Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 8 stycznia 2016 r.

Sąd Apelacyjny w Szczecinie - Wydział III Pracy i Ubezpieczeń Społecznych

w składzie:

po rozpoznaniu w dniu 8 stycznia 2016 r. w Szczecinie

sprawy B. I.

przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych Oddział w S.

o ustalenie obowiązku ubezpieczenia społecznego

na skutek apelacji ubezpieczonej

od wyroku Sądu Okręgowego w Szczecinie VI Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych

z dnia 25 września 2014 r. sygn. akt VI U 1961/13

uchyla zaskarżony wyrok, znosi postępowanie w sprawie i przekazuje sprawę Sądowi Okręgowemu w Szczecinie VI Wydziałowi Pracy i Ubezpieczeń Społecznych do ponownego rozpoznania, pozostawiając temu sądowi rozstrzygniecie o kosztach procesu.

SSA Barbara Białecka SSA Anna Polak SSA Zofia Rybicka - Szkibiel

Sygn. akt. III AUa 314/15

UZASADNIENIE

Decyzją z dnia 6 sierpnia 2013 roku Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w S., po rozpatrzeniu wniosku B. I. o umorzenie należności na podstawie przepisów ustawy z dnia 9 listopada 2012 roku o umorzeniu należności powstałych z tytułu nieopłaconych składek przez osoby prowadzące pozarolniczą działalność (Dz.U. z 2012 r. poz. 1551) umorzył postepowanie w zakresie umorzenia nieopłaconych należności za okres od stycznia 1999r. do 28 lutego 2009 r. na ubezpieczenia emerytalne, rentowe i wypadkowe.

Odwołanie od powyższej decyzji złożyła ubezpieczona. Zarzuciła organowi rentowemu niewyjaśnienie faktu, czy podlega ona przepisom ustawy z dnia 9 listopada 2012 r. o umorzeniu należności.

W odpowiedzi na odwołanie Zakład Ubezpieczeń Społecznych wniósł o jego oddalenie oraz zasądzenie kosztów zastępstwa procesowego. W uzasadnieniu organ rentowy podniósł, iż ubezpieczona podlegała jedynie ubezpieczeniu zdrowotnemu, zaś zaległe składki należne za pracowników nie podlegają umorzeniu w trybie przepisów ustawy z dnia 9 listopada 2012 roku o umorzeniu należności powstałych z tytułu nieopłaconych składek przez osoby prowadzące pozarolniczą działalność gospodarczą.

Wyrokiem z dnia 25 września 2014 r. Sąd Okręgowy w Szczecinie VI Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych oddalił odwołanie B. I. (pkt I) i zasądził od niej na rzecz organu rentowego kwotę 60 zł tytułem zwrotu kosztów procesu (pkt II).

Sąd I instancji ustalił, że B. I. od dnia 1 kwietnia 1998 r. prowadzi działalność gospodarczą. W okresie od grudnia 2007 r. do lutego 2009 r. z uwagi na zbieg tytułów ubezpieczeń wnioskodawczyni jako przedsiębiorca podlegała jedynie ubezpieczeniu zdrowotnemu. W dniu 29 maja 2013 r. ubezpieczona złożyła w organie rentowym wniosek o umorzenie nieopłaconych należności za cały okres objęty ustawą na ubezpieczenia emerytalne, rentowe i wypadkowe do opłacania których była zobowiązana. Jednocześnie ubezpieczona wskazała, iż nadal prowadzi działalność gospodarczą.

Sąd Okręgowy ustalił, że zaległości B. I. z tytułu składek na ubezpieczenia społeczne i Fundusz Pracy za okres od kwietnia do maja 2000 r. uległy przedawnieniu.

Ubezpieczona posiada zadłużenie z tytułu składek na ubezpieczenie zdrowotne, na Fundusz Pracy, Fundusz Gwarantowanych Świadczeń Pracowniczych oraz na ubezpieczenia społeczne pracowników za okres od grudnia 2007 r. do lutego 2009 r.

Ubezpieczona nie posiada zaległości składkowych podlegających umorzeniu na podstawie ustawy z dnia 9 listopada 2012 r. o umorzeniu należności powstałych z tytułu nieopłaconych składek przez osoby prowadzące pozarolniczą działalność.

Sąd Okręgowy w oparciu o art. 1 ust. 1 i 6 ustawy z dnia 9 listopada 2012 r. o umorzeniu należności powstałych z tytułu nieopłaconych składek przez osoby prowadzące pozarolniczą działalność (Dz. U. z 2012 r. poz. 1551) oraz art. 8 ust. 6 ustawy z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (Dz. U. z 2009 r. nr 205, poz. 1585, ze zm.) uznał, że odwołanie ubezpieczonej nie zasługiwało na uwzględnienie.

Sąd I instancji podkreślił, że przedmiot sporu w niniejszej sprawie sprowadzał się do rozstrzygnięcia, czy organ rentowy zasadnie podjął decyzję o umorzeniu postępowania w przedmiocie umorzenia nieopłaconych należności za okres od stycznia 1999 roku do lutego 2009 roku na ubezpieczenia emerytalne, rentowe i wypadkowe. Ubezpieczona kwestionowała rozstrzygnięcie organu rentowego wskazując, iż nie wie, czy posiada składki podlegające umorzeniu.

W pierwszej kolejności Sąd Okręgowy wskazał, że płatnik składek jako osoba prowadząca działalność gospodarczą i podlegająca ubezpieczeniom społecznym z innego tytułu nie podlegała obowiązkowym ubezpieczeniom emerytalnym i rentowym w okresie jakiego dotyczą zaległości z tytułu składek. Na podstawie art. 9 ust. 5 ustawy z dnia 13 października 1998 roku o systemie ubezpieczeń społecznych B. I. mogła się zgłosić do tych ubezpieczeń dobrowolnie. Zgodnie z art. 66 ust. 1 pkt 1 lit. c, art. 66 ust. 1 pkt 16 w związku z art. 82 ust. 1 ustawy z dnia 27 sierpnia 2004 roku o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych, ubezpieczona była zobowiązana do opłacania składki na ubezpieczenie zdrowotne z tytułu prowadzenia działalności gospodarczej.

Dalej Sąd I instancji podkreślił, że skoro ubezpieczona w okresie występowania zadłużenia z tytułu składek nie podlegała obowiązkowym ubezpieczeniom społecznym z racji prowadzonej działalności gospodarczej i z tego tytułu nie opłacała składek na ubezpieczenie społeczne, nie powstały po jej stronie żadne zaległości z tytułu składek na ubezpieczenie emerytalne, rentowe i wypadkowe w ramach prowadzonej pozarolniczej działalności gospodarczej, w tym dotyczące spornego okresu objętego zaskarżoną decyzją. Umorzeniu bowiem podlegają nieopłacone składki na ubezpieczenia społeczne, tj. emerytalne, rentowe i wypadkowe, ale tylko za osoby podlegające obowiązkowo tym ubezpieczeniom z racji prowadzonej pozarolniczej działalności. Sąd I instancji zaznaczył, że ustawą nie mogło być objęte zadłużenie wnioskodawczyni z tytułu składek na ubezpieczenie społeczne pracowników, na Fundusz Pracy, Fundusz Gwarantowanych Świadczeń Pracowniczych, ani na ubezpieczenie zdrowotne.

Sąd Okręgowy zważył więc, że brak było podstaw do zastosowania w stosunku do ubezpieczonej przepisów cytowanej powyżej ustawy tzw. ustawy abolicyjnej. Ubezpieczona jako osoba nie podlegająca obowiązkowo ubezpieczeniom emerytalnemu i rentowym oraz wypadkowemu z tytułu prowadzenia pozarolniczej działalności nie należy bowiem do kręgu podmiotów objętych regulacją ustawy abolicyjnej. Z uwagi na to oraz na brak zaległości objętych ustawą z dnia z dnia 9 listopada 2012 roku o umorzeniu należności powstałych z tytułu nieopłaconych składek Sąd I instancji uznał, że w przypadku ubezpieczonej nie było możliwości uwzględnienia wniosku o umorzenie w trybie przepisów cytowanej ustawy.

Apelację od powyższego wyroku wywiodła ubezpieczona, zaskarżając rozstrzygnięcie w całości. Orzeczeniu zarzuciła:

1.  naruszenie przepisów postępowania mające wpływ na wynik sprawy, tzn.

a.  nieważność postępowania na podstawie art. 379 pkt 5 k.p.c. z powodu pozbawienia jej możliwości obrony swoich praw poprzez niedoręczenie jej jakichkolwiek pism w toku toczącego się postępowania sądowego,

b.  art. 131 § 1 k.p.c. w zw. z art. 133 § 1 i § 2a w zw. z art. 139 § 1 k.p.c. poprzez brak skutecznego doręczenia pism w sprawie pomimo wskazania przeze nią prawidłowego adresu do korespondencji,

2.  naruszenie przepisów prawa materialnego tzn.:

a.  art. 1 ust. 8 w zw. z art. 1 ust. 10 ustawy z dnia 9 listopada 2012 r. o umorzeniu należności powstałych z tytułu nieopłaconych składek przez osoby prowadzące pozarolniczą działalność poprzez ich niewłaściwe zastosowanie w niniejszej sprawie skutkujące nieuchyleniem decyzji wydanej przez organ rentowy.

Wskazując na powyższe zarzuty apelująca wniosła o uchylenie zaskarżonego wyroku w całości, zniesienie postępowania przed Sądem I instancji w zakresie dotkniętym nieważnością poczynając od momentu niedoręczenia pierwszego pisma i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania sądowi pierwszej instancji pozostawiając temu sądowi rozstrzygnięcie o kosztach postępowania apelacyjnego. Ewentualnie, na wypadek nieuwzględnienia zarzutu nieważności, skarżąca wniosła o zmianę zaskarżonego wyroku w całości i uchylenie zaskarżonej decyzji ZUS oraz zasądzenie od organu rentowego na rzecz ubezpieczonej zwrotu kosztów postępowania sądowego według norm przepisanych za obie instancjie.

W uzasadnieniu apelacji ubezpieczona podniosła, że postępowanie przeprowadzone przed sądem pierwszej instancji jest nieważne z uwagi na pozbawienie jej możliwości obrony swoich praw, poprzez niedoręczenie korespondencji z sądu. Apelująca zaznaczyła, że prowadzi działalność gospodarczą pod adresem, pod którym stale zamieszkuje. Nadto nie jest to pierwszy raz gdy korespondencja adresowana do ubezpieczonej lub jej męża nie dociera do nich, gdy tymczasem otrzymują korespondencję adresowaną do sąsiadów. Dodatkowo mąż apelującej zgłaszał już reklamację do firmy (...), realizującej doręczenia przesyłek sądowych, przy okazji innego postępowania sądowego. Ubezpieczona wyraźnie zaznaczyła, że nie otrzymała żadnych przesyłek sądowych, ani awiza.

Apelująca podniosła ponadto, że nie zgadza się także z merytorycznym rozstrzygnięciem w sprawie. Wskazała, że ustawa z dnia 9 listopada 2012 r. o umorzeniu należności powstałych z tytułu nieopłaconych składek przez osoby prowadzące pozarolniczą działalność operuje dokładnymi określeniami dotyczącymi zakresu spraw w niej uregulowanych i nie ma w niej miejsca na dowolną interpretację przez pozwanego. Skarżąca podkreśliła, że decyzja wydana przez organ rentowy jest niezrozumiała z uwagi na zastosowanie w niej określeń nieznajdujących się w przepisach, w związku z czym zasadne, jej zdaniem jest uchylenie spornej decyzji, co umożliwi wydanie nowej, z prawidłowym jej uzasadnieniem.

Sąd Apelacyjny zważył co następuje:

Zdaniem Sądu Apelacyjnego, postępowanie przed Sądem pierwszej instancji dotknięte jest nieważnością, którą należało wziąć pod uwagę z urzędu, niezależnie od zarzutów podniesionych w apelacji. Z tych też względów ocena ich zasadności stała się bezprzedmiotowa.

Zgodnie z art. 477 ¹¹ § 1 k.p.c. stronami postępowania z zakresu ubezpieczeń społecznych są ubezpieczony, osoba odwołująca się od orzeczenia wojewódzkiego zespołu do spraw orzekania o niepełnosprawności, inna osoba, której praw i obowiązków dotyczy zaskarżona decyzja, organ rentowy, wojewódzki zespół do spraw orzekania o niepełnosprawności i zainteresowany.

Stosownie do treści art. 379 k.p.c., nieważność postępowania zachodzi między innymi wtedy, gdy strona została pozbawiona możliwości obrony swoich praw. Ma to miejsce między innymi wtedy, gdy wskutek naruszenia przez sąd obowiązujących przepisów prawa, strona nie brała udziału w sprawie (por. wyrok Sądu Apelacyjnego w Warszawie z dnia 06 czerwca 2002 r., I ACa 1372/01, OSA 2004/1/2). Pozbawienie strony możności obrony swych praw w procesie oznacza sytuację, w której sąd nie powinien w ogóle przystępować do merytorycznego rozstrzygnięcia sprawy, inaczej bowiem naraża się na konsekwencje określone w art. 386 § 2 k.p.c. Skoro Sąd Okręgowy nie dokonał skutecznego doręczenia ubezpieczonej zawiadomienia o posiedzeniu wyznaczonym na dzień 11 września 2014 r., to pozbawił ją - jako stronę postępowania możliwości obrony swych praw co powoduje, że postępowanie przed tym Sądem dotknięte zostało nieważnością (art. 379 pkt 5 k.p.c.), którą to okoliczność Sąd Apelacyjny obowiązany jest uwzględnić z urzędu. Uwadze Sądu Apelacyjnego nie uszło, że Sąd I instancji przywrócił ubezpieczonej termin do wniesienia apelacji, co nie pozostawiło wątpliwości, że B. I. należycie wykazała, że nie odebrała zawiadomienia bez swojej winy.

Przy ponownym rozpoznaniu sprawy, Sąd Okręgowy dokona prawidłowych doręczeń stronom i przeprowadzi ponownie całe postępowanie przy ich udziale.

Mając na uwadze dostrzeżone uchybienia Sąd Apelacyjny na podstawie art. 386 § 4 k.p.c. uchylił zaskarżony wyrok i sprawę przekazał do ponownego rozpoznania Sądowi pierwszej instancji, pozostawiając temu Sądowi rozstrzygnięcie o kosztach instancji odwoławczej na podstawie art. 108 § 2 k.p.c.

SSA Barbara Białecka SSA Anna Polak SSA Zofia Rybicka - Szkibiel