Pełny tekst orzeczenia

POSTANOWIENIE

Dnia 27 maja 2013 r.

Sąd Apelacyjny w Szczecinie III Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w składzie:

Przewodnicząca: SSA Anna Polak

Sędziowie: SA Jolanta Hawryszko

SA Urszula Iwanowska (spr.)

po rozpoznaniu w dniu 27 maja 2013 r., na posiedzeniu niejawnym,

sprawy z odwołania B. W.

przeciwko Kasie Ubezpieczenia Społecznego Rolników

przy udziale zainteresowanego D. W.

o objęcie ubezpieczeniem społecznym,

na skutek apelacji B. W. od wyroku Sądu Okręgowego w Szczecinie VII Wydziału Pracy i Ubezpieczeń Społecznych z dnia 4 lipca 2012 r., sygn. akt VII U 388/12,

postanawia: uchylić zaskarżony wyrok i umorzyć postępowanie w sprawie.

SSA Urszula Iwanowska SSA Anna Polak SSA Jolanta Hawryszko

Uzasadnienie:

Decyzją z dnia 5 grudnia 2011 r. Prezes Kasy Rolniczego Ubezpieczenia Społecznego Rolników na podstawie art. 36 oraz art. 4, art. 6, art. 7 i art. 16 ustawy z dnia 20 grudnia 1990 r. o ubezpieczeniu społecznym rolników stwierdził podleganie ubezpieczeniu społecznemu rolników w zakresie ubezpieczenia wypadkowego, chorobowego i macierzyńskiego, emerytalno-rentowego D. W. - małżonka płatnika składek - od dnia 4 kwietnia 2008 r. i obowiązek opłacenia składek w wysokości 8.211,00 zł.

Odwołanie od powyższej decyzji wniosła B. W. podnosząc, że D. W. nie prowadzi wraz z nią działalności rolniczej, sporadycznie przebywa na terenie gospodarstwa, a małżonkowie mają rozdzielność majątkową. Wobec powyższego zdaniem skarżącej, objęcie ubezpieczeniem społecznym rolników jej męża jest sprzeczne z ustawą o ubezpieczeniu społecznym rolników.

W odpowiedzi na odwołanie Kasa Rolniczego Ubezpieczenia Społecznego Oddział Regionalny w S. wniosła o oddalenie odwołania w całości podnosząc, że ze zgromadzonych w sprawie dokumentów bezsprzecznie wynika, że D. W. jest wraz z małżonką B. W. współwłaścicielem gospodarstwa rolnego o powierzchni 118,75 ha fizycznego (88 ha przeliczeniowego). Obecnie nie podlega on innemu ubezpieczeniu, czy to z tytułu pracy zawodowej czy prowadzenia działalności gospodarczej, a z oświadczeń złożonych przez zainteresowanego oraz wskazanych przez niego świadków organ rentowy wywnioskował, że w istocie prowadzi on działalność rolniczą na posiadanych gruntach, głównie poprzez sprawowanie zarządu właścicielskiego, regularnie przyjeżdża do miejscowości R..

Wyrokiem z dnia 4 lipca 2012 r. Sąd Okręgowy w Szczecinie VII Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych oddalił odwołanie.

Sąd pierwszej instancji ustalił, że w dniu 23 stycznia 2003 r. małżonkowie B. i D. W. nabyli nieruchomość rolną położoną w obrębie R., w gminie C. o łącznej powierzchni 118,75 ha fizycznych (88 ha przeliczeniowych). Decyzją z dnia 20 października 2003 r. organ rentowy objął B. W. ubezpieczeniem społecznym rolników od dnia 23 stycznia 2003 r., tj. od dnia nabycia gospodarstwa rolnego. Małżonek ubezpieczonej D. W. nie został objęty ubezpieczeniem społecznym rolników z uwagi na zatrudnienie poza rolnictwem. W dniu 21 marca 2011 r. do Kasy Rolniczego Ubezpieczenia Społecznego P. Terenowej w C. wpłynęły dokumenty, informujące o rozpoczęciu wykonywania przez panią B. W. działalności gospodarczej - Zespół (...) s.c. W dniu 19 kwietnia 2011 r. dokonano zgłoszenia do ubezpieczenia społecznego rolników D. W.. Wraz z wnioskiem o objęcie ubezpieczeniem przedłożono dokumenty, z których wynikało, że zainteresowany D. W. w okresie od 12 listopada 2001 r. do 3 kwietnia 2008 r. podlegał ubezpieczeniom społecznym z tytułu zatrudnienia na podstawie umowy o pracę. Zainteresowany D. W. jest płatnikiem podatku rolnego od gruntów rolnych o łącznej powierzchni 165,5168 ha fizycznych, tj. 118,1634 ha przeliczeniowych. Od 2008 roku, tj. od rozwiązania umowy o pracę zainteresowany D. W. prowadzi działalność rolną na gruntach rolnych, których jest współwłaścicielem wraz z małżonką B. W.. Praca ta polega głównie na zarządzie właścicielskim. D. W. nie mieszka na stałe na terenie gospodarstw rolnego, ale regularnie każdego miesiąca przez okres ponad tygodnia przebywa na jego terenie.

Dalej Sąd Okręgowy ustali, że wyrokiem z dnia 21 grudnia 2011 r. Sąd Rejonowy dla Warszawy P. Wydział V Rodzinny i Nieletnich w W. ustanowił z dniem 23 marca 2010 r. rozdzielność majątkowa małżeńską pomiędzy B. W. i D. W..

Na podstawie ustalonego stanu faktycznego oraz art. 5, 7 ust. 1 pkt. 1 i art. 16 ust. 1 pkt. 1 i ust. 3, a także art. 6 ust. 1 oraz art. 38 ustawy z dnia 20 grudnia 1990 r. o ubezpieczeniu społecznym rolników (j. t. Dz. U. z 1998 r., nr 7, poz. 25 ze zm.) Sąd Okręgowy uznał odwołanie za nieuzasadnione. Sąd pierwszej instancji podkreślił, że z treści przytoczony przepisów wynika jednoznacznie, że objęcie ubezpieczeniem społecznym rolników zależy od wielkości posiadanych przez rolnika hektarów przeliczeniowych, a ubezpieczenie to ma charakter ubezpieczenia obowiązkowego, w którym obowiązek uiszczenia składek powstaje automatycznie, z mocy samego prawa w rezultacie zaistnienia warunków objęcia ubezpieczeniem (art. 8 i 17 ustawy). Dalej Sąd Okręgowy podniósł, że częścią regulacji dotyczącej postępowania w sprawach ubezpieczenia jest art. 38 powołanej ustawy, który wprowadza domniemanie, że właściciel gruntów zaliczonych do użytków rolnych prowadzi działalność rolniczą na tych gruntach. Domniemanie to może być w postępowaniu obalone, przy czym na właścicielu gospodarstwa rolnego spoczywa ciężar udowodnienia, że nie prowadzi działalności rolniczej (porównaj wyrok Sądu Najwyższego z dnia 22 marca 2001 r., II UKN 276/00, PPiPS 2002/10/42). Obalenie domniemania o uczestniczeniu przez jednego ze współwłaścicieli w prowadzeniu działalności rolniczej wymaga dowodów, które pozwalają jednoznacznie stwierdzić, że osoba taka nie bierze udziału w prowadzeniu tej działalności.

Sąd Okręgowy podkreślił, że kwestią sporną w sprawie jest ustalenie czy zainteresowany pracuje na gospodarstwie rolnym należącym do niego i wnioskodawczyni, a tym samym czy organ rentowy słusznie dokonał objęcia go obowiązkowym ubezpieczeniem społecznym. Zdaniem tego Sądu dowody zaprezentowane przez ubezpieczoną przedmiotowego domniemania nie obaliły. Przedłożone przez B. W. dokumenty między innymi – polisy ubezpieczeniowe gospodarstwa, umowy o dostarczanie mediów, umowy zlecenia usług żniwnych, prowadzenia księgowości gospodarstwa, kopia wniosku o nadanie numeru identyfikacyjnego gospodarstwa rolnego czy też wniosek o przyznanie płatności – nie pozwalają jednoznacznie i bezspornie stwierdzić, że zainteresowany D. W. nie bierze udziału w prowadzeniu działalności rolniczej. Natomiast z informacji uzyskanych w toku postępowania wyjaśniającego przeprowadzonego przez organ rentowy wynika, że D. W. jest współwłaścicielem gospodarstwa rolnego, a więc rolnikiem w rozumieniu przepisów ustawy z dnia 20 grudnia 1990 r. o ubezpieczeniu społecznym rolników.

Mając na uwadze powyższe ustalenia i uregulowania prawne oraz fakt, że zainteresowany D. W. spełnia wszystkie warunki określone ustawą o ubezpieczeniu społecznym rolników, a małżonka ubezpieczonego nie przedstawiła dowodów potwierdzających jej twierdzenia o nieprowadzeniu przez D. W. działalności rolniczej, sąd pierwszej instancji uznał, iż decyzja organu rentowego o podleganiu zainteresowanego ubezpieczeniu społecznemu rolników jest słuszna i na podstawie art. 477 ¹⁴ § 1 k.p.c. oddalił odwołanie.

Z powyższym wyrokiem Sądu Okręgowego w całości nie zgodziła się B. W., która reprezentowana przez pełnomocnika, w wywiedzionej apelacji zarzuciła mu:

- błędne ustalenia faktyczne, które miały wpływ na treść wyroku, polegające na stwierdzeniu, że zainteresowany prowadzi działalność rolniczą,

- naruszenie art. 233 § 1 k.p.c. przez przekroczenie granic swobodnej oceny dowodów polegające na uznaniu przez sąd, że ze zgromadzonych w postępowaniu dowodów nie wynika, iż zainteresowany D. W. nie prowadzi działalności rolniczej, podczas gdy ze złożonych przez odwołująca dokumentów wynikają odmienne wnioski, a zatem należy przyjąć, że sąd nie rozważył wszechstronnie zebranego materiału dowodowego w sprawie.

Podnosząc powołane zarzuty apelująca wniosła o zmianę zaskarżonego wyroku i orzeczenie co do istoty sprawy ewentualnie o jego uchylenie i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania przez sąd pierwszej instancji.

Na rozprawie apelacyjnej w dniu 28 lutego 2013 r. pełnomocnik organu rentowego wskazał, że w dniu 21 lutego 2013 r. do organu wpłynął odpis wyroku Sądu Rejonowego dla Warszawy P. V Wydziału Rodzinnego i Nieletnich w W. ze stwierdzeniem, że wyrokiem Sądu Okręgowego Warszawa-Praga w Warszawie IV Wydziału Cywilno-Odwoławczego z dnia 22 stycznia 2013 r., w sprawie IV Ca 507/12, zmieniono zaskarżony wyrok w punkcie 1. w ten sposób, że datę ustanowienia rozdzielności majątkowej ustalono na 1 stycznia 2008 r. (odpis wyroku k. 153). Z uwagi na powyższe decyzją z dnia 14 marca 2013 r. Prezes Kasy Rolniczego Ubezpieczenia Społecznego stwierdził nieważność decyzji, między innymi, z dnia 5 grudnia 2011 r., znak: PT- (...)- (...), w przedmiocie potwierdzenia podlegania Pana D. W. od dnia 4 kwietnia 2008 r. ubezpieczeniu społecznemu rolników na koncie B. W..

Sąd Apelacyjny rozważył, co następuje:

Stwierdzenie nieważności decyzji Prezesa Kasy Rolniczego Ubezpieczenia Społecznego z dnia 5 grudnia 2011 r. zaskarżonej w niniejszej sprawie czyni bezprzedmiotowym dalsze postępowanie sądowe. Istnienie zaskarżonej decyzji jest niezbędną przesłanką do kontynuowania procesu. Stwierdzenie jej nieważności powoduje jej wycofanie z obrotu prawnego, a jej brak sprawia, że udzielenie ochrony prawnej w postaci wydania wyroku staje się niedopuszczalne. Podkreślić w tym miejscu należy, że skutki unieważnienia zaskarżonej decyzji już na etapie postępowania apelacyjnego, określa art. 386 § 3 k.p.c. zgodnie, z treścią którego jeżeli zachodzi podstawa do umorzenia postępowania sąd drugiej instancji uchyla wyrok oraz umarza postępowanie. Przepis ten, na podstawie art. 13 § 2 k.p.c., znajduje zastosowanie do odwołania w sprawach z zakresu ubezpieczeń społecznych.

Wobec stwierdzenie nieważności zaskarżonej decyzji koniecznym było uchylenie wyroku sądu pierwszej instancji i umorzenie postępowania, o czym – na podstawie art. 386 § 3 k.p.c. w związku z art. 13 § 2 k.p.c. i art. 374 k.p.c. – orzeczono w sentencji postanowienia.

SSA Urszula Iwanowska SSA Anna Polak SSA Jolanta Hawryszko