Pełny tekst orzeczenia

262/3/B/2015

POSTANOWIENIE

z dnia 10 października 2014 r.

Sygn. akt Ts 189/14



Trybunał Konstytucyjny w składzie:



Marek Zubik,



po wstępnym rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym skargi konstytucyjnej M.J. w sprawie zgodności:

art. 84 § 3 ustawy z dnia 6 czerwca 1997 r. – Kodeks postępowania karnego (Dz. U. Nr 89, poz. 555, ze zm.) z art. 45 ust. 1 w związku z art. 190 ust. 4 oraz w związku z art. 31 ust. 3 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej,



p o s t a n a w i a:



odmówić nadania dalszego biegu skardze konstytucyjnej.



UZASADNIENIE



W skardze konstytucyjnej wniesionej do Trybunału Konstytucyjnego 14 lipca 2014 r. M.J. (dalej: skarżący) wystąpił o zbadanie zgodności art. 84 § 3 ustawy z dnia 6 czerwca 1997 r. – Kodeks postępowania karnego (Dz. U. Nr 89, poz. 555, ze zm.; dalej: k.p.k.) „w zakresie, w jakim uprawnia pełnomocnika z urzędu do sporządzenia opinii o braku podstaw do wnoszenia wniosku o wznowienie postępowania karnego, równocześnie nie przewidując możliwości wyznaczenia kolejnego pełnomocnika, a w konsekwencji pozbawia skarżącego możliwości wznowienia postępowania karnego” z art. 45 ust. 1 w związku z art. 190 ust. 4 oraz w związku z art. 31 ust. 3 Konstytucji.

Skarga konstytucyjna została wniesiona na tle następującego stanu faktycznego. Pełnomocnik, wyznaczony dla skarżącego na pełnomocnika z urzędu w celu sporządzenia wniosku o wznowienie postępowania, sporządził opinię o braku podstaw do złożenia takiego wniosku. Skarżący zwrócił się do sądu o odrzucenie tej opinii oraz o wyznaczenie nowego pełnomocnika z urzędu. Postanowieniem z 29 stycznia 2014 r. (sygn. akt II AKo 191/13) Sąd Apelacyjny w Katowicach odmówił wyznaczenia skarżącemu nowego pełnomocnika.

Zdaniem skarżącego zakwestionowany przepis w nieproporcjonalny sposób ogranicza jego prawo do sądu. Umożliwia bowiem pełnomocnikowi z urzędu merytoryczne rozstrzygnięcie wniosku o wznowienie postępowania karnego. Skarżący zwrócił uwagę, że zgodnie z utrwaloną linią orzeczniczą sądów karnych sporządzenie przez adwokata lub radcę prawnego wyznaczonego z urzędu opinii o braku podstaw do złożenia wniosku o wznowienie postępowania nie uzasadnia wyznaczenia nowego pełnomocnika, który miałby taki wniosek sporządzić. W przekonaniu skarżącego takie uregulowanie godzi w jego prawo do sądu i do wznowienia postępowania, w szczególności w sytuacji, gdy Trybunał Konstytucyjny orzekł o niezgodności z Konstytucją przepisów, które zostały zastosowane w jego sprawie (art. 45 ust. 1 w związku z art. 190 ust. 4 oraz w związku z art. 31 ust. 3 Konstytucji). Skarżący podkreślił, że wniosek o wznowienie postępowania jest objęty przymusem adwokacko-radcowskim. Zdaniem skarżącego odmowa sporządzenia takiego wniosku przez pełnomocnika z urzędu zamyka mu drogę do jego złożenia, a tym samym do zainicjowania procedury wznowieniowej.



Trybunał Konstytucyjny zważył, co następuje:



W myśl art. 79 ust. 1 Konstytucji każdy, czyje konstytucyjne wolności lub prawa zostały naruszone, ma prawo, na zasadach określonych w ustawie, zakwestionować zgodność z Konstytucją przepisów ustawy lub innego aktu normatywnego, na podstawie których sąd lub organ administracji publicznej orzekł ostatecznie o jego wolnościach lub prawach albo obowiązkach określonych w Konstytucji. Zasady, na jakich dopuszczalne jest korzystanie ze skargi konstytucyjnej, precyzuje ustawa z dnia 1 sierpnia 1997 r. o Trybunale Konstytucyjnym (Dz. U. Nr 102, poz. 643, ze zm.; dalej: ustawa o TK). Z art. 47 ust. 1 pkt 2 ustawy o TK wynika, że na skarżącym ciąży obowiązek wskazania naruszonych wolności lub praw oraz określenia sposobu ich naruszenia. Z kolei z jej art. 32 ust. 1 pkt 3 i 4 wynika obowiązek uzasadnienia zarzutu niekonstytucyjności zaskarżonych przepisów. Ponadto w myśl art. 36 ust. 3 ustawy o TK, który ma zastosowanie do spraw rozpatrywanych w trybie skargi konstytucyjnej na podstawie art. 49 tejże ustawy, Trybunał Konstytucyjny, w toku wstępnego rozpoznania wniesionej skargi, odmawia nadania jej dalszego biegu, jeżeli jest ona oczywiście bezzasadna.

Analiza skargi konstytucyjnej wniesionej w niniejszej sprawie prowadzi do wniosku, że skarga nie spełnia warunków nadania jej dalszego biegu, gdyż jest oczywiście bezzasadna.

Trybunał Konstytucyjny zauważa, że Konstytucja nie gwarantuje prawa do bezpłatnego wymiaru sprawiedliwości ani nie zapewnia każdemu w pełni bezpłatnej pomocy prawnej. Zasadą jest przynajmniej częściowe ponoszenie kosztów postępowania sądowego przez strony oraz korzystanie przez nie z pełnomocnika z wyboru. Jedynie w sytuacjach, w których strona postępowania wykaże, że nie jest w stanie ponieść kosztów związanych z ustanowieniem takiego pełnomocnika, sąd może ustanowić dla niej pełnomocnika z urzędu. Jego zadaniem nie jest jednak – jak sugeruje skarżący – sporządzenie określonego pisma procesowego, lecz udzielenie stronie profesjonalnej pomocy prawnej, która może obejmować zarówno sporządzenie takiego środka, jak i wyjaśnienie przyczyn, które – zdaniem pełnomocnika – przemawiają przeciwko temu.

Wymóg sporządzenia wniosku o wznowienie postępowania przez adwokata lub radcę prawnego, choć stanowi formalne utrudnienie możliwości wznowienia postępowania, pełni funkcję gwarancyjną. Ma zapewnić, że wnioski takie będą sporządzane przez osoby dysponujące wiedzą i doświadczeniem koniecznym do ich prawidłowego przygotowania. Jednocześnie rygoryzm tego wymogu jest łagodzony możliwością wyznaczenia pełnomocnika z urzędu, który zobowiązany jest udzielić stronie pomocy prawnej. Elementem realizacji tego obowiązku jest ocena istnienia podstaw do wystąpienia z wnioskiem o wznowienie postępowania. Jest on więc realizowany przez sporządzenie i wniesienie tego środka prawnego, ale również – w wypadku, gdy pełnomocnik nie widzi ku temu podstaw – przez sporządzenie opinii o braku podstaw do jego wniesienia. Jak słusznie zauważył Sąd Najwyższy w postanowieniu z 1 lipca 1999 r. (sygn. akt V KZ 33/99, OSNKW nr 9-10/1999, poz. 56), zarówno zobowiązanie pełnomocnika z urzędu do sporządzenia wniosku o wznowienie postępowania, niezależnie od jego opinii co do istnienia ku temu przesłanek, jak i konieczność wyznaczania kolejnego pełnomocnika w miejsce adwokata lub radcy prawnego, który w sposób rzetelny sporządził opinię o braku podstaw do wniesienia takiego wniosku, przeczyłyby celowi art. 84 § 3 k.p.k., którym jest zapewnienie stronie profesjonalnej pomocy prawnej z urzędu. Nie można bowiem oczekiwać od profesjonalnego pełnomocnika sporządzenia i wniesienia środka prawnego, jeśli jest przekonany o jego bezpodstawności. Jednocześnie – jak wynika zarówno z powołanego wyżej orzeczenia Sądu Najwyższego, jak i z postanowień wydanych w sprawie skarżącego, orzecznictwo sądowe wypracowało mechanizm kontroli sporządzenia przez pełnomocnika opinii o braku podstaw do złożenia wniosku o wznowienie postępowania. Sądy mogą bowiem wyznaczyć kolejnego pełnomocnika z urzędu, jeśli stwierdzone zostaną zaniedbania w zakresie wykonywania czynności przez dotychczasowego pełnomocnika. Zdaniem Trybunału to rozwiązanie w wystarczającym stopniu gwarantuje realizację prawa skarżącego do uzyskania profesjonalnej pomocy prawnej.

Ponadto Trybunał zauważa, że wbrew twierdzeniom skarżącego sporządzenie przez pełnomocnika z urzędu opinii o braku podstaw do złożenia wniosku o wznowienie postępowania nie zamyka ostatecznie drogi do wniesienia tego środka prawnego. Skarżący może bowiem zwrócić się o to do pełnomocnika z wyboru.

Oczywiście bezzasadne jest więc twierdzenie przez skarżącego, że zakwestionowana w skardze regulacja jest nieproporcjonalnym ograniczeniem prawa do sądu oraz do wznowienia postępowania po wyroku Trybunału Konstytucyjnego (art. 45 ust. 1 w związku z art. 190 ust. 4 oraz w związku z art. 31 ust. 3 Konstytucji). Okoliczność ta, na podstawie art. 49 w związku z art. 36 ust. 3 ustawy o TK, stanowi samodzielną przesłankę odmowy nadania skardze konstytucyjnej dalszego biegu.



Wziąwszy pod uwagę powyższe okoliczności, Trybunał Konstytucyjny postanowił jak w sentencji.