Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 12 kwietnia 2013 r.

Sąd Apelacyjny w Warszawie VI Wydział Cywilny

w składzie:

Przewodniczący - Sędzia SA Agata Zając (spr.)

Sędzia SA Irena Piotrowska

Sędzia SO (del.) Jacek Tyszka

Protokolant sekr. sąd. Beata Pelikańska

po rozpoznaniu w dniu 12 kwietnia 2013 r. w Warszawie na rozprawie

sprawy z powództwa Banku Spółdzielczego w L. z siedzibą w L.

przeciwko M. W.

o zapłatę

na skutek apelacji pozwanej

od wyroku Sądu Okręgowego w Warszawie

z dnia 19 marca 2012 r. sygn. akt IV C 1416/11

I.  zmienia zaskarżony wyrok w punktach drugim, trzecim i czwartym w ten sposób, że nadaje mu następującą treść:

„ 2. zasądza od M. W. na rzecz Banku Spółdzielczego w L. z siedzibą w L. kwotę 149 298,96 zł (sto czterdzieści dziewięć tysięcy dwieście dziewięćdziesiąt osiem złotych dziewięćdziesiąt sześć groszy), z zastrzeżeniem ograniczenia odpowiedzialności pozwanej M. W. do nieruchomości stanowiącej działkę ewidencyjną nr (...) położonej w Z. gmina R., dla której Sąd Rejonowy w Wołominie prowadzi księgę wieczystą o numerze (...) oraz nieruchomości stanowiącej działkę ewidencyjną nr (...) położonej w Z. gmina R., dla której Sąd Rejonowy w Wołominie prowadzi księgę wieczystą o numerze (...);

3. w pozostałym zakresie powództwo oddala;

4. zasądza od M. W. na rzecz powoda kwotę 4 637,60 zł (cztery tysiące sześćset trzydzieści siedem złotych sześćdziesiąt groszy) tytułem zwrotu kosztów procesu.”;

II. w pozostałym zakresie oddala apelację;

III. zasądza od M. W. na rzecz Banku Spółdzielczego w L. z siedzibą w L. kwotę 2 160 zł (dwa tysiące sto sześćdziesiąt złotych) tytułem zwrotu kosztów postępowania apelacyjnego.

Sygn. akt VI ACa 1345/12

UZASADNIENIE

Pozwem z dnia 22 lutego 2010 r. Bank Spółdzielczy w L. wniósł o zasądzenie nakazem zapłaty od pozwanej M. W. kwoty 175 680,13 zł z odsetkami umownymi o charakterze zmiennym, aktualnie wynoszącym 20% w stosunku rocznym poczynając od 11 lutego 2010 r., z ograniczeniem odpowiedzialności pozwanej do nieruchomości obciążonych hipotekami umownymi zwykłymi do wysokości po 120 000 zł położonych w Z. gm. R., dla których prowadzone są w Sądzie Rejonowym w Wołominie księgi wieczyste KW nr (...).

Sąd Okręgowy wydał w dniu 17 marca 2010 r. nakaz zapłaty, doręczony pozwanej na wskazany przez powoda adres w trybie art. 139 k.p.c.

Pozwana wniosła zarzuty od nakazu zapłaty podnosząc zarzut przedawnienia ze wskazaniem, że wierzytelność zabezpieczona hipotekami stała się wymagalna 24 października 2006 r. oraz kwestionując możliwość dochodzenia przez powoda odsetek umownych.

Wyrokiem z 19 marca 2012 r. Sąd Okręgowy uchylił nakaz zapłaty, zasądził od pozwanej na rzecz powoda kwotę 175 680,13 zł z umownymi odsetkami w wysokości 20% w stosunku rocznym od 11 lutego 2010 r. do dnia zapłaty oraz 2 197 zł kosztów sądowych, 3 600 zł kosztów zastępstwa procesowego i 17 zł opłaty skarbowej od pełnomocnictwa.

Sąd Okręgowy dokonał następujących ustaleń faktycznych:

W dniu 31 października 2002 r. (...) sp. z o.o. z siedzibą w M. zawarła z Bankiem Spółdzielczym w L. umowę kredytu konsorcjalnego na kwotę 400 000 zł, oprocentowanego według stopy zmiennej - dla kredytu 19,8% w dniu zawarcia umowy, a dla kredytów przeterminowanych – 44% na dzień zawarcia umowy, spłata ostatniej raty kredytu miała nastąpić w dniu 24 października 2006 r.

W dniu 31 października 2002 r. pozwana M. W. złożyła oświadczenie o dobrowolnym poddaniu się egzekucji w trybie określonym w k.p.c. z nieruchomości położonej we wsi Z. gmina R. o numerze KW (...) w zakresie wymagalnych należności kredytowych (kapitał, odsetki, koszty) wynikających z umowy o kredyt konsorcjalny i wyraziła zgodę na wystawienie przeciwko niej tytułu egzekucyjnego najpóźniej do dnia 24 października 2009 r. do kwoty 1 000 000 zł.

Aktem notarialnym z 4 listopada 2002 r. M. W. w celu zabezpieczenia spłaty kredytu ustanowiła hipoteki umowne zwykłe po 120 000 zł z oprocentowaniem według stopy zmiennej wynoszącym na dzień udzielenia kredytu 19,8% na rzecz Banku Spółdzielczego w L..

Umowa kredytu była aneksowana, w aneksach zmieniano terminy spłat oraz ustanawiano dodatkowe zabezpieczenia na rzecz Banku, aneksem nr (...) z 10 stycznia 2008 r. strony umowy kredytowej ustaliły nowe kwoty i terminy spłaty kredytu, zgodnie z którymi ostatnia rata miała być uiszczona do 10 marca 2011 r., żadnego z aneksów nie podpisała pozwana.

Dłużnik (...) sp. z o.o. dokonała częściowej spłaty kredytu, a następnie zaprzestała spłacania rat.

W dniu 10 lutego 2010 r. powodowy Bank sporządził wyciąg z ksiąg banku stwierdzający niespłaconą kwotę kredytu 149 298,96 zł i zaległe odsetki umowne na dzień 10 lutego 2010 r. - 26 381,17 zł. Pozwana jako osoba fizyczna dokonywała spłat przedmiotowego kredytu w 2007 i 2009 r.

W dniu 24 września 2007 r. pozwana wymeldowała się z lokalu pod adresem wskazanym powodowemu Bankowi jako jej adres zamieszkania z uwagi na sprzedaż lokalu, o której to sprzedaży Bank został powiadomiony, nie informując o nowym adresie zamieszkania.

W tak ustalonym stanie faktycznym Sąd Okręgowy uznał, że nakaz zapłaty wydany w niniejszej sprawie podlega uchyleniu na podstawie 492 ^{( 1) ( )} § 1 k.p.c.

Sąd Okręgowy przywołał treść art. 65 ukwh i wskazał, że wierzytelność powoda została zabezpieczona hipotekami zwykłymi umownymi na kwoty po 120 000 zł, obejmującymi odsetki zmienne, które na dzień wpisu w księdze wieczystej wyniosły 19,8%.

Sąd Okręgowy uznał, że zmiana umowy kredytu dokonana aneksem nr (...) nie była odnowieniem w rozumieniu art. 506 k.c., zaś dla biegu terminu przedawnienia roszczenia istotny jest termin spełnienia świadczenia określony ostateczną treścią łączącej powoda z dłużnikiem osobistym umowy. Nie znajdując podstaw do uwzględnienia podniesionego przez pozwaną zarzutu przedawnienia Sąd Okręgowy wskazał ponadto, że pozwana dokonując wpłat w 2007 r. i 2009 r. na poczet wynikającego z umowy zadłużenia za dłużnika osobistego uznała dług ze skutkiem przerwy biegu przedawnienia. Sąd Okręgowy przywołał też treść art. 77 ukwh wskazując, iż nawet w wypadku przedawnienia wierzytelności wynikającej z umowy powód mógłby skutecznie dochodzić od pozwanej zapłaty żądanej kwoty. Sąd Okręgowy uznał, że powodowi należą się odsetki umowne zmienne co zostało wyraźnie wskazane w treści hipoteki.

O kosztach postępowania Sąd Okręgowy orzekł na podstawie art. 98 k.p.c.

Apelację od wyroku Sądu Okręgowego wniosła pozwana, zaskarżając wyrok w całości i podnosząc zarzuty:

- naruszenia art. 233 § 1 k.p.c. i błąd w ustaleniach faktycznych przez przyjęcie, że pozwana dokonując wpłaty w 2007 r. dokonała spłaty zabezpieczonego kredytu działając w imieniu własnym, podczas gdy wpłata dotyczyła innego kredytu, a wpłaty dokonane w 2009 r. były dokonane za spółkę (...);

- naruszenia art. 123 pkt 2 k.c. przez przyjęcie, że miało miejsce uznanie długu;

- naruszenia art. 319 k.p.c. poprzez brak zamieszczenia w wyroku wzmianki o ograniczeniu odpowiedzialności pozwanej do przedmiotu hipotek i nie wskazanie, że hipoteki obciążające nieruchomości zabezpieczają wierzytelność powoda proporcjonalnie;

- naruszenie art. 69 ukwh w brzmieniu sprzeda 20 lutego 2011 r. przez uznanie, że ustanowione hipoteki zwykłe zabezpieczają odsetki umowne;

- naruszenie art. 506 k.c. poprzez uznanie, że pozwana odpowiada za dług po zmianie umowy kredytowej aneksami nr (...) z dnia 10 stycznia 2008 r. bez jej zgody;

- nie przeprowadzenia postępowania dowodowego w stopniu umożliwiającym prawidłowe osądzenie sprawy.

Wskazując na powyższe pozwana wniosła o zmianę zaskarżonego wyroku poprzez oddalenie powództwa w całości i zasądzenie od powoda kosztów sądowych.

Powód wniósł o oddalenie apelacji z zasądzeniem kosztów.

Sąd Apelacyjny zważył co następuje:

Apelacja częściowo zasługuje na uwzględnienie.

Skarżąca nie kwestionuje prawidłowości dokonanych przez Sąd Okręgowy ustaleń faktycznych istotnych dla rozstrzygnięcia sprawy, tj. faktu ustanowienia przez pozwaną hipotek zwykłych zabezpieczających wierzytelność powoda wynikającą z udzielonego (...) sp. z o.o. kredytu na nieruchomościach dla których prowadzone są księgi wieczyste KW (...) i KW (...) do kwot po 120 000 zł każda oraz wysokości zadłużenia z tej umowy wskazanego w wystawionym przez powoda wyciągu z ksiąg banku, jak też treści aneksów zmieniających umowę kredytową i Sąd Apelacyjny ustalenia te w pełni przyjmuje za własne.

Podniesione w apelacji zarzuty pozwanej dotyczące ustaleń w zakresie spłat kredytu dokonywanych przez pozwaną w 2009 r. Sąd Apelacyjny uznaje za bezzasadne z uwagi na fakt, iż okoliczności te nie mają żadnego wpływu na treść wyroku, gdyż kwestia przerwy biegu przedawnienia jest nieistotna z uwagi na bezzasadność podniesionego przez pozwaną zarzutu przedawnienia roszczenia, wynikającą z treści art. 77 ukwh.

Bezsporny jest przede wszystkim fakt obciążenia hipoteką zwykłą nieruchomości stanowiących własność pozwanej i treść wpisu hipotek, jako hipotek zwykłych w kwotach po 120 000 zł w celu zabezpieczenia spłaty kredytu udzielonego na mocy umowy konsorcjalnej z dnia 31 października 2002 r. z odsetkami zmiennymi wynoszącymi w dacie wpisu hipoteki 19,8%.

Nie budzi też wątpliwości zakres roszczeń dochodzonych przez powoda, który wskazał, że na objętą pozwem kwotę składają się: 149 298,96 zł należności głównej z umowy kredytu oraz odsetki umowne naliczone na dzień 10 lutego 2010 r. w kwocie 26 381,17 zł. Z treści umowy konsorcjalnej z dnia 31 października 2002 r. wynika zaś, że kredyt jest oprocentowany według zmiennej stopy procentowej i dotyczy to zarówno odsetek kapitałowych, jak i odsetek od zadłużenia przeterminowanego.

Za bezzasadne należy uznać zarzuty pozwanej podnoszącej, iż na skutek zawarcia przez powoda z kredytobiorcą aneksów do umowy, w szczególności aneksu nr (...), bez zgody pozwanej, doszło do odnowienia w wyniku którego, zgodnie z art. 507 k.c., wygasło udzielone przez pozwaną hipoteczne zabezpieczenia spłaty wierzytelności.

Istotą umowy odnowienia zgodnie z art. 506 § 1 k.c. jest powstanie nowego zobowiązania obligującego dłużnika do spełnienia w przyszłości innego świadczenia lub tego samego świadczenia lecz z innej podstawy prawnej, z jednoczesnym wygaśnięciem dotychczasowego stosunku obligacyjnego. O tym, czy zawarte przez strony umowy kredytowej porozumienie w postaci aneksu do umowy stanowi odnowienie decyduje przede wszystkim wyraźnie ujawniona wola stron – strony umowy muszą wyrazić wolę umorzenia dotychczasowego zobowiązania, a zamiaru odnowienia nie można domniemywać.

Wskazuje na to zawarta w art. 506 § 2 k.c. reguła interpretacyjna wskazująca, że przy braku wyraźnie ujawnionej woli stron, w razie wątpliwości poczytuje się, że zmiana treści dotychczasowego zobowiązania nie stanowi odnowienia. Powyższa reguła wyraża zasadę utrzymania dotychczasowego stosunku zobowiązaniowego. W doktrynie i orzecznictwie utrwalony jest pogląd, że jedynie w sytuacji gdy zmiana umowy dotyczy jej postanowień istotnych, z samego faktu dokonania tak daleko idącej zmiany wynika zamiar odnowienia.

Z treści aneksów do umowy kredytowej zawieranych przez powoda z dłużnikiem nie wynika wyraźnie ujawniona przez strony wola umorzenia dotychczasowego zobowiązania dłużnika i zawarcia nowego stosunku obligacyjnego, a zakres zmian nie dotyczy postanowień przedmiotowo istotnych umowy kredytowej. Aneksy zmieniały bowiem jedynie termin spłaty rat kredytu, sposób zabezpieczenia, zasady oprocentowania i naliczania odsetek kapitałowych.

Ponadto określenie porozumienia jako aneksu do umowy kredytowej, z powołaniem numeru tej umowy i odwołaniami do jej postanowień jako wiążących (np. treść § 3 aneksu nr (...) z dnia 10 lipca 2008 r. k. 17 akt, w którym zawarto stwierdzenie, że „(…) Bank ma prawo ustalić ponownie stan zadłużenia, wyłącznie w oparciu o umowę kredytową z dnia 31.10.2002 r.”) jednoznacznie w ocenie Sądu Apelacyjnego wyraża wolę stron zmierzającą do utrzymania istniejącego stosunku obligacyjnego ze zmianami wynikającymi z treści aneksów.

Wobec powyższego nie ma podstaw do uznania, że doszło do wygaśnięcia udzielonego przez pozwaną zabezpieczenia spłaty kredytu w postaci ustanowionych na rzecz Banku hipotek w trybie art. 507 k.c.

Kwestią mającą jednak istotne znaczenie dla rozstrzygnięcia zasadności roszczeń powoda w stosunku do pozwanej jest fakt, że ujawniona w księdze wieczystej została hipoteka zwykła i że pozwana, nie będąc dłużnikiem osobistym powoda, ponosi odpowiedzialność tylko jako dłużnik rzeczowy, a zatem odpowiedzialność ta ograniczona jest do zakresu zabezpieczenia hipotecznego i do przedmiotu tego zabezpieczenia.

Za zasadny Sąd Apelacyjny uznał podniesiony przez skarżącą zarzut naruszenia art. 69 ukwh w brzmieniu obowiązującym do dnia 20 lutego 2011 r.

W orzecznictwie Sądu Najwyższego za utrwalony należy uznać pogląd, że hipoteka zwykła ustanowiona dla zabezpieczenia wierzytelności kredytowej banku obejmuje odsetki ustawowe za opóźnienie w zakresie wskazanym w art. 1025 §3 k.p.c., nie zabezpiecza natomiast odsetek za opóźnienie ustalonych w umowie wedle zmiennej stopy procentowej, nawet gdyby zostały objęte treścią wpisu do księgi wieczystej, zaś odsetki kapitałowe zabezpiecza tylko wtedy, gdy zostały ujawnione we wpisie (m.in. uchwała Sądu Najwyższego z dnia 20 maja 2005 r. III CZP 24/05, OSNC 2006/4/60, wyrok Sądu Najwyższego z dnia 2 grudnia 2009 r. I CSK 161/09 Lex nr 599739).

Ustanowione na nieruchomościach pozwanej hipoteki zwykłe zabezpieczają zatem niewątpliwie kwotę należności głównej, nie są zaś objęte zabezpieczeniem ujawnione we wpisie odsetki umowne według zmiennej procentowej, gdyż takie odsetki mogłyby być objęte jedynie hipoteką kaucyjną.

Odnosząc się do podniesionego przez pozwaną zarzutu przedawnienia należy wskazać, iż zgodnie z art. 77 ukwh w brzmieniu obowiązującym do dnia 20 lutego 2011 r. przedawnienie wierzytelności zabezpieczonej hipoteką nie narusza uprawnienia wierzyciela hipotecznego do uzyskania zaspokojenia z wierzytelności obciążonej, nie dotyczy to jednak roszczenia o odsetki. Zatem przedawnienie wierzytelności zabezpieczonej hipoteką pociąga za sobą skutki jedynie w sferze obligacyjnej – zarzutem przedawnienia może bronić się skutecznie jedynie dłużnik osobisty nie będący dłużnikiem rzeczowym. Pozwana niewątpliwie jest wyłącznie dłużnikiem rzeczowym, zaś zabezpieczenie hipoteczne daje wierzycielowi możliwość uzyskania zaspokojenia z przedmiotu zabezpieczenia bez ryzyka przedawnienia wierzytelności.

Zarzut przedawnienia mógłby więc odnieść skutek tylko co do odsetek, jednak w ocenie Sądu Apelacyjnego w zakresie odsetek liczonych według zmiennej stopy procentowej ustanowienie hipoteki zwykłej nie było skuteczne.

Sąd Apelacyjny uznał zatem za zasadne roszczenie powoda tylko w zakresie należności głównej.

Zmieniając zaskarżony wyrok Sąd Apelacyjny skorygował też uchybienie Sądu Okręgowego co do określenia zakresu odpowiedzialności pozwanej jako dłużnika rzeczowego – pozwana ponosi bowiem odpowiedzialność w zakresie wskazanym w wyroku nie tyle – jak stwierdził Sąd Okręgowy – do wartości nieruchomości obciążonej, a ponosi odpowiedzialność jedynie z przedmiotu zabezpieczenia, a więc egzekucja może być skierowana wyłącznie do obciążonej hipoteką nieruchomości, co powinno znaleźć wyraz w wyroku (wyrok Sądu Najwyższego z dnia 6 marca 1997 r. I CKU 78/96, Prok. i Pr. – wkł. 1997, nr 6, poz. 38).

Mając powyższe na względzie Sąd Apelacyjny na podstawie art. 386 § 1 k.p.c. częściowo uwzględnił apelację pozwanej zmieniając zaskarżony wyrok, zaś w pozostałym zakresie apelację tę, jako bezzasadną, oddalił na podstawie art. 385 k.p.c.

O kosztach postępowania za obie instancje orzeczono na podstawie art. 100 zd. 1 k.p.c.