Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 28 stycznia 2016 r.

Sąd Okręgowy w Gdańsku w XV Wydziale Cywilnym w składzie:

Przewodniczący: SSO Ewa Tamowicz

Protokolant: sekr. sąd. Joanna Seredzińska

po rozpoznaniu w dniu 19 stycznia 2016 r.

sprawy z powództwa M. O.

przeciwko D. Z. (1)

o zapłatę

1. Zasądza od pozwanego D. Z. (1) na rzecz powoda M. O. kwotę 200 000 zł. (dwieście tysięcy złotych) wraz z odsetkami ustawowymi od dnia 2 marca 2015 r. do dnia 31 grudnia 2015 r. i odsetkami ustawowymi za opóźnienie od dnia 1 stycznia 2016 r. do dnia zapłaty.

2. Zasądza od pozwanego D. Z. (1) na rzecz powoda M. O. kwotę 2 500 zł. (dwa tysiące pięćset złotych) tytułem opłaty od pozwu oraz kwotę 3 617 zł. (trzy tysiące sześćset siedemnaście złotych) tytułem zwrotu koszów zastępstwa procesowego.

UZASADNIENIE

Pozwem wniesionym dnia 2 marca 2015 roku (k. 5-7) powód M. O. domagał się wydania nakazu zapłaty w postępowaniu nakazowym na podstawie weksla i zasądzenia od pozwanego D. Z. (1) kwoty 200.000 zł wraz z ustawowymi odsetkami od dnia wniesienia pozwu do dnia zapłaty oraz zwrotu kosztów postępowania, w tym kosztów zastępstwa procesowego, według norm przepisanych.

W uzasadnieniu powód podał, iż w dniu 15 grudnia 2009 roku zawarł z (...) Spółką z ograniczoną i odpowiedzialnością w S. umowę dzierżawy nieruchomości położonej w S. przy ulicy (...), wraz posadowionym na niej budynkiem hotelowo-wczasowo-sanatoryjnym. Wskazał, iż zapłata zobowiązań (...) Sp. z o. o. została zabezpieczona wekslami in blanco z wystawienia pozwanego i z poręczenia J. D. i M. W.. Zgodnie z deklaracją wekslową z dnia 15 grudnia 2009 roku weksel dany na zabezpieczenie roszczeń wynikających z umowy mógł zostać uzupełniony na kwotę należności powstałych z tytułu umowy dzierżawy wraz z odsetkami i kosztami powstałymi w związku z realizacją tej umowy.

Powód wskazał, iż w październiku 2011 roku umowa dzierżawy została rozwiązana, jednakże dzierżawca nie zwróciła dzierżawionej nieruchomości. Dlatego, na podstawie par. 11 ust. 4 umowy powodowi przysługuje od dzierżawcy odszkodowanie za bezumowne korzystanie z przedmiotu dzierżawy w kwocie stanowiącej równowartość dziesięciokrotności czynszu za każdy miesiąc, tj. 558.893,40 zł za każdy rozpoczęty miesiąc. Okres bezumownego korzystania przez dzierżawce z nieruchomości przypadał od listopada 2011 roku do marca 2012 roku włącznie - pięć miesięcy. Powód wezwał (...) Sp. z o.o. do uregulowania tych należności, w tym zapłaty za marzec 2012 roku, jednakże bezskutecznie. Następnie, w związku z istniejącym zadłużeniem powód uzupełnił o brakujące elementy weksel wręczony przez pozwanego wraz z deklaracją wekslową z dnia 15 grudnia 2009 roku, wyznaczył termin płatności weksla na dzień 26 lutego 2015 roku i w dniu 18 lutego 2015 roku wezwał pozwanego i poręczycieli do wykupienia weksla, co okazało się bezskuteczne.

Uzasadniając żądanie zapłaty niższej kwoty niż wynika z weksla, powód podał, iż istnieje bardzo wysokie prawdopodobieństwo bezskuteczności dalszych działań windykacyjnych przeciwko wystawcy weksla w związku, z czym powód dochodzi kwoty 200.000 zł, zastrzegając możliwość rozszerzenia w przyszłości żądania o pełną sumę wekslową.

Zarządzeniem z dnia 18 sierpnia 2015 r. (k. 72) zwrócono pozew z uwagi na nieuiszczenie właściwej opłaty od pozwu – 250 zł zamiast 2 500 zł. Odpis tego zarządzenia został doręczony pełnomocnikowi powoda w dniu 9 września 2015 r. (k. 74). W dniu 15 września 2015 r. powód uiścił brakującą część opłaty od pozwu (k. 76).

Zarządzeniem z dnia 21 września 2015 roku (k. 81) uchylono zarządzenie o zwrocie pozwu i wobec stwierdzenia braku podstaw do wydania nakazu zapłaty, skierowano sprawę do rozpoznania w postępowaniu zwyczajnym.

W odpowiedzi na pozew (k. 86-88) pozwany D. Z. (1) wniósł o oddalenie powództwa w całości oraz o zasądzenie kosztów procesu według norm przepisanych.

W uzasadnieniu pozwany przyznał, iż w dniu 15 grudnia 2009 roku powód zawarł z (...) Sp. z o.o. w S. umowę dzierżawy, a na zabezpieczenie roszczeń wynikających z tej umowy pozwany wystawił weksel własny in blanco.

Jednocześnie, pozwany zarzucił powodowi niezgodność uzupełnienia blankietu weksla z otrzymanym upoważnieniem poprzez uzupełnienie weksla o należności z tytułu bezumownego korzystania z nieruchomości za okres po wygaśnięciu umowy dzierżawy, czego weksel nie zabezpieczał.

Na wypadek gdyby Sąd nie uznał zasadności tego zarzutu, pozwany na podstawie art. 10 prawa wekslowego wskazał, iż opierając się na twierdzeniu powoda, w marcu 2012 roku upłynął okres bezumownego korzystania przez (...) Sp. z o.o. z nieruchomości, to weksel został uzupełniony już po przedawnieniu się zabezpieczonego roszczenia wynikłego ze stosunku podstawowego. Zdaniem pozwanego, na podstawie art. 118 k.c. w związku z art. 229 k.c., w sytuacji, gdy, jak wskazał powód, bezumowne korzystanie z nieruchomości ustało w marcu 2012 roku, stwierdzić należy, że ewentualne roszczenia z tytułu bezumownego korzystania z przedmiotu dzierżawy uległy przedawnieniu w marcu 2013 roku.

Na rozprawie w dniu 19 stycznia 2016 roku (k. 101-102) pełnomocnik powoda zakwestionował podniesiony przez pozwanego zarzut przedawnienia i wskazał, że weksel został wystawiony na zabezpieczenie wszystkich roszczeń wynikających z umowy (czas 00:04:49). Dochodzone roszczenie ma charakter odszkodowawczy w postaci kary umownej za korzystanie z nieruchomości za jeden miesiąc, tzn. marzec 2012 roku, z tym, że powód domaga się tej kwoty jedynie w części, tj. 200.000 zł, zaś zgłoszone roszczenie jest roszczeniem ze stosunku podstawowego zabezpieczonego wekslem (czas 00:05:33-00:07:08).

W piśmie procesowym z dnia 22 stycznia 2016 roku (k. 106-107), stanowiącym załącznik do protokołu ww. rozprawy, powód, odnosząc się do zarzutów podniesionych przez pozwanego, podał, że w treści weksla wpisana została suma wekslowa 558.893,40 zł, na którą składa się wynikające z par. 11 ust. 4 umowy dzierżawy odszkodowanie za bezumowne korzystanie z nieruchomości w miesiącu marcu 2012 roku.

Wskazał powód, iż zgodnie z par. 2 ust. 8 pkt. b umowy dzierżawy, weksle in blanco w ilości 5 sztuk zostały dane na zabezpieczenie wszelkich zobowiązań wobec wydzierżawiającego, zaś na podstawie par. 11 ust. 4 umowy, w razie bezumownego korzystania z nieruchomości powodowi przysługuje roszenie o odszkodowanie w wysokości 10-krotności czynszu za każdy rozpoczęty miesiąc dzierżawy bez wymagalnej, aktualnej umowy.

W związku z powyższym, zdaniem powoda, skoro dochodzone wekslem żądanie jest zawarte wprost w umowie, to stanowi jedno z żądań umownych, na jakie weksle zostały dane, przy czym, jako że weksle zostały przekazane w ilości 5 sztuk, zatem należy uznać, iż strony przewidywały zabezpieczenie szeregu roszczeń wydzierżawiającego, gdyż tylko taka sytuacja uzasadnia wydanie większej ilości weksli.

Ponadto, w ocenie powoda, roszczenie należne na podstawie par. 11 ust. 4 umowy dzierżawy nie ma charakteru roszczenia o wynagrodzenie, albowiem wysokość roszczenia (dziesięciokrotny czynsz) jak i jego nazwa (odszkodowanie) wskazują, że jest to roszczenie o zryczałtowane odszkodowanie za niewykonanie zobowiązania zwrotu nieruchomości, a więc kara umowna (art. 483 k.c.), a tym samym roszczenie to nie przedawnia się z upływem roku od dnia zwrotu rzeczy, lecz na zasadach ogólnych.

Sąd ustalił i zważył, co następuje:

Powód M. O. jest użytkownikiem wieczystym nieruchomości położonej w S. przy ul. (...) i właścicielem posadowionego na niej budynku hotelowo-wczasowo-sanatoryjnego.

W dniu 15 grudnia 2009 roku powód jako wydzierżawiający zawarł z (...) Spółką z ograniczoną i odpowiedzialnością z siedzibą w S. (dzierżawcą) umowę dzierżawy tej nieruchomości. Umowa została zawarta na okres 5 lat - od dnia 1 stycznia 2010 roku do dnia 31 grudnia 2015 roku. Stosownie do treści par. 6 ust 2 i 3 umowy, zwrot przedmiotu dzierżawy miał zostać potwierdzony dwustronnym protokołem określającym stan przedmiotu dzierżawy po zakończeniu lub rozwiązaniu umowy, przy czym brak stawiennictwa dzierżawcy w wyznaczonym przez wydzierżawiającego pisemnie z 7-dniowym wyprzedzeniem terminie, uprawniał wydzierżawiającego do sporządzenia jednostronnego protokołu, w którym zostanie ustalony stan przedmiotu umowy, a wszelkie uszkodzenia i braki w stanie przedmiotu najmu zostaną uzupełnione na koszt i ryzyko dzierżawcy.

Zgodnie z postanowieniem par. 11 ust. 1 umowy, wydzierżawiającemu przysługiwało prawo rozwiązania umowy bez zachowania okresu wypowiedzenia, jeżeli dzierżawca zalegał będzie z opłatą czynszu w całości lub w jakiejkolwiek części za dwa kolejne miesiące lub, jeżeli dzierżawca zalegał będzie z więcej niż z jedna pełną ratą za użytkowanie wieczyste lub podatek od nieruchomości.

Zgodnie z postanowieniem par. 11 ust. 3 umowy, w przypadku rozwiązania umowy bez wypowiedzenia z przyczyn leżących po stronie dzierżawcy, zobowiązany on był do opuszczenia oraz wydania wydzierżawiającemu przedmiotu umowy w terminie do 3 dni od skutecznego doręczenia pisemnego wezwania oraz zapłacenia odszkodowania w wysokości stanowiącej równowartość 6-cio-miesięcznego czynszu, obowiązującego w dacie wezwania do zapłaty odszkodowania, płatnego w terminie 14-dniowym, licząc od momentu otrzymania listu poleconego.

Zgodnie zaś postanowieniem par. 11 ust. 4 umowy, za bezumowne korzystanie z przedmiotu dzierżawy wydzierżawiający uzyskał uprawnienie domagania się od dzierżawcy odszkodowania wysokości 10-krotności czynszu, za każdy rozpoczęty miesiąc dzierżawy bez wymaganej, aktualnej umowy.

Zgodnie z postanowieniem par. 2 ust. 8 pkt. b umowy, dzierżawca udzielił wydzierżawiającemu zabezpieczenia wykonania wszelkich zobowiązań wynikających z umowy, w tym zobowiązań finansowych z tytułu terminowej płatności czynszu celem zaspokojenia ewentualnych roszczeń wydzierżawiającego w postaci 5 sztuk weksli In blanco wraz deklaracją wekslową określającą warunki i termin wypełnienia weksli, przy czym zobowiązania dzierżawcy wynikające z umowy miały zostać poręczone przez zarząd w osobach J. D. i S. W..

Dowód: umowa dzierżawy z dnia 15 12 2009 roku wraz z załącznikami k. 15-46, zeznania powoda na rozprawie dnia 19 01 2016 roku (czas 00:11:13-00:22:18).

W załączniku nr 1 do ww. umowy dzierżawy z dnia 15 grudnia 2009 roku strony umowy ustaliły wysokość miesięcznego czynszu dzierżawnego na kwotę 50.000,000 zł netto, nie mniej jednak niż równowartość w złotych polskich 12.277 Euro według każdorazowego kursu średniego NBP obowiązującego w każdym pierwszym dniu miesiąca opublikowanego przez NBP w tabeli kursów średnich, obejmującej kwotę czynszu dzierżawnego za dany miesiąc.

Dowód: załącznik nr 1 do umowy k. 27 akt.

Pozwany w dniu 15 grudnia 2009 roku wystawił weksel własny in blanco poręczony przez J. D. i S. W..

W deklaracji wekslowej z dnia 15 grudnia 2009 roku pozwany jako wystawca weksla oświadczył, że celem zabezpieczenia roszczeń powoda z tytułu umowy dzierżawy z dnia 15 grudnia 2009 roku wystawia weksel własny in blanco i wyraża zgodę na jego wypełnienie przez powoda zgodnie z treścią porozumienia zawartego w deklaracji.

Pozwany oświadczył, że w razie nie wywiązania się w terminie przez wystawcę weksla z obowiązku zapłaty należności powstałych z tytułu zawartej z powodem umowy dzierżawy z dnia 15 grudnia 2009 roku, to powód jest uprawniony do wypełnienia weksla in blanco w każdym czasie według ten sposób, że:

- wpisze według swojego uznania datę i miejsce jego wystawienia oraz datę płatności;

- wpisze miejsce płatności;

- ma prawo uzupełnić weksel klauzulą „bez protestu”;

- ma prawo uzupełnić weksel klauzulą domicylu;

- na prawo wypełnić weksel na sumę wekslową obejmującą nie zapłacone wszelkie należności wraz z przysługującymi odsetkami oraz wszelkimi innymi kosztami powstałymi w związku z realizacją umowy z dnia 15 grudnia 2009 roku.

Ponadto, pozwany oświadczył, iż w razie pisemnego wezwania do wykupu wypełnionego weksla listem poleconym wysłanym przynajmniej na 7 dni przed datą płatności weksla na adres siedziby wystawcy, wystawca bezwarunkowo zapłaci kwotę weksla bez protestu w terminie wyznaczonym w wezwaniu do zapłaty.

Deklaracja ta została podpisana przez pozwanego, powoda oraz poręczycieli.

Dowód: weksel k. 4,deklaracja wekslowa k. 47 akt.

Pismem dnia 11 października 2011 roku powód, w związku z nie wywiązywaniem się przez (...) Sp. z o. o. w S. z postanowień umowy dzierżawy z dnia 15 grudnia 2009 roku w zakresie między innymi obowiązku zapłaty czynszu za dwa miesiące (wrzesień i październik 2011 roku) oraz nie wywiązania się z zobowiązań w odniesieniu do terminowej zapłaty należności z tytułu użytkowania wieczystego, na podstawie par. 11 ust. 1 pkt. a i b umowy, rozwiązał umowę dzierżawy bez zachowania okresu wypowiedzenia z przyczyn leżących po stronie dzierżawcy.

Jednocześnie powód oświadczył, mając na uwadze specyfikę prowadzonej przez dzierżawcę działalności, a w szczególności dobro kuracjuszy przebywających na terenie dzierżawionej nieruchomości, iż skutek wypowiedzenia w postaci obowiązku opuszczenia i zwrotu przedmiotu dzierżawy ustalił na dzień 26 października 2011 roku, czyli moment zakończenia ówczesnego turnusu.

Pismo zostało doręczone dzierżawcy (...) Sp. z o. o. w S. w dniu 12 października 2011 roku.

Dowód: pismo powoda z dnia 11 10 2011 roku k. 48, zeznania powoda na rozprawie dnia 19 01 2016 roku (czas 00:11:13-00:22:18).

Pismem z dnia 26 marca 2012 roku powód, na podstawie par. 11 ust. 4 umowy dzierżawy, wezwał dzierżawcę do zapłaty wynagrodzenia za bezumowne korzystanie z przedmiotu dzierżawy w miesiącu marcu 2012 roku w wysokości stanowiącej równowartość 10-krotności ostatniego czynszu za każdy miesiąc, tj. kwoty 558.893,40 zł w nieprzekraczalnym terminie 3 dni od dnia otrzymania tegoż pisma.

Dowód: pismo powoda z dnia 26 03 2012 roku k. 49 akt.

Powód uzupełnił o brakujące elementy wystawiony weksel in blanco i pismem z dnia 18 lutego 2015 roku wezwał pozwanego oraz poręczycieli do wykupienia weksla, żądając od nich zapłaty sumy wekslowej w wysokości 558.893,40 zł. Jednocześnie wskazał, że stosownie do par. 11 ust. 4 umowy dzierżawy kwota ta stanowi odszkodowanie za bezumowne korzystanie w miesiącu marcu 2012 roku przez dzierżawcę z nieruchomości przy ul. (...). Termin płatności weksla oznaczono na dzień 26 lutego 2015 roku.

Dowód: wezwanie z dnia 18 02 2015 roku k. 50, potwierdzenia nadania k. 51-53, weksel k. 4, zeznania powoda na rozprawie dnia 19 01 2016 roku (czas 00:11:13-00:22:18).

W dniu 28 lutego 2015 roku powód sporządził protokół z przedstawienia do zapłaty weksla wystawionego w dniu 15 grudnia 2009 roku przez pozwanego w treści, którego wskazano, że w dniu 26 lutego 2015 roku w G. przy ul. (...) złożono do wykupienia weksel wystawiony przez pozwanego, a poręczony przez J. D. i M. W., opiewający na kwotę 558.893,40 zł, jednakże dłużnicy wekslowi, powiadomieni o miejscu i terminie pozostawienia weksla do wykupu, w dniu 26 lutego 2015 roku, a także w kolejnych dniach roboczych po złożeniu weksla do wykupu, nie skontaktowali się w sprawie okazania weksla, jak również jego wykupu.

Dowód: protokół z dnia 28 02 2015 roku k. 54 akt.

Powyższy stan faktyczny Sąd ustalił na podstawie dowodów z dokumentów złożonych do akt, szczegółowo opisanych przy dokonywaniu poszczególnych ustaleń faktycznych oraz na podstawie zeznań powoda.

Wiarygodność tych dokumentów nie była kwestionowana w toku procesu przez strony, nie budziła również wątpliwości Sądu, dlatego Sąd uznał je w całości za wiarygodne. Dowód z dokumentów został przeprowadzony na rozprawie w dniu 19 stycznia 2016 roku (k. 102, czas 00:09:23).

Sąd przesłuchał w charakterze strony powoda M. O., uznając jego zeznania za wiarygodne. Na podstawie zeznań powoda ustalono okoliczności dotyczące zawarcia i rozwiązania umowy dzierżawy oraz wypełnienia deklaracji wekslowych i wystawienia weksla. Zeznania strony korespondowały z dowodami z dokumentów znajdujących się w aktach, dlatego Sąd uznał je za wiarygodne.

Postanowieniem wydanym na rozprawie w dniu 19 stycznia 2016 roku (k. 102) Sąd pominął dowód z przesłuchania pozwanego w charakterze strony z uwagi na jego nieusprawiedliwione niestawiennictwo, mimo, iż pozwany został prawidłowo zawiadomiony o terminie rozprawy i wezwany celem przesłuchania. Na rozprawie pełnomocnik pozwanego wskazywała, że pozwany dzień wcześniej musiał pilnie wyjechać za granicę. Nie wskazała jednak żadnych konkretnych okoliczności wyjazdu i nie wnosiła o odroczenie rozprawy.

Powództwo zasługiwało na uwzględnienie w całości.

Pozwany nie kwestionował ani faktu zawarcia umowy dzierżawy z dnia 15 grudnia 2009 roku, ani okoliczności związanych z rozwiązaniem umowy oraz faktu władania nieruchomością przez dzierżawcę już po rozwiązaniu umowy dzierżawy – władania w marcu 2012 roku.

Pozwany swoją obronę skoncentrował na podniesieniu zarzutów przedawnienia roszczeń z weksla oraz niezgodności wypełnienia blankietu weksla przez powoda z otrzymanym upoważnieniem zawartym w deklaracji wekslowej. Zdaniem pozwanego, weksel własny in blanco z wystawienia pozwanego nie zabezpieczał zobowiązania z tytułu wynagrodzenia za korzystanie z przedmiotu dzierżawy po wygaśnięciu umowy. Ponadto, pozwany podnosił, że blankiet weksla został wypełniony przez powoda niezgodnie z otrzymanym upoważnieniem, jako że zostało to dokonane już po przedawnieniu się zabezpieczonego roszczenia wynikłego ze stosunku podstawowego.

Wobec powyższego, w pierwszej kolejności wskazać należy, że powód w pozwie, wnosząc o wydanie nakazu zapłaty w postępowaniu nakazowym, dochodził swojego roszczenia na podstawie weksla, wskazując, że miał on charakter gwarancyjny i został wystawiony w związku z zawartą umową dzierżawy jako jej zabezpieczenia.

Należy mieć na uwadze, że Prawo wekslowe rozróżnia weksle in blanco gwarancyjne i kaucyjne. Weksel gwarancyjny stanowi zabezpieczenie stosunku umownego zachodzącego między wystawcą weksla a osobą, której weksel jest wręczany, np. udzielonego kredytu. Z kolei weksel kaucyjny jest to weksel in blanco złożony na zabezpieczenie roszczeń mogących powstać w przyszłości z tytułu ewentualnych czynów niedozwolonych wystawcy weksla. Oba rodzaje weksli mogą być wypełnione dopiero wówczas, gdy wystawca nie wywiąże się w terminie z całości lub części zobowiązania na zabezpieczenie, którego został przyjęty weksel względnie, gdy wystawca dopuści się czynu niedozwolonego (wyrok Sądu Najwyższego z dnia 9 listopada 1960 roku, sygn. akt IVCR910/59, NP 1961/819).

Co do zasady weksel nie może być uzupełniony, gdy nie zajdą określone w deklaracji okoliczności uzasadniające uzupełnienie weksla. W szczególności nie jest dopuszczalne uzupełnienie weksla, gdy zobowiązanie, które weksel zabezpieczał, było nieskuteczne, np. nie powstało, umowa była nieważna (wyrok Sądu Najwyższego z dnia 22 stycznia 2002 roku, sygn. akt VCKN643/00, Lex53146). Wierzyciel nie może również uzupełnić weksla, jeżeli zobowiązanie, które weksel zabezpieczał, uległo przedawnieniu (tak m.in. wyroki Sądu Najwyższego: z dnia 14 października 1971 roku, sygn. akt IICR277/71, OSPiKA 1972/8/139; z dnia 19 listopada 2004 roku, sygn. akt VCK228/04, OSP 2005/11/130). Zgodnie z wymogami określonymi w ustawie z dnia 28 kwietnia 1936 r. Prawo wekslowe ważne zobowiązanie z weksla in blanco może powstać, po uprzednim umieszczeniu na blankiecie podpisu wystawcy, dopiero w momencie wydania weksla wierzycielowi. Wywołuje ono pełne skutki prawne z mocą wsteczną, gdy weksel zostanie wypełniony i będzie odpowiadać wymogom określonym w przepisach. Zatem właściwe uzupełnienie weksla stanowi podstawową przesłankę odpowiedzialności dłużnika wekslowego. Ogólnie zobowiązanie wekslowe ma charakter abstrakcyjny, co oznacza, że jest oderwane od swojej podstawy prawnej. Jednakże, w sytuacji, gdy weksel in blanco wystawiony został w celu gwarancyjnym, to abstrakcyjny charakter zobowiązania ulega osłabieniu, bowiem dłużnik uzyskuje wówczas nowe uprawnienia, w tym do skorzystania z zarzutu wypełnienia weksla niezgodnie z porozumieniem wekslowym (wyrok Sądu Apelacyjnego w Poznaniu z dnia 13 lipca 2005 roku, IACa23/05, Lex175166).

Wobec powyższego, weksel wręczany na zabezpieczenie wykonania zobowiązania umownego zazwyczaj jest wekslem in blanco i jest wekslem gwarancyjnym i nie jest przy tym wekslem abstrakcyjnym, lecz wekslem gwarantującym wykonanie zobowiązania, a zatem „kauzalnym”.

Powód w toku postępowania, na rozprawie w dniu 19 stycznia 2016 roku odwoływał się do stosunku podstawowego zabezpieczonego wekslem i zdaniem Sądu był do tego jak najbardziej uprawniony.

Zaznaczyć przy tym należy, że sytuacja procesowa, do jakiej doszło po złożeniu przez pełnomocnika powoda na rozprawie w dniu 19 stycznia 2016 roku oświadczenia, iż powód swoje roszczenie wywodzi ze stosunku podstawowego zabezpieczonego wekslem nie stanowiła zmiany powództwa skoro powód powoływał się na gwarancyjny charakter weksla. Ugruntowane jest w tym przedmiocie stanowisko doktryny i Sądu Najwyższego, zgodnie z którymi nie stanowi zmiany powództwa sytuacja procesowa, w której strona dochodząca swych roszczeń w procesie, pierwotnie dochodząc roszczeń z weksla w toku postępowania powołuje się na okoliczności wynikające ze stosunku podstawowego. Sytuacja ta określana jest w orzecznictwie, jako "przeniesienie sporu z płaszczyzny stosunku wekslowego na płaszczyznę stosunku prawa cywilnego". Należy przy tym podkreślić, że owo "przeniesienie" nie skutkuje zmianą podstawy sporu ze stosunku prawa wekslowego na stosunek prawa cywilnego. Odwołanie się do stosunku podstawowego prowadzi jedynie do uwzględnienia tego stosunku w ramach oceny zasadności dochodzonego roszczenia wekslowego. W postępowaniu nakazowym, po przekazaniu sprawy sądowi na skutek zarzutów, jeżeli nakaz zapłaty wydano na podstawie weksla gwarancyjnego, strony mogą w granicach nakazu powoływać się na podstawy faktyczne i prawne, wynikające z łączącego je stosunku prawnego (tak uchwała SN z dnia 24 kwietnia 1972 roku, IIIPZP17/70, OSNC 1973/5/72 oraz D. Zawistowski (w) komentarzu do art. 495 kpc w programie komputerowym Lex teza 4). Skoro może tak być w postępowaniu, w którym wydano nakaz zapłaty zaskarżony następnie zarzutami, to tym bardziej możliwą jest taka sytuacja w postępowaniu w którym nakazu na podstawie weksla nie wydano, a sprawę skierowano do postępowania zwyczajnego.

Pozwany podnosił zarzut wypełnienia weksla niezgodnie z deklaracją wekslową. W deklaracji wekslowej wystawionej przez pozwanego udzielił on powodowi uprawnienia do wypełnienia weksla w razie nie wywiązania się w terminie przez wystawcę weksla z obowiązku zapłaty należności powstałych z tytułu zawartej z powodem umowy dzierżawy z dnia 15 grudnia 2009 roku, i wobec tego powód był uprawniony do wypełnienia weksla w każdym czasie w ten sposób, że

wpisze według swojego uznania datę i miejsce jego wystawienia oraz datę płatności, miejsce płatności, klauzulę „bez protestu”, klauzulę domicylu, sumę wekslową obejmującą nie zapłacone wszelkie należności wraz z przysługującymi odsetkami oraz wszelkimi innymi kosztami powstałymi w związku z realizacją umowy z dnia 15 grudnia 2009 roku. Zgodnie z postanowieniem par. 2 ust. 8 pkt. b umowy, dzierżawca udzielił wydzierżawiającemu zabezpieczenia wykonania wszelkich zobowiązań wynikających z umowy, w tym zobowiązań finansowych z tytułu terminowej płatności czynszu. Faktycznie weksel złożony do akt sprawy został wystawiony nie przez dzierżawcę ( spółkę (...)) lecz przez pozwanego. Z treści deklaracji wekslowej wynika jednak jednoznacznie, że weksel ten miał zabezpieczać wszystkie roszczenia wynikające z umowy obciążające dzierżawcę.

W umowie dzierżawy, zgodnie z postanowieniem par. 11 ust. 4 powód uzyskał uprawnienie domagania się, jak to określono „za bezumowne korzystanie z przedmiotu dzierżawy” od dzierżawcy ( (...) Sp. z o. o.) odszkodowania w wysokości 10-krotności czynszu, za każdy rozpoczęty miesiąc dzierżawy bez wymaganej, aktualnej umowy. W związku z rozwiązaniem umowy dzierżawy spółka (...) w marcu 2012 roku zajmowała nieruchomość powoda bezumownie, bez tytułu prawnego. Jednak wbrew stanowisku pozwanego zawartemu w odpowiedzi na pozew, do rozliczeń z tytułu posiadania nieruchomości w tym okresie nie mają zastosowania przepisy art. 224-225 k.c., a tym samym nie ma zastosowania przepis art. 229 k.c. ustanawiający roczny termin przedawnienia tego rodzaju roszczeń liczony od dnia wydania rzeczy.

Zgodnie z postanowieniem par. 11 ust. 1 umowy, powodowi jako wydzierżawiającemu przysługiwało prawo rozwiązania umowy bez zachowania okresu wypowiedzenia, jeżeli dzierżawca zalegał będzie z opłatą czynszu w całości lub w jakiejkolwiek części za dwa kolejne miesiące lub jeżeli dzierżawca zalegał będzie z więcej niż z jedną pełną ratą za użytkowanie wieczyste lub podatek od nieruchomości. Zgodnie zaś z postanowieniem par. 11 ust. 3 umowy, w przypadku rozwiązania umowy bez wypowiedzenia z przyczyn leżących po stronie dzierżawcy, zobowiązany on był do opuszczenia oraz wydania wydzierżawiającemu przedmiotu umowy w terminie do 3 dni od skutecznego doręczenia pisemnego wezwania. Z pisma powoda z dnia 11 października 2011 roku wynika, że termin wydania rzeczy powód określił na dzień 26 października 2011 r.

Zdaniem Sądu, z analizy postanowienia par. 11 ust. 4 umowy w powiązaniu z postanowieniami par. 11 ust. 1 i 3 umowy wynika, że przewidziane w par. 11 ust. 4 umowy, roszczenie powoda o zapłatę odszkodowania, jak to określono „za bezumowne korzystanie z przedmiotu dzierżawy”, stanowi w istocie roszczenie o zapłatę kary umownej – zryczałtowanego odszkodowania za nie wydanie przedmiotu dzierżawy w terminie określonym w umowie. Świadczy o tym użycie słowa „odszkodowanie”, określenie jego wysokości, oraz określenie zdarzenia w następstwie, którego powód będzie mógł żądać zapłaty odszkodowania – władanie nieruchomością po rozwiązaniu umowy, bez aktualnej umowy dzierżawy.

Zgodnie z przepisem art. 483 par. 1 k.c., można zastrzec w umowie, że naprawienie szkody wynikłej z niewykonania lub nienależytego wykonania zobowiązania niepieniężnego nastąpi przez zapłatę określonej sumy (kara umowna). Ponadto, zgodnie z przepisem art. 484 par. 1 k.c., w razie niewykonania lub nienależytego wykonania zobowiązania kara umowna należy się wierzycielowi w zastrzeżonej na ten wypadek wysokości bez względu na wysokość poniesionej szkody, przy czym żądanie odszkodowania przenoszącego wysokość zastrzeżonej kary nie jest dopuszczalne, chyba że strony inaczej postanowiły. Kara umowna jest to klauzula, którą strony mogą umieścić w umowie cywilnoprawnej w treści, której strony mogą postanowić, że naprawienie szkody wynikłej z niewykonania lub nienależytego wykonania zobowiązania niepieniężnego (i tylko takiego) nastąpi poprzez zapłatę określonej sumy lub, że w razie niewykonania lub nienależytego wykonania zobowiązania kara umowna należy się wierzycielowi w ustalonej wcześniej wysokości bez względu na rzeczywistą wysokość poniesionej szkody.

W rozpoznawanej sprawie mamy do czynienia z drugim z tych przypadków, albowiem zgodnie z par. 11 ust. 4 umowy dzierżawy, za bezumowne korzystanie z przedmiotu dzierżawy, tj. za nie wywiązanie się z obowiązku opuszczenia i wydania nieruchomości na podstawie par. 11 ust. 3 umowy, wydzierżawiający - powód może domagać się od dzierżawcy odszkodowania w wysokości 10-krotności czynszu, za każdy rozpoczęty miesiąc dzierżawy bez wymaganej, aktualnej umowy, co stanowi, w ocenie Sądu, nic innego jak uprawnienie do żądania zapłaty kary umownej w określonej wysokości. Dodatkowo, należy zauważyć, iż tak rozumiana kara umowna nazywana jest niekiedy właśnie odszkodowaniem umownym i jest traktowana jako surogat odszkodowania. Wzmacnia ona pozycję wierzyciela i pełni funkcję dyscyplinującą wobec dłużnika. Nadto, jak uznał Sąd Najwyższy w uchwale z dnia 6 listopada 2003 roku (sygn. akt IIICZP61/03), zastrzeżenie kary umownej na wypadek niewykonania lub nienależytego wykonania zobowiązania nie zwalnia dłużnika z obowiązku jej zapłaty w razie wykazania, że wierzyciel nie poniósł szkody. Sąd Najwyższy nadał wskazanej uchwale moc zasady prawnej, co oznacza, że kara umowna może być naliczona zawsze, gdy ziściły się określone umową przesłanki związane z niewykonaniem lub nienależytym wykonaniem umowy i to niezależnie czy druga strona poniosła w związku z tym jakiekolwiek negatywne konsekwencje. Takie porozumienie mieści się w granicach swobody umów statuowanej przepisem art. 353/1/ k.c., stanowiącym, że strony zawierające umowę mogą ułożyć stosunek prawny według swego uznania, byleby jego treść lub cel nie sprzeciwiały się właściwości (naturze) stosunku, ustawie ani zasadom współżycia społecznego.

Dlatego, Sąd nie ma żadnych wątpliwości, że (...) Sp. z o.o. w S. przyjęła na siebie zobowiązanie uregulowania na rzecz powoda odszkodowania (kary umownej) wysokości 10-krotności czynszu, za każdy rozpoczęty miesiąc dzierżawy bez wymaganej, aktualnej umowy. W konsekwencji również pozwany, wystawiając weksel zabezpieczający m.in. wszelkie należności wynikające z umowy dzierżawy, przyjął na siebie zobowiązanie uregulowania na rzecz powoda tegoż odszkodowania (kary umownej).

Roszczenie powoda o zapłatę kary umownej nie uległo przedawnieniu zgodnie z przepisem art. 118 k.c. in. fine, albowiem roszczenie o zapłatę kary umownej nawet liczonej w odniesieniu do okresów miesięcznych, nie jest roszczeniem o świadczenie okresowe. Zgodnie z przepisem art. 118 k.c. in principio przedawnia się z terminem dziesięcioletnim (por. uchwała Sądu Najwyższego z dnia 24 października 1972 roku, sygn. akt IIICZP70/72). Tak, więc do dnia wniesienia pozwu tj. do dnia 2 marca 2015 roku, nie upłynął 10-letni termin przedawnienia roszczenia dotyczącego zapłaty kary umownej za miesiąc marzec 2012 roku. Zgodnie bowiem z przepisem art. 123 par. 1 k.c., bieg przedawnienia przerywa się m. in. przez każdą czynność przed sądem lub innym organem powołanym do rozpoznawania spraw lub egzekwowania roszczeń danego rodzaju albo przed sądem polubownym, przedsięwziętą bezpośrednio w celu dochodzenia lub ustalenia albo zaspokojenia lub zabezpieczenia roszczenia. Wskazać przy tym należy, że mimo jednoznacznego wskazania przez powoda na rozprawie w dniu 19 stycznia 2016 roku, że roszczenie swoje powód wywodzi z tytułu kary umownej, pozwany nie podjął żadnej obrony przeciwko wysokości kary umownej (art. 484 par. 2 k.c.), a Sąd w tym przedmiocie nie działa z urzędu.

Istotne jest jednak to, że stosunek podstawowy – umowa dzierżawy z dnia 15 grudnia 2009 roku łączyła nie strony tego postępowania, lecz powoda i spółkę (...). Pozwany natomiast wystawił weksel gwarancyjny zabezpieczający wykonanie zobowiązań dzierżawcy wynikających z tej umowy. Zdaniem Sądu, roszczenie powoda o zapłatę kary umownej za posiadanie przedmiotu dzierżawy przez dzierżawcę po dniu rozwiązania umowy dzierżawy, zgodnie z postanowieniem par. 11 ust. 4 umowy, powstawało z dniem rozpoczęcia kolejnego miesiąca władania przez byłego już dzierżawcę. Zdaniem Sądu, roszczenie o jej zapłatę powstawało pierwszego dnia miesiąca i wtedy stawało się wymagalne. Skoro zaś powód uzupełnił weksel gwarancyjny in blanco w dniu 18 lutego 2015 roku, to uczynił to przed upływem terminu przedawnienia roszczenia o zapłatę kary umownej i tym samym roszczenie z weksla wystawionego przez pozwanego także nie uległo przedawnieniu.

Zgodnie z przepisami art. 103 oraz art. 70 ustawy Prawo wekslowe, roszczenia wekslowe przeciw wystawcy weksla ulegają przedawnieniu z upływem lat trzech, licząc od dnia płatności weksla. .

Zgodnie z poglądem wyrażonym w wyroku Sądu Apelacyjnego w Łodzi z dnia 11 kwietnia 2013 r. (IACa1364/12, Lex1313325), czym innym jest przedawnienie roszczenia ze stosunku podstawowego, a czym innym przedawnienie wekslowe. Obie instytucje różnią się istotnie między innymi, co do początku biegu przedawnienia. Termin przedawnienia roszczenia ze stosunku podstawowego, zgodnie z regułą art. 120 k.c., rozpoczyna bieg od dnia, w którym świadczenie ze stosunku podstawowego stało się wymagalne. Początek biegu terminu przedawnienia roszczenia z weksla własnego skierowanego przeciwko wystawcy weksla własnego, zgodnie z art. 70 w związku z art. 103 i 104 ustawy z 1936 r. - Prawo wekslowe, liczy się od dnia płatności weksla. Tę samą zasadę stosuje się do weksli in blanco. Przedawnienie praw z weksla in blanco nie rozpoczyna biegu do czasu jego wypełnienia. Przedawnienie roszczenia z weksla wręczonego bez wypełnienia daty płatności i bez zastrzeżeń, co do tej daty, rozpoczyna się z dniem płatności wpisanym na wekslu przez wierzyciela wekslowego. Treścią upoważnienia zawartego w deklaracji wekslowej towarzyszącej wystawieniu weksla in blanco, wręczanego dla zabezpieczenia określonego roszczenia, jest objęte uzupełnienie weksla przed upływem terminu przedawnienia roszczenia podlegającego zabezpieczeniu. Odnosi się to również do przypadków użycia w deklaracji wekslowej zwrotu przewidującego możliwość wypełnienia weksla w każdym czasie oraz opatrzenia go datą płatności według uznania wierzyciela. Podobne poglądy wyrażono także w wyrokach Sądu Apelacyjnego w Szczecinie z dnia 4 grudnia 2014 roku, IACa613/14 i z dnia 25 maja 2015 roku, IACa107/15. Również w wyroku Sądu Najwyższego z dnia 13 grudnia 2012 roku, (IVCSK199/12, Lex1288713) wyrażono pogląd, że uprawnienie do wypełnienia weksla in blanco nie obejmuje wypadków, w których roszczenie ze stosunku podstawowego uległo przedawnieniu.

Ponieważ w deklaracji wekslowej pozwany upoważnił powoda do uzupełnienia weksla poprzez wpisaniem według uznania powoda m. in. daty płatności weksla, a roszczenie ze stosunku podstawowego o zapłatę kary umownej nie uległo przedawnieniu, powód był uprawniony do wypełnienia weksla tak jak to uczynił. Był również uprawniony do wskazania daty płatności weksla na dzień 26 lutego 2015 roku. Wobec tego roszczenie powoda wynikające z weksla własnego wystawionego przez pozwanego nie uległo przedawnieniu.

Dlatego, Sąd, na podstawie przepisów art. 483 par. 1 i 2 k.c., art. 484 par. 1 k.c. oraz art. 101 w związku z art. 70 i art. 103 ustawy Prawo wekslowe, orzekając w granicach zgłoszonego roszczenia, jako że powód domagał się jedynie części przysługującej mu kwoty kary umownej, zasądził od pozwanego na rzecz powoda kwotę 200.000 zł. O uwzględnieniu powództwa w całości orzeczono w punkcie 1. wyroku.

O odsetkach orzeczono także w punkcie 1 wyroku na podstawie przepisów art. 481 par. 1 i 2 k.c., w związku z art. 359 par. 1 k.c.

Zgodnie z przepisem art. 481 § 1 k.c., jeżeli dłużnik opóźnia się ze spełnieniem świadczenia pieniężnego, wierzyciel może żądać odsetek za czas opóźnienia, chociażby nie poniósł żadnej szkody i chociażby opóźnienie było następstwem okoliczności, za które dłużnik odpowiedzialności nie ponosi. Powód określił termin płatności weksla na dzień 26 lutego 2015 roku, wezwał pozwanego do wykupienia weksla w tym terminie, co okazało się bezskuteczne. Zatem pozwany od dnia następnego opóźnił się ze spełnieniem świadczenia. Powód domagał się zapłaty odsetek od dnia wniesienia pozwu, co nastąpiło w dniu 2 marca 2015 roku i od tego dnia zasądzono na rzecz powoda odsetki ustawowe do dnia 31 grudnia 2015 roku i ustawowe za opóźnienie od dnia 1 stycznia 2016 roku do dnia zapłaty.

O kosztach procesu Sąd orzekł na podstawie przepisów art. 98 par. 1 k.p.c., art. 99 k.p.c. i art. 108 par. 1 k.p.c. zgodnie z zasadą odpowiedzialności za wynik procesu, mając na uwadze to, że pozwany sprawę przegrał. Koszty zastępstwa procesowego na rzecz powoda ustalono na podstawie przepisu par. 6 pkt. 6 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 28 września 2002 r. w sprawie opłat za czynności radców prawnych oraz ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów pomocy prawnej udzielonej przez radcę prawnego ustanowionego z urzędu.