Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 25 czerwca 2013 r.

Sąd Apelacyjny w Gdańsku – Wydział V Cywilny w składzie:

po rozpoznaniu w dniu 25 czerwca 2013 r. w Gdańsku na rozprawie

sprawy z powództwa J. S. i E. S.

przeciwko A. S. i W. S.

o zobowiązanie

na skutek apelacji powodów

od wyroku Sądu Okręgowego w T.

z dnia 31 stycznia 2013 r. sygn. akt I C 473/12

oddala apelację.

Na oryginale właściwe podpisy

UZASADNIENIE

Powodowie J. S. i E. S. wnieśli pozew przeciwko pozwanej A. S.. Domagali się w nim zobowiązania pozwanej do złożenia oświadczenia woli o przeniesieniu na rzecz powodów własności nieruchomości [gospodarstwa rolnego] położonego w K. gmina G. o powierzchni 18,28 ha składającego się z działek numer (...) o powierzchni 6,86 ha, dla których Sąd Rejonowy w (...) prowadzi księgę wieczystą (...) oraz działki numer (...) o powierzchni 11.42 ha, dla której ten sam sąd prowadzi księgę wieczystą (...).

Pozwana wniosła o oddalenie powództwa w całości [k. 28].

Na podstawie art. 195 § 1 k.p.c. sąd wezwał do udziału w sprawie męża pozwanej W. S. (k. 38). Uznał on powództwo w całości [k. 49].

Sąd Okręgowy w T. wyrokiem z 31.01.2013 r. oddalił powództwo w całości i orzekł o kosztach postępowania.

Swoje rozstrzygnięcie oparł na następujących ustaleniach.

W dniu 11 stycznia 2003r. pozwana A. S. zawarła związek małżeński z pozwanym W. S.. Po ślubie zamieszkała wraz z mężem w K., w gospodarstwie rolnym, którego był on właścicielem. Było mu ono podarowane przez powodów jeszcze przed ślubem – dnia 19 lutego 1996r. Powodowie także tam mieszkali, gdyż mieli ustanowioną na swoją rzecz służebność mieszkania. Zajmowali osobny lokal z osobnym wejściem. Rodzice pozwanej przekazali jej (...). Były one wykorzystywane w gospodarstwie męża. Pozwana otrzymała także od rodziców ponad dwa hektary gruntów w miejscowości G.. W swoim gospodarstwie rolnym pozwany posiadał wszystkie niezbędne maszyny i urządzenia. Hodował zwierzęta oraz obrabiał pola. Pozwana mu w tym pomagała, a także prowadziła gospodarstwo domowe. Jej rodzice przyjeżdżali i pomagali przy pracach polowych.

(...). Zaniedbywał gospodarstwo rolne. Stopniowo zaczął sprzedawać maszyny oraz inwentarz. Pozwani zaczęli brać kredyty. Teoretycznie miały one służyć rozwojowi gospodarstwa rolnego, ale tak się nie stało. Pozwany przeznaczał te pieniądze (...)Pozwana zawoziła go tam i odwiedzała. Sprzedała nieruchomość w G. pozostawiając sobie działkę z budynkiem, a pieniądze zostały przeznaczone na spłatę kredytów.

Powodowie nie reagowali na to,(...).

Pozwana po raz pierwszy wniosła pozew (...) Pozwany chciał, żeby pozwana wzięła kredyt w kwocie 50.000,00 zł. W celu zwiększenia jej zdolności kredytowej, (...) na nieruchomości rolnej, których właścicielem był pozwany. Zabezpieczeniem kredytu miała też być nieruchomość pozwanej w G., gdy pozwana nie zdecydowała się zaciągnąć tego zobowiązania kredytowego, to (...), przy czym dzieci pozostały razem z nim.

(...)

W piśmie z dnia 6.12.2011r. doręczonym pozwanemu, powodowie odwołali darowiznę z powodu rażącej niewdzięczności obdarowanego. Wyjaśnili w nim, że rażącą niewdzięcznością było dopuszczenie do (...) przez pozwaną i brak reakcji ze strony pozwanego.

Pozwana została poinformowana o odwołaniu darowizny i wezwana do zwrotu nieruchomości.

Sąd Okręgowy w swoich rozważaniach wskazał, że zgodnie z art. 898 § 1 k.c. darczyńca może odwołać darowiznę nawet już wykonaną, jeżeli obdarowany dopuścił się względem niego rażącej niewdzięczności. Rażąca niewdzięczność może polegać także na braku reakcji obdarowanego na naganne zachowania jego współmałżonka, czy dzieci wobec darczyńcy.

Pozwana i jej mąż(...) dokonali rozszerzenia wspólności majątkowej małżeńskiej na gospodarstwo rolne stanowiące przedmiot darowizny. Sąd Najwyższy wyraził pogląd, że „jeżeli na skutek rozszerzenia przez małżonków wspólności ustawowej przedmiot darowizny dokonanej na rzecz jednego z nich wszedł w skład majątku wspólnego, do zwrotu tego przedmiotu, wobec odwołania darowizny z powodu rażącej niewdzięczności obdarowanego, obowiązani są oboje małżonkowie [art. 898 § 1 i 2 k.c. w związku z art. 407 k.c.] – uchwała Sądu Najwyższego z dnia 15.01.1992r. III CZP 142/91. W takim przypadku po stronie pozwanej istnieje współuczestnictwo jednolite i konieczne. Dlatego na podstawie art. 195 §1 k.p.c. W. S. został wezwany do udziału w sprawie w charakterze pozwanego.

Sąd Okręgowy wskazał, że niniejszej sprawie należało ocenić, czy pozwana dopuściła się wobec powodów opisywanych przez nich zachowań i czy pozwany był wobec nich bierny. Zachowania pozwanej musiałyby być rażące, drastyczne, skierowane przeciwko powodom z zamiarem dla nich nieprzyjaznym, naruszającym ich godność osobistą, a nawet godzącym w ich zdrowie i życie. Skoro zachowania osoby bliskiej obdarowanego, przy jego biernej podstawie, należy oceniać jako stanowiące podstawę do odwołania darowizny, to muszą one mieć taki sam ciężar gatunkowy, jaki przypisuje się takim zachowaniem, gdyby dokonał ich osobiście obdarowany. Sąd Okręgowy oceniając zasadność powództwa uznał, że powodowie nie wykazali, aby po stronie pozwanej A. S. miały miejsce zachowanie podane w piśmie uzasadniającym odwołanie darowizny, w szczególności aby pozwana używała wobec nich (...).

Sam powód przesłuchany w charakterze strony skupiał się na kwestii zaciągania kredytów oraz tego co stało się z gospodarstwem, z produkcją rolną. Poproszony o podanie konkretnego przykładu tego, jak pozwana (...) powodów odpowiedział, że dokładnie sobie nie przypomina.

W ocenie Sądu Okręgowego zeznanie powoda wskazuje raczej na drobne nieporozumienia dnia codziennego niż na wrogie działania pozwanej skierowane przeciwko powodom. Pozwana nie zaprzeczała w swoich zeznaniach, że zdarza jej się użyć słowa (...), szczególnie gdy jest zdenerwowana. Zaprzeczyła, aby używała go pod adresem teściów. Z zeznań świadka I. W. (1) także wynika, że pozwana używała (...) a więc nie do powodów.

Sąd Okręgowy podkreślił, że podstawowym problemem w rodzinie pozwanych (...), zaś przyczyną odwołania umowy darowizny nie było (...) przez pozwaną i jej męża, ani to co działo się z gospodarstwem rolnym stanowiącym przedmiot darowizny. W ocenie Sądu I instancji zeznania świadków K. K. i I. W. (2) także nie pozwalają na ocenę, że żądanie pozwu jest zasadne. Z zeznań świadków wynika, że powodowie się skarżyli, iż pozwana (...). Sąd uznał, iż powodowie skarżyli się na zachowanie pozwanej, które jednak nie było powodem odwołania darowizny wskazanym w piśmie z dnia 6.12.2011 r. W ocenie Sądu Okręgowego sytuacja w małżeństwie pozwanych była trudna z uwagi (...). Była to jednak sytuacja mająca skutek (...), który powodowie obserwowali i na swój sposób przeżywali. Nie można z tego automatycznie wyprowadzać wniosku, że zachowania pozwanej były skierowane przeciwko powodom z zamiarem dla nich nieprzyjaznym. (...)

Sąd Okręgowy w swoich rozważaniach podkreślił, że nie było w sprawie istotne to, czy pozwana brała kredyty, (...) oraz czy chciało się jej pracować w gospodarstwie rolnym. Istotne było natomiast wykazanie, czy zaistniały okoliczności, na które powodowie powoływali się w piśmie odwołującym darowiznę, a tego obowiązku oni nie wypełnili. Powództwo podlegało więc oddaleniu.

Takiemu rozstrzygnięciu nie stał na przeszkodzie fakt, że pozwany uznał powództwo w całości. W przypadku bowiem współuczestnictwa jednolitego do uznania powództwa potrzebna jest zgoda wszystkich współuczestników – art. 73 § 2 k.p.c. Pozwana zgody takiej nie wyrażała. Na marginesie wskazał, że sąd nie jest związany uznaniem powództwa, które jest sprzeczne z prawem lub zasadami współżycia społecznego albo zmierza do obejścia prawa – art. 213 § 2 k.p.c. Uznanie powództwa przez pozwanego należy ocenić jako zmierzające do obejścia prawa. (...) Uwzględnienie powództwa w niniejszej sprawie doprowadziłoby do tego, że istotny składnik majątkowy ubyłby z majątku wspólnego pozwanych małżonków. (...)

Apelację od powyższego orzeczenia złożyli powodowie zaskarżając wyrok w całości zarzucili naruszenie przepisów prawa procesowego, które miało wpływ na treść zapadłego w niniejszej sprawie orzeczenia, a polegającą na nie uwzględnieniu stanu rzeczy istniejącego w dniu zamknięcia rozprawy – art. 316 § 1 kpc i nie uwzględnieniu przez uznanie powództwa – art. 213 § 2 kpc w związku z art. 162 kpc. Naruszenie przepisów prawa materialnego poprzez niewłaściwe zastosowanie – art. 407 w związku z art. 898 § 2 kc.

Mając na uwadze przytoczone wyżej zarzuty wnieśli o uchylenie w całości zaskarżonego wyroku i przekazanie sprawy Sądowi I instancji do ponownego rozpatrzenia, w tym do orzeczenia o kosztach postępowania apelacyjnego. W uzasadnieniu apelacji podali, że w dniu wydania wyroku (...), czego Sąd Okręgowy nie uwzględnił z urzędu.

Sąd Apelacyjny zważył, co następuje:

Apelacja jest bezzasadna.

Sąd Apelacyjny w pełni podziela ustalenia faktyczne dokonane przez Sąd I instancji oraz wywiedzione na ich podstawie konsekwencje prawne, które przyjmuje za własne. W pierwszej kolejności w ocenie Sądu Apelacyjnego należy rozważyć zasadność zarzutu naruszenia art. 316 § 1 kpc w zw. z art. 213 § 2 kpc polegający na nieuwzględnieniu stanu rzeczy istniejącego w dniu zamknięcia rozprawy i nie uwzględnieniu uznania powództwa przez pozwanego W. S. dokonanego przy pierwszej czynności procesowej. Zarzut ten należy w ocenie Sądu Apelacyjnego uznać za niezasadny.

A. i W. S. w dniu wniesienia pozwu 6 lutego 2012 r. oraz w dniu złożenia oświadczenia przez pozwanego W. S. 27.04.2012 r. pozostawali w związku małżeńskim, a w przedmiocie wspólności majątkowej małżeńskiej nie zawierali umów o jej zniesieniu, nie został również wydany wyrok ją znoszący. (...). Zatem w dniu złożenia przez pozwanego oświadczenia o uznaniu powództwa po stronie pozwanej zachodziło współuczestnictwo jednolite. W takim wypadku do podjęcia czynności procesowej o charakterze dyspozycyjnym, której przedmiotem jest cofniecie lub ograniczenie żądania, zawarcie ugody, uznanie powództwa potrzebna jest zgoda obojga małżonków. Brak zgody jednego z nich wywołuje taki skutek, że taka czynność dyspozytywna jest bezskuteczna (Wyrok Sądu Najwyższego z 11.02.1985 r. II CR 462/84). Wobec powyższego przyjąć należy, że oświadczenie woli złożone przez pozwanego w dacie jego złożenia nie wywołało jakichkolwiek skutków prawnych. Trafnie zatem przyjął Sąd Okręgowy, że czynność ta jest sprzeczna z prawem. Fakt, iż w dniu wydania wyroku w niniejszej sprawie (...) nie ma znaczenia dla złożonego wcześniej przez pozwanego oświadczenia. Pozwany(...) takiego oświadczenia o uznaniu powództwa w niniejszej sprawie nie złożył. Natomiast oświadczenie z dnia 27.04.2012 r. nie wywołuje skutków prawnych na przyszłość, a jedynie w chwili jego złożenia. Dodać należy, że podniesienie zarzutu w trybie art. 162 kpc przez skarżącego odnośnie nie uwzględnienia przez Sąd I instancji oświadczenia pozwanego w przedmiocie uznania powództwa dopiero w apelacji należy uznać za spóźnione.

Nie zasługuje również w ocenie Sądu Apelacyjnego na uwzględnienie kolejny zarzut apelacji – naruszenie prawa materialnego art. 407 w zw. z art. 898 § 2 kpc przez jego niewłaściwe zastosowanie.

Sąd Okręgowy dokonał prawidłowej analizy i oceny materiału dowodowego zaoferowanego przez strony i na jego podstawie stwierdził, że nie można uznać aby zachowanie pozwanej wobec powodów było rażące, drastyczne, skierowane przeciwko powodom z zamiarem dla nich nieprzyjemnym naruszającym ich godność, godzący w zdrowie lub życie. Nieporozumienia jakie miały miejsce pomiędzy stronami dotyczyły zasadniczo drobnych nieporozumień dnia codziennego, a zachowanie pozwanej wobec powodów nie odbiegało od tego jakie miało miejsce wobec pozostałych członków rodziny – męża i dzieci. Natomiast argumenty podnoszone w apelacji odnośnie zachowania pozwanego polegającego na nie wywiązywaniu się przez niego z obowiązków przyjętych na siebie wobec rodziców w dniu zawierania umowy darowizny nie stanowiły podstawy jej odwołania – przynajmniej nie wynika to z treści złożonego w tym przedmiocie oświadczenia (k-13) i zostały podniesione jedynie na użytek apelacji , zgodnie z treścią art. 382 kpc nie podlegają uwzględnieniu.

Mając powyższe na uwadze Sąd Apelacyjny oddalił apelację pozwanych na mocy art. 385 kpc jako bezzasadną.