Pełny tekst orzeczenia

685/II/B/2014

POSTANOWIENIE

z dnia 12 grudnia 2013 r.

Sygn. akt Tw 23/13



Trybunał Konstytucyjny w składzie:



Zbigniew Cieślak,



po wstępnym rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym wniosku Komisji Krajowej NSZZ „Solidarność” o zbadanie zgodności:

art. 150 § 3 pkt 2 ustawy z dnia 26 czerwca 1974 r. – Kodeks pracy (Dz. U. z 1998 r. Nr 21, poz. 94, ze zm.) z art. 1, art. 2 ust. 1 i art. 4 Konwencji nr 135 dotyczącej ochrony przedstawicieli pracowników w przedsiębiorstwach i przyznania im ułatwień, przyjętej w Genewie dnia 23 czerwca 1971 r. (Dz. U. z 1977 r. Nr 39, poz. 178 zał.),



p o s t a n a w i a:



odmówić nadania dalszego biegu wnioskowi.



UZASADNIENIE



W dniu 11 października 2013 r. wpłynął do Trybunału Konstytucyjnego wniosek Komisji Krajowej NSZZ „Solidarność” (dalej: Komisja Krajowa) o zbadanie zgodności art. 150 § 3 pkt 2 ustawy z dnia 26 czerwca 1974 r. – Kodeks pracy (Dz. U. z 1998 r. Nr 21, poz. 94, ze zm.; dalej: Kodeks pracy lub k.p.) z art. 1, art. 2 ust. 1 i art. 4 Konwencji nr 135 dotyczącej ochrony przedstawicieli pracowników w przedsiębiorstwach i przyznania im ułatwień, przyjętej w Genewie dnia 23 czerwca 1971 r. (Dz. U. z 1977 r. Nr 39, poz. 178 zał.; dalej: Konwencja).



Trybunał Konstytucyjny zważył, co następuje:



1. Zgodnie z art. 36 ustawy z dnia 1 sierpnia 1997 r. o Trybunale Konstytucyjnym (Dz. U. Nr 102, poz. 643, ze zm.; dalej: ustawa o TK) wnioski przedstawiane przez ogólnokrajowe organy związków zawodowych podlegają wstępnemu rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym. W postępowaniu tym Trybunał Konstytucyjny w składzie jednego sędziego bada, czy wniosek odpowiada wymogom formalnym (art. 32 ust. 1 i 2 ustawy o TK), czy nie jest oczywiście bezzasadny i czy braki formalne zostały usunięte w wyznaczonym terminie (art. 36 ust. 3 ustawy o TK), a w szczególności, czy wniosek pochodzi od uprawnionego podmiotu (art. 191 ust. 1 pkt 4 w związku z art. 191 ust. 2 Konstytucji).



2. Komisja Krajowa poddaje kontroli art. 150 § 3 pkt 2 Kodeksu pracy w brzmieniu: „przedłużenie okresu rozliczeniowego czasu pracy zgodnie z art. 129 § 2 oraz rozkłady czasu pracy, o których mowa w art. 1401, ustala się (…) w porozumieniu zawieranym z przedstawicielami pracowników, wyłonionymi w trybie przyjętym u danego pracodawcy – jeżeli u pracodawcy nie działają zakładowe organizacje związkowe”.



2.1. Wnioskodawca twierdzi: „art. 150 § 3 pkt 2 k.p. jest przykładem przepisu przyznającego stanowiące kompetencje w sferze warunków pracy, tzw. przedstawicielstwu pracowniczemu powołanemu ad hoc (…) zwanemu również niesformalizowanym przedstawicielstwem pracowników (…). Takie przepisy zawarte są w Kodeksie pracy jak również w przepisach pozakodeksowych”. Wnioskodawca kwestionuje „brak w obowiązujących przepisach przyznających kompetencje stanowiące przedstawicielom pracowników” gwarancji niezależności od pracodawcy.

Zdaniem Trybunału Konstytucyjnego nie można przyjąć, że Komisja Krajowa skarży art. 150 § 3 pkt 2 kodeksu pracy w aspekcie pominięcia w tym przepisie określenia „trybu, w jakim nastąpić powinno wyłonienie takiej [pozazwiązkowej] reprezentacji [pracowników]”, skoro „brak określenia przez ustawodawcę zasad wyłaniania przedstawicieli pracowników oraz warunków realizacji powierzonych im zadań, w tym brak gwarancji nieuszczuplenia ich wynagrodzenia za czas nieprzepracowany w związku z wykonywaniem funkcji przedstawiciela związkowego, szczególnej ochrony trwałości stosunku pracy” nie stanowi specyfiki art. 150 § 3 pkt 2 kodeksu pracy, lecz jest „cechą wspólną wszystkich tych [tj. powołanych we wniosku] regulacji”.

Nie ulega wątpliwości, że zasada racjonalności ustawodawcy oraz przejrzystości stanowionego prawa sprzeciwia się takiemu rozwiązaniu postawionego problemu, które sprowadzałoby się do dodawania (powielania, powtarzania) do wszelkich (tj. istniejących oraz przyszłych) przepisów przyznających „kompetencje stanowiące” pozazwiązkowym przedstawicielom pracowników identycznie brzmiących jednostek redakcyjnych, zawierających postanowienia dotyczące statusu tych przedstawicieli, jeżeli zagadnienie to może znaleźć uregulowanie w jednym akcie normatywnym (jednym przepisie aktu normatywnego).

Przedstawiona we wniosku argumentacja świadczy o tym, że wnioskodawca nie tyle kwestionuje art. 150 § 3 pkt 2 kodeksu pracy w aspekcie pominięcia w tym przepisie określenia „trybu, w jakim nastąpić powinno wyłonienie takiej [pozazwiązkowej] reprezentacji [pracowników]”, ile domaga się stwierdzenia niezgodności z powołanymi wzorcami kontroli zaniechania prawodawczego, polegającego na: po pierwsze, braku odrębnego (na poziomie ustawowym) uregulowania kształtującego status prawny pozazwiązkowych przedstawicieli pracowników albo braku uregulowania nakazującego odpowiednie stosowanie do pozazwiązkowych przedstawicieli pracowników przepisów właściwych dla związkowych przedstawicieli pracowników, po drugie, braku odrębnej procedury pozwalającej badać zgodność (niesprzeczność) trybu przyjętego u danego pracodawcy (który mieści się w pojęciu „praktyki krajowej” z art. 3 Konwencji przy uwzględnieniu fakultatywności rozwiązań ustawodawczych w tym zakresie – art. 4 i art. 6 Konwencji) z zasadami przyjętymi w Konwencji.

Przywołane zarzuty nie mogą zostać rozpoznane, gdyż nie mieszczą się w zakresie kognicji Trybunału. Należy bowiem pamiętać, że Trybunał Konstytucyjny pełni rolę jedynie „ustawodawcy negatywnego”, który eliminuje z systemu prawnego normy naruszające wzorce kontroli. Nie ma natomiast kompetencji do stanowienia norm, a taki charakter miałoby orzekanie w sprawie zaniechań ustawodawczych (por. wyrok TK z 2 lipca 2002 r., U 7/01, OTK ZU nr 4/A/2002, poz. 48). Okoliczność powyższa uzasadnia odmowę nadania wnioskowi dalszego biegu (art. 36 ust. 3 w związku z art. 39 ust. 1 pkt 1 w związku z art. 36 ust. 3 ustawy o TK).



2.2. Komisja Krajowa twierdzi: „w przypadku, gdy takie porozumienie [o wprowadzeniu wydłużonego okresu rozliczeniowego czasu pracy] jest zawierane przez zakładową organizację związkową [art. 150 § 3 pkt 1 kodeksu pracy] obowiązują gwarancje ustanowione w ustawie z 23 maja 1991 r. o związkach zawodowych (…). W przypadku, gdy stroną takiego porozumienia są pozazwiązkowi przedstawiciele pracowników [art. 150 § 3 pkt 2] kodeksu pracy takie gwarancje nie obowiązują”.

Zdaniem Trybunału, nawet przy założeniu dopuszczalności porównywania sytuacji prawnej związkowych i pozazwiązkowych przedstawicieli pracowników wyłącznie w aspekcie „gwarancji proceduralnych autonomii stron zawierających układ zbiorowy pracy lub porozumienie o wprowadzeniu wydłużonego okresu rozliczeniowego czasu pracy”, należałoby: po pierwsze, poddać kontroli nie tylko art. 150 § 3 pkt 2 kodeksu pracy (dyskryminowani), lecz także art. 150 § 3 pkt 1 kodeksu pracy (faworyzowani), po drugie, skonfrontować wywiedzione z obu jednostek redakcyjnych normy prawne przede wszystkim z art. 3 lit. a i b Konwencji (równość przedstawicieli pracowników w korzystaniu z praw określonych w Konwencji), ewentualnie w powiązaniu z pozostałymi powołanymi we wniosku postanowieniami Konwencji. Trybunał Konstytucyjny ustalił, że w uchwale Komisji Krajowej nr 26/2013 w sprawie wniosku do Trybunału Konstytucyjnego nie wskazano art. 150 § 3 pkt 1 kodeksu pracy jako przedmiotu zaskarżenia, a art. 3 Konwencji nie powołano jako wzorca kontroli.



2.3. Trybunał Konstytucyjny zwraca uwagę, że o tym, iż Komisja Krajowa koncentruje się we wniosku nie tyle na kwestii przedłużenia okresu rozliczeniowego czasu pracy jako takiego, ile na statusie pozazwiązkowych przedstawicieli pracowników, świadczą powołane wzorce kontroli, które nie odnoszą się do zagadnienia dopuszczalności takiego przedłużenia, lecz do ochrony i ułatwień mających przysługiwać pewnym kategoriom przedstawicieli pracowników.

Wnioskodawca twierdzi: „wprowadzając możliwość wydłużenia okresu rozliczeniowego do 12 miesięcy do krajowego porządku prawnego, polski ustawodawca ani nie ograniczył zakresu podmiotowego tego rozwiązania prawnego, ani też nie sprecyzował przesłanek dopuszczalności jego zastosowania oraz warunków bezpieczeństwa i zdrowia pracowników”. Formułując przytoczone zarzuty, wnioskodawca nie wskazuje jednak żadnych adekwatnych wzorców kontroli. Trybunał Konstytucyjny stwierdza, że powołana we wniosku dyrektywa 2003/88/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z 4 listopada 2003 r. dotycząca niektórych aspektów organizacji czasu pracy (Dz. Urz. UE L 299 z 18.11.2003, s. 9) nie mieści się w katalogu określonym w art. 188 pkt 2 Konstytucji (art. 36 ust. 3 w związku z art. 39 ust. 1 pkt 1 ustawy o TK).

Niezależnie od powyższego Trybunał Konstytucyjny zwraca uwagę, że Komisja Krajowa nie wskazała, z czego wywodzi legitymację procesową do występowania w postępowaniu przed Trybunałem Konstytucyjnym w interesie pozazwiązkowych przedstawicieli pracowników.

Na marginesie należy zasygnalizować niejasność (niejednoznaczność) doręczonej uchwały w sprawie wystąpienia z wnioskiem do Trybunału Konstytucyjnego, w szczególności w zakresie wyodrębnienia elementu wyrażenia przez Komisję Krajową woli poddania przedmiotu zaskarżenia hierarchicznej kontroli zgodności norm oraz elementu upoważnienia określonych podmiotów do wniesienia, sporządzenia i podpisania wniosku. Nie jest przy tym jasne, czy podmioty te składają oświadczenie woli w sprawie hierarchicznej kontroli norm w imieniu Krajowej Komisji, czy też tylko takie oświadczenie woli – wnosząc wniosek – wykonują. Nie jest także zrozumiałe, dlaczego ich umocowanie wywodzi się z decyzji Prezydium Komisji Krajowej, w odróżnieniu od upoważnienia do reprezentowania Komisji Krajowej w postępowaniu przed Trybunałem Konstytucyjnym, które wynika z uchwały Komisji Krajowej w sprawie wniosku do Trybunału.



W tym stanie rzeczy Trybunał Konstytucyjny postanowił jak w sentencji.