Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 11 września 2015 r.

Sąd Rejonowy w Giżycku I Wydział Cywilny

w składzie następującym:

po rozpoznaniu w dniu 9 września 2015 r. w Giżycku

na rozprawie

sprawy z powództwa Banku (...) S.A w W.

przeciwko A. W.

o uznanie czynności prawnej za bezskuteczną

1.Uznaje za bezskuteczną w stosunku do powoda Banku (...) S.A w W. umowę darowizny nieruchomości położonej w J. gm. M., zapisanej w księdze wieczystej w Sądzie Rejonowym w Giżycku pod nr (...), sporządzoną w dniu 30 kwietnia 2015r w Kancelarii (...) w G. między A. W. i M. T. (1), zarejestrowaną w Rep. A pod nr (...) w celu zaspokojenia wierzytelności powoda w kwocie 75.000 zł

z wraz z odsetkami, wynikającej z bankowego tytułu egzekucyjnego nr (...) z 16.12.2005r wystawionego przez Bank (...) S.A w L. zaopatrzonego w klauzulę wykonalności na podstawie postanowienia Sądu Rejonowego w Giżycku z dnia 27.11.2012r w sprawie I Co 1618/12.

2.Nie obciąża pozwanej kosztami procesu.

SSR Alina Kowalewska

Sygn. akt I C 520/15

UZASADNIENIE

Powód Bank (...) S.A. w W. wniósł o uznanie za bezskuteczną w stosunku do powoda umowy darowizny z dnia 30.04.2015 r. nieruchomości położonej w miejscowości J., zapisanej w księdze wieczystej pod numerem (...) prowadzonej w Sądzie Rejonowym w Giżycku, sporządzonej w Kancelarii notariusz J. C. w G., w celu zaspokojenia wierzytelności w kwocie 75.000,00 zł wraz z dalszymi odsetkami umownymi w wysokości 1,8-krotności obowiązującej stopy odsetek ustawowych wynikającej z umowy o kredyt preferencyjny z dnia 29.03.2002 r. z dopłatami do oprocentowania ze środków Agencji Restrukturyzacji i Modernizacji Rolnictwa, zawartej z małżonkami M. i M. T. (1), stwierdzonej tytułem wykonawczym w postaci bankowego tytułu egzekucyjnego numer (...) z 16.12.2005 r. opatrzonego klauzulą wykonalności nadaną przez Sąd Rejonowy w Giżycku w dniu 27.11.2012 r. w sprawie I Co 1618/12.

Powód wniósł także o zasądzenie kosztów procesu.

W uzasadnieniu pozwu powód wskazał, że posiada wierzytelność z tytułu umowy o kredyt preferencyjny z dnia 29.03.2002 r. z dopłatami do oprocentowania ze środków Agencji Restrukturyzacji i Modernizacji Rolnictwa zawartej z małżonkami M. i M. T. (1) stwierdzonej tytułem wykonawczym w postaci bankowego tytułu egzekucyjnego numer (...) z 16.12.2005 r. opatrzonego klauzulą wykonalności nadaną przez Sąd Rejonowy w Giżycku w dniu 27.11.2012 r. w sprawie I Co 1618/12. Wierzytelność na dzień 16.06.2015 r. wynosiła łącznie 250.837,33 zł. Bank wyjaśnił, iż wszczęte postępowanie egzekucyjne do majątku dłużników nie przyniosło zaspokojenia wierzyciela, a egzekucja prowadzona z nieruchomości została umorzona z powodu bezskuteczności. Ustalając majątek dłużników powód stwierdził, że dłużniczka M. T. (1) wyzbyła się na rzecz siostry swojego męża pozwanej A. W. majątku, który pozwoliłby zaspokoić cześć roszczeń wierzyciela, zawierając w dniu 30.04.2015 r. w Kancelarii notariusz J. C. w G. umowę darowizny nieruchomości położonej w J., zapisanej w księdze wieczystej prowadzonej w Sądzie Rejonowym w Giżycku pod numerem (...). Zdaniem powoda dłużniczka przez swoją czynność spowodowała, iż stała się niewypłacalna w stopniu wyższym niż przed dokonaniem czynności, działała z pokrzywdzeniem wierzyciela i miała świadomość, że uszczuplając swoje aktywa może doprowadzić do uniemożliwienia spełnienia zobowiązań. Pozwana zaś wskutek otrzymania darowizny odniosła korzyść majątkową otrzymując na własność darowaną nieruchomość. W tej sytuacji w ocenie powoda zachodzą przesłanki do uznania za bezskuteczną wobec niego czynności prawnej – umowy darowizny z dnia 30.04.2015 r. nieruchomości położonej w J. zapisanej w księdze wieczystej prowadzonej w Sądzie Rejonowym w Giżycku. pod numerem (...).

Pozwana A. W. wniosła o oddalenie powództwa i zasądzenie na jej rzecz kosztów procesu.

Wyjaśniła, że darowizna nieruchomości nastąpiła w wyniku rozliczeń rodzinnych związanych z tym, że córka M. i M. T. (2) na co dzień mieszka u pozwanej ze względu na konieczność dojazdu do szkoły, a pozwana nie pobiera za to żadnych pieniędzy. Darowana nieruchomość miała być rekompensatą za świadczoną przysługę rodzinną. Pozwana przyznała, że otrzymując darowiznę miała świadomość, iż z majątku darczyńcy prowadzone było postępowanie egzekucyjne. Przyznała również, iż zna stan majątkowy dłużników. Nie przeczyła, iż w wyniku umowy darowizny uzyskała korzyść majątkową. Uważała jednakże, że wskutek czynności prawnej nie doszło do niewypłacalności dłużnika ani też pogłębienia tej niewypłacalności. Podkreśliła, że wierzyciel prowadził egzekucję z nieruchomości, która stała się przedmiotem darowizny, egzekucja ta była nieskuteczna, a sam wierzyciel nie złożył wniosku o przejęcie nieruchomości. Te okoliczności zdaniem pozwanej powodują, iż nie można uznać, że darowizna nieruchomości spowodowała pokrzywdzenie wierzyciela. Darowizna ta, zdaniem pozwanej, nie spowodowała też niewypłacalności dłużnika skoro juz w czasie zakończenia egzekucji dłużniczka była niewypłacalna, a nieruchomość darowana nie została zbyta. Pozwana twierdziła, że taka sytuacja uwolniła dłużniczkę od konieczności utrzymywania składnika majątku z którego sam wierzyciel zaniechał zaspokojenia się. Podniosła również brak związku przyczynowo-skutkowego pomiędzy darowaniem nieruchomości pozwanej, a brakiem możliwości zaspokojenia się powoda. Wskazywała na fakt, iż wierzytelność powoda jest zabezpieczona hipoteką na innej nieruchomości dłużników położonej w R. zapisanej w księdze wieczystej (...). W ocenie pozwanej hipoteka w kwocie 250.000,00 zł daje pełne i pewne zabezpieczenie wobec czego brak jest interesu prawnego wierzyciela w korzystaniu z instytucji skargi pauliańskiej.

Sąd ustalił co następuje

Bank (...) S.A. w K. w dniu 29.03.2002 r. zawarł z małżonkami M. i M. T. (2) umowę o kredyt preferencyjny z dopłatami do oprocentowania ze środków Agencji (...). Zobowiązania wynikające z tej umowy nie zostały przez kredytobiorców wykonane. Jak wynika z ksiąg rachunkowych powodowego Banku (...) S.A., który w wyniku zmian organizacyjnych stał się następcą prawnym Banku (...) S.A w K., zadłużenie na dzień 17.06.2015 r. wynosiło 250.837,33 zł i było wymagalne (dowód: wyciąg z ksiąg rachunkowych Banku (...) S.A. k. 32)

W dniu 16.12.2005 r. wystawiony został bankowy tytuł egzekucyjny nr (...), któremu postanowieniem z dnia 27.11.2012 r. w sprawie I Co 1618/12 Sąd Rejonowy w Giżycku nadał klauzulę wykonalności przeciwko M. T. (2) i M. T. (1) na rzecz następcy prawnego pierwotnego wierzyciela Banku (...) S.A w K. – Banku (...) S.A. w W. (dowód: kserokopia postanowienia Sądu Rejonowego w Giżycku z dnia 27.11.2012 r. w sprawie I Co 1618/12 k. 35).

Dłużnicy M. i M. T. (1) poza długiem wynikającym z zawartej umowy kredytowej stwierdzonym wyżej wymienionym tytułem wykonawczym posiadają inne zobowiązania, w tym w Banku (...) oraz w Kasie Rolniczego Ubezpieczenia Społecznego z tytułu składek ubezpieczeniowych .

Dłużnicy nie mają stałych źródeł dochodu. M. T. (2), który jest z zawodu rolnikiem utrzymuje się z dorywczych prac w gospodarstwach rolnych oraz w lasach. Jego dochody wynoszą od 1000-1500 zł miesięcznie. M. T. (1) również nie ma stałego zatrudnienia i utrzymuje się z prac dorywczych w gospodarstwach rolnych oraz z prac przy sprzątaniu mieszkań. Miesięcznie jest w stanie zarobić około 250 zł (dowód: zeznania M. T. (2) i M. T. (1) k. 118-119).

M. T. (2) jest właścicielem nieruchomości zapisanej w księdze wieczystej (...) położonej w R. o powierzchni 0,6205 ha zabudowanej starym domem mieszkalnym o pow. 160 m ² oraz nowym domem mieszkalnym o pow. 206,30 m ². Na nieruchomości tej ustanowione jest ograniczone prawo rzeczowe na rzecz I. T. w postaci dożywotniej, nieodpłatnej służebności osobistej polegającej na prawie korzystania z całego parteru w nowym domu mieszkalnym i prawie korzystania z części obory oraz dożywotniego użytkowania nieruchomości o powierzchni 30 arów w pobliżu domu w tym część sadu. Nadto nieruchomość obciążona jest ograniczonym prawem rzeczowym na rzecz pozwanej A. W. w postaci dożywotniej, nieodpłatnej służebności osobistej polegającej na prawie korzystania z całego domu mieszkalnego starego. Nieruchomość obciążona jest także hipotekami: umowną zwykła na kwotę 49.999, zł zabezpieczającą kredyt inwestycyjny w Banku Spółdzielczym Oddział w R., hipoteką umowną kaucyjną na kwotę 250.000 zł zabezpieczającą spłatę kredytu w powodowym banku, hipoteką przymusową zwykłą na kwotę 1700,20 zł na rzecz Spółki (...) w G. D., hipoteką przymusową zwykłą na kwotę 52.598,94 zł zabezpieczającą kredyt na zakup środków produkcji rolnej w (...) S.A. w W., hipoteką przymusową zwykłą na kwotę 21.882,90 zł zabezpieczającą również kredyt w Banku (...) S.A w W., hipoteką przymusową na kwotę 4289,92 zł zabezpieczającą wierzytelność Agencji Restrukturyzacji i Modernizacji Rolnictwa w W., hipoteką przymusową na kwotę 3.559,20 zł zabezpieczającą składki na ubezpieczenie społeczne w Kasie Rolniczego Ubezpieczenia Społecznego P. w G. (dowód: odpis księgi wieczystej (...) k. 82-95).

Wartość nieruchomości położonej w R. w postępowaniu egzekucyjnym została ustalona na kwotę 447.410,00 zł (dowód: operat szacunkowy z dnia 30.09.2014 r. sporządzony przez rzeczoznawcę K. P. k. 188-230 akt komornika sądowego przy Sądzie Rejonowym w Giżycku M. W. Km 487/14).

Dłużniczka M. T. (1) jest współwłaścicielką w 1/2 nieruchomości położonej w J. o pow. 2,0600 ha niezabudowanej zapisanej w księdze wieczystej prowadzonej w Sądzie Rejonowym w Giżycku pod numerem (...), której wartość w postępowaniu egzekucyjnym została ustalona na kwotę 20.030,00 zł (dowód: operat szacunkowy z dnia 29.09.2014 r. sporządzony przez rzeczoznawcę K. P. k. 149-166 akt komornika sądowego przy Sądzie Rejonowym w Giżycku M. W. w sprawie Km 487/14).

M. T. (1) była także właścicielką nieruchomości położonej w J. o pow. 0,1756 ha zapisanej w księdze wieczystej prowadzonej w Sądzie Rejonowym w Giżycku pod numerem (...), którą umową darowizny przekazała pozwanej A. W.. Wartość tej nieruchomości w postępowaniu egzekucyjnym została ustalona na kwotę 75.490,00 zł ( dowód: operat szacunkowy z dnia 29.09.2014 r. sporządzony przez rzeczoznawcę K. P. k. 170-184 akt komornika sądowego przy Sądzie Rejonowym w Giżycku M. W. w sprawie Km 487/14, kserokopia aktu notarialnego zawierającego umowę darowizny k. 38-41, odpis z księgi wieczystej (...) k. 42-53).

W związku z zadłużeniem M. i M. T. (1) na wniosek Banku (...) S.A w W. Komornik Sądowy przy Sądzie Rejonowym w Giżycku prowadził postępowanie egzekucyjne w sprawie Km 487/14. Egzekucja została skierowana m.in. do wyżej opisanych nieruchomości dłużników, w tym nieruchomości będącej przedmiotem darowizny. Licytacje przeprowadzone w dniu 19.12.2014 r. i 20.02.2015 r. okazały się nieskuteczne wobec braku licytantów. Postanowieniem z dnia 17.03.2015 r. komornik umorzył postępowanie egzekucyjne z mocy art. 985 §1 kpc.

Powodowy bank (...) SA we wrześniu 2014 r. przyłączył się do egzekucji z nieruchomości prowadzonej w sprawie km 487/14 (sygn. akt Km 1540/14). W piśmie z dnia 03.03.2015 r. Bank (...) S.A w W. wyraził zamiar ponownego wszczęcia egzekucji z nieruchomości ( dowód: pismo k. 129 akt Km 1540/14).

W dniu 30.04.2015 r. w Kancelarii notariusz J. C. w G. pozwana M. T. (1) zawarła umowę darowizny z A. W. darując jej własność nieruchomości położonej w J. zapisanej w księdze wieczystej (...) określając wartość tej nieruchomości na kwotę 10.000,00 zł. (dowód: kserokopia aktu notarialnego k. 38-41).

Przesłuchana w charakterze świadka M. T. (1) zeznała, że darowiznę tę uczyniła w zamian za opiekę i przyjęcie na mieszkanie przez pozwaną A. W. małoletniej córki dłużników. Koszt utrzymania dziecka w skali roku wynosi od 5000-6000 zł. (dowód: zeznania świadków M. T. (1) i M. T. (2) k. 118-119).

Powyższy stan faktyczny sąd ustalił na podstawie złożonych przez strony do akt sprawy oraz zeznań świadków M. T. (1) i M. T. (2), co do wiarygodności których strony nie wnosiły zastrzeżeń.

Sąd zważył co następuje

Powód Bank (...) S.A dochodzone roszczenie wywodzi z treści art. 527 kc, który stanowi w § 1, że gdy wskutek czynności prawnej dłużnika dokonanej z pokrzywdzeniem wierzycieli osoba trzecia uzyskała korzyść majątkową, każdy z wierzycieli może żądać uznania tej czynności za bezskuteczną w stosunku do niego, jeżeli dłużnik działał ze świadomością pokrzywdzenia wierzycieli, a osoba trzecia o tym wiedziała lub przy zachowaniu należytej staranności mogła się dowiedzieć.

Czynność prawna dłużnika jest dokonana z pokrzywdzeniem wierzycieli jeżeli wskutek tej czynności dłużnik stał się niewypłacalny albo stał się niewypłacalny w wyższym stopniu niż był przed dokonaniem czynności (§ 2 art. 527 kc).

Jeżeli wskutek czynności prawnej dłużnika dokonanej z pokrzywdzeniem wierzycieli uzyskała korzyści majątkową osoba będąca w bliskim z nim stosunku, domniemywa się, że osoba ta wiedziała, iż dłużnik działał ze świadomością pokrzywdzenia wierzycieli (§ 3 art 527 kc)

Tak więc przesłankami roszczenia z art 527kc (skargi pauliańskiej) są:

- pokrzywdzenie wierzycieli, jeżeli wskutek czynności prawnej dłużnika osoba trzecia uzyskała korzyść majątkową,

- działanie dłużnika ze świadomością pokrzywdzenia wierzycieli,

- wiedza lub możliwość – przy zachowaniu należytej staranności – dowiedzenia się o tym przez osobę trzecią

Przesłanki te muszą zachodzić kumulatywnie a ciężar udowodnienia ich istnienia stosownie do art. 6 kc spoczywa na wierzycielu.

W sprawie bezsporne jest, że powód Bank (...) S.A posiada wierzytelność wobec dłużników M. i M. T. (1) wynikającą z tytułu wykonawczego jakim jest bankowy tytuł egzekucyjny nr (...) z dnia 16.12.2005 r. zaopatrzony w klauzulę wykonalności postanowieniem Sądu Rejonowego w Giżycku z dnia 27.11.2012 r. w sprawie I Co 1618/12.

Poza sporem jest również, że pozwana A. W. w wyniku zawartej z dłużniczką M. T. (1) umowy darowizny nieruchomości położonej w J. zapisanej w księdze wieczystej (...) uzyskała korzyść majątkową. Pozwana będąc osobą bliską dłużników miała pełną świadomość sytuacji majątkowej i skali ich zadłużenia. Okolicznościom tym pozwana nie zaprzecza. Otrzymując darowaną nieruchomość, która w postępowaniu egzekucyjnym została oszacowana na kwotę 75.490,00 zł pozwana niewątpliwie uzyskała korzyść majątkową nawet w sytuacji gdy przekazanie nieruchomości nastąpiło w wyniku rozliczeń rodzinnych związanych z zapewnianiem córce dłużników mieszkania na czas nauki w szkole. Dłużnicy M. i M. T. (2) oświadczyli, słuchani w charakterze świadków, iż koszty utrzymania dziecka w skali roku wynoszą około 5000-6000 zł , co przez okres 3 lat nauki daje kwotę 18.000 zł odnosząc te wielkość do wartości nieruchomości nie ulega wątpliwości, że pozwana jest osobą, która w wyniku darowizny nieruchomości otrzymała korzyść majątkową.

Stopień pokrewieństwa pomiędzy pozwaną i dłużnikami i zażyłość świadczą o tym, iż pozwana wiedziała iż dłużnik działał ze świadomością pokrzywdzenia wierzyciela. Na marginesie już tylko sąd zauważa, ze z § 3 art. 527 kc wynika domniemanie, że osoba trzecia wie o tym, że dłużnik działa ze świadomością pokrzywdzenia wierzyciela jeżeli osoba uzyskującą korzyść majątkową pozostaje z dłużnikiem w bliskim stosunku.

Nie można zaakceptować stanowiska pozwanej, iż mimo wyzbycia się przez dłużniczkę M. T. (1) nieruchomości o wartości 75.490,00zł nie doszło do pokrzywdzenia wierzyciela.

W ocenie sądu w okolicznościach przedmiotowej sprawy należy uznać, iż nastąpiło pokrzywdzenie powoda jako wierzyciela wskutek zawartej przez dłużniczkę M. T. (1) umowy darowizny a dłużnik działał ze świadomością pokrzywdzenia wierzyciela.

Przede wszystkim należy podkreślić, iż czynność prawna dokonana jest z pokrzywdzeniem wierzyciela jeżeli stwarza niewypłacalność dłużnika albo niewypłacalność w wyższym stopniu niż przed dokonaniem czynności. Pokrzywdzenie wierzyciela powstaje na skutek takiego stanu majątku dłużnika, który powoduje niemożność, utrudnienie lub opóźnienie zaspokojenia wierzyciela (wyrok Sądu Najwyższego z dnia 29.06.2014 r. II CK 367/03).

O niewypłacalności dłużnika można mówić wtedy, gdy cały jego majątek nie wystarcza na pokrycie długów. Pomiędzy dokonaną przez dłużnika czynnością, a powstaniem stanu niewypłacalności musi zachodzić związek przyczynowy, co oznacza, że czynność prawna musi być przynajmniej jedną z przyczyn niewypłacalności. Niewypłacalność dłużnika musi istnieć tak w chwili wystąpienia ze skargą jak i w chwili orzekania. Niewypłacalność w stopniu wyższym ma natomiast miejsce wtedy, gdy egzekucja prowadzona przeciwko dłużnikowi po dokonaniu zaskarżonej czynności będzie trudniejsza niż w przypadku, gdyby czynności tej nie było (wyrok Sądu Apelacyjnego w Krakowie z30.12.2014r. w sprawie I ACa 1366/14, LEX nr 1659070).

O niewypłacalności dłużnika decyduje nie rachunkowy bilans składników majątku dłużnika ale faktyczna możliwość zaspokojenia przez wierzyciela całej wierzytelności.

Analizując sytuację majątkową dłużników nie sposób nie zauważyć, że darowana nieruchomość była najatrakcyjniejszym składnikiem majątkowym w postępowaniu egzekucyjnym. Wprawdzie M. T. (2) jest właścicielem nieruchomości położonej w R. która została oszacowana na kwotę 447.410,00 zł ale nieruchomość ta obciążona jest służebnościami osobistymi co w sposób oczywisty i zdecydowany zmniejsza szanse na sprzedaż tej nieruchomości. Dłużniczka M. T. (1) jest współwłaścicielką nieruchomości położonej w J., której wartość została oszacowana na kwotę 20.030,00 zł. Jednakże sprzedaż udziału we współwłasności w drodze licytacji jest również mniej prawdopodobna i możliwa niż sprzedaż całej nieruchomości. Dłużnicy nie posiadają innego majątku. Nie mają też stałych źródeł dochodu, które przy skali zadłużenia musiały być bardzo wysokie by można było uznać iż w sposób istotny wpływają na sytuację majątkową dłużników i ewentualne możliwości wyegzekwowania długu. Tak więc wyzbycie się składnika majątku, który potencjalnie może być przedmiotem skutecznej egzekucji niewątpliwie prowadzi do wniosku, że wskutek czynności prawnej doszło do pokrzywdzenia wierzyciela. Powyższe okoliczności są na tyle oczywiste, iż świadomość dłużnika, że działał z pokrzywdzeniem wierzyciela nie może budzić najmniejszych wątpliwości. Nie zmienia tej oceny fakt, iż prowadzona egzekucja z nieruchomości okazała się nieskuteczna, bowiem do sprzedaży nieruchomości nie doszło z powodu braku licytantów. Należy zwrócić uwagę, że wierzyciel zamierza nadal egzekwować należność z nieruchomości o czym świadczy stanowisko wyrażone w postępowaniu egzekucyjnym w sprawie Km 1540/14 w piśmie z dnia 03.03.2015 r. Dotychczas czynności w tym kierunku nie mogły być podejmowane z uwagi na treść art. 985 § 1 kpc, który stanowi, że po umorzeniu postępowania po bezskutecznej drogiej licytacji nowa egzekucja z tej nieruchomości może być wszczęta dopiero po upływie 6 miesięcy od daty drugiej licytacji.

O świadomości dłużnika pokrzywdzenia wierzycieli przesądza treść art. 529 kc który stanowi, że jeżeli w chwili darowizny dłużnik był niewypłacalny domniemywa się, iż działał ze świadomością pokrzywdzenia wierzycieli. To samo dotyczy wypadku gdy dłużnik stał się niewypłacalny wskutek dokonania darowizny. Niewypłacalność dłużnika w okolicznościach przedmiotowej sprawy jest oczywista. Ani majątek dłużnika, ani jego bieżące dochody nie dają gwarancji na skuteczne przeprowadzenie egzekucji, a darowana nieruchomość z przyczyn wyżej omówionych, w ocenie sądu, stanowiła najatrakcyjniejszy dla egzekucji składnik majątkowy.

Mając powyższe na uwadze roszczenie powoda zmierzające do ochrony przed krzywdzącym działaniem dłużnika poprzez uznanie czynności prawnej- umowy darowizny- za nieskuteczną względem powoda jest uzasadnione.

O kosztach procesu sąd rozstrzygnął na podstawie art. 102 kpc.

Podejmując decyzję o nieobciążaniu pozwanej kosztami procesu sąd miał na uwadze charakter żądania, konieczność udziału pozwanej w procesie spowodowaną działaniem dłużników jak również przyczynę tkwiąca u źródeł umowy darowizny, która zmierzała do zrekompensowania pozwanej ponoszonych nakładów na dziecko dłużników.