Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 25 czerwca 2013 r.

Sąd Apelacyjny w Gdańsku – Wydział V Cywilny w składzie:

po rozpoznaniu w dniu 25 czerwca 2013 r. w Gdańsku na rozprawie

sprawy z powództwa (...)

w G.

przeciwko (...)

o wydanie orzeczenia w przedmiocie przywrócenia własności

na skutek apelacji powódki

od wyroku Sądu Okręgowego w B.

z dnia 20 grudnia 2012 r. sygn. akt I C 664/11

I.  zmienia zaskarżony wyrok w punkcie 2 (drugim) w ten sposób, że nie obciąża powódki kosztami zastępstwa procesowego;

II.  w pozostałym zakresie apelację oddala;

III.  zasądza od powódki na rzecz pozwanej kwotę 1.000 (jeden tysiąc) złotych tytułem zwrotu kosztów postępowania apelacyjnego.

Na oryginale właściwe podpis

UZASADNIENIE

(...) wniosła pozew przeciwko (...) o przywrócenie na jej rzecz własności działki (...) i części działki nr (...) o łącznym obszarze 14,2630 ha przejętej przez Państwo na podstawie ustawy z dnia 20 marca 1950 roku o przejęciu przez Państwa dóbr martwej ręki, poręczeniu proboszczom posiadania gospodarstw rolnych i utworzeniu Funduszu Kościelnego. Ponadto powódka domagała się przyznania jej z zasobów (...) nieruchomości zamiennej o obszarze 45,2889 ha, położonej w rejonie T..

W uzasadnieniu powódka podała, iż w 1990 roku wystąpiła do Komisji (...) w W. o przywrócenie na jej rzecz własności nieruchomości o obszarze 85,1256 ha, które zostały faktycznie przejęte przez Państwo na mocy powyższej ustawy z 1950 roku. Orzeczeniem częściowym z dnia 24 lutego 1995 roku Komisja (...) przywróciła powódce jej historyczne grunty o obszarze 25,5737 ha. Pozostałe nieruchomości zostały trwale rozdysponowane, wobec tego powódce przysługuje roszczenie o przyznanie gruntów zamiennych wraz z nieruchomością stanowiącą las o obszarze 14.2630 ha.

Pozwana (...) w W. w odpowiedzi na pozew wniosła o oddalenie powództwa w całości oraz o zasądzenie na jej rzecz kosztów procesu.

W uzasadnieniu pozwana podała, iż powódka nie udowodniła w myśl art. 6 kc swojego roszczenia.

W toku postępowania powódka pismem z dnia 5 grudnia 2011 r. sprecyzowała swoje stanowisko stwierdzając, że „wyłącza" z udziału w sprawie w charakterze pozwanego (...). Postanowieniem z dnia 26 lipca 2012 r. Sąd Okręgowy w B. odrzucił pozew wobec (...) jako skierowany przeciwko jednostkom organizacyjnym Skarbu Państwa, nie posiadającym zdolności sądowej. Postanowienie to uprawomocniło się wobec niezaskarżenia przez żadną ze stron.

Wyrokiem z dnia 20 grudnia 2012 r. Sąd Okręgowy w B. oddalił powództwo oraz zasądził od powódki na rzecz pozwanej (...) w W. kwotę 7217 zł tytułem zwrotu kosztów zastępstwa procesowego.

Sąd ten ustalił, iż powódka na podstawie art. 61 ust. 1 pkt 2 i 7 oraz art 62 i 63 pkt 1 ustawy o stosunku Państwa do Kościoła Katolickiego w Rzeczypospolitej Polskiej i § 5 ust. 1 zarządzenia Ministra - Szefa Urzędu Rady Ministrów w sprawie szczegółowego trybu postępowania regulacyjnego w przedmiocie przywrócenia osobom prawnym (...) własności nieruchomości lub ich części wystąpiła do Komisji (...) w W. z wnioskiem o wszczęcie postępowania regulacyjnego i wydanie orzeczenia w przedmiocie przywrócenia jej prawa własności nieruchomości położonych w G., obejmujących działki podane w art. matrykuły (...)o powierzchni 88.70,03 ha, zapisanej w księdze wieczystej tom 11 karta 300.

Na skutek podpisania projektu ugody pomiędzy uczestnikami postępowania, Komisja (...) w W. orzeczeniem częściowym z dnia 24 lutego 1995 roku przywróciła powódce własność nieruchomości położonych w obrębie G., oznaczonych jako działki ewidencyjne o nr:(...) o powierzchni 0,20.94 ha, (...) o powierzchni 0,00.24 ha, (...) o powierzchni 0,04.52 ha, (...) o powierzchni 0,00.09 ha, (...) o powierzchni 0,12.59 ha, (...) o powierzchni 0,23.39 ha, 418 o powierzchni 0,28.60 ha i (...) o powierzchni 24,67.00 ha.

W dalszym toku postępowania regulacyjnego Komisja (...) pismem z dnia 24 sierpnia 2000 roku przypomniała powódce o istotnych brakach materiału dowodowego, które uniemożliwiają dalsze prowadzenie postępowania. Przede wszystkim stwierdzono, iż brakuje dowodu potwierdzającego fakt, iż powódka była właścicielem nieruchomości objętych wnioskiem. Ponadto, w ocenie Komisji, powódka jak dotąd nie wykazała, że przejęcie gruntów przez Państwo nastąpiło na zasadzie ustawy o dobrach martwej ręki.

Na skutek braku dowodu własności nieruchomości, które objęte były wnioskiem powódki oraz protokołu ich przejęcia przez Państwo, Komisja (...) w W. orzeczeniem z dnia 24 października 2000 roku zawiesiła postępowanie regulacyjne.

Pismem z dnia 28 lutego 2011 roku Komisja (...) w W. zawiadomiła powódkę o nie rozpatrzeniu jej wniosku. Jednocześnie, zgodnie z art. 4 ust. 2 ustawy z dnia 16 grudnia 2010 roku o zmianie ustawy o stosunku Państwa do Kościoła Katolickiego w Rzeczypospolitej Polskiej, poinformowała ją o możliwości wystąpienia do sądu z przedmiotowym roszczeniem. Powódka otrzymała powyższe zawiadomienie w dniu 9 marca 2011 roku.

(...) była właścicielem nieruchomości objętych zniszczoną księgą wieczystą G. (...) o powierzchni 88,70.03 ha, stanowiących dobra parafialne z zabudowaniami gospodarczymi. Dla nieruchomości tych postanowieniem Sądu Powiatowego w T. z dnia 28 marca 1959 roku założono nową księgę wieczystą nr (...), z której następnie odłączano działki o powierzchni 1,42.00 ha i 6,52.89 ha zakładając dla nich odpowiednio księgi wieczyste o nr (...), w których jako właściciela tych gruntów wpisano Skarb Państwa Polskiego. Nastąpiło to postanowieniami Sądu Powiatowego w T. z dnia 28 marca 1959 roku i 20 maja 1959 roku. W uzasadnieniu tych orzeczeń wskazano, iż powyższe nieruchomości przejęte zostały przez Skarb Państwa w trybie ustawy z dnia 20 marca 1950 roku (Dz. U. 1950 r. Nr 9, poz. 87). Dodatkowo postanowieniem z dnia 8 listopada 1961 roku Sąd Powiatowy w T. dokonał wpisu prawa własności nieruchomości objętej księgą wieczystą nr (...) w miejsce (...) na rzecz Skarbu Państwa.

Sąd Okręgowy zważył, iż kościelne osoby prawne na mocy nieobowiązującego już art. 61 i 62 ustawy z dnia 17 maja 1989 roku o stosunku Państwa do Kościoła Katolickiego w Rzeczypospolitej Polskiej (Dz. U. 1989 r. Nr 29, poz. 154 ze zm.) mogły wystąpić do Komisji (...), złożonej z przedstawicieli wyznaczonych w równej liczbie przez Urząd do Spraw Wyznań i Sekretariat Konferencji Episkopatu Polski, z wnioskiem o wszczęcie postępowania regulacyjnego w przedmiocie przywrócenia im własności upaństwowionych nieruchomości lub ich części, które między innymi zostały przejęte w toku wykonywania ustawy z dnia 20 marca 1950 roku o przejęciu przez Państwo dóbr martwej ręki, poręczeniu proboszczom posiadania gospodarstw rolnych i utworzeniu Funduszu Kościelnego (Dz. U. 1950 r. Nr 9 poz. 87 ze zm.), która przewidywała przejęcie wszystkich nieruchomości ziemskich związków wyznaniowych na własność Skarbu Państwa bez odszkodowania. Regulacja, o której mowa, może polegać na: przywróceniu kościelnym osobom prawnym własności nieruchomości, przyznaniu nieruchomości zamiennej lub przyznaniu odszkodowania ustalonego według przepisów o wywłaszczeniu nieruchomości (art. 63 ust. 1 pkt 1-3 ustawy o stosunku Państwa do Kościoła (...)). Orzeczenie uwzględniające wniosek, jak też ugoda zawarta przed zespołem orzekającym stanowiła podstawę do dokonania wpisów w księgach wieczystych i w ewidencji gruntów.

Ustawą z dnia 16 grudnia 2010 roku o zmianie ustawy o stosunku Państwa do Kościoła Katolickiego w Rzeczypospolitej Polskiej (Dz. U. 2010 r, nr 18, poz. 89), która weszła w życie z dniem 1 lutego 2011 roku, uchylono przepisy dotyczące przebiegu postępowania regulacyjnego oprócz art. 63 ust. 1 - 4 oraz z dniem 1 marca 2011 roku zniesiono Komisję (...). Zgodnie z art. 4 ust. 1 tej ustawy uczestnicy postępowań regulacyjnych, w których zespół orzekający lub Komisja (...) w jej pełnym składzie nie uzgodniły orzeczenia przed wejściem w życie tejże ustawy, mogli, w terminie 6 miesięcy od dnia otrzymania o tym pisemnego zawiadomienia, wystąpić do sądu o zasądzenie roszczenia. Przy rozpoznaniu sprawy sąd stosuje przepisy art. 63 ust. 1-3 ustawy o stosunku Państwa do Kościoła (...).

W ocenie Sądu Okręgowego powódka wystąpiła z pozwem w niniejszej sprawie w ustawowym terminie.

Dokonując merytorycznej oceny dochodzonych przez powódkę roszczeń, Sąd Okręgowy uznał, że nie udowodniła ona ich zasadności. Przede wszystkim nie rozwiała wątpliwości co do tego, czy faktycznie przysługuje jej legitymacja czynna w niniejszej sprawie. Sąd I-instancji zważył, iż jest bezspornym, że nieruchomości wpisane do księgi wieczystej G. wykaz 300 o powierzchni 88,70.03 ha były własnością (...). Wynika to z treści postanowienia Sądu Powiatowego w T. z dnia 28 marca 1959 roku /k.l09-109v/. Jednakże powódka nie przedstawiła żadnego dowodu na poparcie tego, iż jest ona następcą prawnym tejże kościelnej osoby prawnej. Ciężar udowodnienia tego faktu zgodnie z regułą wyrażoną w art. 6 kc spoczywał na powódce. Nadto Sąd wskazał, iż przeprowadzone postępowanie dowodowe nie dało odpowiedzi na pytanie, czy grunt, co którego powódka domagała się przywrócenia prawa własności nadal znajduje się w zasobach Skarbu Państwa, czy też został on już rozdysponowany na rzecz innych podmiotów, co stawia to pod znakiem zapytania istnienie legitymacji biernej po stronie (...) w W., co do której wyraźnie odnosiło się drugie żądanie zawarte w pozwie tj. żądanie przyznania nieruchomości zamiennej.

W ocenie Sądu Okręgowego powódka nie udowodniła także tego, aby wszystkie grunty o łącznym obszarze przekraczającym 88 ha zostały przejęte przez Skarb Państwa w trybie ustawy o dobrach martwej ręki z 1950 roku. W celu wykazania tej okoliczności nie przedłożyła ona protokołu z przejęcia tych gruntów. Załączone do akt sprawy dokumenty pozwoliły na ustalenie, że w trybie powyższej ustawy Skarb Państwa przejął na własność od (...) zaledwie około 8 ha gruntów. Natomiast odnośnie pozostałych nieruchomości możliwe było jedynie ustalenie, że również przeszły one na własność Skarbu Państwa, nie wiadomo jednak na jakiej podstawie prawnej. Sąd Okręgowy zważył jednocześnie, iż na mocy częściowego orzeczenia Komisji (...) z dnia 24 lutego 1995 roku przywrócono powódce własność nieruchomości o obszarze przekraczającym 25 ha, co było konsekwencją zawartej ugody, co pozwala na przyjęcie, iż w ten sposób zrekompensowano powódce ewentualną utratę powyższych gruntów o powierzchni 8 ha bez odszkodowania w trybie ustawy o dobrach martwej ręki.

Z powyższych względów Sąd Okręgowy oddalił powództwo jako nieudowodnione.

O kosztach procesu Sąd orzekł na podstawie art. 98 § 1 kpc i § 6 pkt 7 Rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 28 września 2002 roku w sprawie opłat za czynności radców prawnych oraz ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów pomocy prawnej udzielonej przez radcę prawnego ustanowionego z urzędu (Dz. U. 2002 r., Nr 163, poz. 1349 ze zm.)

We wniesionej apelacji powódka (...) zaskarżyła wyrok Sądu Okręgowego w całości domagając się jego zmiany poprzez uwzględnienie powództwa ewentualnie uchylenia tego wyroku i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania Sądowi I-instancji. Nadto powódka wniosła o zmianę orzeczenia w przedmiocie kosztów procesu poprzez nie obciążanie nimi powódki.

Skarżąca zarzuciła:

-

naruszenie art. 61 i 63 ustawy z dnia 17.05.1989 r. o stosunku Państwa do Kościoła (...) w RP oraz art. 4 ustawy z dnia 16.12.2012 r. o zmianie ustawy o stosunku Państwa do Kościoła (...) w RP,

-

sprzeczność ustaleń Sądu z treścią zebranego materiału dowodowego poprzez błędne przyjęcie, iż powódka bezzasadnie sprostowała oznaczenie pozwanego jako Skarbu Państwa wskazując na stationes fisci(...)

-

błędne przyjęcie, że powódka nie posiada tożsamej osobowości prawnej co (...),

-

błędne przyjęcie, że powódka nie wskazała, że przejęcie nieruchomości miało miejsce w oparciu o ustawę z 20.03.1950 r. o przejęciu przez Państwo(...) martwej ręki, poręczeniu proboszczom posiadania gospodarstw rolnych i utworzeniu Funduszu Kościelnego.

Pozwana (...) w W. domagała się oddalenia apelacji oraz zasądzenie kosztów postępowania apelacyjnego.

Sąd Apelacyjny zważył, co następuje:

Apelacja powódki kwestionująca merytoryczne rozstrzygnięcie o żądaniu pozwu nie zasługuje na uwzględnienie.

W pierwszej kolejności wskazać należy, iż na etapie rozpoznawania apelacji nie może być rozstrzygany podnoszony przez skarżącą zarzut wadliwego odrzucenia przez Sąd Okręgowy pozwu wobec pozwanych (...). Postanowienie w tym przedmiocie zostało wydane przez Sąd na posiedzeniu niejawnym w dniu 26 lipca 2012 r. i doręczone (...) wraz z pouczeniem o sposobie i terminie wniesienia zażalenia (k: 147, 154 akt). Doręczenie to było nieprawidłowe. Wobec reprezentowania powódki w niniejszej sprawie przez pełnomocnika procesowego – w myśl art. 133 § 3 kpc – doręczenie powinno nastąpić do jego rąk. Sąd Okręgowy dostrzegł jednak wadliwość omawianego doręczenia, co stało się przyczyną odroczenia rozprawy w dniu 27.08.2012 r. i zarządzenia ponownego doręczenia odpisu postanowienia z dnia 26.07.2012 r. wraz z pouczeniem pełnomocnikowi powódki (k: 155 akt). Ze zwrotnego poświadczenia odbioru przesyłki sądowej znajdującej się na k: 156 akt wynika, że doręczony został pełnomocnikowi powódki odpis postanowienia wraz z pouczeniem. Nie jest zatem prawdziwe twierdzenie powódki, że doręczając jej pełnomocnikowi – nie będącemu adwokatem lub radcą prawnym – odpis postanowienia z dnia 26.07.2012 r., Sąd Okręgowy zaniechał pouczenia o sposobie i terminie wniesienia zażalenia. Nawet jednak, gdyby tak było, to okoliczność ta nie miałaby żadnego wpływu na uprawomocnienie się postanowienia Sądu Okręgowego w przedmiocie odrzucenia pozwu. Uchwałą z dnia 22.11.2011 r. w sprawie III CZP 38/11 Sąd Najwyższy ujednolicił występujące w orzecznictwie rozbieżności, zajmując stanowisko, że niepouczenie albo błędne pouczenie strony działającej bez adwokata lub radcy prawnego o dopuszczalności, terminie i sposobie wniesienia środka zaskarżenia, nie ma wpływu na rozpoczęcie biegu terminu do wniesienia tego środka (OSNC 2012/5/56). Oznacza to, że w sytuacji gdy upłynął termin do złożenia środka zaskarżenia orzeczenie staje się prawomocne, nawet gdyby wystąpiły wadliwości w zakresie pouczeń. Bieg siedmiodniowego terminu do wniesienia zażalenia na postanowienie Sądu Okręgowego z dnia 26.07.2012 r. rozpoczął się od dnia doręczenia jego odpisu pełnomocnikowi powódki, a więc od dnia 27,08.2012 r. Termin ten upłynął w dniu 3.09.2012 r. i od tej daty postanowienie to stało się prawomocne. Zgodnie natomiast z treścią art. 365 § 1 kpc orzeczenie prawomocne wiąże nie tylko strony i sąd który je wydał, ale również inne sądy oraz inne organy państwowe i organy administracji publicznej. Sąd Apelacyjny rozpoznający niniejszą sprawę pozostaje więc związany tym postanowieniem, co wyklucza kontrolę jego prawidłowości w toku niniejszego postępowania apelacyjnego.

Pozostałe zarzuty apelacji należało ocenić jako nieuzasadnione.

W szczególności należy przychylić się do stanowiska Sądu Okręgowego, iż powódka nie wykazała – wbrew obowiązkowi wynikającemu z art. 6 kc – aby była podmiotem tożsamym co (...) będąca właścicielem nieruchomości objętej zniszczoną księgą wieczystą G. (...) a następnie – od 1959 r. nową księgą wieczystą Kw Nr (...) lub jego następcą prawny. Przytoczona w uzasadnieniu apelacji argumentacja wskazująca, że oznaczenie (...) w przedwojennych księgach wieczystych wynikało z niedoskonałości tłumaczeń wpisów niemieckich na język polski, nie została w żaden sposób wykazana, czy nawet uprawdopodobniona. Powódka nie złożyła żadnych wewnątrzkościelnych dokumentów wskazujących na jej tożsamość z podmiotem wpisanym jako właściciel nieruchomości do wskazanych ksiąg wieczystych. Podnieść bowiem należy, iż w myśl art. 28 ustawy z dnia 17.05.1989 r. o gwarancjach wolności sumienia i wyznania (Dz.U. z 2005 r, Nr 231, poz. 1965), w sprawach majątkowych kościoły i inne związki wyznaniowe działają poprzez swoje osoby prawne. Natomiast osoby prawne kościołów (i innych związków wyznaniowych), ich organy, zakres kompetencji, sposób powoływania i reprezentacji określają statuty (prawo wewnętrzne, zwane dalej statutami). Oznacza to, że oznaczenie osób prawnych K. (w tym Kościoła (...)) ich strukturę i nazwę określa prawo wewnętrzne Kościoła (statut). Zgodnie z treścią art. 39 ust. 1 powołanej wyżej ustawy, zachowują moc przepisy statutów kościołów i innych związków wyznaniowych, o ile nie pozostają w sprzeczności z przepisami ustawy. Oznacza to, że przepisy prawa państwowego przyznają moc prawną regulacjom wynikającym z wewnętrznego prawa kościelnego w zakresie oznaczenia kościelnej osoby prawnej. Wykazanie przez powódkę legitymacji procesowej czynnej wymagało więc złożenia odpowiednich dokumentów zawierających regulacje wewnętrznego prawa kościelnego (statutów), które pozwoliłyby na ustalenie prawdziwości twierdzeń powódki o jej tożsamości z podmiotem, który był wpisany jako właściciel nieruchomości w powołanej wyżej księdze wieczystej. Takie dowody nie zostały jednak przeprowadzone, co nie pozwala na poczynienie stanowczego ustalenia, że (...) jest tą samą kościelną osobą prawną jaką była (...).

Wbrew stanowisku skarżącej dowodami wskazującymi na tożsamość powódki i (...) nie są załączone do apelacji dokumenty, które dotyczą tylko powódki i nie odnoszą się w żaden sposób do (...).

Już brak wykazania omawianej okoliczności przesądza o bezzasadności dochodzonych w niniejszej sprawie roszczeń. Stosownie bowiem do treści art. 61 ust. 1 ustawy o stosunku Państwa do Kościoła (...) w RP, postępowanie regulacyjne ma na celu przywrócenie kościelnym osobom prawnym własności upaństwowionych nieruchomości. Oznacza to, że podstawową przesłanką „przywrócenia” jest tożsamość lub następstwo prawne powodowej kościelnej osoby prawnej z tą, która była właścicielem nieruchomości w chwili jej upaństwowienia.

Niezależnie od powyższego słusznie Sąd Okręgowy zważył, iż powódka nie wykazała aby wszystkie grunty objęte pierwotnie księgą wieczystą G. (...), o łącznej powierzchni 88,70.03 ha zostały przejęte przez Skarb Państwa na podstawie ustawy z dnia 20.03.1950 r. o przejęciu przez Państwo dóbr martwej ręki, poręczeniu proboszczom posiadania gospodarstw rolnych i utworzeniu Funduszu Kościelnego. Z przedstawionych przez powódkę dowodów w postaci odpisów postanowień Sądu Rejonowego w (...) z dnia 28.03.1959 r. i 20.05.1959 r. wynika, że tylko co do działek o łącznej powierzchni 7,94.89 ha przeniesionych do nowoutworzonych ksiąg wieczystych Kw Nr (...) przejęcie nastąpiło na podstawie przepisów powołanej wyżej ustawy z 1950 r. Natomiast co do pozostałej części spornych gruntów, które objęte były księgą wieczystą Kw Nr (...), wpis Skarbu Państwa nastąpił bez wskazania podstawy prawnej (d: postanowienie SR w (...) z dnia 8.11.1961 r.). Podstawa takiego wpisu mogła być przy tym różnoraka, zaś rzeczą powoda było wykazanie, że zachodzą warunki wymienione w art. 61 ust. 1 ustawy o stosunku Państwa do Kościoła (...), w tym powoływana przez powódkę okoliczność, że do upaństwowienia całości nieruchomości objętej Kw (...) doszło na podstawie przepisów ustawy o dobrach martwej ręki (pkt. 2 art. 61 ust. 1). Wbrew twierdzeniom skarżącej okoliczności tej nie dowodzi złożona dokumentacja geodezyjna, w tym w szczególności wyciąg z wykazu zmian gruntowych, który nie zawiera żądnych informacji o podstawie wpisu Skarbu Państwa jako właściciela nieruchomości (k: 118-136).

Podsumowując powyższe rozważania stwierdzić należy, iż rozstrzygnięcie o żądaniu zawarte w zaskarżonym wyroku jest prawidłowe.

Zarzuty podniesione w apelacji nie podważyły skutecznie stanowiska Sądu Okręgowego, iż powódka nie udowodniła zasadności dochodzonych roszczeń. Stąd też, Sąd Apelacyjny, na mocy art. 385 kpc orzekł o jej oddaleniu.

Na uwzględnienie zasługiwała jedynie apelacja w tej części, w jakiej kwestionowała rozstrzygnięcie o kosztach procesu. Orzekając w tym przedmiocie Sąd Okręgowy oparł się na treści art. 98 § 1 kpc wyrażającego zasadę odpowiedzialności za wynik procesu. Od tej zasady ustawodawca dopuścił jednak wyjątki, stanowiąc w art. 102 kpc, iż w szczególnie uzasadnionych wypadkach sąd może zasądzić od strony przegrywającej sprawę część kosztów albo nie obciążać jej w ogóle kosztami. W orzecznictwie przyjmuje się, że stosowanie art. 102 kpc uzasadnione jest wtedy, gdy sprawa ma wątpliwy lub precedensowy charakter, strona przegrywająca znajduje się w ciężkiej sytuacji majątkowej, a wytaczając powództwo miała podstawę do przeświadczenia o słuszności dochodzonych roszczeń. W ocenie Sądu Apelacyjnego te przesłanki zostały w niniejszej sprawie spełnione. Niewątpliwie sprawa niniejsza ma charakter precedensowy choćby z tego względu, że sprawy o roszczenia dochodzone przez powódkę dopiero od roku 2011 r. zostały przekazane do drogi sądowej. Istotne znaczenie ma też fakt, że wytoczenie powództwa obwarowane było stosunkowo krótkim, bo 6-miesięcznym terminem zawitym, którego upływ powodował wygaśnięcie roszczenia. W celu uniknięcia tego niekorzystnego dla siebie skutku, powódka zmuszona była złożyć pozew nawet jeśli nie został on należycie przygotowany pod względem dowodowym. Zaistniała też przesłanka trudnej sytuacji materialnej powódki, co stało się podstawą udzielenia jej zwolnienia od kosztów sądowych. Z zaświadczenia wydanego przez (...) wynika, że (...) utrzymuje się wyłącznie z ofiar wiernych, nie prowadzi działalności gospodarczej i obciąża ją obowiązek utrzymania budynku kościoła wpisanego do rejestru zabytków.

W tych okolicznościach – zdaniem Sądu Apelacyjnego – zaistniały warunki do zastosowania wobec powódki art. 102 kpc tj. nie obciążania jej obowiązkiem zwrotu kosztów procesu w postępowaniu pierwszoinstancyjnym.

Mając to na uwadze, Sąd odwoławczy, na mocy art. 386 § 1 kpc zmienił wyrok Sądu Okręgowego w omawianym zakresie, orzekając jak w punkcie I wyroku.

O kosztach postępowania apelacyjnego orzeczono na podstawie art. 102 kpc w zw. z art. 391 § 1 kpc, przy czym w tym wypadku Sąd Apelacyjny uznał, że uzasadnione jest zasądzenie od powódki – jako strony przegrywającej w postępowaniu odwoławczym – część kosztów procesu. Zdaniem Sądu II-giej instancji, po oddaleniu powództwa mocą wyroku Sądu Okręgowego i zapoznaniu się z pisemnym jego uzasadnieniem, powódka winna zastanowić się czy wnosić od niego środek zaskarżenia i rozważyć szanse jego powodzenia. Należy bowiem pamiętać, że zainicjowanie postępowania w każdej kolejnej instancji generuje po stronie przeciwnika procesowego koszty, które na wypadek wygranej – co do zasady podlegają zwrotowi.

Kierując się jednak wyżej powołanymi względami dotyczącymi procedensowego charakteru sprawy oraz trudnej sytuacji materialnej powódki, Sąd Apelacyjny uznał za uzasadnione obciążenie jej obowiązkiem zwrotu na rzecz pozwanego części poniesionych przez nią kosztów zastępstwa procesowego w postępowaniu apelacyjnym w wysokości 1000 zł.