnomocnik pozwanego oświadczył, że nie widzi potrzeby dołączenia dalszych umów na potrzeby ewentualnej uzupełniającej opinii biegłego.

Sąd Okręgowy zważył:

Apelacja okazała się zasadna w części w jakiej kwestionowała oddalenie powództwa. Co do rozstrzygnięcia o kosztach postępowania apelacja była zasadna jedynie w części.

Trafnie podnosi skarżący, że sporządzona w sprawie opinia biegłej rzeczoznawcy majątkowej w zakresie w jakim zawiera wyliczenie wynagrodzenia za bezumowne korzystanie z nieruchomości jest nieprzydatna dla rozstrzygnięcia niniejszej sprawy. Wyjaśniając swojej stanowisko przed Sądem Rejonowym sama biegła przyznała, że miała ograniczony dostęp do materiałów porównawczych, oraz że w przedmiotowej sprawie, mając na względzie wymuszoną sytuację pomiędzy przedsiębiorstwem przesyłowym a użytkownikiem wieczystym celowe by było odstąpienie od stawek rynkowych i przejście na stawki jakie płaci pozwany innym władającym nieruchomościami zajętymi pod urządzenia przesyłowe.

W tej sytuacji konieczne było dopuszczenie dowodu z opinii uzupełniającej. Przeprowadzenie takiego dowodu okazało się jednak niemożliwe, gdyż pozwana –pomimo dwukrotnego wezwania przez Sąd – bezpodstawnie odmówiła dostarczenia biegłej odpowiedniego materiału porównawczego (co najmniej 10 umów).

Z takiego zachowania pozwanej Sąd I instancji nie wyciągnął odpowiednich konsekwencji tj. wbrew zasadom logiki uznał pierwotne wyliczenie biegłej za miarodajne chociaż sama biegła uznała za pożądane obliczenie wynagrodzenia na podstawie materiałów porównawczych nieuwzględnionych w jej opinii. Kwestia ta była tym bardziej doniosła, że ustalone sądownie za poprzedni wieloletni okres czasu wynagrodzenie zostało oparte w sprawie sygn. akt I C 1298/06 na znacznie wyższych stawkach (odpowiednio 1,5 zł i 2 zł na m ²). Ustalenia dokonane w sprawie sygn. akt I C 1298/06 nie były co prawda wiążące w niniejszej sprawie jednakże nie oznacza to, że można je było zupełnie pominąć przy ocenie opinii biegłej opiewającej na stawki wielokrotnie niższe. Rację ma przy tym skarżący, że wynagrodzenie za bezumowne korzystanie z nieruchomości winno zostać ustalone nie w oparciu o ogólne stawki rynkowe, lecz że wynagrodzenie takie powinno odpowiadać dochodowi władającego nieruchomością jaki mógłby on osiągnąć na podstawie ważnego stosunku prawnego, na przykład umowy najmu lub dzierżawy, zawartego z konkretnym posiadaczem nieruchomości w złej wierze, w tym wypadku przedsiębiorstwem przesyłowym

Mając na uwadze powyższe, ustalając wysokość wynagrodzenia należnego powodowi nie można się było oprzeć na stawkach zaproponowanych przez biegłą, gdyż stawki te nie odpowiadały istocie stosunku prawnego łączącego strony. W sytuacji natomiast, gdy pozwany swoją postawą procesową uniemożliwił wydanie opinii uzupełniającej należało zastosować w sprawie art.322 k.p.c. tj. zasądzić odpowiednią sumę wedle oceny opartej na rozważeniu wszystkich okoliczności sprawy.

W tym kontekście należy ocenić, że żądana ostatecznie w apelacji suma wynagrodzenia za bezumowne korzystanie z nieruchomości jest odpowiednia i przystaje do okoliczności sprawy. Uwzględnia ona rozmiar nieruchomości wyłączonych z użytku powoda oraz dotychczas stosowane w stosunkach między stronami stawki za użytkowanie tych konkretnych nieruchomości.

Z tych też względów, gdy zarzuty apelacji dotyczące istoty sprawy okazały się zasadne na podstawie art.386 § 1 k.p.c. orzeczono jak w pkt 1 sentencji.

Wydane przez Sąd Rejonowy rozstrzygnięcie o kosztach postępowania podlegało zmianie jedynie na tej podstawie, że zwiększyła się wielkości uwzględnionej części żądania pozwu. Stosownych rozliczeń dokonano tu na zasadzie art.100 k.p.c. proporcjonalnie do wyniku sprawy. Z wyliczeń tych wynika, że każda ze stron poniosła zasadnie dotychczas uiszczone koszty postępowania, natomiast do uregulowania pozostała część wynagrodzenia biegłej pokryta tymczasowo przez Skarb Państwa. Stosując zatem wskazaną zasadę z art.100 k.p.c. na podstawie przepisu art. 113 ust. 1 ustawy o kosztach sądowych w sprawach cywilnych w zw. z art. 100 zd. 1 k.p.c., Sąd nakazał pobrać od powoda i pozwanego na rzecz Skarbu Państwa – Sądu Rejonowego w Gliwicach odpowiednie kwoty.

Brak było przesłanek do zastosowania art.103 k.p.c. Odmowa złożenia przez pozwanego materiału porównawczego nie wywołała bowiem żadnych dodatkowych kosztów.

W tej części apelacji podlegała oddaleniu na zasadzie art.385 k.p.c..

O kosztach postępowania odwoławczego rozstrzygnięto stosownie do jego wyniku na zasadzie art.98 § 1 i art.108 § 1 k.p.c.. Na koszty te złożyły się: opłata od apelacji oraz wynagrodzenie pełnomocnika powoda ustalone w minimalnej stawce.

SSR M. Majewska-Lewandowska SSO H. Brzyżkiewicz SSO T. Pawlik (spr.)