Pełny tekst orzeczenia

187/2/B/2015

POSTANOWIENIE

z dnia 5 marca 2015 r.

Sygn. akt Ts 338/14



Trybunał Konstytucyjny w składzie:



Piotr Tuleja,



po wstępnym rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym skargi konstytucyjnej R.B. w sprawie zgodności:

art. 459 § 1 i 2 w związku z art. 41ustawy z dnia 6 czerwca 1997 r. – Kodeks postępowania karnego (Dz. U. Nr 89, poz. 555, ze zm.) z art. 42 ust. 2, art. 45 ust. 1, art. 78 i art. 176 ust. 1 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej,



p o s t a n a w i a:



odmówić nadania dalszego biegu skardze konstytucyjnej.



UZASADNIENIE



W skardze konstytucyjnej z 27 listopada 2014 r. (data wniesienia) R.B. (dalej: skarżący albo oskarżony) wystąpił o stwierdzenie, że art. 459 § 1 i 2 w związku z art. 41 ustawy z dnia 6 czerwca 1997 r. – Kodeks postępowania karnego (Dz. U. Nr 89, poz. 555, ze zm.; dalej: k.p.k.) w zakresie, „w jakim [przepisy te] uniemożliwia[ją] (…) zaskarżenie postanowienia w przedmiocie wyłączenia sędziego”, są niezgodne z art. 42 ust. 2, art. 45 ust. 1, art. 78 i art. 176 ust. 1 Konstytucji.

Skarga konstytucyjna została wniesiona w związku z następującą sprawą. Postanowieniem z 10 lipca 2014 r. (sygn. akt III K 197/11) Sąd Okręgowy w Szczecinie w III Wydziale Karnym (dalej: Sąd Okręgowy w Szczecinie) pozostawił bez rozpoznania – zgłoszony przez skarżącego na podstawie art. 41 § 1 k.p.k. po rozpoczęciu przewodu sądowego – wniosek o wyłączenie sędziego. Na powyższe rozstrzygnięcie skarżący złożył zażalenie. Zarządzeniem z 30 lipca 2014 r. (sygn. akt jw.) sędzia Sądu Okręgowego w Szczecinie odmówił przyjęcia zażalenia do rozpoznania. Postanowieniem z 10 września 2014 r. (sygn. akt II AKz 290/14) Sąd Apelacyjny w Szczecinie, II Wydział Karny (dalej: Sąd Apelacyjny w Szczecinie) utrzymał zaskarżone zarządzenie w mocy, stwierdziwszy, że „na postanowienie pozostawiające bez rozpoznania wniosek o wyłączenie sędziego zażalenie nie przysługuje”.

Postanowieniem z 17 listopada 2014 r. (sygn. akt IIIK 197/11) Sąd Okręgowy w Szczecinie nie uwzględnił kolejnego wniosku skarżącego o wyłączenie sędziego tego sądu. To orzeczenie skarżący zaskarżył zażaleniem. Zarządzeniem z 26 listopada 2014 r. (sygn. akt III 197/11) Przewodniczący III Wydziału Karnego Sądu Okręgowego w Szczecinie odmówił przyjęcia zażalenia, stwierdziwszy, że „wolą ustawodawcy na postanowienie wydane w trybie przewidzianym w art. 41 k.p.k. zażalenie nie przysługuje”.

Zdaniem skarżącego zakwestionowane w skardze przepisy, uniemożliwiając zaskarżenie postanowienia w sprawie wyłączenia sędziego (tj. uniemożliwiając wniesienie zażalenia), naruszają jego konstytucyjne prawa do: obrony (art. 42 ust. 2 Konstytucji); rozpatrzenia sprawy przez bezstronny sąd (art. 45 ust. 1 Konstytucji), zaskarżenia orzeczeń i decyzji wydanych w pierwszej instancji oraz dwuinstancyjnego postępowania.

Zarządzeniem z 18 grudnia 2014 r. sędzia Trybunału Konstytucyjnego wezwał pełnomocnika skarżącego do uzupełnienia braków formalnych skargi konstytucyjnej, tj. do wyjaśnienia: które z dołączonych do skargi rozstrzygnięć jest ostatecznym orzeczeniem w rozumieniu art. 79 ust. 1 Konstytucji; czy na zarządzenie Przewodniczącego III Wydziału Karnego Sądu Okręgowego w Szczecinie z 26 listopada 2014 r. skarżący wniósł zażalenie; a także jakie konstytucyjne wolności lub prawa skarżącego wyrażone w art. 42 ust. 2, art. 45 ust. 1, art. 78 i art. 176 ust. 1 Konstytucji – i w jaki sposób – zostały naruszone.

W piśmie z 23 grudnia 2014 r. pełnomocnik odniósł się do zarządzenia. Wyjaśnił, że w sprawie, w związku z którą sporządził skargę konstytucyjną, orzeczeniem ostatecznym jest postanowienie Sądu Apelacyjnego w Szczecinie z 10 września 2014 r., oraz że skarżący nie wniósł zażalenia na zarządzenie Przewodniczącego III Wydziału Karnego Sądu Okręgowego w Szczecinie z 26 listopada 2014 r.



Trybunał Konstytucyjny zważył, co następuje:



1. Skarga konstytucyjna jest sformalizowanym środkiem ochrony konstytucyjnych wolności i praw. Jej merytoryczne rozpoznanie jest uzależnione od spełnienia warunków wynikających zarówno z art. 79 ust. 1 Konstytucji, jak i z art. 46-47 ustawy z dnia 1 sierpnia 1997 r. o Trybunale Konstytucyjnym (Dz. U. Nr 102, poz. 643, ze zm.; dalej: ustawa o TK). Skargom konstytucyjnym niespełniającym tych warunków oraz skargom oczywiście bezzasadnym Trybunał Konstytucyjny odmawia nadania dalszego biegu.



2. Skarżący zakwestionował art. 459 § 1 i 2 k.p.k. („§ 1. Zażalenie przysługuje na postanowienia sądu zamykające drogę do wydania wyroku, chyba że ustawa stanowi inaczej. § 2. Zażalenie przysługuje także na postanowienia co do środka zabezpieczającego oraz na inne postanowienia w wypadkach przewidzianych w ustawie”) w związku z art. 41 k.p.k. („§ 1. Sędzia ulega wyłączeniu, jeżeli istnieje okoliczność tego rodzaju, że mogłaby wywołać uzasadnioną wątpliwość co do jego bezstronności w danej sprawie. § 2. Wniosek o wyłączenie sędziego, zgłoszony na podstawie § 1 po rozpoczęciu przewodu sądowego, pozostawia się bez rozpoznania, chyba że przyczyna wyłączenia powstała lub stała się stronie wiadoma dopiero po rozpoczęciu przewodu”).



3. Zdaniem skarżącego przepisy te są niezgodne z Konstytucją w zakresie, w jakim uniemożliwiają zaskarżenie rozstrzygnięcia sądu „w przedmiocie wyłączenia sędziego”.



4. Trybunał zauważa, że zarzuty sformułowane w skardze dotyczą „sytuacji, w której oskarżony w procesie karnym narażony jest na zbieranie i ocenę materiału dowodowego, a w efekcie wyrokowanie ze strony sędziego, który może okazać się nieobiektywny w swoich czynnościach”. Jak podkreślił skarżący, „[u]trzymanie w mocy postanowienia odmawiającego wyłączenia potwierdziłoby (…) ostatecznie i obiektywnie brak zaistnienia przesłanek uzasadniających wyłączenie sędziego, z kolei uchylenie takiego postanowienia świadczyłoby o fakcie, iż oskarżony słusznie wnioskował o wyłączenie, a rozstrzygnięcie sądu pierwszej instancji było nieobiektywne. (…) [A]ktualnie obowiązująca na gruncie procedury karnej niemożność zaskarżenia postanowienia oddalającego wniosek o wyłączenie sędziego, jest bezsprzecznie godząca w konstytucyjną zasadę, wyrażoną w treści art. 45 ust. 1 Konstytucji RP”.



4.1. Mając powyższe na względzie, Trybunał stwierdza, że istotą zarzutów sformułowanych w skardze jest niezaskarżalność postanowień oddalających wniosek o wyłączenie sędziego. Zarzuty skarżącego dotyczą zatem art. 459 § 1 i 2 w związku z art. 41 § 1 k.p.k. Norma wynikająca z tych przepisów nie była jednak podstawą postanowienia Sądu Apelacyjnego w Szczecinie z 10 września 2014 r., tj. orzeczenia, z którym skarżący wiąże naruszenie swych konstytucyjnych praw. Trybunał zwraca uwagę na to, że rozstrzygnięcie to zostało wydane po rozpoznaniu środków odwoławczych na postanowienie Sądu Okręgowego w Szczecinie pozostawiające bez rozpoznania wniosek skarżącego o wyłączenie sędziego od orzekania w sprawie. Jak Sąd ten wskazał w uzasadnieniu, skarżący „złożył wniosek po otworzeniu przewodu sądowego, co nakazuje jego ocenę w kontekście art. 41 § 2 k.p.k.”. Orzeczenie, w którym Sąd Apelacyjny w Szczecinie orzekł o konstytucyjnych wolnościach i prawach skarżącego, zostało więc wydane na podstawie art. 459 § 1 i 2 w związku z art. 41 § 2 k.p.k.



4.2. Okoliczności te mają zasadnicze znaczenie dla oceny rozpatrywanej skargi. Po pierwsze, skarżący kwestionuje normę prawną, która nie była podstawą ostatecznego orzeczenia. Skarga nabiera więc cech actio popularis, a zatem nie spełnia podstawowej przesłanki określonej w art. 79 ust. 1 Konstytucji. Po drugie, skoro zarzuty dotyczą art. 459 § 1 i 2 w związku z art. 41 § 1 k.p.k., to należy uznać, że skarżący nie wskazał, w jaki sposób norma będąca podstawą orzeczenia, w związku z którym wniósł skargę do Trybunału (tj. art. 459 § 1 i 2 w związku z art. 41 § 2 k.p.k.), narusza jego konstytucyjne wolności i prawa.

Wskazane okoliczności są – w myśl art. 49 w związku z art. 47 ust. 1 pkt 1 i 2 ustawy o TK – przesłankami odmowy nadania analizowanej skardze dalszego biegu.



5. Ponieważ skarżący wskazał, że w jego sprawie ostatecznym orzeczeniem w rozumieniu art. 79 ust. 1 Konstytucji jest postanowienie Sądu Apelacyjnego w Szczecinie z 10 września 2014 r., więc Trybunał nie objął badaniem kolejnych rozstrzygnięć wydanych wobec skarżącego (tj. postanowienia Sądu Okręgowego w Szczecinie z 17 listopada 2014 r. oraz zarządzenia Przewodniczącego III Wydziału Karnego Sądu Okręgowego w Szczecinie z 26 listopada 2014 r.).



W związku z tym Trybunał postanowił jak na wstępie.