Pełny tekst orzeczenia

23/1/B/2015

POSTANOWIENIE

z dnia 25 lipca 2014 r.

Sygn. akt Ts 157/13



Trybunał Konstytucyjny w składzie:



Wojciech Hermeliński,



po wstępnym rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym skargi konstytucyjnej K.W. i R.B. w sprawie zgodności:

art. 211 § 3 pkt 4 ustawy z dnia 9 stycznia 1997 r. – Kodeks celny (Dz. U. z 2001 r. Nr 75, poz. 802, ze zm.) z art. 2, art. 31 ust. 3, art. 32, art. 45 ust. 1 oraz art. 64 ust. 2 w związku z preambułą, art. 20, art. 24, art. 31 ust. 3, art. 84 i art. 177 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej,



p o s t a n a w i a:



odmówić nadania dalszego biegu skardze konstytucyjnej.



UZASADNIENIE



W skardze konstytucyjnej wniesionej do Trybunału Konstytucyjnego 3 czerwca 2013 r. (data nadania) K.W. i R.B. (dalej: skarżący) wystąpili o zbadanie zgodności art. 211 § 3 pkt 4 ustawy z dnia 9 stycznia 1997 r. – Kodeks celny (Dz. U. z 2001 r. Nr 75, poz. 802, ze zm.; dalej: Kodeks celny) z art. 2, art. 31 ust. 3, art. 32, art. 45 ust. 1 oraz art. 64 ust. 2 w związku z preambułą, art. 20, art. 24, art. 31 ust. 3, art. 84 i art. 177 Konstytucji.

Skarga konstytucyjna została sformułowana w związku z następującą sprawą. Skarżący są wspólnikami spółki cywilnej – Przedsiębiorstwo Wielobranżowe EURO-TRANS s.c. Na skarżących jako przewoźnika została nałożona odpowiedzialność za dług celny. W dniu 7 marca 2002 r., na podstawie zgłoszenia celnego, do wspólnej procedury tranzytu zgłoszono towar w postaci obuwia sportowego. Towar ten wprowadzono na polski obszar celny 8 marca 2002 r. Urząd Celny w Warszawie – urząd celny przeznaczenia – nie potwierdził, że w ewidencji tranzytowo-odbiorczej został zarejestrowany przekaz z 8 marca 2002 r. Przewoźnik, który wprowadził przedmiotowy towar na polski obszar celny, na żądanie Urzędu Celnego w Szczecinie nadesłał fotokopie dokumentów noty tranzytowej, opatrzone pieczęciami Urzędu Celnego VI w Warszawie. Wstępnie wynikało z nich, że procedura tranzytowa została zakończona. Powyższą dokumentację nadesłał również główny zobowiązany. W toku postępowania z Izby Celnej w Warszawie uzyskano informację, że procedura tranzytu przedmiotowego towaru nie została zakończona, gdyż towaru nie przedstawiono we wskazanym urzędzie przeznaczenia, oraz że pod wskazaną pozycją w ewidencji figuruje inne zgłoszenie. W związku z podejrzeniem popełnienia przestępstwa sfałszowania dokumentów Prokuratura Rejonowa w Szczecinie prowadziła dochodzenie. Z powodu niewykrycia sprawców postępowanie to zostało umorzone postanowieniem z 28 lutego 2003 r. Równolegle Prokuratura Rejonowa w Warszawie prowadziła postępowanie w sprawie posługiwania się sfałszowanymi pieczęciami. Postępowanie to – z tych samych powodów co poprzednie – zostało umorzone postanowieniem z 11 maja 2005 r.

Naczelnik Urzędu Celnego w Szczecinie, decyzją z 26 marca 2007 r., stwierdził, że 15 marca 2002 r. powstał dług celny oraz obowiązek zapłaty należnego podatku od towarów i usług w związku z usunięciem spod dozoru celnego towaru zgłoszonego do wspólnej procedury tranzytu na podstawie zgłoszenia celnego zarejestrowanego w Oddziale Celnym w Kołbaskowie 8 marca 2002 r. W decyzji określono kwotę długu celnego w wysokości 70 277 zł oraz kwotę podatku od towarów i usług w wysokości 34 787 zł. Organ wskazał, że przedmiotowy towar nie został dostarczony do urzędu celnego przeznaczenia, a przedstawione dokumenty celne mające potwierdzać zakończenie procedury celnej zostały sfałszowane. Oznacza to, że towar został usunięty spod dozoru celnego i z mocy prawa powstał dług celny, a dłużnikami są główny zobowiązany – z tytułu niewykonania obowiązków wynikających ze stosowania procedury celnej, którą towar został objęty, oraz przewoźnik – z powodu usunięcia (niedostarczenia) towaru spod dozoru celnego.

Odwołanie od decyzji wnieśli obaj zobowiązani: przewoźnik (skarżący) oraz główny zobowiązany. Dyrektor Izby Celnej w Szczecinie, decyzją z 17 grudnia 2007 r. (nr 420000-REK-9002-55/07/IB/BG), utrzymał w mocy decyzję organu pierwszej instancji i uznał, że w stosunku do przewoźnika podstawą prawną odpowiedzialności za dług celny był art. 211 § 3 pkt 4 kodeksu celnego (niewykonanie obowiązku dostarczenia towaru do urzędu odbiorczego).

Skargę, którą skarżący złożyli na powyższą decyzję, oddalił Wojewódzki Sąd Administracyjny (dalej: WSA) w Szczecinie wyrokiem z 10 lipca 2008 r. (sygn. akt I SA/Sz 121/08). Naczelny Sąd Administracyjny (dalej: NSA), w wyroku z 28 października 2010 r. (sygn. akt I GSK 220/09), uwzględnił skargę kasacyjną i uchylił powyższe orzeczenie, ale z innych powodów niż w niej wskazane. Sąd ten stwierdził rażące naruszenie przepisów procedury sądowoadmnistracyjnej przez pozbawienie spółki (będącej głównym zobowiązanym) możliwości obrony swoich praw.

Wyrokiem z 23 marca 2011 r. (sygn. akt I SA/Sz 977/10) WSA w Szczecinie, po ponownym rozpoznaniu sprawy, oddalił skargę, którą skarżący złożyli na decyzję Dyrektora Izby Celnej w Szczecinie z 17 grudnia 2007 r. w sprawie określenia kwoty długu celnego oraz kwoty podatku od towarów i usług. Sąd przyjął, że solidarne obciążenie głównego zobowiązanego oraz przewoźnika należnościami celnymi i podatkowymi wraz z odsetkami – na podstawie art. 211 § 3 pkt 4 kodeksu celnego – było uzasadnione.

Skargi kasacyjne na powyższe orzeczenie WSA w Szczecinie wnieśli główny zobowiązany oraz skarżący jako wspólnicy spółki cywilnej. W wyroku z 18 października 2012 r. (sygn. akt I GSK 1513/11) NSA oddalił skargi kasacyjne oraz zasądził od skarżących i głównego zobowiązanego solidarnie na rzecz Dyrektora Izby Celnej w Szczecinie zwrot kosztów postępowania kasacyjnego. Orzeczenie to doręczono skarżącym 2 marca 2013 r.

W skardze konstytucyjnej skarżący zarzucili niekonstytucyjność art. 211 § 3 pkt 4 kodeksu celnego w zakresie, w jakim obciąża on przewoźnika „na zasadzie ryzyka nieograniczoną oraz oderwaną od normalnego i adekwatnego związku przyczynowego między działaniem lub zaniechaniem skarżących jako przewoźnika a szkodą Skarbu Państwa, gwarancyjną, solidarną i zbiorową odpowiedzialnością majątkową całym majątkiem za zobowiązania publicznoprawne (należności celne) związane z wprowadzeniem przewożonych w ramach świadczonych przez skarżących usług do polskiego obszaru celnego”. Przy czym – zdaniem skarżących – obciążenie przewoźnika odpowiedzialnością majątkową na zasadzie ryzyka jest sprzeczne z art. 115 ust. 1 Załącznika nr I do Konwencji o Wspólnej Procedurze Tranzytowej, sporządzonej w Interlaken dnia 20 maja 1987 r. (Dz. U. z 1998 r. Nr 46, poz. 290; dalej: konwencja o WPT), który – w ich ocenie – ma pierwszeństwo przed zaskarżonym art. 211 § 3 pkt 4 kodeksu celnego.

W przekonaniu skarżących art. 211 § 3 pkt 4 kodeksu celnego narusza art. 32 ust. 1 i 2 oraz art. 64 ust. 2 Konstytucji przez dyskryminujące potraktowanie ich jako świadczących usługi przewozowe i „obciążenie niestosowanym dla innych rodzajów działalności usługowej ryzykiem związanym z[e] stosowaniem wspólnej procedury tranzytowej (...)”. Obciążanie, poza głównym zobowiązanym, innych osób (przewoźnika) odpowiedzialnością gwarancyjną „w zakresie nieadekwatnym do związku przyczynowego między zachowaniem członka spółki, a szkodą wierzyciela” nie jest w takiej sytuacji ani konieczne, ani uzasadnione, a to oznacza, że zakwestionowany przepis narusza również – zdaniem skarżących – zasadę demokratycznego państwa prawnego (art. 2 Konstytucji) oraz zasadę proporcjonalności (art. 31 ust. 3 Konstytucji).

Skarżący podkreślili ponadto, że w stosunkach majątkowych z podmiotami prywatnymi państwo nie może korzystać ze szczególnych przywilejów, gdyż prawo do równej ochrony praw majątkowych oznacza zakaz różnicowania tej ochrony pomiędzy podmiotami prawa prywatnego, osobami fizycznymi, podmiotami prawa publicznego czy też państwem. Zaznaczyli również, że z prawem do równej ochrony majątkowej (art. 32 oraz art. 64 ust. 2 Konstytucji) wiąże się także prawo do równego traktowania w zakresie nakładania obowiązku ponoszenia ciężarów publicznych, o którym mowa w art. 84 Konstytucji.

Skarżący, powoławszy się na preambułę Konstytucji, wskazali również, że – ich zdaniem – w przypadku popełnienia przestępstwa celnego w postaci usunięcia przesyłki spod dozoru celnego wystarczy, że odpowiedzialność odszkodowawcza na zasadzie ryzyka spoczywa na głównym zobowiązanym, zgodnie z art. 114 i art. 115 konwencji o WPT.

W skardze konstytucyjnej skarżący zakwestionowali także zgodność art. 211 § 3 pkt 4 kodeksu celnego z art. 2, art. 20, art. 31 ust. 3, art. 32 oraz art. 64 ust. 2 Konstytucji ze względu na „zbiorową i nieograniczoną solidarną odpowiedzialność majątkową wielu osób, w tym skarżących, wraz z głównymi zobowiązanymi na zasadzie ryzyka, bez możliwości zwolnienia od tej odpowiedzialności na podstawie mających pierwszeństwo przepisów Konwencji (w realiach nie analizującej nawet tych przepisów, powołującej się na wcześniejsze rozstrzygnięcia, praktyki posttotalitarnego państwa, nawiązującej raczej do czasów, określonych w preambule Konstytucji, jako »czasów, gdy podstawowe wolności i prawa człowieka były w naszej Ojczyźnie łamane«), chociaż w danej sytuacji wystarczy uczynienie, jak w art. 115 ust. 1 (…) [konwencji o WPT], odpowiedzialną na zasadzie ryzyka jednej tylko określonej przyjmującej to ryzyko osoby, tzw. głównego zobowiązanego”. Zdaniem skarżących niekonstytucyjna jest zbiorowa, solidarna, majątkowa odpowiedzialność na zasadzie ryzyka, która nie uwzględnia podziału obowiązków oraz odpowiedzialności związanej ze sprowadzaniem towarów do danego obszaru celnego i realizacją wspólnej procedury tranzytowej. Sprzeczne z Konstytucją jest również uprzywilejowanie państwa przez wprowadzenie odpowiedzialności gwarancyjnej przewoźnika. W przekonaniu skarżących oderwanie odpowiedzialności ponoszonej przez przewoźnika nie tylko od adekwatnego związku przyczynowego między jego działaniem lub zaniechaniem a szkodą, ale także od jego winy, „kłóci się z elementarnym poczuciem sprawiedliwości”.

W skardze skarżący wnieśli o wydanie postanowienia tymczasowego o wstrzymaniu wykonania decyzji Dyrektora Izby Celnej w Szczecinie z 17 grudnia 2008 r. i poprzedzającej ją decyzji Naczelnika Urzędu Celnego w Szczecinie z 26 marca 2007 r.



Trybunał Konstytucyjny zważył, co następuje:

Skarga konstytucyjna jest szczególnym środkiem ochrony konstytucyjnych praw i wolności, którego merytoryczne rozpoznanie jest uwarunkowane spełnieniem wielu przesłanek wynikających bezpośrednio z art. 79 ust. 1 Konstytucji, a doprecyzowanych w przepisach ustawy z dnia 1 sierpnia 1997 r. o Trybunale Konstytucyjnym (Dz. U. Nr 102, poz. 643, ze zm.; dalej: ustawa o TK). Celem wstępnej kontroli skargi konstytucyjnej jest stwierdzenie, czy spełnia ona wszystkie przesłanki dopuszczalności oraz przesądzenie, czy sformułowane w niej zarzuty niekonstytucyjności kwestionowanych przepisów nie są oczywiście bezzasadne (art. 36 ust. 3 ustawy o TK).

Zgodnie z art. 79 ust. 1 Konstytucji każdy, czyje konstytucyjne wolności lub prawa zostały naruszone, ma prawo, na zasadach określonych w ustawie, wnieść skargę do Trybunału Konstytucyjnego w sprawie zgodności z Konstytucją ustawy lub innego aktu normatywnego, na podstawie którego sąd lub inny organ administracji publicznej orzekł ostatecznie o jego wolnościach lub prawach albo o jego obowiązkach określonych w Konstytucji. W myśl art. 47 ust. 1 pkt 2 ustawy o TK skarga powinna zawierać wskazanie, jakie konstytucyjne wolności lub prawa i w jaki sposób – zdaniem skarżącego – zostały naruszone. Obowiązek precyzyjnego określenia naruszonych praw lub wolności wynika wprost z zasady wyrażonej w art. 66 ustawy o TK, zgodnie z którą Trybunał, orzekając, jest związany granicami wnoszonej skargi. Konsekwencją tego unormowania jest – z jednej strony – nałożenie na skarżącego obowiązku szczegółowego przedstawienia wzorca kontroli kwestionowanych przepisów, z drugiej zaś – niemożność zastąpienia w tym zakresie skarżącego przez działający z własnej inicjatywy Trybunał Konstytucyjny. Należy jednocześnie podkreślić, że prawidłowe wykonanie powyższego obowiązku polega nie tylko na wskazaniu przepisów konstytucyjnych – w przekonaniu skarżącego – naruszonych przez kwestionowaną regulację, ale również na uprawdopodobnieniu postawionych zarzutów niekonstytucyjności.

Trybunał przypomina, że gdy sformułowane w skardze zarzuty wobec kwestionowanej regulacji „choćby w najmniejszym stopniu nie uprawdopodobniają negatywnej jej kwalifikacji konstytucyjnej”, skarga konstytucyjna jest oczywiście bezzasadna (zob. postanowienie TK z 12 lipca 2004 r., Ts 32/03, OTK ZU nr 3/B/2004, poz. 174). W postanowieniu z 26 listopada 2007 r. Trybunał wskazał, że „[z] oczywistą bezzasadnością mamy (…) do czynienia w sytuacji, w której podstawa skargi konstytucyjnej jest co prawda wskazana przez skarżącego poprawnie, a więc wyraża prawa i wolności, do których skarżący odwołuje się w swych zarzutach, jednak wyjaśnienie sposobu naruszenia owych praw i wolności w żadnym stopniu nie uprawdopodobnia zarzutu niekonstytucyjności zaskarżonych przepisów. Jest to więc sytuacja, w której podnoszone zarzuty w sposób oczywisty nie znajdują uzasadnienia i w zakresie wskazanych praw i wolności są oczywiście pozbawione podstaw. Brak uprawdopodobnienia naruszenia wskazanych praw i wolności przez zaskarżone przepisy, w stopniu, który wskazuje na zasadniczy brak podstaw, określany w art. 47 w zw. z art. 36 ust. 3 ustawy o Trybunale Konstytucyjnym jako oczywista bezzasadność skargi, uniemożliwia nadanie skardze biegu” (Ts 211/06, OTK ZU nr 5/B/2007, poz. 219).

Trybunał Konstytucyjny stwierdza, że rozpoznawana skarga nie spełnia powyższych przesłanek, a powodem odmowy nadania jej dalszego biegu jest oczywista bezzasadność zarzutów oraz brak prawidłowego wskazania przez skarżących sposobu naruszenia ich konstytucyjnych praw i wolności.

Istota zarzutów przedstawionych w skardze konstytucyjnej dotyczy nałożenia na przewoźnika – jako osobę zobowiązaną do wykonania obowiązków wynikających ze stosowania procedury celnej, którą towar był objęty – odpowiedzialności na zasadzie ryzyka solidarnie z głównym zobowiązanym. Trybunał postanowił zatem na wstępie odnieść się do wynikającej z zakwestionowanego przepisu kodeksu celnego odpowiedzialności przewoźnika za dług celny.

Zgodnie z art. 211 § 1 kodeksu celnego dług celny powstaje w przypadku usunięcia spod dozoru celnego towaru podlegającego należnościom celnym przywozowym. W myśl § 2 tego przepisu dług celny w przywozie powstaje z chwilą usunięcia towaru spod dozoru celnego. Z kolei § 3 stanowi, że dłużnikami są: 1) osoba, która usunęła towar spod dozoru celnego; 2) osoby, które uczestniczyły w usunięciu towaru i które wiedziały lub przy zachowaniu należytej staranności mogły się dowiedzieć, że towar został usunięty spod dozoru celnego; 3) osoby, które nabyły, posiadały lub są w posiadaniu towaru i które wiedziały lub przy zachowaniu należytej staranności mogły się dowiedzieć, że był to towar usunięty spod dozoru celnego; 4) osoby zobowiązane do wykonania obowiązków wynikających z czasowego składowania towarów lub wynikających ze stosowania procedury celnej, którą towar został objęty. Jeżeli w odniesieniu do tego samego długu celnego występuje kilku dłużników, o których mowa w art. 211 § 3 kodeksu celnego, są oni, na podstawie art. 221 kodeksu celnego, solidarnie zobowiązani do zapłacenie tego długu. Trybunał zwraca zatem uwagę na to, że w razie powstania długu celnego w przywozie, w wypadku usunięcia spod dozoru celnego towaru podlegającego należnościom celnym przywozowym (art. 211 § 1 w związku z art. 3 § 1 pkt 2 kodeksu celnego), osoba, która jest zobowiązana do wykonywania obowiązków wynikających ze stosowania wspólnej procedury tranzytowej (przesłanka obiektywna) – inaczej niż pozostali dłużnicy wskazani w art. 211 § 3 pkt 1–3 kodeksu celnego – staje się dłużnikiem z mocy prawa i za powstały dług celny ponosi odpowiedzialność na zasadzie ryzyka (art. 211 § 3 pkt 4 kodeksu celnego). Zakwestionowana regulacja ma zatem wyłączyć sytuację, w której to państwo ponosiłoby ryzyko utraty towaru wprowadzonego na polski obszar celny, za który nie została uiszczona należność celna. Konstrukcja odpowiedzialności solidarnej niewątpliwie więc – jak podkreśla się również w orzecznictwie sądów administracyjnych – służy zapewnieniu uiszczania należności celnych i zabezpieczeniu interesów fiskalnych Skarbu Państwa.

Zatem to, co skarżący kwestionują w skardze – nieuwzględnienie podziału obowiązków między przewoźnika a głównego zobowiązanego oraz odpowiedzialności związanej ze sprowadzaniem towarów do danego obszaru celnego i realizacją wspólnej procedury tranzytowej, a także oderwanie odpowiedzialności przewoźnika od stopnia jego zawinienia i przyczynienia się swoim działaniem lub zaniechaniem do powstania długu celnego – wynika z istoty odpowiedzialności na zasadzie ryzyka jako odpowiedzialności obiektywnej. Jak podnosiły sądy w sprawie skarżącego, przepisy kodeksu celnego (ani regulacje konwencji o WPT) nie ograniczają odpowiedzialności przewoźnika do sytuacji przez niego zawinionych. Dla istoty odpowiedzialności na zasadzie ryzyka nie ma znaczenia to, czy zdarzenie, z którym przepisy kodeksu celnego łączą powstanie długu celnego, było wynikiem działania tego podmiotu czy osób trzecich, oraz to, czy takie działanie było celowe, czy też wynikało z niedbalstwa lub niedochowania należytej staranności. Organ celny stwierdza, czy określone obowiązki zostały wykonane czy nie. Nie bada przy tym, w jakim stopniu osoba korzystająca z procedury celnej przyczyniła się do niewykonania obowiązków. Odpowiedzialność przewoźnika, tak jak głównego zobowiązanego, dotyczy samego skutku niewykonania obowiązku przedstawienia towaru w urzędzie celnym przeznaczenia.

Aby ocenić zarzuty sformułowane w rozpoznawanej skardze, Trybunał Konstytucyjny postanowił przede wszystkim odnieść się do zakresu zaskarżenia. Wzorcami kontroli art. 211 § 3 pkt 4 kodeksu celnego skarżący uczynili art. 2, art. 31 ust. 3, art. 32, art. 45 ust. 1 oraz art. 64 ust. 2 w związku z preambułą, art. 20, art. 24, art. 31 ust. 3, art. 84 i art. 177 Konstytucji. Z analizy argumentacji przedstawionej w skardze konstytucyjnej wynika, że zarzuty niekonstytucyjności art. 211 § 3 pkt 4 kodeksu celnego dotyczą jednak nieproporcjonalnego i nieuzasadnionego w demokratycznym państwie prawnym naruszenia równości w odniesieniu do ochrony praw majątkowych, a zatem art. 64 ust. 2 oraz art. 32, art. 31 ust. 3 i art. 2 Konstytucji.

Skarżący kwestionując nałożenie na przewoźnika – jako osobę zobowiązaną do wykonania obowiązków wynikających ze stosowania procedury celnej, którą towar został objęty – odpowiedzialności na zasadzie ryzyka solidarnie z innymi osobami, w tym z głównym zobowiązanym, ograniczyli się do sformułowania ogólnego zarzutu dyskryminacji i nierówności w zakresie prawa do ochrony własności i innych praw majątkowych. Wskazali przy tym na niekonstytucyjne zróżnicowanie zarówno w kategorii „podmiotów świadczących usługi”, jak i pomiędzy państwem a podmiotami prywatnymi. Trybunał stwierdza, że w powyższym zakresie rozpoznawana skarga konstytucyjna nie spełnia przesłanki określonej w art. 47 ust. 1 pkt 2 ustawy o TK, a stawiane w niej zarzuty są oczywiście bezzasadne.

Trybunał przypomina zatem, że obowiązek polegający na właściwym uzasadnieniu zarzutu niekonstytucyjności kwestionowanego przepisu jest konsekwencją nałożonego na skarżącego przez ustawodawcę ciężaru dowodu, przedstawiana zaś argumentacja powinna doprowadzić do obalenia przyjętego w systemie prawnym domniemania konstytucyjności i legalności przepisów prawa. Tymczasem w rozpoznawanej skardze skarżący, poza przywołaniem orzeczeń Trybunału dotyczących art. 64 ust. 2, art. 32 oraz art. 31 ust. 3 i art. 2 Konstytucji, nie przedstawili argumentacji, która przez porównanie treści wskazanych wzorców kontroli oraz zakwestionowanej regulacji kodeksu celnego zmierzałaby do uprawdopodobnienia ich wzajemnej niezgodności.

Trybunał podkreśla, że prawo do równej ochrony własności i innych praw majątkowych niewątpliwie ma charakter konstytucyjny, jednak ocena ingerencji ustawodawcy w sferę praw majątkowych musi uwzględniać specyfikę danin publicznych. Należy podkreślić, że zaskarżona regulacja należy do przepisów prawa celnego, a realizacja obowiązków związanych z tą dziedziną nieuchronnie wiąże się z ingerencją w prawa majątkowe. Cła są bowiem podstawowym typem danin publicznych. W dotychczasowym orzecznictwie Trybunał wielokrotnie wskazywał, że „w zakresie tzw. prawa daninowego nie tylko ustawodawca korzysta, po spełnieniu warunków formalnych, z większej swobody regulacyjnej, ale przede wszystkim Konstytucja nakłada na każdego obowiązek ponoszenia ciężarów i świadczeń publicznych, w tym podatków, określonych w ustawie (art. 84 Konstytucji). Tym samym Konstytucja w znacznej mierze ogranicza możliwość pełnej ochrony praw majątkowych z poszanowaniem zasady równości, o których mowa w art. 64 ust. 2 Konstytucji, w odniesieniu do prawa daninowego, a więc obowiązku ponoszenia przez każdego ustawowo określonych ciężarów i świadczeń publicznych” (por. postanowienie TK z 18 listopada 2008 r. SK 23/06, OTK ZU nr 9/A/2008, poz. 166; zob. również wyrok TK z 6 stycznia 2009 r., SK 22/06, OTK ZU nr 1/A/2009, poz. 1; postanowienie TK z 25 listopada 2009 r., SK 30/07, OTK ZU nr 10/A/2009, poz. 159).

W orzecznictwie Trybunału Konstytucyjnego podkreśla się również, że nakładanie ciężarów i świadczeń publicznych nie może być uznawane z założenia za nieusprawiedliwioną ingerencję. Oznacza to, że aby zakwestionować konstytucyjność nakładania danin publicznych, nie wystarczy jedynie zarzucić, że doszło do naruszenia praw majątkowych, ale trzeba uprawdopodobnić naruszenie tych praw (ich istoty), w szczególności przedstawić argumenty merytoryczne wskazujące, że obowiązek uiszczania tych danin prowadzi do drastycznego i nieproporcjonalnego ograniczenia swobody korzystania ze środków majątkowych. Tymczasem w rozpoznawanej skardze konstytucyjnej skarżący ograniczyli się do formułowania ogólnikowych i lakonicznych argumentów prawnych. Trybunał stwierdza zatem, że taki sposób uzasadnienia naruszenia prawa do równej ochrony praw majątkowych – przez objęcie osoby zobowiązanej do wykonania obowiązków wynikających ze stosowania procedury celnej, którą towar został objęty, odpowiedzialnością za dług celny powstały w wyniku usunięcia spod dozoru celnego tego towaru – nie odpowiada powyższym wymogom, a to przesądza o niespełnieniu warunków formalnych w tym zakresie.

Ponadto Trybunał przypomina, że prawo do równej ochrony prawnej własności, innych praw majątkowych oraz prawa dziedziczenia wymaga wskazania, w jakiej grupie osób (podmiotów) doszło do niekonstytucyjnego zróżnicowania (art. 64 ust. 2 oraz art. 32 Konstytucji). Odnosząc się do tego aspektu, Trybunał stwierdza, że skarżący opierają się na błędnym założeniu, iż na tle sprawy, w związku z którą wniesiono skargę, wspólną kategorię podmiotów podlegających równej ochronie praw majątkowych, tworzą podmioty prowadzące działalność gospodarczą. Takie wskazanie naruszenia art. 64 ust. 2 oraz art. 32 Konstytucji przez art. 211 § 3 pkt 4 kodeksu celnego w oczywisty sposób nie spełnia warunków określonych w art. 47 ust. 1 pkt 2 ustawy o TK.

W związku z powyższym Trybunał Konstytucyjny uznaje również za oczywiście bezzasadne zarzuty dotyczące dyskryminacji podmiotów prywatnych w stosunku do państwa w odniesieniu do obowiązku ponoszenia należności celnych.

Jedynie na marginesie Trybunał zwraca uwagę na to, że wystarczającym argumentem za niezgodnością art. 211 § 3 pkt 4 kodeksu celnego z postanowieniami Konstytucji nie może być wskazanie innej regulacji (przepisy konwencji o WPT), która – w przekonaniu skarżących – byłaby adekwatnym unormowaniem dla ich interesów. Tym bardziej że w skardze kasacyjnej złożonej od wyroku WSA w Szczecinie z 10 lipca 2008 r. jednym z zarzutów skarżących było właśnie zastosowanie przepisów konwencji o WPT.

W odniesieniu do pozostałych postanowień ustawy zasadniczej wskazanych jako wzorce kontroli w rozpoznawanej skardze konstytucyjnej Trybunał stwierdza, że skarga nie spełnia warunku wynikającego z art. 79 ust. 1 Konstytucji oraz z art. 47 ust. 1 pkt 2 ustawy o TK. Artykuł 47 ustawy o TK, jak już zaznaczono powyżej, wymaga, by wszelkie zarzuty dotyczące niekonstytucyjności określonych regulacji były szczegółowo uzasadnione. Trybunał wielokrotnie podkreślał bowiem, że prawidłowe określenie podstawy skargi konstytucyjnej nie może ograniczać się jedynie do wskazania przepisów Konstytucji mających być wzorcem kontroli kwestionowanych unormowań, ale powinno polegać na precyzyjnym, popartym merytoryczną argumentacją, wyjaśnieniu istoty zarzutu ich niekonstytucyjności. Wiąże się to ściśle z koniecznością sprecyzowania, jakie konkretne prawa podmiotowe skarżącego, znajdujące zakotwiczenie w przepisach Konstytucji, zostały w niedozwolony sposób ograniczone czy naruszone. Argumentacja przedstawiona w rozpoznawanej skardze nie pozwala przyjąć, że skarżący prawidłowo zrealizowali powyższy obowiązek w odniesieniu do preambuły, art. 20, art. 24, art. 45 ust. 1, art. 84 oraz art. 177 Konstytucji.

Uzasadniając zarzut naruszenia art. 84 Konstytucji, skarżący ograniczyli się do stwierdzenia, że z prawem do równego traktowania przez władze publiczne, w tym do równej ochrony praw majątkowych, wiąże się prawo do równego traktowania w zakresie nakładania obowiązku ponoszenia ciężarów publicznych. Trybunał uznaje, że nieuargumentowanie zarzutu i brak precyzyjnego określenia naruszenia tej regulacji ustawy zasadniczej przesądzają o niedopuszczalności kontroli merytorycznej skargi w tym zakresie.

Odnosząc się do pozostałych przepisów Konstytucji uczynionych wzorcami kontroli, Trybunał stwierdza, że zostały one przywołane jedynie formalnie. Skarżący nie przedstawili bowiem żadnych argumentów, które wskazywałyby oraz wyjaśniały, na czym polega niezgodność art. 211 § 3 pkt 4 kodeksu celnego z prawami lub wolnościami wyrażonymi w preambule, art. 20, art. 24, art. 45 ust. 1 oraz art. 177 Konstytucji. Oznacza to, że w tym zakresie skarga konstytucyjna również nie spełnia przesłanki określonej w art. 79 ust. 1 Konstytucji oraz w art. 47 ust. 1 pkt 2 ustawy o TK, w związku z czym należy odmówić nadania jej dalszego biegu.

Trybunał przypomina ponadto, że co do zasady nie można nadać dalszego biegu skardze konstytucyjnej, jeżeli akt normatywny w zakwestionowanym zakresie utracił moc obowiązującą przed wydaniem orzeczenia Trybunału (art. 39 ust. 1 pkt 3 ustawy o TK). Wyjątek stanowi sytuacja, gdy wydanie orzeczenia o akcie normatywnym, który utracił moc obowiązującą, jest konieczne dla ochrony konstytucyjnych wolności i praw (art. 39 ust. 3 ustawy o TK).

Trybunał zauważa, że kwestionowany przepis utracił moc obowiązującą 1 maja 2004 r. na podstawie ustawy z dnia 19 marca 2004 r. Przepisy wprowadzające ustawę – Prawo celne (Dz. U. Nr 68, poz. 623, ze zm.). Skarżący pominął tę kwestię, w szczególności zaś nie przedstawił argumentacji uzasadniającej konieczność kontroli uchylonego przepisu. Również z tego powodu rozpoznawanej skardze konstytucyjnej nie można nadać dalszego biegu.

Dodatkowo Trybunał zwraca uwagę na to, że do wniesionej skargi konstytucyjnej skarżący nie dołączyli odpisów decyzji wydanych w ich sprawie ani wyroku WSA w Szczecinie z 10 lipca 2008 r., co oznacza niespełnienie przesłanki określonej w art. 47 ust. 2 ustawy o TK.

Odmowa nadania dalszego biegu skardze konstytucyjnej czyni bezprzedmiotowym rozpoznanie wniosku w sprawie wydania postanowienia tymczasowego o wstrzymaniu wykonania decyzji Naczelnika Urzędu Celnego w Szczecinie z 26 marca 2007 r. oraz decyzji Dyrektora Izby Celnej w Szczecinie z 17 grudnia 2008 r.



Wziąwszy powyższe pod uwagę, Trybunał Konstytucyjny postanowił odmówić nadania dalszego biegu skardze konstytucyjnej.