Pełny tekst orzeczenia

36/1/B/2015

POSTANOWIENIE

z dnia 13 lutego 2015 r.

Sygn. akt Ts 220/13



Trybunał Konstytucyjny w składzie:



Stanisław Biernat – przewodniczący

Sławomira Wronkowska-Jaśkiewicz – sprawozdawca

Marek Zubik,



po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym zażalenia na postanowienie Trybunału Konstytucyjnego z dnia 7 października 2014 r. o odmowie nadania dalszego biegu skardze konstytucyjnej G.R.,



p o s t a n a w i a:



nie uwzględnić zażalenia.



UZASADNIENIE



1. W sporządzonej przez adwokata skardze konstytucyjnej, wniesionej do Trybunału Konstytucyjnego 9 sierpnia 2013 r. (data prezentaty), G.R. (dalej: skarżący) zarzucił niezgodność art. 3989 § 1, art. 3984 § 2 oraz art. 3989 § 2 w związku z art. 39810 zdanie drugie ustawy z dnia 17 listopada 1964 r. – Kodeks postępowania cywilnego (Dz. U. Nr 43, poz. 296, ze zm.; dalej: k.p.c.) z art. 45 ust. 1 w związku z art. 31 ust. 3 i art. 2 Konstytucji.

Zdaniem skarżącego zaskarżone przepisy w sposób nieproporcjonalny ograniczają jednostce prawo do sądu, gdyż nie przewidują żadnych wymogów odnośnie do treści uzasadnienia postanowienia Sądu Najwyższego o odmowie przyjęcia do rozpoznania skargi kasacyjnej. W praktyce skutkuje to tym, że uzasadnienia tych orzeczeń są – jak w sprawie skarżącego – lakoniczne i w istocie nie wskazują powodów, którymi kierował się Sąd Najwyższy przy orzekaniu.



2. Postanowieniem z 7 października 2014 r. Trybunał Konstytucyjny – na podstawie art. 39 ust. 1 pkt 1 in fine oraz art. 36 ust. 3 w związku z art. 49 ustawy z dnia 1 sierpnia 1997 r. o Trybunale Konstytucyjnym (Dz. U. Nr 102, poz. 643, ze zm.; dalej: ustawa o TK) – odmówił nadania dalszego biegu skardze konstytucyjnej ze względu na niedopuszczalność orzekania. Z uzasadnienia skargi wynikało bowiem, że skarżący zakwestionował nie tyle zgodność art. 3989 § 1, art. 3984 § 2 oraz art. 3989 § 2 w związku z art. 39810 zdanie drugie k.p.c. z art. 45 ust. 1 w związku z art. 31 ust. 3 i art. 2 Konstytucji, ile sposób sporządzenia przez Sąd Najwyższy uzasadnienia postanowienia o odmowie przyjęcia do rozpoznania skargi kasacyjnej w postępowaniu cywilnym.

Trybunał przyznał, że w sprawie skarżącego Sąd Najwyższy – Izba Cywilna sporządził lakoniczne uzasadnienie swojego postanowienia z 19 kwietnia 2013 r. (sygn. akt I CSK 565/12) o odmowie przyjęcia do rozpoznania skargi kasacyjnej od wyroku Sądu Apelacyjnego w Warszawie – I Wydział Cywilny z 11 kwietnia 2012 r. (sygn. akt I ACa 1105/11), jednakże nie podzielił stanowiska skarżącego, że wynikało to z zakwestionowanych w analizowanej skardze przepisów. Sposób, w jaki Sąd Najwyższy sporządza uzasadnienia postanowień o nieprzyjęciu skarg kasacyjnych do rozpoznania – jak wskazał Trybunał – zależy wyłącznie od poszczególnych składów orzekających tego Sądu, a zatem stanowi sferę stosowania prawa, która nie podlega kontroli sądu konstytucyjnego.

Odpis postanowienia Trybunału został doręczony pełnomocnikowi skarżącego 16 października 2014 r.



3. W sporządzonym przez adwokata i wniesionym do Trybunału Konstytucyjnego 23 października 2014 r. (data nadania) piśmie procesowym skarżący złożył zażalenie na postanowienie z 7 października 2014 r., w którym zarzucił Trybunałowi: po pierwsze – „naruszenie art. 39 ust. 1 pkt 1 in fine oraz art. 36 ust. 3 w związku z art. 49 ustawy o TK poprzez stwierdzenie, iż w sprawie niniejszej występuje tzw. niedopuszczalność orzekania”; po drugie – „błędne uznanie, iż skarżący nie kwestionuje zgodności art. 3989 § 1, art. 3984 § 2 oraz art. 3989 § 2 w związku z art. 39810 zdanie drugie k.p.c. z art. 45 ust. 1 w związku z art. 31 ust. 3 i art. 2 Konstytucji, a jedynie kwestionuje sposób sporządzenia przez Sąd Najwyższy uzasadnienia postanowienia o odmowie przyjęcia do rozpoznania skargi kasacyjnej w postępowaniu cywilnym”; po trzecie – „błędne uznanie, iż sposób sporządzenia przez Sąd Najwyższy uzasadnienia postanowienia o nieprzyjęciu skargi kasacyjnej do rozpoznania zależy wyłącznie od poszczególnych składów orzekających tego Sądu, a nie od zakwestionowanych przez skarżącego przepisów”.



Trybunał Konstytucyjny zważył, co następuje:



1. Zgodnie z art. 36 ust. 4 w związku z art. 49 ustawy o TK skarżącemu przysługuje prawo wniesienia zażalenia na postanowienie Trybunału Konstytucyjnego o odmowie nadania skardze konstytucyjnej dalszego biegu. Trybunał, w składzie trzech sędziów, rozpatruje zażalenie na posiedzeniu niejawnym (art. 25 ust. 1 pkt 3 lit. b in fine w związku z art. 36 ust. 6 i 7 w związku z art. 49 ustawy o TK). Na etapie rozpoznania zażalenia Trybunał Konstytucyjny bada przede wszystkim, czy w zaskarżonym postanowieniu prawidłowo stwierdził istnienie przesłanek odmowy nadania skardze dalszego biegu.



2. Trybunał Konstytucyjny w obecnym składzie stwierdza, że zaskarżone postanowienie jest prawidłowe, zaś zarzuty sformułowane w zażaleniu są niezasadne.



3. W postanowieniu z 7 października 2014 r. trafnie wskazano, że zarzuty sformułowane w skardze konstytucyjnej skierowane były wyłącznie przeciwko postanowieniu Sądu Najwyższego (a ściślej: sposobowi, w jaki zostało ono uzasadnione), a więc aktowi stosowania prawa. Wynika to wprost z uzasadnienia skargi (s. 3-5), w którym kwestionowana jest praktyka uzasadniania postanowień o odmowie przyjęcia do rozpoznania skarg kasacyjnych wywiedzionych w postępowaniu cywilnym. Przyznaje to pośrednio także sam skarżący na s. 2 uzasadnienia zażalenia (zdanie drugie w akapicie piątym). Jednocześnie należy zauważyć, że ani w uzasadnieniu skargi konstytucyjnej, ani w uzasadnieniu zażalenia na postanowienie Trybunału z 7 października 2014 r., skarżący – mimo zasady ei incumbit probatio, qui dicit – nie udowodnił, ani nie uprawdopodobnił, że to zakwestionowane przepisy Kodeksu postępowania cywilnego (art. 3989 § 1 – dotyczący przesłanek warunkujących przyjęcie skargi kasacyjnej do rozpoznania; art. 3989 § 2 – określający rozpoznanie skargi kasacyjnej w ramach tzw. przedsądu na posiedzeniu niejawnym; art. 3984 § 2 – statuujący obowiązek sporządzenia wniosku o przyjęcie skargi kasacyjnej do rozpoznania oraz jego uzasadnienia; art. 39810 zdanie drugie – określający, w jakim składzie rozpoznawane są sprawy na etapie postępowania kasacyjnego) miały wpływ na to, w jaki sposób w jego sprawie zostało przez Sąd Najwyższy sporządzone uzasadnienie postanowienia z 19 kwietnia 2013 r.

Ponadto Trybunał przypomina, że problem uzasadniania postanowienia o odmowie przyjęcia skargi kasacyjnej do rozpoznania – na co zwrócono uwagę z zaskarżonym postanowieniu z 7 października 2014 r. – był przedmiotem orzekania przez Trybunał Konstytucyjny w sprawie o sygn. SK 68/06 (wyrok TK z 30 maja 2007 r., OTK ZU nr 6/A/2007, poz. 53). Trybunał uznał wówczas, że brak obowiązku uzasadnienia takiego postanowienia, wydanego na posiedzeniu niejawnym w oparciu o niedookreślone przesłanki, narusza art. 45 ust. 1 w związku z art. 31 ust. 3 i art. 2 Konstytucji. Wskazał m.in. na to, że rzetelna procedura sądowa wymaga, aby strona postępowania miała możliwość uzyskania czytelnego, weryfikowalnego uzasadnienia każdego rozstrzygnięcia sądu. W momencie wejścia w życie przywołanego wyroku (15 czerwca 2007 r.) norma pozwalająca na nieuzasadnianie postanowień o odmowie przyjęcia skargi kasacyjnej do rozpoznania utraciła moc obowiązującą. Od tego momentu Sąd Najwyższy ma obowiązek uzasadniania postanowień wydanych w procedurze tzw. przedsądu kasacyjnego. Do takich postanowień mają przy tym zastosowanie ogólne zasady dotyczące uzasadniania rozstrzygnięć wydawanych w postępowaniu cywilnym. Zgodnie z art. 39821 k.p.c. do postępowania przed Sądem Najwyższym stosuje się odpowiednio przepisy dotyczące postępowania apelacyjnego, do którego z kolei – zgodnie z art. 391 § 1 k.p.c. – stosuje się odpowiednio przepisy dotyczące postępowania przed sądem pierwszej instancji. Dotyczy to również art. 328 § 2 w związku z art. 361 k.p.c., który precyzuje wymogi, jakim powinno odpowiadać uzasadnienie wydawanego przez sąd postanowienia. Wbrew twierdzeniu skarżącego (zdanie trzecie w akapicie piątym i akapit szósty na s. 2 uzasadnienia zażalenia) nie ma podstaw, aby przyjąć, że sposób redagowania przez Sąd Najwyższy uzasadnień swoich postanowień wynika z „niedoskonałości” zaskarżonych w niniejszej sprawie przepisów. Nie jest więc prawdą, że art. 3989 § 1, art. 3984 § 2 oraz art. 3989 § 2 w związku z art. 39810 zdanie drugie k.p.c. – jak podnosi skarżący – pozostawiają Sądowi Najwyższemu całkowitą dowolność w sporządzaniu uzasadnienia postanowienia o odmowie przyjęcia skargi kasacyjnej do rozpoznania. Zdawkowe uzasadnianie tego rodzaju orzeczeń przez Sąd Najwyższy, choć może rodzić problem natury konstytucyjnej, jest kwestią stosowania prawa, nie zaś samej treści normatywnej wywodzonej przez skarżącego z zakwestionowanych przepisów, a szczególnie z art. 3989 k.p.c. (por. na tle poprzedniego stanu prawnego wyrok TK z 31 marca 2005 r., SK 26/02, OTK ZU nr 3/A/2005, poz. 29). W myśl art. 79 ust. 1 Konstytucji tak sformułowany zarzut nie mógł więc być przedmiotem rozpoznania przez Trybunał Konstytucyjny w wyniku wniesienia skargi konstytucyjnej. Okoliczność ta stanowiła – jak prawidłowo ustalił Trybunał w zaskarżonym postanowieniu – samoistną przesłankę odmowy nadania skardze konstytucyjnej dalszego biegu ze względu na niedopuszczalność orzekania (art. 39 ust. 1 pkt 1 in fine oraz art. 36 ust. 3 w związku z art. 49 ustawy o TK).



Z wyżej przedstawionych powodów – na podstawie art. 36 ust. 7 w związku z art. 49 ustawy o TK – Trybunał Konstytucyjny postanowił jak w sentencji.