Pełny tekst orzeczenia

99/1/B/2015

POSTANOWIENIE
z dnia 10 listopada 2014 r.
Sygn. akt Ts 242/14


Trybunał Konstytucyjny w składzie:

Marek Zubik,

po wstępnym rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym skargi konstytucyjnej M.J. w sprawie zgodności:
art. 118 § 5 ustawy z dnia 17 listopada 1964 r. – Kodeks postępowania cywilnego (Dz. U. z 2014 r. poz. 101, ze zm.) z art. 45 ust. 1 w zw. z art. 79 ust. 1 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej,

p o s t a n a w i a:

odmówić nadania dalszego biegu skardze konstytucyjnej.

UZASADNIENIE

W skardze konstytucyjnej z 1 września 2014 r., sporządzonej przez pełnomocnika z urzędu, M.J. (dalej: skarżący) zakwestionował zgodność z Konstytucją art. 118 § 5 ustawy z dnia 17 listopada 1964 r. – Kodeks postępowania cywilnego (Dz. U. z 2014 r. poz. 101, ze zm.; dalej: k.p.c.). Skarżący zarzucił, że zakwestionowany przepis k.p.c. jest niezgodny z „art. 45 ust. 1 w zw. z art. 79 ust. 1 oraz z art. 79 ust. 1 w zw. z art. 45 ust. 1 Konstytucji”.
Skarga została wniesiona w związku z następującą sprawą. Skarżący wystąpił z wnioskiem o ustanowienie pełnomocnika z urzędu do sporządzenia skargi konstytucyjnej. Ustanowiony przez Sąd Rejonowy w Tychach – IX Wydział Cywilny (postanowienie o sygn. I Co 821/13) pełnomocnik z urzędu przedstawił opinię o odmowie sporządzenia skargi konstytucyjnej. W związku z tym skarżący zwrócił się z kolejnym wnioskiem o ustanowienie pełnomocnika z urzędu w celu sporządzenia skargi konstytucyjnej w związku z powyższą opinią. Sąd Rejonowy w Tychach – I Wydział Cywilny ustanowił dla skarżącego pełnomocnika z urzędu (postanowienie z 20 maja 2014 r., sygn. akt I Co 1743/13), wyznaczonego następnie decyzją Dziekana Okręgowej Izby Radców Prawnych w Katowicach.
W przekonaniu skarżącego przedłożenie przez pełnomocnika z urzędu – na podstawie art. 118 § 5 k.p.c. – opinii o braku podstaw do wniesienia skargi konstytucyjnej oznacza, że „doszło w ten sposób do wstępnego rozpoznania przez osobę nie mającą statusu sędziego Trybunału Konstytucyjnego i uniemożliwia uruchomienie procedury przed sądem (…), co narusza prawa i wolności obywatelskie określone w Konstytucji”. W związku z tym skarżący postawił zarzut naruszenia prawa do sądu i prawa do skargi konstytucyjnej. W uzasadnieniu skargi skarżący zwrócił również uwagę na błędną wykładnię art. 118 § 5 k.p.c., której skutkiem jest objęcie zakresem zastosowania tego przepisu także postępowania przed Trybunałem. Ponadto skarżący podkreślił, że sanacja powyższego naruszenia nie następuje bynajmniej przez samo zapoznanie się z opinią przez sędziów sądu powszechnego. Prowadzone postępowanie jest bowiem wadliwe od momentu wydania orzeczenia w niewłaściwym składzie, tzn. przez adwokata.

Trybunał Konstytucyjny zważył, co następuje:

Zgodnie z art. 79 ust. 1 Konstytucji jedynym dopuszczalnym przedmiotem skargi konstytucyjnej może być przepis ustawy lub innego aktu normatywnego, na podstawie którego sąd lub organ administracji publicznej orzekł ostatecznie o konstytucyjnych wolnościach, prawach lub obowiązkach skarżącego. Już w świetle tego przepisu warunkiem zakwestionowania za pomocą skargi konstytucyjności określonego przepisu jest uprzednie jego zastosowanie jako podstawy prawnej ostatecznego orzeczenia wydanego przez sąd lub organ administracji publicznej. Jest to wymóg bezwzględny i w tym trybie postępowania przed Trybunałem prawodawca nie przewiduje możliwości poddania kontroli jakiegokolwiek unormowania, które nie byłoby podstawą prawną orzeczenia, wydanego w sprawie skarżącego.
Zdaniem Trybunału ten podstawowy warunek dopuszczalności skargi konstytucyjnej nie został przez skarżącego spełniony. Skarżący błędnie przyjmuje, że – sporządzona na podstawie art. 118 § 5 k.p.c. – opinia pełnomocnika z urzędu o braku podstaw do wniesienia skargi konstytucyjnej może być uznana za orzeczenie, o którym mowa w art. 79 ust. 1 Konstytucji. Pełnomocnika z urzędu, ustanowionego przez sąd w celu sporządzenia skargi konstytucyjnej, nie można utożsamiać ani z „sądem”, ani z „organem administracji publicznej”, a przedłożona przez niego opinia nie jest „orzeczeniem” władczo rozstrzygającym o konstytucyjnych wolnościach, prawach lub obowiązkach skarżącego określonych w Konstytucji. Należy więc przyjąć, że skarżący podjął próbę zakwestionowania przepisu k.p.c., choć nie miał – niezbędnego w świetle art. 79 ust. 1 Konstytucji – orzeczenia sądu lub organu administracji publicznej, wydanego na jego podstawie.
Niezależnie od powyższego Trybunał zauważa, że pozbawione racji jest zastrzeżenie skarżącego dotyczące dopuszczalności zastosowania art. 118 § 5 k.p.c. również w przypadku zastępstwa procesowego z urzędu w postępowaniu prowadzonym przed Trybunałem Konstytucyjnym. Podstawą takiej interpretacji jest art. 20 ustawy z dnia 1 sierpnia 1997 r. o Trybunale Konstytucyjnym (Dz. U. Nr 102, poz. 643, ze zm.; dalej: ustawa o TK). Zgodnie z jego treścią w sprawach nie uregulowanych w tej ustawie do postępowania przed Trybunałem stosuje się odpowiednio przepisy Kodeksu postępowania cywilnego. Za taką sprawę należy zaś uznać stwierdzenie przez kwalifikowanego prawnika braku podstaw do wniesienia skargi konstytucyjnej jako szczególnego i subsydiarnego środka ochrony konstytucyjnych wolności i praw.
Tym bardziej Trybunał nie podziela zastrzeżeń skarżącego dotyczących braku odpowiednich gwarancji procesowych w zakresie kontroli należytej staranności opinii sporządzonej przez pełnomocnika z urzędu. Skarżący nie ma legitymacji do ich kwestionowania, o czym świadczy chociażby niewszczęcie przez niego procedury określonej w art. 118 § 6 k.p.c., która przewidziana jest właśnie do tego rodzaju weryfikacji.

Biorąc powyższe okoliczności pod uwagę, Trybunał Konstytucyjny – na podstawie art. 79 ust. 1 Konstytucji, a także art. 49 w zw. z art. 36 ust. 3 oraz art. 47 ust. 1 pkt 1 i ust. 2 ustawy o TK – odmówił nadania skardze dalszego biegu.