Pełny tekst orzeczenia

883/II/B/2014

POSTANOWIENIE

z dnia 28 maja 2014 r.

Sygn. akt Ts 15/13



Trybunał Konstytucyjny w składzie:



Teresa Liszcz – przewodnicząca

Piotr Tuleja – sprawozdawca

Wojciech Hermeliński,



po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym zażalenia na postanowienie Trybunału Konstytucyjnego z dnia 2 września 2013 r. o odmowie nadania dalszego biegu skardze konstytucyjnej K.S.,



p o s t a n a w i a:



uwzględnić zażalenie.



UZASADNIENIE



W skardze konstytucyjnej wniesionej do Trybunału Konstytucyjnego 14 stycznia 2013 r. (data nadania) K.S. (dalej: skarżący) zakwestionował zgodność art. 10 ust. 1 ustawy z dnia 16 września 2011 r. o zmianie ustawy – Kodeks karny wykonawczy oraz niektórych innych ustaw (Dz. U. Nr 240, poz. 1431; dalej: ustawa zmieniająca) w zakresie, w jakim stanowi, że „przepisy nin. ustawy stosuje się również przy wykonywaniu kary ograniczenia wolności orzeczonej wyrokiem wykonalnym przed dniem jej wejścia w życie”, z art. 2, art. 31 ust. 1 i 3, art. 32 ust. 1 oraz art. 42 ust. 1 Konstytucji.

Skarżący twierdzi, że zakwestionowany art. 10 ust. 1 ustawy zmieniającej doprowadził do pogorszenia sytuacji osób prawomocnie skazanych przed wejściem w życie ustawy zmieniającej. Przepis ten – jego zdaniem – narusza konstytucyjne zasady: ochrony zaufania obywatela do państwa i stanowionego przez nie prawa, ochrony praw nabytych (art. 2); lex retro non agit, nulla poena sine lege (art. 42 ust. 1) oraz równości (wywodzoną przez skarżącego z art. 32 ust. 1 w związku z art. 31 ust. 1 i 3 Konstytucji).

Postanowieniem z 2 września 2013 r. (doręczonym pełnomocnikowi 10 września 2013 r.) Trybunał Konstytucyjny odmówił nadania dalszego biegu skardze konstytucyjnej, ustaliwszy, że skarżący nie wskazał naruszonych praw, a w konsekwencji nie określił sposobu ich naruszenia.

W zażaleniu z 16 września 2013 r. skarżący zaskarżył postanowienie Trybunału w całości. Wniósł o jego uchylenie i nadanie skardze dalszego biegu. Skarżący zarzucił, że zakwestionowany art. 10 ust. 1 ustawy zmieniającej odnosi się do kar już wcześniej orzeczonych powodując znaczne zaostrzenie jego odpowiedzialności karnej. Ponadto, wymiar kary orzeczonej na podstawie tego przepisu jest „schematyczny [i] mechaniczny”; jego wsteczne działanie godzi w prawo nabyte do odbywania kary na zasadach określonych w dniu uprawomocnienia się wyroku. Zakwestionowany przepis naruszył zatem prawo skarżącego do wolności (art. 31 ust. 1 i 3 Konstytucji), które należy – jak podkreślił – łączyć z zasadami: ochrony praw nabytych, zaufania obywatela do państwa i stanowionego przez nie prawa (art. 2 Konstytucji) oraz niedziałania prawa wstecz (art. 42 ust. 1 Konstytucji). Zdaniem skarżącego zaskarżony przez niego przepis naruszył także zasadę równego traktowania (art. 32 ust. 1 Konstytucji).



Trybunał Konstytucyjny zważył, co następuje:



Zgodnie z art. 36 ust. 4 w związku z art. 49 ustawy z dnia 1 sierpnia 1997 r. o Trybunale Konstytucyjnym (Dz. U. Nr 102, poz. 643, ze zm.; dalej: ustawa o TK), skarżącemu przysługuje prawo wniesienia zażalenia na postanowienie Trybunału Konstytucyjnego o odmowie nadania skardze konstytucyjnej dalszego biegu. Trybunał, w składzie trzech sędziów, rozpatruje zażalenie na posiedzeniu niejawnym (art. 25 ust. 1 pkt 3 lit. b in fine w związku z art. 36 ust. 6 i 7 w związku z art. 49 ustawy o TK). Na etapie rozpoznania zażalenia Trybunał Konstytucyjny bada przede wszystkim, czy wydając zaskarżone postanowienie, prawidłowo stwierdził istnienie przesłanek odmowy nadania skardze dalszego biegu.

Trybunał stwierdza, że zażalenie jest zasadne i zasługuje na uwzględnienie.

Podstawą odmowy nadania dalszego biegu skardze konstytucyjnej było stwierdzenie przez Trybunał, że skarżący nie wskazał naruszonych praw, a w konsekwencji nie określił sposobu ich naruszenia.

Analiza zarzutów zażalenia pozwala jednak stwierdzić, że „zaufanie” skarżącego do art. 65 § 1 ustawy z dnia 6 czerwca 1997 r. – Kodeks karny wykonawczy (Dz. U. Nr 90, poz. 557, ze zm.), obowiązującego zarówno w chwili popełnienia czynu zabronionego, za który skarżący został skazany na karę ograniczenia wolności, jak i w chwili, w której dopuścił się zachowania stanowiącego podstawę do orzeczenia kary zastępczej, uzasadniało skarżącemu zakładać, że będzie mógł skorzystać z zastępczej kary grzywny. Tymczasem orzeczona przez Sąd Okręgowy w Poznaniu kara wolnościowa została zamieniona na podstawie znowelizowanego art. 65 § 1 k.k.w. na karę izolacyjną (pozbawienia wolności). Skarżący zarzuciwszy w skardze naruszenie wynikającej z art. 2 Konstytucji zasady zaufania obywatela do państwa i stanowionego przez nie prawa wskazał zatem naruszone prawo, a także określił sposób jego naruszenia.

W ocenie Trybunału skarga spełnia także wymogi formalne określone w art. 47 ust. 1 pkt 2 ustawy o TK, w odniesieniu do zarzutów naruszenia art. 42 ust. 1 Konstytucji. Skarżący wskazał bowiem, że zakwestionowany przepis w zakresie, w jakim nakazuje stosować art. 65 ust. 1 k.k.w. w brzmieniu nadanym tą ustawą także przy wykonywaniu orzeczeń, które stały się wykonalne przed dniem wejścia w życie ustawy zmieniającej, znacznie zaostrzył odpowiedzialność karną i pogorszył jego sytuację prawną. Orzeczona kara zastępcza jest surowsza od kary orzeczonej za popełnienie czynu zabronionego. Uprawnienie do wniesienia skargi skarżący wiąże zatem z naruszeniem zasady, która zakazuje orzekać i wykonywać kary surowsze niż te, które były przewidziane w momencie popełnienia czynu. W wyroku z 25 maja 2004 r. (sygn. SK 44/03), Trybunał odwoławszy się do swojego dotychczasowego orzecznictwa podkreślił, że z wyrażonej w art. 42 ust. 1 Konstytucji zasady nullum crimen sine lege wynikają postulaty skierowane zarówno do ustawodawcy, jak i do osób stosujących prawo. Zdaniem Trybunału, „najważniejszym postulatem związanym z omawianą zasadą jest zakaz wstecznego (pogarszającego sytuację sprawcy) działania ustawy karnej. Mówi się tu o zasadzie lex retro non agit. Ten ostatni postulat wynikający z zasady nullum crimen sine lege stanowi o jej istocie, jest powodem, dla którego zasada ta ma wręcz priorytetową rangę wśród zasad odpowiedzialności prawnokarnej” (OTK ZU nr 5/A/2004, poz. 46).



Mając powyższe na uwadze, na podstawie art. 49 w związku z art. 36 ust. 7 ustawy o TK, Trybunał Konstytucyjny orzekł jak w sentencji.