Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 20 czerwca 2013r.

Sąd Okręgowy we Wrocławiu II Wydział Cywilny Odwoławczy w składzie następującym:

Przewodniczący - Sędzia SO Jolanta Bojko

Sędziowie: Sędzia SO Wojciech Wójcik(spr.)

Del. Sędzia SR Paweł Wiśniewski

Protokolant: Izabela Grecka- Janik

po rozpoznaniu w dniu 6 czerwca 2013r. we Wrocławiu

na rozprawie

sprawy z powództwa (...)z siedzibą w W.

przeciwko L. K.

o uzgodnienie treści księgi wieczystej

na skutek apelacji powoda

od wyroku Sądu Rejonowego dla Wrocławia-Krzyków we Wrocławiu

z dnia 22 stycznia 2013r.

sygn. akt I C 668/11

uchyla zaskarżony wyrok i sprawę przekazuje do ponownego rozpoznania Sądowi Rejonowemu dla Wrocławia-Krzyków we Wrocławiu.

Sygn. akt II Ca 462/13

UZASADNIENIE

Zaskarżonym wyrokiem Sąd Rejonowy dla Wrocławia – Krzyków we Wrocławiu w sprawie z powództwa (...) (...) z siedzibą w W.przeciwko L. K.o uzgodnienie treści księgi wieczystej z rzeczywistym stanem prawnym w punkcie I oddalił powództwo, zaś w punkcie II zasądził od strony powodowej na rzecz pozwanego kwotę 3.617 zł tytułem kosztów procesu.

Orzeczenie zapadło w oparciu o następujący stan faktyczny:

W dniu 01.01.1982 r. nastąpiło wydzielenie ze Spółdzielni Kółek Rolniczych (...)działalności produkcji rolnej poprzez utworzenie (...)w W.. Strona powodowa (...)w W.posiada działkę gruntu numer (...)obręb (...)– (...)położoną w miejscowości (...)o powierzchni 1.888 m2 zabudowaną budynkiem gospodarczym od 08.01.1982 r. – data rejestracji w Sądzie rejestrowym. Strona powodowa prowadzi na przedmiotowej działce działalność statutową. W wykazie gruntów rolnych przekazywanych przez Spółdzielnię (...)w Ż.z/s w W.dla (...) Kółek Rolniczych w W.sporządzonym na dzień 31.12.1981 r. w oparciu o wyciągi z aktów notarialnych przekazywana działka gruntu numer (...)uwidoczniona jest pod dwoma pozycjami: liczba porządkowa 6 numer aktu notarialnego (...)(numer aktu notarialnego wpisano omyłkowo, powinno być (...)) o powierzchni w hektarach 0,105, księga wieczysta KW (...)oraz liczba porządkowa 7 numer aktu notarialnego (...)o powierzchni w hektarach 0,105 księga wieczysta KW (...).

Przedmiotowa działka została wpisana do księgi wieczystej KW (...)prowadzonej w Państwowym Biurze Notarialnym we W.. Została nabyta w l/2 części przez Spółdzielnię Kółek Rolniczych w Ż.od małżonków B.i L. B. w drodze umowy sprzedaży z dnia 27.10.1976 r. repertorium AI numer (...). Pozostałą ½ część tej działki nabył Z. P.. Pan Z. P.sprzedał swój udział Spółdzielni Kółek Rolniczych w Ż.w dniu 28.10.1976 r. repertorium nr (...).

W dniu 04.09.2009 r. przed notariuszem B. M.z Kancelarii Notarialnej we W.pomiędzy J. Z.działającym jako likwidator Spółdzielni Kółek Rolniczych w Ż.z siedzibą w W.w likwidacji a pozwanym L. K.została sporządzona umowa sprzedaży działki gruntu nr (...)o pow. 1888 m ², zabudowanej budynkiem gospodarczym, położonej w miejscowości (...)gmina Ż., dla której Sąd Rejonowy we Wrocławiu prowadzi księgę wieczystą numer (...)(rep. A nr (...)).

Postanowieniem Sądu Rejonowego dla Wrocławia - Krzyków we Wrocławiu Wydziału IV Ksiąg Wieczystych z dnia 23.07.2008 r. w sprawie z wniosku strony powodowej o wykreślenie z księgi wieczystej (...)Spółdzielni Kółek Rolniczych w Ż.i wpisanie jako właściciela (...) w W.oddalono wniosek uzasadniając to tym, iż brak jest dokumentu potwierdzającego następstwo prawne wnioskodawcy po wpisanej w przedmiotowej księdze wieczystej jako właściciel Spółdzielni Kółek Rolniczych w Ż.. Ponadto postanowieniem Sądu Rejonowego dla Wrocławia Krzyków we Wrocławiu Wydziału IV Ksiąg Wieczystych z dnia 30.08.2008 r. z wniosku strony powodowej o wpis prawa własności oddalono wniosek o ujawnienie prawa własności (...) w W.w miejsce Spółdzielni Kółek Rolniczych w Ż..

Sąd ustalił stan faktyczny na podstawie zaoferowanego przez strony materiału dowodowego.

Sąd swoje ustalenia faktyczne oparł na złożonych do akt sprawy dokumentach, gdyż nie zostały one zakwestionowane ani ich wiarygodność podważona. Ponadto złożone przez stronę powodową kserokopie dokumentów znajdują potwierdzenie w dołączonych do akt sprawy aktach księgi wieczystej (...). Z tego też względu brak było podstaw do odmówienia wiarygodności złożonym przez strony dokumentom.

Sąd przesłuchał świadków. W ocenie Sądu przeprowadzenie dowodu z zeznań zawnioskowanych świadków, nic do sprawy nie wniosło, świadkowie ci jedynie potwierdzili, że przedmiotowa D. była użytkowana przez stronę powodową.

Przy tak ustalonym stanie faktycznym Sąd Rejonowy uznał, iż powództwo nie zasługiwało na uwzględnienie.

Sąd Rejonowy wskazał, iż strona powodowa (...) (...)z siedzibą w W.niniejszym pozwem wniesionym przeciwko L. K., domagała się uzgodnienia treści księgi wieczystej rzeczywistym stanem prawnym poprzez wykreślenie w dziale II księgi wieczystej (...)prowadzonej przez Sąd Rejonowy dla Wrocławia – Krzyków, L. K.jako właściciela i wpisanie w dziale II księgi wieczystej (...) (...) (...)z siedzibą w W.jako właściciela.

Sąd Rejonowy wskazał na art. 10 ustawy o księgach wieczystych i hipotece, dokonał jego analizy i wykładni.

Następnie Sąd Rejonowy wskazał, iż z analizy materiału dowodowego zebranego w niniejszej sprawie wynika, że w dniu 01.01.1982 r. nastąpiło wydzielenie ze Spółdzielni Kółek Rolniczych (...)działalności produkcji rolnej poprzez utworzenie (...) (...)w W.. Strona powodowa (...)w W.posiada działkę gruntu numer (...)obręb (...)– (...)położoną w miejscowości (...)o powierzchni 1.888 m ² zabudowaną budynkiem gospodarczym od 08.01.1982 r. – data rejestracji w Sądzie rejestrowym. Strona powodowa prowadziła na przedmiotowej działce działalność statutową. W wykazie gruntów rolnych przekazywanych przez Spółdzielnię Kółek Rolniczych w Ż.z/s w W.dla (...)Kółek Rolniczych w W.sporządzonym na dzień 31.12.1981 r. w oparciu o wyciągi z aktów notarialnych przekazywana działka gruntu numer (...)uwidoczniona jest pod dwoma pozycjami: liczba porządkowa 6 numer aktu notarialnego (...)(numer aktu notarialnego wpisano omyłkowo, powinno być (...)) o powierzchni w hektarach 0,105, księga wieczysta KW (...)oraz liczba porządkowa 7 numer aktu notarialnego (...)o powierzchni w hektarach 0,105 księga wieczysta KW (...). Z dokumentacji tej nie wynika, że strona powodowa (...) (...)w W.stała się właścicielem przedmiotowej działki, czy też, że stała się następca prawnym Spółdzielni Kółek Rolniczych w Ż.z siedzibą w W.. Sąd Rejonowy zaznaczył, iż zgodnie z dyspozycją art. 158 k.c. umowa zobowiązująca do przeniesienia własności nieruchomości powinna być zawarta w formie aktu notarialnego. To samo dotyczy umowy przenoszącej własność, która zostaje zawarta w celu wykonania istniejącego uprzednio zobowiązania do przeniesienia własności nieruchomości; zobowiązanie powinno być w akcie wymienione. W ocenie Sadu Rejonowego, z akt sprawy nie wynika aby umowa taka została zawarta.

Sąd Rejonowy wskazał, iż między Spółdzielnią Kółek Rolniczych (...)a (...) (...)w W.nie doszło do zawarcia umowy przenoszącej na powoda własność spornej nieruchomości. Umowy takiej nie stanowi ani wykaz gruntów, ani żaden inny dokument dopuszczony jako dowód w sprawie, ponieważ nie zawiera on istotnych postanowień umowy rozporządzającej, a w szczególności nie zawiera oświadczenia (...)w Ż.o przeniesieniu własności nieruchomości na (...) (...)ani oświadczenia (...)w Ż., że zgadza się on na przejście własności, gdyby nawet, którykolwiek z dowodów można było potraktować jako umowę przenoszącą własność nieruchomości ze względu na niezachowanie formy aktu notarialnego, zastrzeżonej w przepisach pod rygorem nieważności umowy przenoszącej własność nieruchomości (por. art. 158 k.c.).

Następnie Sąd Rejonowy powołał orzeczenie Głównej Komisji Arbitrażowej z dnia 28 grudnia 1982 r. DO- (...), gdzie stwierdzono w punkcie I i II , że uchwały organów związku spółdzielczego w sprawie przeniesienia własności mienia, należącego do organizacji spółdzielczych zrzeszonych w tym związku, nie wywołują skutków prawnych w zakresie prawa cywilnego. Uchwała rady związku spółdzielczego w sprawie przekazania innej organizacji spółdzielczej nieruchomości, stanowiącej własność związku spółdzielczego, nie stanowi zdarzenia skutkującego przeniesienie własności nieruchomości, lecz warunkuje jedynie dokonanie przez zarząd związku określonej czynności prawnej; ważność zawartej przez zarząd związku umowy przenoszącej własność nieruchomości - jest uzależniona od zachowania formy aktu notarialnego.

Orzeczenie o kosztach Sąd Rejonowy oparł na treści art. 98 k.p.c.

Apelację od powyższego orzeczenia wywiódł powód zaskarżając je w całości i wnosząc o jego zmianę poprzez uwzględnienie powództwa i zasądzenie od pozwanego na rzecz powoda kosztów procesu bądź ewentualnie uchylenie zaskarżonego wyroku w całości i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania Sądowi I instancji.

Zaskarżonemu orzeczeniu zarzucił:

1.  sprzeczność dokonanych przez Sad ustaleń z treścią zebranego w sprawie materiału dowodowego poprzez ustalenie, iż powód nie stał się właścicielem działki nr (...) położonej w W.;

2.  naruszenie przepisu postępowania, tj. art. 227 k.p.c. poprzez zaniechanie przeprowadzenia dowodu z zeznań świadka J. Ż., tj. dowodu zmierzającego do ustalenia faktów mających dla rozstrzygnięcia sprawy istotne znaczenie.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Apelacja zasługiwała na uwzględnienie.

Sąd Rejonowy prawidłowo przeprowadził postępowanie dowodowe, wykorzystując inicjatywę dowodową stron i stosując odpowiednie przepisy proceduralne. Poczynione w ten sposób ustalenia Sąd Okręgowy przyjął za podstawę własnego rozstrzygnięcia. Należy jednak podkreślić, że na skutek błędnej oceny prawnej ustalonych już faktów oraz zgłoszonego żądania, Sąd Rejonowy nie przeprowadził postępowania dowodowego niezbędnym, a przy tym znaczącym, zakresie. W szczególności dotyczy to podstaw prawnych i skutków dokonania „wydzielania” poprzednika prawnego powoda ze Spółdzielni Kółek Rolniczych (...) oraz ewentualnego działania w stanie faktycznym sprawy rękojmi wiary publicznej ksiąg wieczystych.

Istota sporu między stronami sprowadzała się do tego, czy na skutek wydzielenia się (...) (...)w W.ze Spółdzielni Kółek Rolniczych (...)w dniu 1 stycznia 1982 r. doszło do nabycia przez stronę powodową własności nieruchomości, dla których prowadzona jest księga wieczysta objęta niniejszym powództwem. Poza sporem pozostawała natomiast okoliczność przysługiwania prawa własności tej nieruchomości Spółdzielni Kółek Rolniczych (...)we wspomnianym dniu 1 stycznia 1982 r. Sąd Rejonowy ograniczył ocenę prawną materiału sprawy do stwierdzenia, że między wymienionymi podmiotami nie doszło do zawarcia umowy przenoszącej własność nieruchomości w formie aktu notarialnego (art. 158 k.c.), a zatem w ocenie Sądu I instancji własność nieruchomości z pewnością nie przeszła na stronę powodową.

Stanowisko Sądu Rejonowego nie zasługuje na aprobatę. Pomija bowiem istotną okoliczność, w szczególności fakt powstania w 1982 r. nowej osoby prawnej - (...) (...)oraz skutków prawnych tego zdarzenia. Z materiału sprawy, a nawet ustaleń Sądu Rejonowego wynika, że do powstania tego podmiotu doszło na skutek „wydzielenia” go ze struktury dotychczasowego właściciela, przy czym sporna nieruchomość znalazła się w wykazie gruntów rolnych przekazywanych powodowi. W aktach księgi wieczystej znajdują się uchwały organów Spółdzielni oraz inne dokumenty wskazujące na zakres przekazanego nowotworzonej osobie prawnej majątku. Została ona ponadto zarejestrowana postanowieniem sądu powszechnego. Jak natomiast wskazał Sąd Najwyższy, „w sprawie o uzgodnienie treści księgi wieczystej nie jest objęta zakresem kognicji sądu okoliczność, czy uchwała o podziale i utworzeniu nowej spółdzielni, na podstawie której dokonano wpisu w rejestrze spółdzielni, była zgodna z prawem i wywołała skutek w postaci sukcesji generalnej” (wyrok Sądu Najwyższego z dnia 26 marca 2002 r. III CKN 752/00. LEX nr 54489). Wbrew poglądowi Sądu Rejonowego do przejścia własności na powódkę mogły doprowadzić też inne zdarzenia prawne niż powołana w uzasadnieniu zaskarżonego wyroku umowa o skutkach rozporządzających. Przepis art. 158 k.c. odnosi się do umów w nim wymienionych, jednak inne zdarzenia prawne nie są objęte jego zakresem zastosowania. Dotyczy to w szczególności sukcesji uniwersalnej, a więc przejścia części lub całości majątku jednej osoby na druga w wyniku zdarzeń takich, jak łączenie czy podział osób prawnych. Rzeczą Sądu Rejonowego przy ponownym rozpoznaniu sprawy będzie ocena, czy strona powodowa udowodniła wystąpienie tego rodzaju zdarzeń prawnych. Przy dokonywaniu tej oceny Sąd I instancji weźmie pod uwagę przytoczony pogląd Sądu Najwyższego, który Sąd Okręgowy w pełni podziela.

W razie przesądzenia, iż powód rzeczywiście nabył w 1982 r. własność spornej nieruchomości, niezbędne będzie ustalenie, czy pozwanego chroniła rękojmia wiary publicznej ksiąg wieczystych (art. 5 i nast. u.k.w.h.) w momencie, w którym zawarł on umowę mająca prowadzić do nabycia własności nieruchomości. Dla zastosowania tego sposobu nabycia własności nie jest bowiem wystarczające samo powołanie się na dokonanie czynności prawnej oraz wskazanie na istniejącą w chwili jej dokonania treść księgi wieczystej. Musi dojść do spełnienia dalszych przesłanek, w tym istnienia dobrej wiary nabywcy. Okoliczności te również, przy uwzględnieniu istniejących w tym zakresie domniemań i ogólnych zasad rozkładu dowodu, będą przedmiotem badania Sądu Rejonowego przy ponownym rozpoznaniu sprawy.

Mając powyższe argumenty na względzie Sąd Okręgowy na podstawie art. 386 § 4 k.p.c. orzekł jak w sentencji.