Pełny tekst orzeczenia

337/3/B/2015

POSTANOWIENIE

z dnia 10 marca 2015 r.

Sygn. akt Ts 42/15



Trybunał Konstytucyjny w składzie:



Małgorzata Pyziak-Szafnicka,



po wstępnym rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym skargi konstytucyjnej P.G. w sprawie zgodności:

art. 9 ust. 4c ustawy z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (Dz. U. z 2015 r. poz. 121) z art. 2 i art. 32 ust. 2 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej,



p o s t a n a w i a:



odmówić nadania dalszego biegu skardze konstytucyjnej.



UZASADNIENIE



W skardze konstytucyjnej z 3 lutego 2015 r. P.G. (dalej: skarżący) wystąpił o stwierdzenie, że art. 9 ust. 4c ustawy z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (Dz. U. z 2015 r. poz. 121; dalej: ustawa o s.u.s.) jest niezgodny z art. 2 i art. 32 ust. 2 Konstytucji.

Skarga konstytucyjna została wniesiona w związku z następującą sprawą. Decyzją z 10 maja 2013 r. Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w Gdańsku (dalej: organ emerytalno-rentowy) stwierdził, że skarżący podlega obowiązkowym ubezpieczeniom społecznym z tytułu prowadzenia pozarolniczej działalności gospodarczej od 1 stycznia 2008 r. do 4 kwietnia 2013 r., dla którego podstawę wymiaru składek na ubezpieczenia społeczne stanowi zadeklarowana kwota nie niższa niż 60% kwoty przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia.

Wyrokiem z 2 października 2013 r. (sygn. akt VIII U 1151/13) Sąd Okręgowy w Gdańsku – VIII Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych oddalił odwołanie, które skarżący wniósł na decyzję organu emerytalno-rentowego. Sąd ustalił, że od października 1981 r. skarżący pobiera rentę z tytułu wypadku przy pracy. Od 1 grudnia 1989 r. do 5 kwietnia 2013 r. skarżący prowadził pozarolniczą działalność gospodarczą. Jako przedsiębiorca i rencista, od 1 stycznia 1999 r. do 31 grudnia 2007 r., opłacał składki jedynie na ubezpieczenie zdrowotne. Sąd stwierdził, że „w związku ze zmianą przepisów obowiązującą od 1 stycznia 2008 r. (art. 9 ust. 4c powołanej ustawy), osoba uprawniona do renty z tytułu niezdolności do pracy prowadząca jednocześnie działalność gospodarczą podlega z tego tytułu obowiązkowi ubezpieczeń społecznych do czasu osiągnięcia wieku emerytalnego”. Wyrokiem z 8 października 2014 r. (sygn. akt III AUa 29/14) Sąd Apelacyjny – III Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w Gdańsku (dalej: Sąd Apelacyjny w Gdańsku) oddalił apelację skarżącego. Orzeczenie to, wraz z uzasadnieniem, zostało doręczone skarżącemu 3 listopada 2014 r.

W skardze konstytucyjnej skarżący zwrócił uwagę na to, że ma orzeczony stały 55-procentowy uszczerbek na zdrowiu i przyznaną rentę ze „starego portfela”, ale nie ma możliwości uzyskania świadczenia uzupełniającego. W związku z tym w jego sytuacji zakwestionowany w skardze art. 9 ust. 4c ustawy o s.u.s. „prowadzi do dyskryminacji skarżącego – tj. tworzy stan sprzeczny z art. 32 ust. 2 Konstytucji”. Jak podkreślił skarżący, przepis ten „powoduje nierówne traktowanie skarżącego w ramach grupy osób podlegających ubezpieczeniu rentowemu i emerytalnemu. (…) [P]owoduje także nierówne traktowanie skarżącego w grupie osób uprawnionych do renty z tytułu niezdolności do pracy”. Skarżący zauważył, że do 31 grudnia 2007 r. – z woli ustawodawcy – nie miał obowiązku opłacania składek na ubezpieczenia społeczne. Rozwiązanie to – jak wskazał – rekompensowało brak możliwości dochodzenia renty od byłego pracodawcy. Zdaniem skarżącego „rekompensata (…) stanowi jego prawo nabyte lub co najmniej jego ekspektatywę maksymalnie ukształtowaną, które podlega ochronie zgodnie z wyrażoną w art. 2 Konstytucji RP zasadą demokratycznego państwa prawnego”. Zaskarżony przez niego art. 9 ust. 4c ustawy o s.u.s. pozbawił go rekompensaty, a zatem naruszył jego „zaufanie (…) do demokratycznego państwa prawa oraz racjonalności ustawodawcy”.

Na podstawie art. 50 ust. 1 ustawy z dnia 1 sierpnia 1997 r. o Trybunale Konstytucyjnym (Dz. U. Nr 102, poz. 643, ze zm.; dalej: ustawa o TK) skarżący wniósł o wydanie postanowienia tymczasowego o zawieszeniu lub wstrzymaniu wykonania wyroku Sądu Apelacyjnego w Gdańsku z 8 października 2014 r.



Trybunał Konstytucyjny zważył, co następuje:



Skarga konstytucyjna jest sformalizowanym środkiem ochrony konstytucyjnych wolności i praw. Jej merytoryczne rozpoznanie jest uzależnione od spełnienia warunków wynikających zarówno z art. 79 ust. 1 Konstytucji, jak i z art. 46 i art. 47 ustawy o TK. Skargom konstytucyjnym niespełniającym tych warunków oraz skargom oczywiście bezzasadnym Trybunał Konstytucyjny odmawia nadania dalszego biegu.

Zgodnie z art. 79 ust. 1 Konstytucji skargę konstytucyjną może wnieść „każdy, czyje konstytucyjne wolności lub prawa zostały naruszone”. Oznacza to, że warunkiem złożenia skargi nie jest każde naruszenie Konstytucji, ale tylko naruszenie wyrażonych w niej norm regulujących wolności lub prawa człowieka i obywatela. W skardze konstytucyjnej trzeba zatem wskazać zarówno konkretną osobę, której wolności lub prawa naruszono, jak i określone (poręczone, zapewnione, gwarantowane, chronione) w Konstytucji wolności lub prawa, które naruszono, a także określić sposób tego naruszenia (art. 47 ust. 1 pkt 2 ustawy o TK).

Jako podstawę skargi skarżący wskazał art. 2 i art. 32 ust. 2 Konstytucji.

W odniesieniu do art. 2 Konstytucji Trybunał zauważa, że skarżący, wskazawszy ten przepis jako wzorzec kontroli zaskarżonej regulacji, powołał się na zasadę demokratycznego państwa prawnego oraz zasadę racjonalności działań ustawodawcy. Tymczasem w swoich orzeczeniach Trybunał wyraził pogląd, zgodnie z którym ani zasada demokratycznego państwa prawnego, ani wynikające z niej szczegółowe zasady ustrojowe nie mają charakteru konstytucyjnych wolności lub praw podmiotowych, których ochronie służy – w myśl art. 79 ust. 1 Konstytucji – skarga konstytucyjna (zob. np. postanowienia TK z 26 czerwca 2002 r., SK 1/02, OTK ZU nr 4/A/2002, poz. 53 i 15 grudnia 2009 r., Ts 5/08, OTK ZU nr 1/B/2010, poz. 13 oraz wyrok TK z 3 kwietnia 2006 r., SK 46/05, OTK ZU nr 4/A/2006, poz. 39).

Zgodnie z utrwalonym orzecznictwem Trybunału Konstytucyjnego wynikające z art. 2 Konstytucji zasady mogą być w postępowaniu skargowym jedynie pomocniczym wzorcem kontroli, pod warunkiem, że skarżący wskaże jednocześnie inną naruszoną normę konstytucyjną statuującą wolność lub prawo (zob. wyrok TK z 26 kwietnia 2005 r., SK 36/03, OTK ZU nr 4/A/2005, poz. 40). Zarzut niezgodności z tymi zasadami mógłby być więc rozpatrywany wyłącznie w ramach oceny sposobu naruszenia konstytucyjnych wolności i praw (zob. postanowienie TK z 26 czerwca 2002 r., SK 1/02 oraz wyrok TK z 13 stycznia 2004 r., SK 10/03, OTK ZU nr 1/A/2004, poz. 2). W rozpatrywanej sprawie skarżący nie uzasadnił tego, że zarzucane przez niego naruszenie zasad demokratycznego państwa prawnego miało związek z naruszeniem jakiegokolwiek innego przepisu ustawy zasadniczej gwarantującego wolności lub prawa jednostki.

Na temat charakteru normy określonej w art. 32 Konstytucji Trybunał wypowiedział się w postanowieniu pełnego składu z 24 października 2001 r. Trybunał Konstytucyjny orzekł, że „art. 32 Konstytucji wyraża przede wszystkim zasadę ogólną i dlatego winien być w pierwszej kolejności odnoszony do konkretnych przepisów Konstytucji, nawet jeżeli konstytucyjna regulacja danego prawa jest niepełna i wymaga konkretyzacji ustawowej. W takim zakresie wyznacza on także konstytucyjne prawo do równego traktowania. Mamy tu do czynienia z sytuacją »współstosowania« dwóch przepisów Konstytucji, a więc nie tylko z prawem do równego traktowania, ale ze skonkretyzowanym prawem do równej realizacji określonych wolności i praw konstytucyjnych. W skardze konstytucyjnej należy powołać oba przepisy Konstytucji, dopiero one wyznaczają bowiem konstytucyjny status jednostki, który przez regulację ustawową lub podustawową został naruszony. Natomiast gdy chodzi o uprawnienia określone w innych niż Konstytucja aktach normatywnych – jeśli treść konkretnego prawa ustala się wyłącznie na ich podstawie – art. 32 Konstytucji stanowi zasadę systemu prawa, a nie wolność lub prawo o charakterze konstytucyjnym” (SK 10/01, OTK ZU nr 7/2001, poz. 225).

W związku z tym, że skarżący zarzucił niezgodność zakwestionowanej normy wyłącznie z zasadą demokratycznego państwa prawnego i zasadą zakazu dyskryminacji, należy stwierdzić, iż nie wskazał, jakie jego konstytucyjne wolności lub prawa i w jaki sposób zostały naruszone.

Okoliczność ta jest – zgodnie z art. 49 w związku z art. 47 ust. 1 pkt 2 ustawy o TK – samodzielną podstawą odmowy nadania analizowanej skardze dalszego biegu.

Z powodu odmowy nadania dalszego biegu skardze konstytucyjnej na uwzględnienie nie zasługuje wniosek o wstrzymanie wykonania wyroku Sądu Apelacyjnego w Gdańsku z 8 października 2014 r.



W tym stanie rzeczy Trybunał postanowił jak na wstępie.