Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 15 grudnia 2015 r.

Sąd Okręgowy we Wrocławiu I Wydział Cywilny

w składzie:

Przewodniczący: SSO Krzysztof Rudnicki

Protokolant: Małgorzata Wąchała

po rozpoznaniu w dniu 04.12.2015 r.

we Wrocławiu

na rozprawie

sprawy z powództwa E. S. i J. S.

przeciwko A. C.

o zapłatę 610 000 zł

I. zasądza od pozwanej na rzecz powodów 248 552, 33 zł (dwieście czterdzieści osiem tysięcy pięćset pięćdziesiąt dwa złote, trzydzieści trzy grosze) wraz z ustawowymi odsetkami od dnia 16.10.2014 r. do dnia zapłaty z ograniczeniem odpowiedzialności pozwanej do nieruchomości położonej przy ul. (...) w K., gmina Ż., objętej księgą wieczystą nr (...) prowadzoną przez Sąd Rejonowy dla Wrocławia-Krzyków we Wrocławiu, oraz do wysokości hipoteki umownej na rzecz powodów obciążającej wskazaną nieruchomość;

II. oddala dalej idące powództwo;

III. zasądza od pozwanej na rzecz powodów 11 297, 36 zł kosztów procesu.

I C 1675 / 14

UZASADNIENIE

Powodowie E. S. i J. S. wnieśli o zasądzenie na ich rzecz od pozwanej A. C. 610 000 zł z odsetkami ustawowymi od dnia wytoczenia powództwa, tj. 16.10.2014 r., do dnia zapłaty, tytułem wierzytelności wynikającej z umowy pożyczki zabezpieczonej hipoteką umowną na zabudowanej nieruchomości położonej w K. przy ul. (...), objętej KW nr (...), z zastrzeżeniem, iż pozwana w toku postępowania egzekucyjnego może powoływać się na ograniczenie swojej odpowiedzialności do obciążonej nieruchomości oraz wysokości ustanowionej hipoteki, a także o zasądzenie od niej kosztów procesu.

Powodowie podali, że dnia 29.12.2009 r. udzielili T. M. oraz spółce (...) sp. z o.o. w S. pożyczki w kwocie 882 000 zł na podstawie umowy pożyczki, oświadczenia o poddaniu się egzekucji i umowy przeniesienia własności sporządzonej w formie aktu notarialnego przez notariuszem M. K. w J.. Spłata pożyczki została pierwotnie zabezpieczona przez pozwaną A. C. (z domu S.) m.in. przewłaszczeniem na zabezpieczenie zabudowanej nieruchomości położonej w K. przy ul. (...). W wyniku powyższego zabezpieczenia pozwana stała się dłużnikiem rzeczowym powodów. Dłużnicy powodów od samego początku nie wywiązywali się z łączącej strony umowy pożyczki. W ciągu czterech lat spłacili wyłącznie 398 500 zł, która to kwota została zaliczona na kapitał. Pozostała do zapłaty kwota to 483 500 zł tytułem kapitału, 17 120 zł tytułem skapitalizowanych odsetek, które z dniem 30.12.2010 r. zostały włączone do kapitału. Razem na dzień 30.12.2010 r. niespłacony kapitał wynosi 500 620 zł i od tej kwoty od dnia 30.12.2010 r. odsetki karne w wysokości 21 % rocznie. Całość odsetek skapitalizowanych wynosi 176 000 zł włączonych do kapitału z dniem 29.12.2010 r. Kwota ta w oparciu o oświadczenie o potrąceniu długu została pomniejszona o 158 880 zł i przeniesiona do pożyczek z dnia 21.12.2012 r. i z dnia 04.04.2014 r., dlatego pozostało 17 120 zł. W związku z częściową spłatą pożyczki powodowie w dniu 04.04.2014 r. na podstawie umowy powrotnego przeniesienia prawa własności nieruchomości i ustanowienia hipoteki umownej, zawartej w formie aktu notarialnego, zwrotnie przenieśli własność nieruchomości na rzecz pozwanej. Postępowanie egzekucyjne wszczęte przez powodów przeciwko dłużnikom osobistym z tytułu objętej pozwem pożyczki wypadło bezskutecznie. W konsekwencji konieczne jest skorzystanie z zabezpieczenia hipotecznego wierzytelności. Na zabezpieczenie spłaty pozostałej części pożyczki pozwana ustanowiła na nieruchomości objętej KW nr (...) hipotekę umowną do kwoty maksymalnej 610 000 zł celem zabezpieczenia spłaty kwoty głównej pożyczki wraz ze skapitalizowanymi odsetkami oraz odsetkami karnymi, zgodnie z umową pożyczki, jak również ewentualnymi kosztami dochodzenia należności. Wezwaniem do zapłaty z dnia 09.12.2014 r. powodowie wezwali pozwaną do zapłaty kwoty 610 000 zł wraz z ustawowymi odsetkami za każdy dzień opóźnienia.

Powodowie wskazali, że dochodzą zasądzenia od pozwanej zapłaty kwoty 610 000 zł wraz z ustawowymi odsetkami od dnia wytoczenia powództwa do dnia zapłaty tytułem spłaty części pożyczki w kwocie głównej 500 620 zł oraz odsetek karnych w wysokości 21 % dziennie od dnia 30.12.2010 r. Ze względu na ograniczenie odpowiedzialności pozwanej do wysokości hipoteki powodowie ograniczyli powództwo do kwoty 610 000 zł. Powołali się na dyspozycję art. 65 ust. 1 ukwh. Pozwana jako właściciel nieruchomości jest dłużnikiem rzeczowym powodów, albowiem wierzytelność powodów z tytułu umowy pożyczki, skapitalizowanych odsetek oraz odsetek karnych została zabezpieczona hipoteką na jej nieruchomości. Pozwana odpowiada zatem z obciążonej hipoteką nieruchomości do wysokości wartości hipoteki.

W odpowiedzi na pozew z dnia 28.01.2015 r. (k. 85-92) pozwana A. C. wniosła o oddalenie powództwa w całości i zasądzenie od powodów kosztów procesu.

Pozwana zarzuciła, iż powodowie nie podali sposobu wyliczenia żądanej kwoty, a także, że dochodzone pozwem roszczenie nie znajduje uzasadnienia prawnego i faktycznego, wobec czego jest bezzasadne i jako takie winno zostać oddalone w całości.

Pozwana wskazała, że w dniu 12.04.2013 r. E. S. działający w imieniu własnym oraz w imieniu J. S. i T. M. zawarli porozumienie, w którym określili łączne zadłużenie T. M. z tytułu trzech umów pożyczek, w tym umowy pożyczki z dnia 29.12.2009 r. zawartej w formie aktu notarialnego rep. A nr (...). W §4 ww. porozumienia strony określiły wartość zadłużenia na kwotę 400 000 zł i ustaliły nowy termin płatności do dnia 30.06.2013 r. Jednocześnie strony postanowiły, że ww. kwota zadłużenia oprocentowana będzie na poziomie 13 % w skali rocznej, a warunkiem przyjęcia tej wysokości odsetek jest ich płacenie po każdym miesiącu, tj. 12.05.2013 r. w kwocie 20 000 zł oraz 12.06.2013 r. w kwocie 20 000 zł. Opisane porozumienie strony dziesięciokrotnie aneksowały. W kolejnych aneksach strony każdorazowo ustalały nowy termin płatności. Jednocześnie w aneksie z dnia 04.04.2014 r. strony oprócz ustalenia nowego terminu płatności postanowiły, że odsetki należne z tytułu umowy pożyczki zawartej w formie aktu notarialnego Rep A nr (...) zapłacono do dnia 04 czerwca 2014 r. T. M. po podpisaniu porozumienia, w którym ustalono, że na dzień 12.04.2014 r. zadłużenie z tytułu umowy pożyczki zawartej w formie aktu notarialnego rep A nr (...) wynosi 400 000 zł, dokonał trzech wpłat na poczet ww. zadłużenia w łącznej wysokości 294 000 zł. W dniu 13.05.2013 r. T. M. przekazał E. S. kwotę 100 000 zł, z której to kwoty E. S. 80 000 zł zaliczył na poczet należności głównej, zaś 20.000 zł na odsetki. W dniu 14.05.2013 r. E. S. pokwitował od T. M. odbiór 93 000 zł jako spłatę pożyczki. Powyższa kwota uzyskana została z transakcji sprzedaży z dnia 13.05.2013 r. rep A nr (...)

Następnie w dniu 14.08.2013 r. E. S. pokwitował od T. M. odbiór kwoty 121 000 zł tytułem częściowej spłaty pożyczki rep A nr (...) uzyskanej ze sprzedaży z dnia 13.05.2013 r. rep A nr (...). A zatem na dzień 14.08.2013 r. wysokość zadłużenia z tytułu umowy pożyczki zawartej w formie aktu notarialnego rep A nr (...) wynosiła 106 000 zł.

Pismem z dnia 04.06.2014 r. dłużnik osobisty T. M. złożył powodom oświadczenie o potrąceniu wzajemnych wierzytelności, w następstwie czego obie wierzytelności uległy umorzeniu do wysokości wierzytelności niższej, tj. wierzytelności powodów w kwocie 106 000 zł. Zgodnie z umową pożyczki z dnia 21.12.2012 r. kwota 615 000 zł miała być, zgodnie z § 2 zdanie drugie umowy, wypłacona w terminie 7 dni od dnia wpisania hipoteki w księdze wieczystej (...), natomiast pomimo tego, że z zapisów powyższej księgi wieczystej wynika, że wpisu hipoteki sąd dokonał w dniu 26.03.2014 r., kwota nie została wypłacona przez powodów na rzecz pożyczkobiorcy T. M.. Wobec powyższego T. M. posiadał wymagalną wierzytelność względem powodów w kwocie pozostałej, a niewypłaconej części pożyczki, skutkiem czego złożył oświadczenie o potrąceniu wyżej wymienionej wierzytelności z wierzytelnością wynikającą z umowy pożyczki z dnia 29.12.2009 r., a zatem wierzytelność z tej ostatniej pożyczki uległa umorzeniu.

Zakres ochrony dłużnika rzeczowego zgodnie art. 73 ustawy o księgach wieczystych i hipotece wykracza poza zarzuty służące mu osobiście (np. zarzut potrącenia). Może on bowiem podnosić w swojej obronie zarzuty służące dłużnikowi osobistemu, jak również zarzuty których dłużnik osobisty zrzekł się po ustanowieniu hipoteki.

Pozwana jako dłużnik rzeczowy podniosła zarzut potrącenia przysługujący dłużnikowi osobistemu wobec powoda z tytułu umowy pożyczki z dnia 21.12.2012 r. Wskazała, iż hipoteka jest ograniczonym prawem rzeczowym na nieruchomości, związanym z oznaczoną wierzytelnością i służąca do jej zabezpieczenia (art. 65 ust. 1 ukwh). Hipoteka jest prawem akcesoryjnym, tzn. może istnieć o tyle o ile istnieje wierzytelność zgodnie z przepisem art. 94 ukwh. Z akcesoryjności hipoteki w stosunku wierzytelności, którą zabezpiecza, wynika, że wygaśnięcie hipoteki dotyczy wszystkich przypadków wygaśnięcia wierzytelności, niezależnie od przyczyn, czy to na skutek zaspokojenia interesu wierzyciela, czy wygaśnięcia mimo niezaspokojenia. W tej sprawie wygaśniecie hipoteki umownej dotyczy zaspokojenia wierzyciela.

Nadto pozwana wskazała, iż pismem z dnia 04.12.2014 r. powodowie złożyli oświadczenie o potrąceniu oraz umorzeniu wierzytelności powodów względem T. M.. Zgodnie z treścią pisma powodowie E. S. oraz J. S. złożyli oświadczenie, że wierzytelności przysługujące im względem T. M. z tytułu umów pożyczek zawartych przez strony istnieją, jak również istnieją wierzytelności T. M. względem powodów oraz, że wymienione wierzytelności powodów oraz T. M. wzajemnie się potrącają, wskazując przy tym jakie wierzytelności przysługują powodom, tj. m.in. wierzytelności przysługujące powodom z tytułu umowy pożyczki z dnia 29.12.2009 r. rep. A (...). Skutkiem dokonanego potrącenia przez powodów było wygaśniecie przysługujących im wierzytelności względem dłużnika osobistego T. M., a tym samym wygaśnięcie wierzytelności zabezpieczonej hipoteką ustanowioną na podstawie umowy pożyczki z dnia 29.12.2009 r., rep. A nr (...) oraz wygaśnięcie hipoteki zgodnie z przesłankami określonymi w art. 94 ukwh.

Wobec powyższego pozwana podniosła, iż wygasła wierzytelność powodów przysługująca im względem pozwanej jako dłużnikowi rzeczowemu, bowiem wygasła wierzytelność przysługująca powodom względem dłużnika osobistego T. M. z tytułu umowy pożyczki rep. A nr (...).

Na wypadek uznania, że wierzytelność powodów przysługująca im względem pozwanej nie wygasła, pozwana podniosła, że powodowie nie dokonali wypowiedzenia względem jej wierzytelności hipotecznej. Zgodnie z przepisem art. 78 ukwh wymagalność wierzytelności hipotecznej zależy od wypowiedzenia przez wierzyciela, wypowiedzenie jest skuteczne w stosunku do właściciela nieruchomości niebędącego dłużnikiem osobistym, tylko wtedy gdy było dokonane w stosunku do niego. Ustawa nie reguluje formy, w jakiej powinno być dokonane wypowiedzenie, jednak skoro wierzytelność zabezpieczona hipoteka umowna wynika z czynności prawnej zawartej na piśmie, to taką formę powinno mieć wypowiedzenie wierzytelności. Uzależnienie skuteczności wypowiedzenia względem właściciela nieruchomości (dłużnika rzeczowego) niebędącego dłużnikiem osobistym od dokonania wypowiedzenia w stosunku do niego oznacza, że wypowiedzenie uważa się za złożone z chwilą, gdy doszło do niego w taki sposób, że mógł zapoznać się z jego treścią. Wezwanie do zapłaty z dnia 09.09.2014 r. skierowane do pozwanej nie jest równoznaczne z oświadczeniem powodów dotyczącym wypowiedzeniu w rozumieniu art. 78 ukwh. Pismo powodów z dnia 09.09.2014 r. nie zawiera oświadczenia o wypowiedzeniu. Wobec powyższego wierzytelność powodów jest wierzytelnością niewymagalną, bowiem powodowie nie dokonali wypowiedzenia względem dłużnika rzeczowego, zatem roszczenie powodów jest roszczeniem przedwczesnym i powinno podlegać oddaleniu.

Pozwana zakwestionowała ponadto sposób wyliczenia dłużnej kwoty oraz sposób naliczania wysokości odsetek. Istnieją rozbieżności pomiędzy dokumentami podpisanymi pomiędzy stronami w przedmiocie zadłużenia oraz sposobem wyliczenia wysokości roszczenia przez powodów. Wyliczoną przez powodów wysokość roszczenia poczytywać należy za wątpliwą i niepewną. Nadto przedstawione w treści pozwu wyliczenia nie odpowiadają kwotom przedstawionym w piśmie powodów z dnia 04.12.2014cr., w którym dokonują potrącenia wzajemnych wierzytelności

Nadto pozwana wskazała, że § 5 umowy pożyczki z dnia 29.12.2009 r. rep. A nr (...) stanowi, że w razie opóźnienia w terminie zapłaty kwoty pożyczki skapitalizowane odsetki będą wynosić 176 400 zł. Powyższe ustalenie w/w umowy pożyczki miało na celu obejście zakazu zastrzegania kar umownych od świadczeń pieniężnych uniemożliwiającego dochodzenie odsetek przekraczających maksymalną stopę ustawową. Wobec powyższego pozwana zakwestionowała treść § 5 umowy pożyczki z dnia 29.12.2009 r. rep. A nr (...) dotyczącego kwoty odsetek za opóźnienie w wysokości 176 400 zł jako obejścia zakazu zastrzegania kar umownych od świadczeń pieniężnych i zarzuciła wskazanemu postanowieniu nieważność.

W piśmie z dnia 16.03.2015 r. (k. 124-132) powodowie podtrzymali dotychczasowe stanowisko w sprawie, zaprzeczyli twierdzeniom pozwanej zawartym w odpowiedzi na pozew.

Podnieśli, że ich dłużnicy osobiści, tj. T. M. oraz reprezentowana przez niego Spółka (...) sp. z o.o. w S. od samego początku nie wywiązywali się z łączącej strony umowy pożyczki. W związku z powyższym postanowieniem z dnia 29.09.2011 r., I Co 467/11, Sąd Rejonowy w Miliczu nadał klauzulę wykonalności aktowi notarialnemu z dnia 29.12.2009 r., rep. A nr (...), w zakresie obowiązku zapłaty kwoty 1 058 400 zł wraz z odsetkami karnymi za zwłokę w wysokości 0,058 % za każdy dzień opóźnienia od dnia 30.12.2010 r. do dnia zapłaty z ograniczeniem odpowiedzialności dłużników do kwoty 900 000 zł. Następnie postanowieniem z dnia 26.06.2012 r., VIII Co 688/12, Sąd Rejonowy dla Wrocławia - Śródmieścia nadał klauzulę wykonalności aktowi notarialnemu z dnia 29.12.2009 r., rep. A nr (...), w zakresie obowiązku wydania objętej tym aktem notarialnym nieruchomości. W wyniku próśb T. M. powodowie zawarli z nim porozumienie z dnia 12.04.2013 r. dotyczące jego łącznego zadłużenia wynikającego z czterech pożyczek na łączną kwotę 1 840 000 zł. W powyższym porozumieniu dla pożyczki z 29.10.2008 r., rep. A nr (...), wskazano zadłużenie 900 000 zł, mimo że faktycznie ono wynosiło 670 000 zł. Oddana kwota ponad 670 000 zł ze sprzedaży nieruchomości zabezpieczającej tę pożyczkę, czyli 230 000 zł była przeznaczona na spłatę pożyczki z 29.12.2009 r., rep. A nr (...) – zadłużenia ponad 400 000 zł.

Powodowie wskazali, iż nieprawdą jest, że T. M. w dniach 13.05.2013 r.,

14.05.2013 r. oraz 14.08.2013 r. dokonał trzech wpłat na poczet kapitału pożyczki. Wpłata z dnia 14.05.2013 r. w kwocie 93 800 zł dotyczy bowiem innej pożyczki z dnia 08.02.2010 r. na kwotę 336 000 zł, co wprost wynika z treści załączonego przez pozwaną pokwitowania.
Pozwana zatem w sposób nieuprawniony zalicza wyżej wymienioną wpłatę na poczet
objętej pozwem pożyczki. Prawdą jest, iż dłużnik osobisty powodów T. M. dokonał dwóch wpłat na poczet objętej pozwem pożyczki, tj. 100 000 zł w dniu 13.05.2013 r., z czego 80 000 zł zaliczono na kapitał, natomiast 20 000 zł na odsetki, oraz w dniu

14.08.2013 r. w kwocie 121 000 zł. Wyżej wymienione kwoty dotyczyły objętej
pozwem pożyczki powyżej kwoty 400 000 zł. Powodowie zwrócili uwagę na fakt, iż
pozwana nie przedstawiła jakichkolwiek dowodów, z których mogłoby wynikać, iż T. M. do dnia 12.04.2013 r. spłacił 482 000 zł, tj. różnicę pomiędzy kwotą pożyczki 882 000 zł a kwotą 400 000 zł. Powyższe stanowisko wynika z podpisywanych przez strony kolejnych aneksów do porozumienia z dnia 12.04.2013 r., w których pomimo wpłaty kwoty 221 000 zł strony zmieniały wyłącznie termin spłaty wszystkich pożyczek. Na niezmienionym poziomie pozostawały natomiast kwoty zadłużenia wynikające z udzielonych przez powodów pożyczek na rzecz T. M.. W konsekwencji powyższego za nieprawdziwe oraz całkowicie bezzasadne należy uznać twierdzenie pozwanej, iż na dzień 14.08.2013 r. wysokość zadłużenia T. M. z tytułu pożyczki z dnia 29.12.2009 r., rep. A nr (...), wynosiła wyłącznie 106 000 zł. Wskazane twierdzenie jest sprzeczne z aneksami do porozumienia z dnia 12.04.2013 r., sporządzonymi w dniu 14.08.2013 r., 28.09.2013 r., 01.10.2013 r., 30.10.2013 r., 15.11.2013 r., 01.12.2013 r., 28.02.2014 r., 06.03.2014 r. oraz 04.04.2014 r.

Powodowie podkreślili, iż gdyby wolą stroną było zaliczenie wpłat z dnia 13.05.2013 r. w kwocie 100 000 zł oraz z dnia 14.08.2013 r. w kwocie 121 000 zł na poczet kwoty 400 000 zł, to z pewnością w kolejnych aneksach do porozumienia z dnia 12.04.2013 r. strony wskazałyby taką okoliczność. Tymczasem w aneksach do porozumienia z dnia 12.04.2013 r. strony nigdy nie wskazały, ażeby zmniejszyła się kwota zadłużenia wynikająca z objętej pozwem pożyczki. Przedmiotem zmiany było wyłącznie wydłużenie terminu spłaty pożyczek, a nie zmiana wysokości zadłużenia. Powyższe okoliczności jednoznacznie potwierdzają, iż wpłata kwoty 221 000 zł przez T. M. w dniach 13.05.2013 r. i 14.08.2013 r. została zaliczona na poczet zadłużenia ponad kwotę 400 000 zł wynikającego z pożyczki z dnia 29.12.2009 r. objętej aktem notarialnym rep. A nr (...).

Powodowie zakwestionowali prawdziwość aneksu z dnia 04.04.2014 r. przedłożonego przez pozwaną do odpowiedzi na pozew. W ocenie powodów bezprawnie dopisano w powyższym aneksie zwrot „odsetki zapłacone do dnia 04.06.2014 r.”. Wskazany dopisek jest nielogiczny oraz nieprawdziwy. W konsekwencji powyższego powodowie nigdy go nie zaakceptowali. Ponadto podpisując aneks w dniu 04.04.2014 r. nie można było przewidzieć, iż dłużnik osobisty powodów T. M. zapłaci odsetki do dnia 04.06.2014 r. Powyższe jednoznacznie potwierdza, iż zakwestionowany zwrot został bezprawnie i bezpodstawnie dopisany przez T. M.. Ponadto napisano, że aneks dotyczy Rep. A nr (...).

Powodowie podkreślili, iż w związku ze spłatą kwoty 221 000 zł oraz naleganiami ze strony T. M. w dniu 04.04.2014 r. na podstawie umowy powrotnego przeniesienia prawa własności nieruchomości i ustanowienia hipoteki umownej zwrotnie przenieśli własność objętej pozwem nieruchomości na rzecz pozwanej. Jednocześnie pozwana w tym samym akcie zabezpieczyła objętą pozwem pożyczkę przez ustanowienie hipoteki do kwoty 610 000 zł. Powyższa okoliczność również potwierdza prawdziwość twierdzeń powodów, iż na dzień 04.04.2014 r. ich wierzytelność z tytułu objętej pozwem pożyczki wraz z odsetkami wynosiła 610 000 zł.

Powodowie zakwestionowali również oświadczenie o potrąceniu z dnia 04.06.2014 r. złożone przez T. M.. W powyższym oświadczeniu T. M. powołał się na nieistniejącą wierzytelność z tytułu umowy pożyczki z dnia 21.12.2012 r. Pismem z dnia 16.06.2014 r. powodowie nie uznali tego oświadczenia o potrąceniu.

Powodowie wyjaśnili, iż w dniu 21.12.2012 r. zawarli z T. M. kolejną umowę pożyczki na kwotę 770 000 zł. W dniu jej zawarcia wypłacono T. M. 155 000 zł, natomiast pozostała do zapłaty kwota pożyczki stanowiła refinansowanie niespłaconych kwot pożyczek z dnia 22.10.2009 r. oraz pożyczki z dnia 08.02.2010 r. Powodowie w ten sposób skompensowali swoje wierzytelności o zwrot pożyczek z dnia 22.10.2009 r. i 08.02.2010 r. z wierzytelnością T. M. o wypłatę pozostałej części pożyczki z dnia 21.12.2012 r. W wyniku wskazanego refinansowania pożyczki z dnia 22.10.2009 r. i 08.02.2010 r. zostały zaspokojone, natomiast T. M. stał się dłużnikiem powodów z tytułu pożyczki z dnia 21.12.2012 r. Wygasła również w całości wierzytelność T. M. o wypłatę kwoty 615 000 zł tytułem pożyczki z dnia 21.12.2012 r. W konsekwencji powyższego przyjąć trzeba, iż pozwana nie wykazała skuteczności potrącenia z dnia 04.06.2014 r. Ponadto powodowie podkreślili, iż wpis hipoteki w księdze wieczystej nr (...) nie nastąpił, zgodnie z § 6 umowy pożyczki z dnia 21.12.2012 r. W konsekwencji powyższego wierzytelność o wypłatę kwoty 615 000 zł tytułem części pożyczki z dnia 21.12.2012 r. nie stała się nigdy wymagalna i nie mogła być przedmiotem potrącenia. Ponadto w dniu 04.04.2014 r. powodowie zawarli z T. M. kolejną umowę pożyczki na kwotę 580 000 zł. Zabezpieczeniem wyżej wymienionej pożyczki również miał być wpis hipoteki w księdze wieczystej nr (...). T. M. nie ustanowił zabezpieczenia spłaty wyżej wymienionej pożyczki.

Zarzuty pozwanej dotyczące wygaśnięcia wierzytelności zabezpieczonej hipotecznie

należy zatem uznać za zupełnie chybione oraz nieprawdziwe. Pozwana w żaden sposób nie wykazała, iż zabezpieczona hipotecznie wierzytelność o zwrot pożyczki wygasła w całości. Pozwana przedłożyła wyłącznie pokwitowania na kwotę 221 000 zł. Tymczasem objęta pozwem wierzytelność w kapitale wynosiła 882 000 zł. Twierdzenia pozwanej dotyczącej rzekomego wygaśnięcia dochodzonej pozwem należności nie znajdują zatem żadnego uzasadnienia w przedłożonym przez pozwaną materiale dowodowym.

Powodowie zakwestionowali również zarzut potrącenia wierzytelności zabezpieczonej hipotecznie z wierzytelnością dłużnika osobistego, podniesiony przez pozwaną na podstawie art 73 ukwh. Wobec niespełniania warunku, o którym mowa w § 6 umowy pożyczki z dnia 21.12.2012 r. wierzytelność T. M. o zapłatę kwoty 615 000 zł tytułem pozostałej części pożyczki nigdy nie stała się wymagalna. Dodatkowo powodowie podkreślili, iż T. M. nie mógł ustanowić powyższej hipoteki, gdyż w księdze wieczystej nr (...) od dnia 25.01.2013 r. wpisano zakaz zbywania oraz obciążania objętej tą księgą nieruchomości. Powyższa okoliczność wyklucza skuteczność zarzutu potrącenia, podnoszonego zarówno przez pozwaną jak i przez T. M., odnośnie kwoty 106 000 zł.

Ponadto powodowie podnieśli, iż pozwana jako dłużnik rzeczowy jest nieuprawniona do dokonywania potrącenia wierzytelności, która przysługuje dłużnikowi osobistemu z wierzytelności zabezpieczonej hipotecznie. Wobec powyższego podnoszone przez pozwaną zarzuty potrącenia należy uznać za całkowicie chybione.

Odnosząc się do zarzutu rzekomego braku wypowiedzenia objętej pozwem wierzytelności, wynikającej z pożyczki zabezpieczonej hipotecznie na podstawie art. 78 ukwh, powodowie wskazali, iż wyżej wymieniony przepis nie znajduje zastosowania w stanie faktycznym tej sprawy. Powyższy przepis dotyczy bowiem umów pożyczki, zabezpieczonych hipotecznie, w których termin wymagalności spłaty pożyczki nie został wskazany, bądź które wymagają wypowiedzenia w celu postawienia w stan natychmiastowej wymagalności całości długu. W stanie faktycznym tej sprawy pierwotny termin spłaty pożyczki upłynął bezskutecznie w dniu 29.12.2010 r. Następnie był wielokrotnie przedłużany na mocy porozumienia z dnia 12.04.2013 r. oraz aneksów do tego porozumienia. Ostatecznie strony ustaliły, iż objęta pozwem pożyczka zostanie spłacona do dnia 04.06.2014 r. Termin zapłaty pożyczki upłynął zatem bezskutecznie w dniu 04.06.2014 r. Powodowie nie mieli zatem obowiązku wypowiadania pożyczki, skoro termin spłaty zabezpieczonej hipotecznie wierzytelności został wyraźnie oznaczony i pomimo jego upływu dłużnik osobisty nie zaspokoił długu.

Odnosząc się do zarzutów dotyczących wyliczenia dochodzonej pozwem kwoty powodowie zwrócili uwagę na fakt, iż pozwana nie przedstawiła jakichkolwiek dowodów, z których mogłoby wynikać, iż T. M. do dnia 12.04.2013 r. spłacił 482 000 zł, tj. różnicę pomiędzy kwotą pożyczki 882 000 zł a kwotą 400 000 zł. Brak wiarygodnych dowodów spłaty pożyczki oraz bezzasadne zarzuty potrącenia wyłącznie potwierdzają zasadność dochodzonej pozwem wierzytelności. Przedłożone przez pozwaną pokwitowania wyłącznie potwierdzają, iż wierzytelność powodów istnieje, a jej kwota znacznie przewyższa ustanowione zabezpieczenie. Wbrew stanowisku pozwanej powodowie podkreślili, iż chybione jest stanowisko pozwanej dotyczące bezzasadności doliczenia do kapitału skapitalizowanych odsetek w kwocie 176 400 zł oraz zarzut nieważności postanowienia zawartego w § 5 umowy pożyczki z dnia 29.12.2009 r., rep. A (...). Zgodnie z art. 482 § 1 kc od zaległych odsetek można żądać odsetek za opóźnienie dopiero od chwili wytoczenia o nie powództwa, chyba że po powstaniu zaległości strony zgodziły się na doliczenie zaległych odsetek do dłużnej sumy. Mając powyższy przepis na uwadze na wypadek powstania zaległości strony ustaliły, iż do kapitału doliczone zostaną skapitalizowane odsetki w kwocie 176 400 zł. Wskazane postanowienie umowy znajduje zatem oparcie w treści art. 482 § 1 kc

W piśmie z dnia 26.05.2015 r. (k. 196-198) pozwana podniosła, że w wyniku zawartego porozumienia w dniu 12.04.2013 r. określono kwotę zadłużenia z tytułu pożyczki rep. A nr (...) na kwotę 400 000 zł, co potwierdzają obie wersie porozumienia, zarówno przedstawiana przez powodów, jak i pozwaną. Powoływanie się na dodatkowy zapis porozumienia z dnia 12.04.2013 r. nie ma znaczenia, bowiem, jak zostało wskazane powyżej, obie wersje potwierdzają istnienie zadłużenia z tytułu umowy pożyczki rep. A nr (...) w dniu w kwocie 400 000 zł. Powodowie potwierdzają równocześnie, iż kwota pożyczki z dnia 29.10.2008 r. rep. A nr (...) wynosiła nie 900 000 zł, a 670 000 zł. Kwota ponad 670 000 zł została przeznaczona na spłatę pożyczki z dnia 29.12.2009 r., rep. A nr (...). Z tego wynika, iż kwota zadłużenia z tytułu wskazanej pożyczki wynosiła nawet mniej niż 400 000 zł.

Nie można zgodzić się ze stanowiskiem, iż kwoty wpłacone przez T. M. 13.05.2013 r. oraz 14.08.2013 r. przeznaczone były na spłatę pożyczki rep. A nr (...) ponad kwotę 400 000 zł, gdyż zgodnie z treścią porozumienia z dnia 12.04.2013 r. strony porozumienia ustaliły, że kwota zadłużenia z tytułu wskazanej umowy pożyczki wynosi 400 000 zł. Powodowie nie przedstawili żadnych dowodów na poparcie swojego twierdzenia, iż wysokość zadłużenia z tytułu umów pożyczek w rzeczywistości była odmiennej wysokości, niż określona w porozumieniu. Twierdzenie powodów, iż okoliczność tę ma jedynie potwierdzać fakt braku wskazania kwoty zadłużenia w aneksach do umowy pożyczki, należy uznać za wątpliwą. Okoliczność istnienia wyższej kwoty zadłużenia niż wskazana w porozumieniu z dnia 12.04.2013 r. jest okolicznością faktyczną doniosłą dla rozstrzygnięcia sprawy, która powinna mieć oparcie w dowodach przedstawionych przez powodów, podczas gdy powodowie jedynie podnieśli tę okoliczność nie przedstawiając żadnego dokumentu na jej poparcie. Wobec powyższego nie można zgodzić się twierdzeniem powodów, iż pomimo wpłat dłużnika osobistego T. M. wysokość zadłużenia wynosiła cały czas tę samą kwotę. Nadto należy zauważyć, iż powód podpisał potwierdzenia wpłaty w dniu 13.05.2013 r. oraz 14.08.2013 r. jako spłatę pożyczki rep. A (...), nie kwestionując zarówno w porozumieniu z dnia 12.04.2013 r., jak w na pokwitowaniach częściowej spłaty, iż wysokość zadłużenia tytułem wskazanej pożyczki jest odmienna.

Bez znaczenia również pozostaje kwestia prawdziwości zapisku na aneksie z dnia 04.06.2014 r. wskazującego, że odsetki zostaną zapłacone do dnia 04.06.2014 r. Nadto nie można zgodzić się ze stanowiskiem powodów, iż aneks ten nie dotyczy pożyczki rep. A nr (...). Wszystkie aneksy przedłużające termin spłaty pożyczki dotyczą nieruchomości położonej w K.. We wszystkich wcześniejszych aneksach numer pożyczki został wpisany w edytorze tekstowym, a w ostatnim aneksie numer pożyczki został prowadzony ręcznie, wobec czego wskazanie odmiennego numeru należy poczytywać jako omyłkę stron porozumienia w wpisaniu numeru aktu notarialnego odręcznie.

W piśmie z dnia 04.12.2014 r. powodowie wskazali, że z tytułu umowy pożyczki z dnia 29.12.2009 r. pozostała kwota do zapłaty w wysokości 146 580 zł tytułem części skapitalizowanych odsetek oraz kwota 12 300 zł stanowiąca również część skapitalizowanych odsetek należnych z tytułu umowy pożyczki z dnia 29.12.2009 r. Jednocześnie powodowie podnieśli, iż kwoty wskazanych wierzytelności względem T. M. znoszą się z wierzytelnościami przysługującymi T. M. względem powodów. Wobec czego przysługujące wierzytelności względem dłużnika osobistego wygasły, a powództwo powinno podlegać oddaleniu.

Nie można zgodzić się również ze stanowiskiem, że nie istniała wierzytelność przysługująca dłużnikowi osobistemu T. M. z tytułu pożyczki z dnia 21.12.2012 r. i tym samym oświadczenie o potrąceniu dłużnika osobistego było bezskuteczne. Powodowie w piśmie z dnia 04.12.2014 r. przyznają, że znoszą się wierzytelności przysługujące im m.in. z wierzytelnością dłużnika osobistego mu z tytułu umowy pożyczki z dnia 21.12.2012 r. W tym stanie rzeczy niezrozumiałe jest twierdzenie o nieistnieniu wierzytelności przysługującej dłużnikowi osobistemu z tytułu umowy pożyczki z dnia 21.12.2012 r. oraz bezskuteczności oświadczenia T. M. o potrąceniu.

Nie znajduje również uzasadnienia twierdzenie powodów o braku możliwości podniesienia przez dłużnika rzeczowego zarzutu potrącenia służącemu dłużnikowi osobistemu. Zgodnie z treścią art. 73 ukwh dłużnik rzeczowy może bronić się wszystkimi zarzutami przysługującymi dłużnikowi osobistemu, w tym również zarzutem potrącenia przysługującym dłużnikowi osobistemu.

Sąd ustalił w sprawie następujący stan faktyczny.

Dnia 29.12.2009 r. E. S. działający w imieniu własnym oraz w imieniu żony J. S. jako pożyczkodawca oraz T. M. działający w imieniu własnym jako pożyczkobiorca oraz w imieniu (...) sp. z o.o. w S. jako poręczyciela, a także A. S. jako przewłaszczający, zawarli przed notariuszem M. K. w J. w formie aktu notarialnego rep. A nr (...) umowę pożyczki i przeniesienia własności.

E. S. udzielił T. M. pożyczki w kwocie 882 000 zł - § 2.

Pożyczka miała zostać spłacona w sposób następujący § 4:

- 10 rat miesięcznych po 21 000 zł, do 29 dnia każdego kolejnego miesiąca, począwszy od dnia 28.02.2010 r., do dnia 29.11.2010 r.,

- jedenasta rata w wysokości 672 000 zł do dnia 29.12.2010 r.

Strony ustaliły odsetek od kwoty pożyczki w kwocie skapitalizowanej 33 000 zł, która miała zostać zapłacona do dnia 29.12.2010 r., a w przypadku opóźnienia w terminie spłaty kwoty pożyczki skapitalizowane odsetki wynosić będą 176 400 zł; w przypadku powstania zaległości w spłacie odsetek miały one zostać wliczone do sumy głównej - § 5.

W przypadku przekroczenia terminu płatności którejkolwiek z rat bez wyznaczenia dodatkowego terminu cała niespłacona kwota składająca się z niespłaconej kwoty pożyczki oraz odsetek staje się natychmiast wymagalna; odsetki karne za opóźnienie w terminie płatności stanowiące odszkodowanie wynosić będą 0,058 % za każdy dzień opóźnienia - § 6.

Zabezpieczenie pożyczki stanowiły § 9:

- poddanie się pożyczkobiorcy egzekucji na podstawie art. 777 § 1 pkt 4 i 5 kpc,

- przewłaszczenie przez A. S. na rzecz pożyczkodawców prawa własności nieruchomości położonej przy ul. (...) w K., gmina Ż., objętej KW nr (...),

- poręczenie i poddanie się egzekucji na podstawie art. 777 § 1 pkt 4 i 5 kpc przez (...) sp. z o.o.

/ dowód: akt notarialny z dnia 29.12.2009 r., rep. A (...) – k. 10-13 /

Decyzją z dnia 19.02.2010 r., (...), Kierownik USC w Ż. wyraził zgodę na zmianę nazwiska pozwanej z S. na C..

/ dowód: decyzja – k. 59 /

Postanowieniem z dnia 29.09.2011 r., I Co 467/11, Sąd Rejonowy w Miliczu nadał klauzulę wykonalności tytułowi egzekucyjnemu w postaci aktu notarialnego z dnia 29.12.2009 r., rep. A nr (...), na rzecz wierzycieli solidarnych E. S. i J. S. przeciwko dłużnikom solidarnym T. M. i (...) sp. z o.o. w S. co do obowiązku zapłaty 1 058 400 zł wraz z odsetkami karnymi za zwłokę w wysokości 0,058 % za każdy dzień opóźnienia od dnia 30.12.2010 r. do dnia zapłaty z ograniczeniem odpowiedzialności dłużników do kwoty 900 000 zł co do obowiązku zapłaty odsetek karnych.

/ dowód: postanowienie z dnia 29.09.2011 r. – k. 21-22, k. 137 /

Postanowieniem z dnia 26.06.2012 r., VIII Co 688/12, Sąd Rejonowy dla Wrocławia-Śródmieścia nadał klauzulę wykonalności aktowi notarialnemu z dnia 29.12.2009 r., rep. A nr (...), co do obowiązku wydania E. S. i J. S. nieruchomości stanowiącej działkę gruntu nr (...), o pow. 0,0651 ha, położonej w K. przy ul. (...), objętej KW nr (...).

/ dowód: postanowienie z dnia 26.06.2012 r. – k. 138-140 /

Dnia 21.12.2012 r. E. S. działający w imieniu własnym oraz żony J. S. jako pożyczkodawca oraz T. M. działający w imieniu (...) sp. z o.o. oraz w imieniu własnym jako pożyczkobiorca zawarli umowę pożyczki kwoty 770 000 zł.

Wraz z podpisaniem umowy została wypłacona kwota 155 000 zł. Pozostała kwota miała zostać wypłacona po wpisie hipoteki do KW nr (...).

/ dowód: umowa pożyczki z dnia 21.12.2012 r. – k. 114; zeznania świadka T. M. -

– e-protokół z dnia 29.09.2015 r. 00.01.37-00.32.14 /

Powodowie oraz T. M. związani byli kilkoma pożyczkami. T. M. zalegał ze spłatami, dokonywał płatności nieregularnie.

Do dnia 12.04.2013 r. T. M. spłacił powodom 398 500 zł.

/ dowód: zeznania świadka T. M. – e-protokół z dnia 29.09.2015 r. 00.01.37-

00.33.23; zeznania powoda E. S. – e-protokół z dnia 04.12.2015 r.

00.01.35-00.28.46 /

Ponieważ powstały wątpliwości co do wysokości sald T. M. i E. S. spotkali się dnia 12.04.2013 r. w kawiarni w S. w celu podpisania porozumienia w sprawie ustalenia wysokości zobowiązania. Z inicjatywą tego porozumienia wystąpił T. M..

Dnia 12.04.2013 r. E. S. i T. M. zawarli porozumienie, w którym ustalili, że łączne zadłużenie dłużnika z tytułu umów:

1. umowy pożyczki z dnia 29.12.2009 r., rep. A nr (...),

2. umowy pożyczki z dnia 29.12.2009 r., rep. A nr (...)

3. umowy pożyczki z dnia 22.10.2009 r., rep. A nr (...),

4. umowy pożyczki z dnia 29.10.2008 r., rep. A nr (...),

na dzień 12.04.2013 r. wynosi 1 840 000 zł.

Strony porozumienia ustaliły, iż kwota zadłużenia określona w § 1 od dnia 12.04.2013 r. oprocentowana będzie na poziomie 13 % w skali rocznej; warunkiem przyjęcia wysokości odsetek jest ich płacenie po każdym miesiącu, tj. 12.05.2013 r. w kwocie 20 000 zł oraz 12.06.2013 r. w kwocie 20 000 zł.

Strony wskazały, że stan zadłużenia wynosi:

1. rep. A nr (...) – 400 000 zł, płatne do dnia 30.06.2013 r.,

2. rep. A nr (...) – 400 000 zł, płatne do dnia 30.06.2013 r.,

3. rep. A nr (...) – 230 000 zł, płatne do dnia 30.06.2013 r.,

4. rep. A nr (...) – 900 000 zł, płatne do dnia 30.06.2013 r.

T. M. zaakceptował wyliczenia przedstawione mu przez powoda.

/ dowód: porozumienie z dnia 12.04.2013 r. – k. 141-142; zeznania świadka T. M.

– e-protokół z dnia 29.09.2015 r. 00.01.37-00.32.14 /

Porozumienie z dnia 12.04.2013 r. w zakresie dotyczącym pożyczki z dnia 29.12.2009 r., rep. A nr (...), zabezpieczonej na nieruchomości położonej w K., było wielokrotnie zmieniane w zakresie określenia terminu płatności, który był przedłużany: do dnia 30.09.2013 r., do dnia 04.10.2013 r., do dnia 31.10.2013 r., do dnia 14.11.2013 r., do dnia 30.11. (...)., do dnia 28.02.2014 r., do dnia 06.03.2014 r., do dnia 30.03.2014 r.

/ dowód: aneksy do porozumienia z dnia 12.04.2013 r. – k. 100-110; zeznania świadka T.

M. – e-protokół z dnia 29.09.2015 r. 00.01.37-00.32.14 /

Spłata dwóch umów pożyczek wskazanych w porozumieniu nastąpiła poprzez zaspokojenie się powoda ze sprzedaży nieruchomości przewłaszczonych na zabezpieczenie.

Pożyczka objęta aktem notarialnym rep. A nr (...) została rozliczona poprzez sprzedaż nieruchomości przewłaszczonej na zabezpieczenie tej pożyczki dnia 12.05.2013 r.

Sprzedaż nastąpiła za cenę 900 000 zł, tymczasem wysokość zadłużenia z zabezpieczonej pożyczki wynosiła 670 000 zł. Nadwyżka, tj. 230 000 zł, miała zostać zaliczona na poczet spłaty pożyczki z dnia 29.12.2009 r., rep. A nr (...)

/ dowód: zeznania świadka T. M. – e-protokół z dnia 29.09.2015 r. 00.01.37-

00.32.14; zeznania powoda E. S. – e-protokół z dnia 04.12.2015 r.

00.01.35-00.28.46 /

Dnia 13.05.2013 r. E. S. otrzymał 100 000 zł tytułem częściowej spłaty pożyczki rep. A (...), w tym 80 000 zł kapitału oraz 20 000 zł odsetek.

/ dowód: pokwitowanie – k. 73 /

Dnia 14.05.2013 r. T. M. przekazał E. S. 93 800 zł tytułem spłaty pożyczki z dnia 08.02.2010 r.

/ dowód: kopia pokwitowania – k. 74 /

Dnia 14.08.2013 r. E. S. otrzymał 121 000 zł tytułem częściowej spłaty pożyczki rep. A (...) ze sprzedaży nieruchomości dokonanej dnia 13.05.2013 r..

/ dowód: pokwitowanie – k. 75, k. 216 /

Dnia 04.04.2014 r. E. S. działający w imieniu własnym oraz w imieniu żony

J. S. oraz T. M. działający w imieniu własnym oraz w imieniu i na rzecz A. C. zawarli przed notariuszem H. G. w P. w formie aktu notarialnego rep. A nr (...) umowę powrotnego przeniesienia własności nieruchomości i ustanowienia hipoteki umownej.

E. S. przeniósł powrotnie na A. C. prawo własności nieruchomości położonej przy ul. (...) w K., objętej KW nr (...) - § 3.

T. M. w imieniu A. C. ustanowił na tej nieruchomości hipotekę umowną do kwoty maksymalnej 610 000 zł na rzecz E. S. i J. S. celem zabezpieczenia wierzytelności o spłatę pożyczki udzielonej umową z dnia 29.12.2009 r., rep. A nr (...), wraz z odsetkami i odsetkami karnymi, jak

również ewentualnymi kosztami dochodzenia należności.

/ dowód: akt notarialny z dnia 04.04.2014 r. – k. 18-20 /

Pismem z dnia 04.06.2014 r. T. M. skierował do powodów oświadczenie o

potrąceniu wierzytelności przysługującej mu wobec powodów z tytułu umowy pożyczki z dnia 21.12.2012 r. w kwocie 683 000 zł z wierzytelnością przysługującą powodom wynikającą z umowy pożyczki z dnia 29.12.2009 r. w kwocie 106 000 zł, w wyniku czego do zapłaty przez powodów pozostaje 577 000 zł.

/ dowód: oświadczenie o potrąceniu z dnia 04.06.2014 r. – k. 116; zeznania świadka T.

M. –e-protokół z dnia 29.09.2015 r. 00.01.37-00.32.14 /

Pismem z dnia 16.06.2014 r., doręczonym dnia 18.06.2014 r., powodowie oświadczyli T. M., iż nie uznają oświadczenia o potrąceniu wierzytelności w kwocie 683 000 zł z wierzytelnością w kwocie 106 000 zł. Podnieśli, że nie przysługuje mu wierzytelność w kwocie 683 000 zł. Podali, że dnia 21.12.2012 r. spisali z firmą (...) sp. z o.o. i T. M. umowę pożyczki na kwotę 770 000 zł. Przy umowie zostało wypłacone 155 000 zł, a pozostała kwota 615 000 zł stanowi refinansowanie niespłaconych kwot z pożyczki z dnia 22.10.2009 r. oraz z dnia 08.02.2010 r. Refinansowania pożyczek z dnia 29.12.2009 r. ta umowa nie uwzględnia.

/ dowód: pismo z dnia 16.06.2014 r. – k. 162-163 /

Pismem z dnia 09.09.2014 r., doręczonym dnia 17.09.2014 r., powodowie w związku z niewykonaniem umowy pożyczki z dnia 29.09.2009 r. wezwali pozwaną do zapłaty 610 000 zł tytułem spłaty kwoty głównej oraz części skapitalizowanych odsetek w terminie 7 dni.

/ dowód: wezwanie do zapłaty – k. 23-24 /

Sąd zważył, co następuje.

Powództwo zasługuje na częściowe uwzględnienie.

Powodowie dochodzą od pozwanej zapłaty należności obciążającej pozwaną jako dłużnika rzeczowego z tytułu obciążenia hipotecznego nieruchomości położonej w K..

Zgodnie z art. 65 ust. 1 ustawy z dnia 16.09.1982 r. o księgach wieczystych i hipotece w celu zabezpieczenia oznaczonej wierzytelności wynikającej z określonego stosunku prawnego można nieruchomość obciążyć hipoteką, czyli prawem, na mocy którego wierzyciel może dochodzić zaspokojenia z nieruchomości bez względu na to, czyją stała się własnością, i z pierwszeństwem przed wierzycielami osobistymi właściciela nieruchomości. Właściciel nieruchomości obciążonej hipotecznie staje się wówczas dłużnikiem rzeczowym

odpowiadającym wobec wierzyciela wyłącznie nieruchomością, a nie jakimikolwiek składnikami swojego majątku. Właściciel nieruchomości może, ale nie musi, być przy tym dłużnikiem osobistym wierzyciela hipotecznego. Dłużnikiem rzeczowym może być będzie także osoba, która nabyła nieruchomość obciążoną hipoteką od pierwotnego dłużnika, który ustanowił hipotekę, oraz kolejni nabywcy nieruchomości.

Nieruchomość stanowiąca własność pozwanej A. C. obciążona jest

hipoteką umowną na rzecz powodów do kwoty 610 000 zł na zabezpieczenie wierzytelności powodów wobec T. M. wynikającej z umowy pożyczki z dnia 29.12.2009 r., rep. A nr (...). Można dodać, że nieruchomość ta stanowiła uprzednio przedmiot innego zabezpieczenia rzeczowego tej wierzytelności, mianowicie przewłaszczenia na zabezpieczenie dokonanego przez pozwaną na mocy umowy z dnia 29.12.2009 r., rep. A nr (...) – czynności prawnej objętej jednym aktem notarialnym z umową pożyczki, która podlegała zabezpieczeniu.

Powodowie w celu uzyskania zaspokojenia swojego roszczenia wobec pożyczkobiorcy T. M. z nieruchomości obciążonej hipoteką zmuszeni są jest wystąpić na drogę sądową z powództwem o zapłatę skierowanym przeciwko pozwanej jako dłużnikowi rzeczowemu. Zobowiązany z tytułu hipoteki może zostać pozwany niezależnie od występowania przez wierzyciela o zapłatę bezpośrednio przeciwko dłużnikowi osobistemu.

Uwzględnienie tak skierowanego roszczenia wymaga potwierdzenia istnienia i wysokości zobowiązania dłużnika osobistego powodów T. M..

Pozwana nie kwestionowała swojej odpowiedzialności rzeczowej, a także istnienia zobowiązania po stronie T. M., podważała natomiast istnienie zobowiązania w zgłoszonym w pozwie rozmiarze, czyli w wysokości kwoty odpowiadającej kwocie hipoteki (610 000 zł). Wskazywała, że na skutek kolejnych czynności prawnych, a także częściowej spłaty pożyczki, zobowiązanie pożyczkobiorcy było niższe, a ostatecznie wygasło w całości.

W szczególności pozwana powołała się na porozumienie z dnia 12.04.2013 r., a także na dokonanie potrącenia.

Ustalenie wysokości zobowiązania pozwanej jako dłużnika rzeczowego wymagało zatem ustalenia, jaka była wysokość zobowiązania pożyczkobiorcy T. M. z uwzględnieniem przywołanego porozumienia.

Sąd doszedł do przekonania, iż porozumienie z dnia 12.04.2013 r. musi stanowić punkt wyjścia dla jakichkolwiek dalszych wyliczeń.

Dnia 12.04.2013 r. E. S. i T. M. zawarli porozumienie, w którym

ustalili, że łączne zadłużenie dłużnika z tytułu umów:

1. umowy pożyczki z dnia 29.12.2009 r., rep. A nr (...),

2. umowy pożyczki z dnia 29.12.2009 r., rep. A nr (...),

3. umowy pożyczki z dnia 22.10.2009 r., rep. A nr (...)

4. umowy pożyczki z dnia 29.10.2008 r., rep. A nr (...)

na dzień 12.04.2013 r. wynosi 1 840 000 zł, a dalej wskazali, że stan zadłużenia wynosi:

1. rep. A nr (...) – 400 000 zł, płatne do dnia 30.06.2013 r.,

2. rep. A nr (...) – 400 000 zł, płatne do dnia 30.06.2013 r.,

3. rep. A nr (...) – 230 000 zł, płatne do dnia 30.06.2013 r.,

4. rep. A nr (...)– 900 000 zł, płatne do dnia 30.06.2013 r.

Pozbawione w istocie znaczenia była kwestia istnienia dwóch dokumentów tego porozumienia: jednego dotyczącego trzech pożyczek, drugiego dotyczącego czterech pożyczek. Na rozprawie dnia 29.09.2015 r. pełnomocnik pozwanej oświadczył, iż nie kwestionuje ona porozumienia zawierającego wskazanie na zobowiązania z tytułu czterech umów. Ponadto w obu dokumentach strony porozumienia w taki sam sposób opisywały zobowiązanie wynikające z umowy pożyczki z dnia 29.12.2009 r., w szczególności jego wysokość.

Pożyczkodawca i pożyczkobiorca ustalili, że wysokość zobowiązania pożyczkobiorcy z tytułu umowy z dnia 29.12.2009 r. objętej aktem notarialnym nr rep. A (...) wynosi 400 000 zł. Oznaczyli także dalsze oprocentowanie wskazanej kwoty na 13 % w stosunku rocznym, czyli na obowiązującą wówczas stopę ustawową.

Porozumienie z dnia 12.04.2013 r. należy zakwalifikować jako umowę ustalającą wysokość zobowiązania wynikającego z oznaczonego stosunku prawnego, czyli tzw. właściwe uznanie roszczenia. Poprzez zawarcie takiej umowy strony jednoznacznie określają wysokość zobowiązania, która mogła wywoływać wątpliwości, zwłaszcza w sytuacji, kiedy strony tego porozumienia związane były kilkoma umowami pożyczki opiewającymi na różne kwoty, zawartymi w różnych datach, a niektóre z nich przeznaczone były na refinansowanie zobowiązań wcześniejszych.

Po zawarciu porozumienia z dnia 12.04.2013 r. E. S. otrzymał na poczet spłaty pożyczki objętej aktem nr (...) kwotę 221 000 zł: dnia 13.05.2013 r. otrzymał 100 000 zł, w tym 80 000 zł kapitału oraz 20 000 zł odsetek, a następnie dnia 14.08.2013 r. 121 000 zł.

Za nietrafne należało uznać stanowisko powodów, jakoby wpłaty nie pomniejszały wysokości zobowiązania określonej porozumieniem. Jeżeli na dzień 12.04.2013 r. strony oświadczyły, że wysokość zobowiązania wynosi 400 000 zł, to każda kolejna wpłata mogła ją wyłącznie pomniejszać. Można dodać, że strony przewidziały w porozumieniu, iż do dnia 13.05.2013 r. powinna zostać dokonana wpłata 20 000 zł na poczet odsetek, i taka wpłata

nastąpiła. Jeżeli, jak twierdził powód, 221 000 zł otrzymane po zawarciu porozumienia, pochodzące ze sprzedaży nieruchomości dokonanej po tej dacie miały zostać zaliczone na poczet zobowiązania przewyższającego 400 000 zł, to należało to uwidocznić w treści porozumienia poprzez wskazanie tejże wyższej kwoty zobowiązania i ustalenie zasad jego spłaty z uwzględnieniem planowanej sprzedaży nieruchomości. Tak się jednak nie stało i powodowie muszą ponieść konsekwencje zawarcia porozumienia, które zresztą zostało przez nich zredagowane.

Porozumienie z dnia 12.04.2013 r. było przez jego strony co najmniej 8 razy zmieniane poprzez przesunięcie terminu spłaty określonego początkowo na 30.06.2013 r. Termin ten był stopniowo wydłużany, aż do 30.03.2014 r. Strony faktycznie nie zmieniły pozostałych postanowień porozumienia. Nie oznacza to jednakże, iż zobowiązanie pozostawało na niezmienionym poziomie niezależnie od dokonywanych przez pożyczkobiorcę wpłat. Kolejne wpłaty pomniejszają wysokość zobowiązania, ale nie stanowią zmiany warunków tego porozumienia, w szczególności wartości objętego nim zobowiązania. Strony mogły zawrzeć w kolejnych aneksach oświadczenie, że wysokość zobowiązania uległa pomniejszeniu, ale nie musiały tego czynić. Wpłaty dokumentowane były odrębnymi pokwitowaniami. Z pokwitowań tych nie wynika jednakże, aby dotyczyły innego zobowiązania, w szczególności aby miały zostać zarachowane na spłatę pożyczki z dnia 29.12.2009 r. według stanu z daty wcześniejszej niż data porozumienia.

Niezasadne było stanowisko pozwanej, jakoby na poczet zadłużenia z tytułu pożyczki z dnia 29.12.2009 r. T. M. dokonał wpłaty kwoty 93 800 zł w dniu 14.05.2013 r. Jak wynika bowiem z pokwitowania z dnia 14.05.2013 r. (k. 74) wpłata ta dotyczyła innej pożyczki – z dnia 08.02.2010 r.

Uwzględniając wpłaty otrzymane przez pożyczkodawców po zawarciu porozumienia wysokość zobowiązania T. M. zabezpieczonego na nieruchomości pozwanej przedstawiała się następująco.

Na dzień 13.05.2013 r., kiedy nastąpiła wpłata 100 000 zł, w tym 80 000 zł na poczet należności głównej i 20 000 zł na poczet odsetek, zobowiązanie obejmowało 400 000 zł oraz odsetki naliczone za okres od dnia 12.04.2013 r. do dnia 12.05.2013 r., czyli za 31 dni, w wysokości 13 % od kwoty 400 000 zł, tj. w kwocie 4 416, 44 zł. Odsetki we wskazanej wysokości zostały pokryte z wpłaconej kwoty 20 000 zł – pozostała na poczet odsetek nadpłata w kwocie 15 583, 56 zł.

Na dzień 14.08.2013 r., kiedy nastąpiła wpłata 121 000 zł, zobowiązanie obejmowało 320 000 zł (400 000 zł – 80 000 zł) oraz odsetki naliczone za okres od dnia 13.05.2013 r. do dnia 13.08.2013 r., czyli za 93 dni, od kwoty 320 000 zł, tj. 10 599, 45 zł. Odsetki we wskazanej wysokości zostały pokryte z nadwyżki wpłaconej wcześniej kwoty 15 583, 56 zł – pozostała na poczet odsetek nadpłata w kwocie 4 984, 11 zł.

Na dzień 15.10.2014 r. poprzedzający dzień złożenia pozwu (16.10.2014 r. – k. 25) zobowiązanie obejmowało 199 000 zł (320 000 zł – 121 000 zł) oraz odsetki naliczone za okres od dnia 14.08.2013 r. do dnia do dnia 15.10.2014 r., czyli za 428 dni, od kwoty 199 000 zł = 30 335, 23 zł. Na poczet tej sumy odsetek należy zaliczyć nadpłatę w kwocie 4 984, 11 zł, w wyniku czego pozostaje 25 351, 12 zł.

Tym samym na dzień wniesienia pozwu zobowiązanie T. M. wobec powodów z tytułu umowy pożyczki obejmowało 199 000 zł należności głównej oraz 25 351, 12 zł odsetek, czyli wynosiło łącznie 224 351, 12 zł. Od tej kwoty mogą być naliczane dalsze odsetki od dnia 16.10.2014 r. zgodnie z art. 482 § 1 kc.

Sąd uznał za nieskuteczny zarzut pozwanej dotyczący dokonania przez T. M. potrącenia wierzytelności wzajemnej. Zarzut taki co do zasady pozwana mogła podnieść. Jak stanowi art. 73 ukwh właściciel nieruchomości niebędący dłużnikiem osobistym może podnosić zarzuty przysługujące dłużnikowi. Pozwana nie przedstawia do potrącenia wierzytelności przysługującej T. M., ale powołuje się na już dokonane przez niego potrącenie mające skutkować wygaśnięciem wierzytelności powodów. Jest uprawniona do zgłoszenia takiego zarzutu. Jednakże zgłoszenie to nie było trafne. Pismem z dnia 04.06.2014 r. T. M. skierował do powodów oświadczenie o potrąceniu wierzytelności przysługującej mu wobec powodów z tytułu umowy pożyczki z dnia 21.12.2012 r. w kwocie 683 000 zł z wierzytelnością przysługującą powodom wynikającą z umowy pożyczki z dnia 29.12.2009 r. w kwocie 106 000 zł, w wyniku czego do zapłaty przez powodów miało pozostać 577 000 zł. Brak jest dowodu doręczenia powodom tego oświadczenia, ale powodowie odpowiedzieli na nie pismem z dnia 18.06.2014 r., czyli w tej dacie z pewnością treść pisma dłużnika była im już znana.

Zgodnie z art. 498 § 1 kc, gdy dwie osoby są jednocześnie względem siebie dłużnikami i wierzycielami, każda z nich może potrącić swoją wierzytelność z wierzytelności drugiej strony, jeżeli przedmiotem obu wierzytelności są pieniądze lub rzeczy tej samej jakości oznaczone tylko co do gatunku, a obie wierzytelności są wymagalne i mogą być dochodzone przez sądem lub przed innym organem państwowym.

Przepis art. 498 § 1 kc dla skutecznego dokonania potrącenia wymaga zatem istnienia po stronie potrącającego wierzytelności wzajemnej, która jest wymagalna.

Dnia 21.12.2012 r. powodowie oraz T. M. zawarli umowę pożyczki opiewającej na 770 000 zł. Przy podpisaniu umowy T. M. otrzymał wypłatę 155 000 zł. Pozostała kwota, czyli 615 000 zł, miała zostać wypłacona po wpisie hipoteki do KW nr (...). Wpis hipoteki był warunkiem powstania po stronie powodów wymagalnego zobowiązania do wypłaty dalszej części sumy pożyczki.

Pozwana nie udowodniła, aby ten warunek wypłaty został wypełniony. Pełnomocnik pozwanej został zobowiązany na rozprawie dnia 15.06.2015 r. do złożenia odpisu KW nr (...) przywołanego w odpowiedzi na pozew w terminie 14 dni pod rygorem pominięcia tego dowodu. Nie wykonał nałożonego zobowiązania. Tym samym pozwana nie wykazała, aby T. M. w chwili złożenia oświadczenia o potrąceniu, czyli w dniu 18.06.2014 r., przysługiwała wobec powodów wzajemna wierzytelność o zapłatę kwoty 615 000 zł, a tym bardziej kwoty 683 000 zł wskazanej w jego piśmie z dnia 04.06.2014 r.

Bez znaczenia dla rozstrzygnięcia sprawy pozostawała treść pisma powodów z dnia 04.12.2014 r. Pismo to zostało przez nich wystosowane już w trakcie procesu do pełnomocnika pozwanej, czyli ani do dłużnika osobistego ani do dłużnika rzeczowego. Pełnomocnik pozwanej nie jest osobą umocowaną do przyjmowania oświadczeń o charakterze materialnoprawnym, a nadto nie występował w ogóle w imieniu T. M.. Z kolei pozwana nie posiadała wobec powodów żadnej osobistej wierzytelności, która mogłaby zostać przez nich potrącona. Z tych względów oświadczenie powodów z dnia 04.12.2014 r. nie wpływa w żaden sposób na istnienie i wysokość wierzytelności dochodzonej od pozwanej.

Nietrafne było stanowisko pozwanej dotyczące adnotacji na aneksie z dnia 04.04.2014 r. Jako sporządzony dnia 04.04.2014 r. dokument ten nie może potwierdzać okoliczności zaistniałej później, zapisek należy rozumieć jedynie w ten sposób, że odsetki zostaną zapłacone do dnia 04.06.2014 r. – w pierwotnym porozumieniu jego strony też oznaczyły terminy płatności odsetek (13.05.2013 r. i 13.06.2013 r.). Natomiast, jeżeli faktycznie odsetki zostały w tym terminie zapłacone, to nic nie stało na przeszkodzie sporządzeniu odrębnego pokwitowania, jak w przypadku wcześniejszych wpłat, albo dopisaniu na dokumencie aneksu adnotacji potwierdzonej odrębnymi podpisami stron. Można dodać, że dopisek o treści „Odsetki zapłacone do 04.06.2014 r.” został sporządzony innym atramentem. Sąd uznał zatem, iż zastrzeżenia powodów wobec treści wskazanego zapisku są uzasadnione, wobec czego należy go pominąć przy dokonywaniu oceny wysokości zobowiązania pozwanej.

Sąd oddalił wniosek pozwanej o przesłuchanie świadka R. J.. Według pozwanej, a także zeznań świadka T. M., był on obecny przy zawieraniu porozumienia z dnia 12.04.2013 r. Pozwana mogła zgłosić wniosek o przesłuchanie tego świadka już w odpowiedzi na pozew, a także w piśmie z dnia 26.05.2015 r. po tym, jak pełnomocnik pozwanej został zobowiązany do zgłoszenia wszelkich wniosków dowodowych. Zgłoszenie wniosku o przesłuchanie tego świadka w dniu 16.06.2015 r. należy uznać za spóźnione.

Sąd pominął dowód z opinii grafologa zgłoszony w piśmie z dnia 11;.05.2015 r. Skoro bowiem pozwana nie kwestionowała porozumienia w wersji przedstawionej przez powodów, zbędne było wyjaśnianie różnic pomiędzy oboma dokumentami porozumienia, zwłaszcza, że w zakresie umowy pożyczki będącej przedmiotem tego postępowania, obie wersje nie różniły się. Ponadto trzeba zwrócić uwagę, że grafolog to osoba, która z charakteru pisma odczytuje charakter osoby, natomiast prawidłowym dowodem byłby dowód z opinii biegłego z zakresu badań pisma czy też badań dokumentów.

Reasumując, sąd zasądził od pozwanej na rzecz powodów 224 351, 12 zł wraz z ustawowymi odsetkami od dnia 16.10.2014 r. do dnia zapłaty. Odpowiedzialność powódki będącej wyłącznie dłużnikiem rzeczowym jest ograniczona do nieruchomości obciążonej hipoteką oraz do wartości hipoteki.

Wobec częściowego uwzględnienia żądania pozwu o kosztach procesu należało orzec

zgodnie z wyrażoną w art. 100 kpc zasadą ich stosunkowego rozdzielenia.

Powodowie wygrali sprawę w 36, 78 %, pozwana w 63, 22 zł.

Koszty poniesione przez powodów to: opłata od pozwu – 31 000 zł, wynagrodzenie pełnomocnika ustalone na podstawie § 6 pkt 7 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 28.09.2002 r. w sprawie opłat za czynności radców prawnych – 7 200 zł, opłata skarbowa od pełnomocnictwa – 17 zł, tj. łącznie 38 217 zł, z czego 36, 78 % wynosi 14 056, 21 zł.

Koszty poniesione przez pozwaną to: wynagrodzenie pełnomocnika ustalone na podstawie § 6 pkt 7 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 28.09.2002 r. w sprawie opłat za czynności adwokackie – 7 200 zł, opłata skarbowa od pełnomocnictwa – 17 zł, tj. łącznie 7 217 zł, z czego 63, 22 % wynosi 4 562, 59 zł. W odpowiedzi na pozew pozwana wniosła o przyznanie kosztów zastępstwa w podwójnej wysokości, ale sąd nie znalazł ku temu podstaw. Sprawa nie miała charakteru skomplikowanej, dotyczyła typowego stosunku cywilnoprawnego, chybione było twierdzenie pełnomocnika pozwanej, że powodowie przerzucili na nią ciężar dowodu. Obowiązek dowodzenia swoich racji spoczywa w każdej sprawie na obu stronach procesu.

Różnica między wskazanymi wyżej kwotami wynosi 9 493, 62 zł i przypada powodom.

Mając powyższe okoliczności na uwadze sąd podjął rozstrzygnięcia zawarte w sentencji wyroku.