Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 11 lutego 2016 r.

Sąd Apelacyjny - III Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w G.

w składzie:

po rozpoznaniu w dniu 11 lutego 2016 r. w Gdańsku

sprawy A. B.

przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych Oddział w B.

o prawo do renty

na skutek apelacji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddział w B.

od wyroku Sądu Okręgowego w Bydgoszczy VI Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych z dnia 24 września 2015 r., sygn. akt VI U 3098/14

I.  zmienia zaskarżony wyrok o tyle, że prawo do renty przyznaje ubezpieczonej A. B. od dnia 10 lipca 2014r.;

II.  odstępuje od obciążenia ubezpieczonej kosztami zastępstwa procesowego pozwanego za II instancję;

SSA Barbara Mazur SSA Alicja Podlewska SSA Grażyna Horbulewicz

Sygn. III AUa 1910/15

UZASADNIENIE

Decyzją z dnia 15 października 2014 roku Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w B., na podstawie art. 57 i 58 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 roku o emeryturach i rentach z FUS (Dz. U. z 2013 roku, poz. 1440 j.t.), odmówił przyznania ubezpieczonej A. B. prawa do renty z tytułu niezdolności do pracy. W uzasadnieniu decyzji organ rentowy wskazał, iż Komisja Lekarska ZUS orzeczeniem z dnia 7 października 2014 r. nie stwierdziła niezdolności ubezpieczonej do pracy.

Odwołanie od powyższej decyzji złożyła ubezpieczona, która wniosła o przyznanie jej prawa do renty z tytułu niezdolności do pracy. W uzasadnieniu odwołania ubezpieczona wskazała, że cierpi na kliniczne stwardnienie rozsiane, a także leczy się z powodu raka złośliwego brodawkowatego tarczycy, a jej aktualny stan zdrowia nie pozwala na wykonywanie pracy zarobkowej.

W odpowiedzi na odwołanie ubezpieczonej organ rentowy wniósł o jego oddalenie, podtrzymując argumentację zawartą w zaskarżonej decyzji.

Wyrokiem z dnia 13 maja 2015r. Sąd Okręgowy w Bydgoszczy, w sprawie sygn. VI U 3098/14, zmienia zaskarżoną decyzję Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddział w B. w ten sposób, że: przyznał ubezpieczonej prawo do renty z tytułu częściowej niezdolności do pracy na okres od dnia1 lipca 2014 roku do dnia 31 lipca 2017 roku (punkt 1), stwierdził, że organ rentowy nie ponosi odpowiedzialności za nieustalenie ostatniej okoliczności niezbędnej do wydania decyzji (punkt 2).

Swoje rozstrzygnięcie Sąd I instancji oparł o następujące ustalenia i rozważania.

Ubezpieczona A. B. ma wykształcenie wyższe, pracowała w zawodzie wyuczonym magistra farmacji od 1985 r., prowadząc własną aptekę. W dniu 10 lipca 2014 roku ubezpieczona złożyła wniosek o ustalenie prawa do renty z tytułu niezdolności do pracy. Ubezpieczona posiada wymagany okres ubezpieczenia. Organ rentowy poddał ubezpieczoną badaniu przez Lekarza Orzecznika ZUS i Komisję Lekarską ZUS, którzy w wydanych orzeczeniach nie uznali ubezpieczonej za osobę niezdolną do pracy.

W celu zweryfikowania powyższych orzeczeń Sąd powołał biegłych lekarzy sądowych następujących specjalizacji: neurologa, endokrynologa, onkologa, psychiatrę, specjalistę medycyny pracy. Biegli lekarze sądowi w wydanym w dniu 26 czerwca 2015 roku orzeczeniu lekarskim rozpoznali u ubezpieczonej następujące schorzenia:

- stwardnienie rozsiane,

-zespół piramidowy obustronny pod postacią niedowładu połowicznego lewostronnego i śladowych objawów piramidowych prawostronnych,

- zespół móżdżkowy,

- rak tarczycy.

W ocenie biegłych sądowych ubezpieczona została uznana za okresowo niezdolną do pracy zgodnej z poziomem posiadanych kwalifikacji. Częściową niezdolność do pracy stwierdzono od dnia złożenia wniosku o rentę do 31 lipca 2017 r. Przyczyną niezdolności do pracy są schorzenia rozpoznane przez biegłych podczas badania lekarskiego – stwardnienie rozsiane, zespół piramidowy obustronny pod postacią niedowładu połowicznego lewostronnego i śladowych objawów piramidowych prawostronnych, zespół móżdżkowy, rak tarczycy. Przebieg zaburzeń stwierdzonych u ubezpieczonej ma charakter przewlekły i pomimo systematycznego leczenia nastąpiło istotne pogorszenie funkcjonowania u badanej. Zdaniem biegłych problemy natury neurologicznej stanowią przyczynę ograniczeń w zakresie zatrudnienia związanego z wysokimi wymaganiami dotyczącymi tempa pracy, dyspozycyjności, z nadmiernym obciążeniem emocjonalnym, w stresie, wymagającej ciągłej koncentracji uwagi i precyzji ruchów, dużej wydolności psychoruchowej.

Tym samym, biegli nie podzielili stanowisk wyrażonych przez komisję lekarską ZUS. Podstawą wydanej opinii sądowo-lekarskiej była ta sama dokumentacja medyczna, jaką dysponował pozwany organ rentowy w toku prowadzonego postępowania orzeczniczego.

Po zapoznaniu się z opinią wydaną przez biegłych organ rentowy pismem procesowym z dnia 17 sierpnia 2015 r. (k. 27 akt sądowych) oświadczył, że nie wnosi zastrzeżeń do sporządzonej przez biegłych opinii.

Sąd Okręgowy wyjaśnił, iż zgodnie z art. 57 ust. 1 i 2 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (Dz.U. z 2013r. poz. 1440 j.t.) renta z tytułu niezdolności do pracy przysługuje ubezpieczonemu, który spełnia łącznie następujące warunki:

1)  jest niezdolny do pracy,

2)  ma wymagany okres składkowy i nieskładkowy,

3)  niezdolność do pracy powstała w okresach wskazanych w ustawie, albo nie później niż w ciągu 18 miesięcy od ustania tych okresów.

Przepisu ust. 1 pkt. 3 nie stosuje się do ubezpieczonego, który udowodnił okres składkowy i nieskładkowy wynoszący, co najmniej 20 lat dla kobiety lub 25 lat dla mężczyzny oraz jest całkowicie niezdolny do pracy. Przy czym w myśl art. 12 wspomnianej wyżej ustawy – niezdolną do pracy jest osoba, która całkowicie lub częściowo utraciła zdolność do pracy zarobkowej z powodu naruszenia sprawności organizmu i nie rokuje odzyskania zdolności do pracy po przekwalifikowaniu.

Warunek posiadania wymaganego okresu składkowego i nieskładkowego w myśl art. 57 ust. 1 pkt. 2 uważa się za spełniony, gdy ubezpieczony osiągnął okres składkowy i nieskładkowy wynoszący łącznie między innymi pięć lat, jeżeli niezdolność do pracy powstała w wieku powyżej 30 lat. Pięcioletni okres winien przypadać w ciągu ostatniego dziesięciolecia przed zgłoszeniem wniosku o rentę lub przed dniem powstania niezdolności do pracy, do tego dziesięcioletniego okresu nie wlicza się okresów pobierania renty z tytułu niezdolności do pracy, renty szkoleniowej lub renty rodzinnej ( art. 58 ust. 1 i 2 w/w ustawy).

Całkowicie niezdolną do pracy jest osoba, która utraciła zdolność do wykonywania jakiejkolwiek pracy, a częściowo niezdolną do pracy jest osoba, która w znacznym stopniu utraciła zdolność do pracy zgodnej z poziomem posiadanych kwalifikacji (art. 12 w/w ustawy). Oceniając stopień niezdolności do pracy należy, w myśl art. 13 wymienianej ustawy, uwzględnić stopień naruszenia sprawności organizmu, możliwość przywrócenia niezbędnej sprawności w drodze leczenia, możliwość wykonywania dotychczasowej pracy lub podjęcia innej oraz celowość przekwalifikowania zawodowego biorąc pod uwagę rodzaj i charakter dotychczas wykonywanej pracy, poziom wykształcenia, wiek i predyspozycje psychofizyczne.

W rozpoznawanej sprawie Sąd Okręgowy uwzględnił wydaną przez biegłych opinię sądowo-lekarską. Sąd uznał ją za wyczerpującą, poddającą wszechstronnej analizie stan zdrowia ubezpieczonej w odniesieniu do jej możliwości zawodowych. Opinia ta w sposób jasny i stanowczy odnosi się do pracy wykonywanej przez ubezpieczoną i wyjaśnia na czym polegają ograniczenia w jej wykonywaniu. Powyższa opinia, w ocenie Sądu I instacji, została szczegółowo uzasadniona, a ponadto wnioski w niej zawarte nie nasuwały wątpliwości co do jej trafności, zatem brak było podstaw do dalszego prowadzenia postępowania dowodowego, tym bardziej, że organ rentowy nie wniósł zastrzeżeń do przedmiotowej opinii. Biegli są doświadczonymi specjalistami z tych dziedzin medycyny, które odpowiadały schorzeniom ubezpieczonej. Opinię wydali po zapoznaniu się z wszystkimi dokumentami leczenia przedłożonymi przez ubezpieczoną. Stanowisko swoje fachowo, logicznie i wyczerpująco uzasadnili.

W tej sytuacji Sąd Okręgowy, w oparciu o zgromadzony w sprawie materiał dowodowy, w tym zwłaszcza opinie biegłych sądowych uznał, że odwołanie ubezpieczonej zasługuje na uwzględnienie i zgodnie z art. 477 ¹⁴ § 2 k.p.c. zmienił zaskarżoną decyzję, przyznając ubezpieczonej do dnia 31 lipca 2017 r. prawo do świadczenia rentowego z tytułu częściowej niezdolności do pracy, począwszy od dnia 1 lipca 2014 r.

W pkt. 2 wyroku Sąd Okręgowy zgodnie z przepisem art. 118 ust. 1a ustawy emerytalno - rentowej FUS z urzędu orzekał w przedmiocie odpowiedzialności organu rentowego za nieustalenie ostatniej okoliczności niezbędnej do wydania decyzji. Zdaniem Sądu, w okolicznościach przedmiotowej sprawy brak podstaw do stwierdzenia odpowiedzialności organu rentowego, mimo uwzględnienia odwołania ubezpieczonej, bowiem dla dokonania aktualnej oceny stanu zdrowia ubezpieczonej niezbędnym było przeprowadzenie dowodu z opinii biegłych m.in. z zakresu medycyny pracy i neurologii co pozwoliło na pogłębioną analizę schorzeń neurologicznych ubezpieczonej przy uwzględnieniu możliwości wykonywania dotychczasowej pracy w zawodzie farmaceuty.

Apelację od powyższego wyroku wniósł organ rentowy, zaskarżając go w części tj. co do punktu 1 – w części dotyczącej daty początkowej przyznanego świadczenia. Apelujący wniósł o zmianę wyroku i przyznanie renty od dnia 10 lipca 2014r. ewentualnie o jego uchylenie i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania Sądowi I instancji oraz o zasądzenie od ubezpieczonej na rzecz Zakładu kosztów zastępstwa procesowego wg norm przepisanych. Organ rentowy zarzucił naruszenie przepisów prawa materialnego tj. art. 57 ust 1 i art. 129 ust 1 ustawy z dnia 17 grudnia 1998r. o emeryturach i rentach z FUS.

Apelujący wyjaśnił, iż po zapoznaniu się z uzasadnieniem wyroku nie podważa zasadności przyznania ubezpieczonej prawa do renty z tytułu częściowej niezdolności do pracy, jednakże nie może zgodzić się z ustaleniem daty początkowej ustalonej przez Sąd I instancji na 1 lipca 2014r. Brak podstaw do przyznania renty za okres 1-9 lipca 2014r, zarówno w stanie prawnym – art. 129 ust 1 w związku z art. 57 ust 1 ustawy emerytalnej, jak i stanie faktycznym ustalonym przez Sąd – z przeprowadzonego postępowania dowodowego nie wynika, aby ubezpieczona była niezdolna do pracy w ww. okresie.

Sąd Apelacyjny zważył, co następuje:

Apelacja pozwanego organu rentowego zasługuje na uwzględnienie w sposób skutkujący zmianą zaskarżonego wyroku jedynie w zakresie daty przyznania ubezpieczonej prawa do renty – tj. od 10 lipca 2014r.

Na wstępie Sąd drugiej instancji podkreśla, iż stosownie do treści art. 378 § 1 k.p.c., rozpoznaje sprawę jedynie w granicach apelacji, czyli w takim zakresie, w jakim nastąpiło zaskarżenie wyroku sądu pierwszej instancji. W konsekwencji powyższego należy wskazać, że przedmiotem sporu między stronami na etapie postępowania apelacyjnego – z uwagi na treść zarzutu podniesionego przez pozwany organ rentowy – była jedynie kwestia daty początkowej, od której ubezpieczonej powinno zostać przyznane prawo do renty z tytułu częściowej, okresowej, niezdolności do pracy.

Sąd odwoławczy akceptuje jako prawidlowe i przyjmuje za własne ustalenia faktyczne Sądu I instancji, co czyni zbędnym ich ponowne powoływanie. Nie były one sporne na etapie apelacji.

Stosownie do treści art. 100 ust. 1 ustawy z dnia 17 grudnia 1998r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (dalej: „ustawa emerytalna”), prawo do świadczeń określonych w ustawie powstaje z dniem spełnienia wszystkich warunków wymaganych do nabycia tego prawa. Prawo do renty ubezpieczonej powstało z dniem spełnienia warunków określonych w art. 57 ust 1 ustawy emerytalnej. Ponieważ jak wynika z akceptowanej przez obie strony procesu opinii biegłych lekarzy sporządzonej w postępowaniu I instancyjnym, niezdolność do pracy ubezpieczonej – warunkująca przyznanie renty stosownie do art. 57 ust 1 pkt 1 - powstała w dacie złożenia wniosku o rentę tj. w dniu 10 lipca 2014r, zatem w myśl powołanych przepisów, prawo do świadczenia nie mogło powstać wcześniej niż w tej dacie. Niesporne było, iż pozostałe przesłanki do nabycia prawa do renty określone przepisem art. 57 ust 1 pkt 2 i 3 ustawy emerytalnej, ubezpieczona w tej dacie spełniała.

Reasumując zasadny okazał się zarzut wadliwej subsumpcji prawa materialnego do prawidłowo ustalonego stanu faktycznego. W tym stanie rzeczy Sąd Apelacyjny na podstawie art. 386 § 1 k.p.c. zmienił zaskarżony wyrok poprzez zmianę daty przyznania świadczenia – jak w sentencji.

Sąd odwoławczy odstąpił od obciążenia ubezpieczonej kosztami zastępstwa procesowego Zakładu za II instancję, stosownie do art. 102 kpc. Zgodnie z powołanym przepisem w wypadkach szczególnie uzasadnionych sąd może zasądzić od strony przegrywającej tylko część kosztów albo nie obciążać jej w ogóle kosztami. W przedmiotowej sprawie wniesienie i skuteczność środka odwoławczego była wyłącznie wynikiem nieprawidłowego zastosowania prawa materialnego przez Sąd I instancji, nie zaś bezzasadności żądania ubezpieczonej, dlatego w ocenie Sądu II instancji, obciążenie wnioskodawczyni kosztami postępowania apelacyjnego, byłoby niesprawiedliwe i nieuzasadnione.

SSA G.Horbulewicz SSA A.Podlewska SSA B.Mazur