S 6/07
-
Data orzeczenia:
-
Organ orzekający:
-
Skład sędziowski:
Powołane przepisy:
Dodatkowe informacje:
-
Sprawy przywołane w treści orzeczenia:
Pełny tekst orzeczenia
135/10/A/2007
POSTANOWIENIE
z dnia 7 listopada 2007 r.
Sygn. akt S 6/07
Trybunał Konstytucyjny w składzie:
Marek Mazurkiewicz – przewodniczący
Jerzy Ciemniewski
Marek Kotlinowski
Teresa Liszcz – sprawozdawca
Jerzy Stępień,
w związku z wyrokiem z dnia 19 września 2007 r., sygn. SK 4/06 (Dz. U. z 28 września 2007 r. Nr 179, poz. 1279), stwierdzającym, że:
art. 82 ustawy z dnia 28 lutego 2003 r. – Prawo upadłościowe i naprawcze (Dz. U. Nr 60, poz. 535 i Nr 217, poz. 2125, z 2004 r. Nr 91, poz. 870 i 871, Nr 96, poz. 959, Nr 121, poz. 1264, Nr 146, poz. 1546, Nr 173, poz. 1808 i Nr 210, poz. 2135, z 2005 r. Nr 94, poz. 785, Nr 183, poz. 1538 i Nr 184, poz. 1539 oraz z 2006 r. Nr 47, poz. 347, Nr 133, poz. 935 i Nr 157, poz. 1119) w zakresie, w jakim nie przewiduje sądowej kontroli zgodności z prawem postanowienia sędziego-komisarza w przedmiocie stwierdzenia niedopuszczalności wpisu hipoteki lub zastawu w księdze wieczystej lub właściwym rejestrze, jest niezgodny z art. 45 ust. 1, art. 78 w związku z art. 176 ust. 1 i art. 64 ust. 1 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej,
p o s t a n a w i a:
w trybie art. 4 ust. 2 ustawy z dnia 1 sierpnia 1997 r. o Trybunale Konstytucyjnym (Dz. U. Nr 102, poz. 643, z 2000 r. Nr 48, poz. 552 i Nr 53, poz. 638, z 2001 r. Nr 98, poz. 1070 oraz z 2005 r. Nr 169, poz. 1417) zasygnalizować Sejmowi – w celu zapewnienia spójności systemu prawnego Rzeczypospolitej Polskiej – potrzebę podjęcia inicjatywy ustawodawczej w przedmiocie nowelizacji art. 81 ust. 3 ustawy z dnia 28 lutego 2003 r. – Prawo upadłościowe i naprawcze (Dz. U. Nr 60, poz. 535 i Nr 217, poz. 2125, z 2004 r. Nr 91, poz. 870 i 871, Nr 96, poz. 959, Nr 121, poz. 1264, Nr 146, poz. 1546, Nr 173, poz. 1808 i Nr 210, poz. 2135, z 2005 r. Nr 94, poz. 785, Nr 183, poz. 1538 i Nr 184, poz. 1539 oraz z 2006 r. Nr 47, poz. 347, Nr 133, poz. 935 i Nr 157, poz. 1119).
Uzasadnienie
1. W wyroku z 19 września 2007 r. (sygn. SK 4/06; Dz. U. z 28 września 2007 r. Nr 179, poz. 1279), Trybunał Konstytucyjny stwierdził, że art. 82 ustawy z dnia 28 lutego 2003 r. – Prawo upadłościowe i naprawcze (Dz. U. Nr 60, poz. 535, ze zm.; dalej: p.u.n.) w zakresie, w jakim nie przewiduje sądowej kontroli zgodności z prawem postanowienia sędziego-komisarza w przedmiocie stwierdzenia niedopuszczalności wpisu hipoteki lub zastawu w księdze wieczystej lub właściwym rejestrze, jest niezgodny z art. 45 ust. 1, art. 78 w związku z art. 176 ust. 1 i art. 64 ust. 1 Konstytucji.
Przepis zakwestionowany i uznany za niekonstytucyjny w sprawie SK 4/06 określa mechanizm stwierdzania niedopuszczalności wpisu hipoteki lub zastawu, dokonanego wbrew zakazowi obciążania składników masy upadłości, wyrażonego w art. 81 ust. 1 p.u.n. i poza zakresem wyjątków wskazanych w art. 81 ust. 2 i 3 p.u.n. W toku rozpoznawania powołanej sprawy ujawniła się jednak wątpliwość interpretacyjna, związana z brzmieniem tego ostatniego przepisu.
2. Stosownie do art. 81 ust. 3 p.u.n., „Przepisu ust. 1 nie stosuje się, jeżeli wniosek o wpis hipoteki został złożony w sądzie w ciągu sześciu miesięcy przed złożeniem wniosku o ogłoszenie upadłości”. Ratio, jakie przyświecało ustawodawcy przy wprowadzaniu tej regulacji, daje się jednoznacznie zidentyfikować i nie budzi wątpliwości. Chodziło mianowicie o stworzenie wyjątku od zakazu dokonywania wpisu hipoteki w księdze wieczystej nieruchomości należącej do upadłego w sytuacji, kiedy wniosek o wpis hipoteki został złożony w okresie stosunkowo odległym (pół roku) od dnia złożenia wniosku o ogłoszenie upadłości. U podstaw tej tezy leży założenie, że wniosek o wpis hipoteki złożony na co najmniej pół roku przed ogłoszeniem upadłości nie ma związku z następczą niewypłacalnością, a wierzyciel hipoteczny nie może ponosić negatywnych konsekwencji przeciągającej się procedury wieczystoksięgowej. Ze scharakteryzowaną powyżej ratio przepisu pozostaje w ewidentnej sprzeczności jego literalne brzmienie. Ustawodawca, zamiast posłużyć się sformułowaniem „najpóźniej na sześć miesięcy”, użył wyrażenia „w ciągu sześciu miesięcy” przed złożeniem wniosku o ogłoszenie upadłości. Konsekwencją tego stanu rzeczy są rozbieżności doktrynalne co do dopuszczalnych rezultatów wykładni art. 81 ust. 3 p.u.n. (zob. Z. Świeboda, K. Weitz, Prawo upadłościowe i naprawcze. Komentarz, wyd. 3, Warszawa 2006, s. 140; D. Zienkiewicz, Prawo upadłościowe i naprawcze. Komentarz, Warszawa 2004, s. 153; rygorystycznie za wykładnią językową i równocześnie za nowelizacją przepisu opowiada się F. Zedler, [w:] A. Jakubecki, F. Zedler, Prawo upadłościowe i naprawcze. Komentarz, Zakamycze 2006, s. 239) oraz – co wykazały okoliczności sprawy leżącej u podstaw wystąpienia z przedmiotową skargą konstytucyjną – niejednolite orzecznictwo organów sądowych postępowania upadłościowego.
Z powyższych względów Trybunał Konstytucyjny postanowił jak w sentencji.
POSTANOWIENIE
z dnia 7 listopada 2007 r.
Sygn. akt S 6/07
Trybunał Konstytucyjny w składzie:
Marek Mazurkiewicz – przewodniczący
Jerzy Ciemniewski
Marek Kotlinowski
Teresa Liszcz – sprawozdawca
Jerzy Stępień,
w związku z wyrokiem z dnia 19 września 2007 r., sygn. SK 4/06 (Dz. U. z 28 września 2007 r. Nr 179, poz. 1279), stwierdzającym, że:
art. 82 ustawy z dnia 28 lutego 2003 r. – Prawo upadłościowe i naprawcze (Dz. U. Nr 60, poz. 535 i Nr 217, poz. 2125, z 2004 r. Nr 91, poz. 870 i 871, Nr 96, poz. 959, Nr 121, poz. 1264, Nr 146, poz. 1546, Nr 173, poz. 1808 i Nr 210, poz. 2135, z 2005 r. Nr 94, poz. 785, Nr 183, poz. 1538 i Nr 184, poz. 1539 oraz z 2006 r. Nr 47, poz. 347, Nr 133, poz. 935 i Nr 157, poz. 1119) w zakresie, w jakim nie przewiduje sądowej kontroli zgodności z prawem postanowienia sędziego-komisarza w przedmiocie stwierdzenia niedopuszczalności wpisu hipoteki lub zastawu w księdze wieczystej lub właściwym rejestrze, jest niezgodny z art. 45 ust. 1, art. 78 w związku z art. 176 ust. 1 i art. 64 ust. 1 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej,
p o s t a n a w i a:
w trybie art. 4 ust. 2 ustawy z dnia 1 sierpnia 1997 r. o Trybunale Konstytucyjnym (Dz. U. Nr 102, poz. 643, z 2000 r. Nr 48, poz. 552 i Nr 53, poz. 638, z 2001 r. Nr 98, poz. 1070 oraz z 2005 r. Nr 169, poz. 1417) zasygnalizować Sejmowi – w celu zapewnienia spójności systemu prawnego Rzeczypospolitej Polskiej – potrzebę podjęcia inicjatywy ustawodawczej w przedmiocie nowelizacji art. 81 ust. 3 ustawy z dnia 28 lutego 2003 r. – Prawo upadłościowe i naprawcze (Dz. U. Nr 60, poz. 535 i Nr 217, poz. 2125, z 2004 r. Nr 91, poz. 870 i 871, Nr 96, poz. 959, Nr 121, poz. 1264, Nr 146, poz. 1546, Nr 173, poz. 1808 i Nr 210, poz. 2135, z 2005 r. Nr 94, poz. 785, Nr 183, poz. 1538 i Nr 184, poz. 1539 oraz z 2006 r. Nr 47, poz. 347, Nr 133, poz. 935 i Nr 157, poz. 1119).
Uzasadnienie
1. W wyroku z 19 września 2007 r. (sygn. SK 4/06; Dz. U. z 28 września 2007 r. Nr 179, poz. 1279), Trybunał Konstytucyjny stwierdził, że art. 82 ustawy z dnia 28 lutego 2003 r. – Prawo upadłościowe i naprawcze (Dz. U. Nr 60, poz. 535, ze zm.; dalej: p.u.n.) w zakresie, w jakim nie przewiduje sądowej kontroli zgodności z prawem postanowienia sędziego-komisarza w przedmiocie stwierdzenia niedopuszczalności wpisu hipoteki lub zastawu w księdze wieczystej lub właściwym rejestrze, jest niezgodny z art. 45 ust. 1, art. 78 w związku z art. 176 ust. 1 i art. 64 ust. 1 Konstytucji.
Przepis zakwestionowany i uznany za niekonstytucyjny w sprawie SK 4/06 określa mechanizm stwierdzania niedopuszczalności wpisu hipoteki lub zastawu, dokonanego wbrew zakazowi obciążania składników masy upadłości, wyrażonego w art. 81 ust. 1 p.u.n. i poza zakresem wyjątków wskazanych w art. 81 ust. 2 i 3 p.u.n. W toku rozpoznawania powołanej sprawy ujawniła się jednak wątpliwość interpretacyjna, związana z brzmieniem tego ostatniego przepisu.
2. Stosownie do art. 81 ust. 3 p.u.n., „Przepisu ust. 1 nie stosuje się, jeżeli wniosek o wpis hipoteki został złożony w sądzie w ciągu sześciu miesięcy przed złożeniem wniosku o ogłoszenie upadłości”. Ratio, jakie przyświecało ustawodawcy przy wprowadzaniu tej regulacji, daje się jednoznacznie zidentyfikować i nie budzi wątpliwości. Chodziło mianowicie o stworzenie wyjątku od zakazu dokonywania wpisu hipoteki w księdze wieczystej nieruchomości należącej do upadłego w sytuacji, kiedy wniosek o wpis hipoteki został złożony w okresie stosunkowo odległym (pół roku) od dnia złożenia wniosku o ogłoszenie upadłości. U podstaw tej tezy leży założenie, że wniosek o wpis hipoteki złożony na co najmniej pół roku przed ogłoszeniem upadłości nie ma związku z następczą niewypłacalnością, a wierzyciel hipoteczny nie może ponosić negatywnych konsekwencji przeciągającej się procedury wieczystoksięgowej. Ze scharakteryzowaną powyżej ratio przepisu pozostaje w ewidentnej sprzeczności jego literalne brzmienie. Ustawodawca, zamiast posłużyć się sformułowaniem „najpóźniej na sześć miesięcy”, użył wyrażenia „w ciągu sześciu miesięcy” przed złożeniem wniosku o ogłoszenie upadłości. Konsekwencją tego stanu rzeczy są rozbieżności doktrynalne co do dopuszczalnych rezultatów wykładni art. 81 ust. 3 p.u.n. (zob. Z. Świeboda, K. Weitz, Prawo upadłościowe i naprawcze. Komentarz, wyd. 3, Warszawa 2006, s. 140; D. Zienkiewicz, Prawo upadłościowe i naprawcze. Komentarz, Warszawa 2004, s. 153; rygorystycznie za wykładnią językową i równocześnie za nowelizacją przepisu opowiada się F. Zedler, [w:] A. Jakubecki, F. Zedler, Prawo upadłościowe i naprawcze. Komentarz, Zakamycze 2006, s. 239) oraz – co wykazały okoliczności sprawy leżącej u podstaw wystąpienia z przedmiotową skargą konstytucyjną – niejednolite orzecznictwo organów sądowych postępowania upadłościowego.
Z powyższych względów Trybunał Konstytucyjny postanowił jak w sentencji.