Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 23 kwietnia 2013 r.

Sąd Apelacyjny w Szczecinie - Wydział III Pracy i Ubezpieczeń Społecznych

w składzie:

po rozpoznaniu w dniu 23 kwietnia 2013 r. w Szczecinie

sprawy M. S.

przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych Oddział w S.

o prawo do renty z tytułu niezdolności do pracy na dalszy okres

na skutek apelacji ubezpieczonego

od wyroku Sądu Okręgowego w Szczecinie VII Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych

z dnia 10 października 2012 r. sygn. akt VII U 699/12

uchyla zaskarżony wyrok i przekazuje sprawę do ponownego rozpoznania Sądowi Okręgowemu w Szczecinie VII Wydziałowi Pracy i Ubezpieczeń Społecznych.

SSA Romana Mrotek SSA Zofia Rybicka - Szkibiel SSO del. Beata Górska

Sygn. akt III AUa 938/12

UZASADNIENIE

Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w S. decyzją z dnia 16 grudnia 2012 roku odmówił M. S. dalszego prawa do renty z tytułu niezdolności do pracy, w oparciu o przepisy ustawy z dnia 17 grudnia 1998 roku o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (t.j. Dz. U. 2009 Nr 153, poz. 1227) oraz orzeczenie Komisji Lekarskiej Zakładu Ubezpieczeń Społecznych z dnia 14 grudnia 2011 roku stwierdzające, iż wnioskodawca nie jest osobą niezdolną do pracy.

Ubezpieczony zaskarżył wydaną decyzję, wskazując, iż od wielu lat jest pod opieką lekarzy specjalistów, codziennie przyjmuje mocne leki przeciwbólowe i psychotropowe, a mimo to ma problemy z codziennym funkcjonowaniem. Nie jest w stanie wrócić do wykonywania zawodu, bo jest to ciężka praca fizyczna.

W odpowiedzi na odwołanie organ rentowy wniósł o jego oddalenie podtrzymując argumentację, jak w zaskarżonej decyzji.

Wyrokiem z dnia 10 października 2012 r., Sąd Okręgowy w Szczecinie VII Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych oddalił odwołanie ubezpieczonego. W ustaleniach faktycznych podał, iż M. S. urodził się (...). Ubezpieczony pracował jako odlewnik oraz masarz- rzeźnik. Decyzją z dnia 6 lipca 2005 roku Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w S. przyznał ubezpieczonemu prawo do renty z tytułu częściowej niezdolności do pracy na okres od 16 czerwca 2005 roku do 30 czerwca 2007 roku. Następnie kolejnymi decyzjami prawo do świadczenia rentowego przyznawane było na dalsze okresy i przysługiwało ubezpieczonemu do 31 października 2011 roku.

W dniu 14 września 2011 roku M. S. złożył w organie rentowym wniosek o ponowne ustalenie prawa do renty z tytułu niezdolności do pracy. Aktualnie u wnioskodawcy rozpoznaje się: przebyte operacyjne leczenie kręgosłupa szyjnego (uszkodzenie dysku C6C7 ze stabilizacją) w 2004roku, aktualnie bez cech podrażnienia obwodowego i centralnego układu nerwowego, ZZA w okresie deklarowanej abstynencji, cechy osobowości słabiej zintegrowanej, nieprawidłowej. Stan zdrowia ubezpieczonego nie czyni go osobą niezdolną do pracy całkowicie bądź częściowo po dniu 31 października 2011 roku.

W oparciu o tak ustalony stan faktyczny Sąd Okręgowy, uznał, że odwołanie ubezpieczonego okazało się nieuzasadnione. Uzasadniając powyższe przytoczył treść art. 57 i 58 oraz art. 12 i 13 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 roku o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (Dz. U. z 2009 roku, Nr 153, poz. 1227).

Kwestią oddaną pod rozwagę Sądu była ocena, czy ubezpieczony jest w dalszym ciągu niezdolny do pracy po dniu 31 października 2011 roku. Sąd podkreślił, iż podstawową przesłanką dla uzyskania (a także kontynuowania) prawa do renty z tytułu niezdolności do pracy jest częściowa bądź całkowita niezdolność do pracy osoby starającej się o świadczenie, przy czym musi to być niezdolność w rozumieniu powołanych wyżej przepisów. W tej sytuacji dla rozstrzygnięcia sporu koniecznym było ustalenie czy stan zdrowia powoduje u ubezpieczonego niezdolność do pracy – częściową bądź całkowitą. Zakwestionowanie przez ubezpieczonego ustaleń organu rentowego w zakresie stanu jego zdrowia skutkowało koniecznością zweryfikowania tego stanu zdrowia, a co za tym idzie, wymagało zasięgnięcia przez Sąd wiadomości specjalnych. Ustalenia w tym przedmiocie zostały poczynione przez Sąd pierwszej instancji w oparciu o analizę dokumentacji rentowej ubezpieczonego, w szczególności dokumentacji jego leczenia pozostającej w dyspozycji organu rentowego oraz przedłożonej przez wnioskodawcę, a przede wszystkim na podstawie przeprowadzonego w toku postępowania sądowego dowodu z opinii biegłych sądowych lekarzy specjalistów z zakresu ortopedii, neurologii i psychiatrii.

Sąd wskazał, że w opinii z dnia 10 marca 2012 roku biegli podali, iż wnioskodawca jest zdolny do pracy. Przebyte leczenie operacyjne kręgosłupa szyjnego spowodowało ustąpienie objawów podrażnienia centralnego i obwodowego układu nerwowego oraz ustąpienie zespołu bólowego. Wnioskodawca jest zdolny do pracy z ograniczeniem dźwigania. U wnioskodawcy nie stwierdza się zaburzeń psychotycznych ani też widocznych klinicznie objawów organicznego uszkodzenia CUN w rozumieniu zmian otępiennych czy zaburzeń emocji, mimo wieloletniego nadużywania alkoholu przy utrzymywaniu obecnie kilkuletniej abstynencji pozytywnie wpłynęło na sprawność funkcji psychicznych, a tym samym na zdolność do pracy. W ocenie biegłych ubezpieczony powinien nadal przebywać pod opieką Poradni(...), szczególnie korzystać z porad psychoterapeutycznych, ograniczać natomiast przyjmowanie leków powodujących uzależnienie. Ubezpieczony złożył pisemne zarzuty do opinii biegłych podnosząc, że jest niezgodna z obecnym stanem jego zdrowia i nie odnosi się do wyników badań i dokumentacji, którą dysponowali biegli. Co do opinii biegłego psychiatry wnioskodawca wskazał, że nie rozumie większości opisanych stanów jego zdrowia, a opinia biegłego nie jest zgodna z badaniem (wywiadem). Po zapoznaniu się z zastrzeżeniami odwołującego, biegli w opinii uzupełniającej z dnia 30 czerwca 2012 roku w całości podtrzymali swoją opinię z dnia 10 marca 2012 roku. W badaniu klinicznym biegli ortopeda i neurolog nie znaleźli odchyleń od prawidłowego stanu zdrowia wnioskodawcy. Biegli wskazali, że badanie rtg kręgosłupa szyjnego nie wnosi nic do zmiany ich stanowiska. Również biegły psychiatra podtrzymał wydaną w marcu 2012 roku opinię wskazując, że leczenie w Poradni (...), nie jest równoznaczne z niezdolnością do pracy. Na rozprawie w dniu 3 października 2012 roku ubezpieczony oświadczył, że pobierał rentę od 7 lat, a występujące u niego dolegliwości bólowe nie ustąpiły – codziennie zażywa silny lek przeciwbólowy Tramal oraz psychotropy. Zauważył również, że na dostarczonym biegłym zdjęciu rtg są zmiany w porównaniu ze zdjęciami wcześniejszymi.

Sąd zaakcentował, że specyfika oceny dowodu z opinii biegłych wyraża się z tym, że sfera merytoryczna opinii kontrolowana jest przez Sąd, który nie posiada wiadomości specjalnych, tylko w zakresie zgodności z zasadami logicznego myślenia, doświadczenia życiowego i wiedzy powszechnej. Kryteria oceny tego dowodu stanowią również: poziom wiedzy biegłego, podstawy teoretyczne opinii, sposób motywowania sformułowanego w niej stanowiska oraz stopień stanowczości wyrażonych w niej ocen.

W ocenie Sądu pierwszej instancji opinie sporządzone przez biegłych w niniejszej sprawie są dokładne, logiczne i spójne, a wnioski w nich zawarte prawidłowo uzasadnione. Zostały one wydane przez specjalistów posiadających wieloletnią praktyką zawodową, cieszących się dużym autorytetem, po uprzednio przeprowadzonym badaniu wnioskodawcy oraz zapoznaniu się ze zgromadzoną dokumentacją medyczną. Subiektywne przeświadczenie odwołującego o niemożliwości podjęcia pracy nie dyskwalifikuje przedmiotowych opinii, ponieważ nie znalazło ono potwierdzenia w wynikach badań przeprowadzonych przez biegłych. Skoro odwołujący jest osobą zdolną do pracy, tym samym nie spełnia podstawowej przesłanki niezbędnej do przyznania wnioskowanego świadczenia. Dlatego też organ rentowy słusznie odmówił M. S. prawa do renty z tytułu niezdolności do pracy.

Na marginesie Sąd Okręgowy podniósł, iż zgadza się z ubezpieczonym, że jest on osobą chorą, jednakże zakres stwierdzonych u niego schorzeń nie powoduje jego dalszej niezdolności do pracy po dniu 31 października 2011 roku, ponieważ o niezdolności do pracy decyduje upośledzenie funkcji organizmu, czy danego narządu, a nie same zmiany anatomiczne. Dlatego też rozpoznane u wnioskodawcy schorzenia, mimo, że istnieją nie muszą powodować jego niezdolności do pracy. Dla ustalenia bowiem niezdolności do pracy nie wystarcza samo stwierdzenie u pacjenta zmian chorobowych, konieczne jest jeszcze ustalenie, że zmiany te upośledzają funkcje organizmu w stopniu uniemożliwiającym (całkowicie lub częściowo) wykonywanie pracy. Sam fakt istnienia schorzeń powodujących konieczność pozostawania w stałym leczeniu nie stanowi samodzielnej przyczyny uznania częściowej niezdolności do pracy, chociaż w pewnych okresach wymaga czasowych zwolnień lekarskich (tak Sąd Najwyższy w wyroku z 12 lipca 2005 r., sygn. akt II UK 288/04).

Mając na uwadze powyższe Sąd Okręgowy uznał, iż brak jest podstaw do uwzględnienia odwołania i w konsekwencji oddalił je na podstawie art. 477 ¹⁴ § 1 k.p.c.

Apelację od powyższego wyroku wniósł ubezpieczony, który wydanemu rozstrzygnięciu zarzucił naruszenie:

1.  prawa materialnego – art. 12 w związku z art. 13 ust. 1 ustawy emerytalno - rentowej poprzez niewłaściwą wykładnię i w konsekwencji błędne przyjęcie, że u ubezpieczonego nie występuje niezdolność do pracy, podczas gdy występuje u niego szereg schorzeń obniżających sprawność jego organizmu, a suma schorzeń, na które cierpi ubezpieczony, wskazuje na utratę zdolności do pracy,

2.  prawa procesowego:

- art. 278 § 1, art. 227, art. 231 w związku z art. 233 § 1 k.p.c. oraz art. 232 k.p.c. przez błędną ocenę dowodów, to jest w szczególności opinii biegłych lekarzy z dnia 10 marca 2012 roku oraz z dnia 30 czerwca 2012 roku, przez uznanie, że są one logiczne, dokładne i spójne, podczas, gdy w opinii występuje szereg błędów formalnych, nieścisłości oraz ewidentny brak dokładności, co mogło mieć wpływ na treść wyroku,

- art. 286 kpc, art. 232 k.p.c. oraz art. 233 § 1, art. 227 kpc przez „zaniechanie dopuszczenia dowodu z opinii biegłego medycyny pracy celem ustalenia czy istnieją stanowiska pracy ogólnie dostępne na rynku pracy zgodne z poziomem posiadanych przez odwołującego się kwalifikacji, które może wykonywać. Zaniechanie dopuszczenia dowodu z opinii biegłego medycyny pracy mogło mieć istotny wpływ na wynik sprawy".

- naruszenie art. 233 kpc poprzez zaniechanie przeprowadzenia dowodów z dokumentacji.

Tak podnosząc, apelujący wniósł o zmianę wyroku i przyznanie mu dalszego prawa do renty z tytułu niezdolności do pracy, ewentualnie o uchylenie wyroku i przekazanie sprawy Sądowi Okręgowemu w Szczecinie do ponownego rozpoznania.

W odpowiedzi na apelację organ rentowy wniósł o jej oddalenie.

Sąd Apelacyjny zważył co następuje:

Apelacja zasługiwała na uwzględnienie, skutkując uchyleniem zaskarżonego wyroku i przekazaniem sprawy do ponownego rozpoznania. W ocenie Sądu Apelacyjnego sprawa nie została wyjaśniona do stanowczego rozstrzygnięcia, a co za tym idzie postępowanie dowodowe dotknięte jest istotnymi brakami.

Sąd Apelacyjny zauważa, iż ocena niezdolności do pracy winna być dokonana w niniejszej sprawie przez pryzmat regulacji art. 12, 13 w zw. z art. 107 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r., o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (Dz. U. z 2009 r., Nr 153, poz. 1227). Natomiast ustalenie stopnia i zaawansowania chorób oraz ocena ich wpływu na stan czynnościowy organizmu wymaga wiadomości specjalnych, a zatem, okoliczności tych można dowodzić tylko przez dowód z opinii biegłych (art. 278 k.p.c.). Opinia biegłych ma na celu ułatwienie Sądowi należytą ocenę zebranego materiału dowodowego wtedy, gdy potrzebne są do tego wiadomości specjalne (por. postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 07 listopada 2000 r., I CKN 1170/98, OSNC 2001/4/64). Jakkolwiek Sąd Okręgowy przeprowadził dowód z opinii sądowo-lekarskiej biegłych z zakresu ortopedii, neurologii i psychiatrii to w świetle materiału dowodowego sprawy, wnioski opinii Sąd Apelacyjny ocenia jako niepełne, a w szczególności wskutek nieprawidłowej tezy dowodowej, a zapadłe na tej podstawie rozstrzygnięcie jako przedwczesne, z uwagi na pominięcie istotnego wniosku o treści „uszczegółowienie zakresu i rodzaju pracy powinien określić biegły z zakresu medycyny pracy” (k. 20 a.s.).

Koncentrując uwagę wokół kluczowych schorzeń ubezpieczonego w opinii z dnia 10 marca 2012 r. biegli rozpoznali u M. S. przebyte operacyjne leczenie kręgosłupa szyjnego – uszkodzenie dysku C6C7 ze stabilizacją w 2004 r. aktualnie bez cech podrażnienia obwodowego i centralnego układu nerwowego, ZZA w okresie deklarowanej abstynencji, oraz cechy osobowości słabiej zintegrowanej, nieprawidłowej. Formułując opinię biegli wskazali, że po zbadaniu wnioskodawcy i zapoznaniu się z dokumentacją medyczną z przebiegu leczenia stwierdzają, że jest on zdolny do pracy z ograniczeniem dźwigania albowiem przebyte leczenie operacyjne kręgosłupa szyjnego spowodowało ustąpienie objawów podrażnienia centralnego i obwodowego układu nerwowego oraz ustąpienie objawów bólowych. Jednocześnie podali, że uszczegółowienie zakresu i rodzaju pracy powinien dokonać biegły z zakresu medycyny pracy. Biegli nie stwierdzili też u ubezpieczonego zaburzeń psychotycznych ani też widocznych klinicznie objawów organicznego uszkodzenia CUN w rozumieniu zmian otępiennych czy zaburzeń emocji mimo wieloletniego nadużywania alkoholu przy utrzymaniu obecnie kilkuletniej abstynencji, co pozytywnie wpłynęło na sprawność funkcji psychicznych, a tym samym na zdolność do pracy. Swoje stanowisko podtrzymali także w opinii uzupełniającej wydanej w dniu 30 czerwca 2012 r., w związku z zastrzeżeniami złożonymi przez ubezpieczonego.

Tymczasem Sąd Apelacyjny zauważa, że założenie biegłych nie daje pogodzić się z przedłożoną przez ubezpieczonego dokumentacją medyczną, z której wynika, że u ubezpieczonego w dalszym ciągu utrzymuje się przewlekły zespół bólowy odcinka C kręgosłupa. I tak z zaświadczenia z dnia 9 grudnia 2011 r., a więc wydanego na krótko przed badaniem ubezpieczonego przez biegłych wynika, iż ubezpieczony podnosi skargi na bóle kręgosłupa szyjnego, drętwienie kończyn górnych, bóle głowy, zwroty głowy. Przedmiotowo rozpoznano u ubezpieczonego ograniczenie ruchomości odcinka szyjnego kręgosłupa. Jednocześnie w zaleceniach lekarz specjalista neurologii M. B. wskazała, iż M. S. wymaga rehabilitacji, a w razie zaostrzenia dolegliwości bólowych konieczna jest dalsza diagnostyka oraz konsultacja neurochirurgiczną lub KT. (k-35) Również ocena jego stanu psychicznego pozostaje w sprzeczności z przedłożonymi dokumentami. Z opinii wynika, iż ubezpieczony nie ma lęków ani myśli samobójczych, nie stwierdzono też u niego bez zaburzeń psychotycznych, gdy z zaświadczenia lekarskiego znajdującego się na karcie 7, wynika, że istnieje wskazanie do występowania u ubezpieczonego zmian organicznych w CUN i depresyjnych zaburzeń nastroju. Dodatkowo ubezpieczony podał, iż opowiedział biegłej, że powodem podjęcia leczenia były myśli samobójcze, a w opinii nie ma o tym wzmianki jest natomiast napisane cyt. „lęków myśli samobójczych nie ma”.

Reasumując, Sąd Apelacyjny uznał, że wnioski opinii sądowo-lekarskiej oparte na twierdzeniu o ustąpieniu objawów podrażnienia centralnego i obwodowego układu nerwowego oraz ustąpienia zespołu bólowego kręgosłupa, które stanowczo zakwestionował ubezpieczony są w kontekście zgromadzonej w aktach dokumentacji lekarskiej oraz poprzednich podstaw orzeczenia o niezdolności do pracy, niewystarczające dla stanowczej weryfikacji ocen lekarzy orzeczników ZUS, a tym samym przesłanki niezdolności do pracy ocenionej w decyzji z dnia 31 października 2011 r. Specyfika oceny dowodu z opinii biegłego wyraża się w tym, że sfera merytoryczna opinii kontrolowana jest przez Sąd – który nie posiada wiadomości specjalnych – w istocie tylko w zakresie zgodności z zasadami logicznego myślenia, doświadczenia życiowego i wiedzy powszechnej. Odwołanie się do tych kryteriów oceny stanowi wystarczające uzasadnienie przyczyn uznania opinii biegłego w tej sprawie za niepełną.

Należy też pamiętać, że ocena całkowitej bądź częściowej niezdolności do pracy, w zakresie dotyczącym naruszenia sprawności organizmu i wynikających stąd ograniczeń możliwości wykonywania pracy, z reguły wymaga wiadomości specjalnych. W takiej sytuacji, sąd nie może orzekać z pominięciem opinii biegłych sądowych. Jednocześnie jednak w sprawach o rentę z tytułu niezdolności do pracy ostatecznie decyduje Sąd, gdyż niezdolność do pracy jako przesłanka renty ma tu znaczenie prawne (art. 12 i 13 ustawy o emeryturach i rentach), tak Sąd Najwyższy w wyroku z 3 września 2009 r. (III UK 30/09, LEX nr 537018).

Sąd Apelacyjny akcentuje, że niezdolność do wykonywania pracy dotychczasowej jest warunkiem koniecznym ustalenia prawa do renty z tytułu niezdolności do pracy, ale nie jest warunkiem wystarczającym, jeżeli wiek, poziom wykształcenia i predyspozycje psychofizyczne usprawiedliwiają rokowanie, że mimo upośledzenia organizmu możliwe jest podjęcie innej pracy w tym samym zawodzie albo po przekwalifikowaniu zawodowym. Ustalenie zmian w organizmie powodujących przeciwwskazania zdrowotne do wykonywania pracy na dotychczasowym stanowisku nie będzie przesądzać o niezdolności do pracy, także częściowej, gdy zachowana została zdolność do wykonywania pracy zgodnej z kwalifikacjami (wyrok SN z dnia 12 marca 2007 r., I UK 299/06, OSNPUSiSP 2008, nr 7-8, poz. 112). Przy ocenie niezdolności do pracy dla celów rentowych uwzględniać zatem należy płaszczyznę rzeczywistych kwalifikacji zawodowych, gdyż istota problemu sprowadza się do stwierdzenia, w jakim stopniu wiedzę i umiejętności, którymi dysponuje dana osoba, można wykorzystać w pracy mimo zaistniałych ograniczeń sprawności organizmu.

Z akt sprawy wynika niewątpliwie, że ubezpieczony M. S. z zawodu jest rzeźnikiem ubojowcem, wykrywaczem a więc wykonywał ciężką pracę fizyczną, związaną z koniecznością długiego stania w wymuszonej pozycji czy dźwigania. Natomiast Sąd Okręgowy nie wziął pod uwagę ani kwalifikacji ani dotychczas wykonywanej pracy zgodnej z poziomem wykształcenia zawodowego, co więcej nie uczynił tego mimo wskazania biegłych, że z uwagi na przeciwwskazanie do dźwigania oraz co do zakresu i rodzaju pracy ubezpieczonego powinien wypowiedzieć się biegły medycy pracy, jednakże wniosek ten pominął całkowicie.

Wszystko powyższe daje asumpt do stwierdzenia, że obrany przez Sąd I instancji kierunek postępowania dowodowego, a następnie ocena zgromadzonego materiału nie mogły prowadzić do rozstrzygnięcia czy ubezpieczony jest nadal po 31 października 2011 r. niezdolny do pracy. Jednocześnie stwierdzone braki postępowania dowodowego nie mogły zostać konwalidowane na etapie postępowania odwoławczego.

Sąd Apelacyjny doszedł do przekonania, że postępowanie dowodowe należy w całości przeprowadzić na nowo. Przede wszystkim wskazane jest przeprowadzenie dowodu z opinii uzupełniającej tych samych biegłych lub innych z zakresu ortopedii, neurologii, psychiatrii oraz medycyny pracy a w razie potrzeby także innych biegłych sądowych o specjalnościach adekwatnych do schorzeń ubezpieczonego, a wszystko to celem ustalenia, czy M. S. jest nadal, po dniu 31 października 2011 r. osobą niezdolną do pracy, stopnia tej niezdolności oraz jej charakteru – trwała, czy też okresowa. Biegli wydając opinię winni szczegółowo uzasadnić swoje stanowisko w powyższym zakresie, a także odnieść się do całości dokumentacji zgromadzonej na potrzeby postępowania, a zwłaszcza do oceny poprzedniego stanu zdrowia, który uzasadniał uznanie ubezpieczonego za osobę częściowo niezdolną do pracy okresowo i wskazanych w tej ocenie uwarunkowań przyszłych ocen tej niezdolności. Oceny stanu zdrowia ubezpieczonego należy też dokonać w odniesieniu do rzeczywistych kwalifikacji zawodowych ubezpieczonego. Dopiero tak przeprowadzone postępowanie dowodowe pozwoli na ostateczną weryfikację prawa M. S. do dochodzonego świadczenia, co w konsekwencji umożliwi wydanie końcowego orzeczenia, nadającego się do merytorycznej weryfikacji.

Wobec przedstawionej oceny Sąd Apelacyjny na podstawie art. 386 § 4 k.p.c. uchylił zaskarżony wyrok i przekazał sprawę Sądowi Okręgowemu w Szczecinie do ponownego rozpoznania.

SSA Romana Mrotek SSA Zofia Rybicka - Szkibiel SSO del. Beata Górska