Pełny tekst orzeczenia

191/2/B/2015

POSTANOWIENIE

z dnia 22 kwietnia 2015 r.

Sygn. akt Ts 358/14



Trybunał Konstytucyjny w składzie:



Mirosław Granat – przewodniczący

Małgorzata Pyziak-Szafnicka – sprawozdawca

Stanisław Biernat,



po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym zażalenia na postanowienie Trybunału Konstytucyjnego z dnia 25 lutego 2015 r. o odmowie nadania dalszego biegu skardze konstytucyjnej MKS Sp. z o.o.,



p o s t a n a w i a:



nie uwzględnić zażalenia.



UZASADNIENIE



W skardze konstytucyjnej z 19 grudnia 2014 r. (data nadania), uzupełnionej pismem procesowym z 9 stycznia 2015 r. (data nadania), MKS Sp. z o.o. (dalej: skarżąca) wystąpiła o stwierdzenie, że art. 3942 § 1 ustawy z dnia 17 listopada 1964 r. – Kodeks postępowania cywilnego (Dz. U. Nr 2014 r. poz. 101, ze zm.; dalej: k.p.c.) w zakresie, „w jakim nie daje podstaw do zaskarżenia postanowienia sądu drugiej instancji w przedmiocie sprostowania niedokładności, błędów pisarskich albo rachunkowych lub innych oczywistych omyłek na mocy art. 350 Kodeksu postępowania cywilnego”, jest niezgodny z art. 45 ust. 1 w związku z art. 31 ust. 3, w związku z art. 78 i w związku z art. 176 ust. 1 Konstytucji.

Zdaniem skarżącej zakwestionowany w skardze art. 3942 § 1 k.p.c. – przez to, że „nie przewiduje możliwości wniesienia zażalenia do innego składu Sądu w przypadku wydania przez sąd II instancji postanowienia w oparciu o przepis art. 350 k.p.c.” – narusza przysługujące jej prawo do sprawiedliwego rozpatrzenia sprawy (art. 45 ust. 1 w związku z art. 31 ust. 3 Konstytucji) i prawo do dwuinstancyjnego postępowania sądowego (art. 78 i art. 176 ust. 1 Konstytucji).

Pełnomocnik skarżącej oświadczył, że pomoc prawna świadczona z urzędu „nie został[a] opłacon[a] ani w części, ani w całości”. W związku z tym wniósł on o zwrot kosztów „na rzecz skarżącej”. Zażądał także zwrotu kosztów dojazdu do Sądu Najwyższego w celu zapoznania się z aktami sprawy.

Postanowieniem z 25 lutego 2015 r. (doręczonym pełnomocnikowi 5 marca 2015 r.) Trybunał odmówił nadania dalszego biegu skardze konstytucyjnej, stwierdziwszy, że zaskarżony przez skarżącą art. 3942 § 1 k.p.c. nie był podstawą orzeczenia, z którym łączy ona naruszenie swych konstytucyjnych praw. Trybunał zwrócił uwagę na to, że orzeczenie wskazane przez skarżącą jako ostateczne (tj. postanowienie Sądu Okręgowego w Katowicach – XIX Wydział Gospodarczy Odwoławczy z 18 listopada 2013 r.; dalej: Sąd Okręgowy w Katowicach) dotyczy sprostowania postanowienia Sądu Okręgowego w Katowicach z 5 listopada 2013 r. Zostało ono zatem wydane – co wprost wskazano w jego uzasadnieniu – na podstawie art. 350 k.p.c. Oczywiste jest więc to, że podstawą orzekania sądu w sprawie skarżącej nie mógł być zakwestionowany w skardze art. 3942 § 1 k.p.c. Mówi on bowiem o postanowieniach sądu drugiej instancji, na które przysługuje zażalenie do innego równorzędnego składu tego sądu (tzw. zażalenie poziome, odwołanie poziome). Trybunał podkreślił, że skarżąca nie złożyła zażalenia na postanowienie z 18 listopada 2013 r., nie uzyskała zatem rozstrzygnięcia wydanego na podstawie zaskarżonego przepisu. Wniesiona skarga nie spełnia więc podstawowego warunku określonego w art. 79 ust. 1 Konstytucji.

W zażaleniu z 12 marca 2015 r. skarżąca zakwestionowała postanowienie Trybunału w całości. Zarzuciła w nim Trybunałowi, że naruszył art. 79 ust. 1 Konstytucji i art. 47 ust. 1 pkt 1 ustawy z dnia 1 sierpnia 1997 r. o Trybunale Konstytucyjnym (Dz. U. Nr 102, poz. 643, ze zm.; dalej: ustawa o TK), przyjmując, że zakwestionowany w skarze art. 3942 § 1 k.p.c. nie był podstawą orzeczenia, w związku z którym zainicjowała ona postępowanie przed Trybunałem, „podczas gdy (…) wprost wskazała [jego] powiązanie (…) z art. 350 k.p.c. w treści zaskarżenia”. Zdaniem skarżącej Trybunał naruszył także art. 24 ust. 3 ustawy o TK „poprzez jego niezastosowanie, podczas gdy istniały ku temu przesłanki”. Skarżąca wniosła o uwzględnienie zażalenia i przyjęcie skargi do merytorycznego rozpoznania. Na wypadek gdyby nie było podstaw do nadania skardze konstytucyjnej dalszego biegu, skarżąca wniosła o „wydanie postanowienia zgodnie z art. 24 ust. 3 ustawy [o TK] i przyznanie radcy prawnemu wnoszącemu skargę konstytucyjną, zwrot kosztów postępowania przed Trybunałem Konstytucyjnym, to jest kosztów nieopłaconej pomocy prawnej świadczonej z urzędu oraz zwrot kosztów dojazdu pełnomocnika skarżącej do siedziby Sądu Najwyższego w celu zapoznania się z aktami sprawy, zgodnie ze spisem kosztów załączonych do skargi konstytucyjnej”.



Trybunał Konstytucyjny zważył, co następuje:



1. W myśl art. 36 ust. 4 w związku z art. 49 ustawy o TK skarżącemu przysługuje prawo wniesienia zażalenia na postanowienie Trybunału Konstytucyjnego o odmowie nadania dalszego biegu skardze konstytucyjnej. Trybunał, w składzie trzech sędziów, rozpatruje zażalenie na posiedzeniu niejawnym (art. 25 ust. 1 pkt 3 lit. b w związku z art. 36 ust. 6–7 i w związku z art. 49 ustawy o TK). Bada przede wszystkim, czy w zaskarżonym postanowieniu prawidłowo stwierdził istnienie przesłanek odmowy nadania skardze dalszego biegu. Oznacza to, że na etapie rozpoznania zażalenia Trybunał analizuje w szczególności te zarzuty, które mogą podważyć trafność ustaleń przyjętych za podstawę zaskarżonego rozstrzygnięcia.



2. Trybunał stwierdza, że zaskarżone postanowienie jest prawidłowe, a zarzuty sformułowane w zażaleniu nie podważają podstaw odmowy nadania dalszego biegu skardze konstytucyjnej.



3. Zdaniem skarżącej „[p]ostanowienie wydane przez Sąd Okręgowy [w Katowicach] było, zgodnie z obowiązującymi przepisami postępowania cywilnego ostateczne, (…) zatem [nie miała ona] ani możliwości, ani obowiązku składać (…) zażalenia”. Na poparcie tej tezy skarżąca przywołała postanowienie Trybunału Konstytucyjnego z dnia 24 listopada 2004 r. (Ts 72/04, OTK ZU nr 5/B/2004, poz. 310), w którym Trybunał stwierdził, że „[z]godnie z ustawą [tj. z art. 46 ust. 1 ustawy o TK] jeżeli brak jest środków zaskarżenia, warunek wyczerpania drogi prawnej nie ma znaczenia, a skarżący może złożyć skargę konstytucyjną, przyjmując za jej podstawę orzeczenie odnoszące się do przysługujących mu konstytucyjnych wolności lub praw lub obciążających go konstytucyjnych obowiązków”.



3.1. Formułując powyższy zarzut skarżąca, nie wzięła zatem pod uwagę tego, że ustawy regulujące podstawowe procedury postępowania przed sądami i organami administracji publicznej nie używają pojęcia „ostateczne orzeczenie”. Przesłankę ostateczności należy wykładać przez pryzmat ustawy o Trybunale Konstytucyjnym i praktyki orzeczniczej Trybunału, a samo pojęcie „orzekł ostatecznie” użyte w art. 79 ust. 1 Konstytucji należy uznać za autonomiczne w tym sensie, że jest ono pojęciem konstytucyjnym o określonej treści (zob. J. Trzciński, Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej. Komentarz, Wydawnictwo Sejmowe 1999, s. 12).



3.2. W postanowieniu o sygn. Ts 72/04 Trybunał podkreślił, że jedną z przesłanek określonych w art. 79 ust. 1 Konstytucji, które warunkują prawidłowe i skuteczne wniesienie skargi, jest wydanie przez sąd lub organ administracji publicznej orzeczenia o konstytucyjnych wolnościach, prawach lub obowiązkach skarżącego. Zgodnie z powyższym przepisem ustawy zasadniczej skarga konstytucyjna może być złożona jedynie „w sprawie zgodności z Konstytucją ustawy lub innego aktu normatywnego, na podstawie którego sąd lub organ administracji publicznej orzekł ostatecznie o jego wolnościach lub prawach albo o jego obowiązkach określonych w Konstytucji”. Zatem konstytucyjnym warunkiem sine qua non wniesienia skargi konstytucyjnej jest uzyskanie orzeczenia wydanego na podstawie kwestionowanego przepisu. Wymóg ten zapobiega przekształceniu skargi konstytucyjnej w środek prawny o charakterze actio popularis.



3.3. Ponownie należy zatem stwierdzić, że aby w analizowanej sprawie można było rozpoznać zarzut naruszenia praw wyrażonych art. 45 ust. 1 w związku z art. 31 ust. 3, w związku z art. 78 i w związku z art. 176 ust. 1 Konstytucji, skarżąca musi zaskarżyć orzeczenie Sądu Okręgowego w Katowicach. Tylko w ten sposób skarżąca może doprowadzić do wydania rozstrzygnięcia na podstawie normy prawnej, która „nie przewiduje możliwości wniesienia zażalenia do innego składu Sądu w przypadku wydania przez sąd II instancji postanowienia w oparciu o przepis art. 350 k.p.c.” Z użytego w art. 79 ust. 1 Konstytucji sformułowania „orzekł ostatecznie” wynika bowiem jednoznacznie, że warunkiem dopuszczalności skargi jest nie tylko – co przyjęła skarżąca – wyczerpanie drogi prawnej, o ile droga ta jest przewidziana, ale także dysponowanie ostatecznym orzeczeniem o określonych w ustawie zasadniczej wolnościach, prawach lub obowiązkach osoby wnoszącej skargę konstytucyjną, wydanym na podstawie zaskarżonego przepisu. Dołączone do skargi postanowienie Sądu Okręgowego w Katowicach nie rozstrzyga o prawach skarżącej wyrażonych w art. 45 ust. 1 w związku z art. 31 ust. 3, w związku z art. 78 i w związku z art. 176 ust. 1 Konstytucji, ponieważ – co prawidłowo stwierdził Trybunał w postanowieniu z 25 lutego 2015 r. – nie zostało wydane na podstawie zakwestionowanego w skardze art. 3942 § 1 k.p.c.



Wziąwszy pod uwagę to, że zażalenie nie podważa podstaw odmowy nadania skardze konstytucyjnej dalszego biegu, Trybunał Konstytucyjny – na podstawie art. 49 w związku z art. 36 ust. 7 ustawy o TK – postanowił jak w sentencji.