Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 9 marca 2016 r.

Sąd Okręgowy w Gliwicach III Wydział Cywilny Odwoławczy w składzie:

Przewodniczący - Sędzia SO Leszek Dąbek

Sędzia SO Barbara Braziewicz

Sędzia SR (del.) Joanna Łukasińska-Kanty (spr.)

Protokolant Aldona Kocięcka

po rozpoznaniu w dniu 9 marca 2016 r. w Gliwicach na rozprawie

sprawy z powództwa B. (...) Niestandaryzowanego Sekurytyzacyjnego Funduszu Inwestycyjnego Zamkniętego w G.

przeciwko I. B.

o zapłatę

na skutek apelacji powoda

od wyroku Sądu Rejonowego w Rudzie Śląskiej

z dnia 15 maja 2015 r., sygn. akt I C 1727/14

zmienia zaskarżony wyrok w punkcie 2 w ten sposób, że w miejsce zasądzonych w punkcie 1 odsetek zasądza od pozwanej na rzecz powoda odsetki umowne od kwoty 16.073,96 zł (szesnaście tysięcy siedemdziesiąt trzy złote dziewięćdziesiąt sześć groszy) w wysokości czterokrotności stopy kredytu lombardowego NBP w stosunku rocznym od 11 kwietnia 2014r., z tym że od 1 stycznia 2016r. nie mogą one przekraczać odsetek maksymalnych za opóźnienie.

SSR (del.) Joanna Łukasińska-Kanty SSO Leszek Dąbek SSO Barbara Braziewicz

Sygn. akt III Ca 1308/15

UZASADNIENIE

Powód B. (...) w G. w dniu 11 kwietnia 2014roku wystąpił do Sądu Rejonowego Lublin-Zachód w Lublinie z pozwem w którym domagał się zasądzenia od pozwanej I. B. kwoty 16.073.96 złotych z umownymi odsetkami w wysokości czterokrotności stopy kredytu lombardowego NBP w skali roku od dnia 11 kwietnia 2014r wraz z kosztami procesu.

W uzasadnieniu powód wskazał, że na podstawie cesji nabył od Banku (...) S.A. wierzytelność wobec pozwanej z tytułu umowy kredytu, z której to umowy pozwana się nie wywiązała. Powód wskazał, że nabył wierzytelność w kwocie 15.104.19 złotych z czego 10.101.78 złotych stanowi zaległy kapitał, a 5.002.41 złotych to odsetki umowne naliczane przez bank zgodnie z umową kredytu od dnia jej zawarcia do dnia cesji. Nadto powód dochodził kwoty 969,77 złotych tytułem odsetek maksymalnych za opóźnienie w spłacie kapitału od dnia zawarcia umowy cesji do dnia wniesienia pozwu.

Referendarz Sądowy w Sądzie Rejonowym Lublin-Zachód w Lublinie stwierdził brak podstaw do wydania nakazu zapłaty w postępowaniu upominawczym i postanowieniem z dnia 30 kwietnia 2014 roku przekazał sprawę do rozpoznania przez Sad Rejonowy w Rudzie Śląskiej.

Pozwana I. B. przyznała okoliczności faktyczne podane w pozwie i jedynie wniosła o rozłożenie zaległości na raty po 200 złotych podnosząc, iż jest osobą bezrobotną bez prawa do zasiłku, a jej mąż po odliczeniu zajęć komorniczych otrzymuje wynagrodzenie w kwocie 1.000 zł.

Wyrokiem z dnia 15 maja 2015 roku Sąd Rejonowy w Rudzie Śląskiej zasądził od pozwanej I. B. na rzecz powoda kwotę 16.073, 96 złotych z umownymi odsetkami w wysokości czterokrotności stopy kredytu lombardowego NBP w stosunku rocznym od kwoty 10. 101,78 złotych od dnia 11 kwietnia 2014 roku ( pkt 1), a w pozostałym zakresie powództwo oddalił (pkt 2) i orzekł o nieobciążaniu pozwanej kosztami postępowania.

Wyrok zapadł wobec ustalenia przez Sąd Rejonowy, że w dniu 21 września 2010 roku pozwana I. B. zawarła z Bankiem (...) S.A. w W. umowę pożyczki w kwocie 12.788 zł na okres 72 miesięcy, która to pożyczka nie została spłacona w całości. Umowa została wypowiedziana pismem z dnia 22 sierpnia 2011 roku i na ten dzień zadłużenie wyniosło 12.420, 31 złotych. W związku z rozwiązaniem umowy Bank wystawił bankowy tytuł egzekucyjny obejmujący kwotę 10.101,78 zł tytułem należności głównej oraz odsetki umowne od należności głównej za okres od 02.06.201 Ir. do 16.10.2011 r. w kwocie 749,77 zł oraz dalsze odsetki przeterminowane liczone wg stopy maksymalnej od należności głównej od dnia 3 lipca 2011 do 27 października 2011 roku w kwocie 83,82 złotych W treści tytułu wskazano, iż Bankowi przysługują nadto dalsze odsetki od należności głównej według stopy maksymalnej od dnia 28 października 2011 r. Na podstawie umowy cesji z dnia 6 września 2013r powód nabył wierzytelność wobec pozwanej. Dnia 10 kwietnia 2014r wystawił wyciąg z ksiąg rachunkowych, w którym wskazał, iż wysokość wierzytelności wobec pozwanej wynosi 16.073,96 złotych w tym kapitał 10.101,78 złotych, a odsetki 5.972,18 złotych.

W tak ustalonym, bezspornym stanie faktycznym Sąd Rejonowy doszedł do przekonania, że powództwo zasługuje na częściowe uwzględnienie. W szczególności uznał Sąd, że wobec bezspornego charakteru i wysokości należności wynikającej z umowy pożyczki powództwo jest uzasadnione w zakresie należności głównej i skapitalizowanych odsetek wskazanych w pozwie. Sąd uznał jednakże, iż powodowi należą się odsetki umowne wyłącznie od kwoty należności głównej, gdyż według oświadczenia powoda i przedłożonego przez niego Bankowego tytułu egzekucyjnego odsetki od należności przeterminowanych naliczane przez Bank, jak i przez powoda po dniu cesji zostały naliczone według stopy odsetek maksymalnych, zatem nie należą się już od nich dalsze odsetki. Sąd uznał, że skoro według umowy od niespłaconego kapitału powód pobiera odsetki maksymalne to zastrzeżenie odsetek od tych odsetek oznaczałoby, że łączna suma żądana tytułem odsetek przekraczałaby stopę odsetek maksymalnych., co stanowiłoby obejście przepisów o odsetkach maksymalnych. W tym też zakresie: żądania odsetek od odsetek powództwo oddalono. O kosztach postępowania Sad orzekł w oparciu o art. 102 k.p.c. uwzględniając okoliczność, iż pozwana jest osobą bezrobotną bez prawa do zasiłku.

Apelację od wyroku wniósł powód, który zaskarżył wyrok w części oddalającej powództwo, tj. co do punktu 2.

Zarzucił naruszenie art. 233 § 1 k.p.c. polegające na braku wszechstronnego rozważenia materiału dowodowego zgromadzonego w sprawie i pominięciu wyjaśnień powoda złożonych w pozwie oraz w piśmie procesowym z dnia 20.06.2014 r. dotyczących dokonania w pozwie kapitalizacji roszczenia z tytułu odsetek na podstawie art. 482 § 1 k.c. i zażądania od tak skapitalizowanego roszczenia dalszych odsetek za opóźnienie w wysokości maksymalnej, co w konsekwencji doprowadziło do oddalenia powództwa w części dotyczącej dalszych odsetek za opóźnienie od skapitalizowanej w pozwie kwoty od dnia wniesienia pozwu do dnia zapłaty, oraz sprzeczność istotnych ustaleń sądu z treścią wydanego w sprawie rozstrzygnięcia polegającą na oddaleniu powództwa w zakresie żądania zasądzenia odsetek za opóźnienie od należności z tytułu skapitalizowanych odsetek z naruszeniem art. 481 § 1 i 2 k.c. oraz art. 482 § 1 k.c.

Apelujący wnosił o zmianę wyroku w zaskarżonej części i zasądzenie od pozwanej na rzecz powodaodsetek umownych w wysokości czterokrotności stopy kredytu lombardowego NBP od kwoty 16.073,96 złotych od dnia wniesienia powództwa do dnia zapłaty, zgodnie z żądaniem pozwu, względnie o uchylenie wyroku w zaskarżonej części i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania Sądowi I instancji oraz pozostawienie temu sądowi orzeczenia o kosztach postępowania za II instancję.

Uzasadniając apelację powód wskazał, że wbrew obowiązkowi rozpoznania całości materiału dowodowego w sprawie, a więc także rozpoznania wszystkich twierdzeń stron w procesie, sąd I instancji pominął wyjaśnienia powoda w zakresie dokonanej w pozwie kapitalizacji roszczenia odsetkowego, podczas gdy już w pozwie, a następnie w piśmie procesowym stanowiącym uzupełnienie braków formalnych pozwu wniesionego w elektronicznym postępowaniu upominawczym wskazano, że powód dokonał kapitalizacji wszystkich odsetek na dzień wniesienia pozwu i dlatego w treści żądania pozwu domagał się zasądzenia na swoją rzecz dalszych odsetek za okres od dnia wniesienia pozwu do dnia zapłaty.

Dalej powód wskazał, że istota kapitalizacji odsetek sprowadza się do połączenia szeregu świadczeń jednostkowych z sumą świadczenia pieniężnego, w stosunku do którego były one ustalone, który to zabieg odbiera zobowiązaniu świadczenia odsetek charakter okresowy. Wierzycielowi przysługuje wówczas prawo pobierania odsetek za opóźnienie od sumy zwiększonej o zaległe odsetki. Zgodnie z treścią art. 481 § 1 i § 2 k.c. jeżeli dłużnik opóźnia się ze spełnieniem świadczenia pieniężnego, wierzyciel może żądać odsetek za czas opóźnienia, chociażby nie poniósł żadnej szkody i chociażby opóźnienie było następstwem okoliczności, za które dłużnik odpowiedzialności nie ponosi, natomiast jeżeli stopa odsetek za opóźnienie nie była z góry oznaczona, należą się odsetki ustawowe. Jednakże gdy wierzytelność jest oprocentowana według stopy wyższej niż stopa ustawowa, wierzyciel może żądać odsetek za opóźnienie według tej wyższej stopy. Niezależnie od powyższego powołując się na orzecznictwo Sądu Najwyższego wskazał powód, że dopuszczalność zastosowania wynikającej z art. 482 §1 k.c. zasady, że od zaległych odsetek można żądać odsetek za opóźnienie dopiero od chwili wytoczenia o nie powództwa, i to zarówno odsetek kapitałowych jak i odsetek za opóźnienie, nie zależy od uprzedniego porozumienia w tym zakresie, a do zastosowania odsetek umownych wystarczy, że strony uzgodnią wcześniej odsetki za opóźnienie lub oprocentowanie wierzytelności.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Apelacja zasługiwała na uwzględnienie.

Zaskarżony wyrok, z uwagi na regulację art. 378§1 k.p.c. podlegał kontroli instancyjnej jedynie w części oddalającej powództwo i rozstrzygającej o kosztach postępowania. W pozostałej części jako niezaskarżony był bowiem prawomocny.

Analiza materiału sprawy pozwala na stwierdzenie, że kwota 5.972,18 złotych, od której Sąd Rejonowy nie przyznał powodowi odsetek, stanowi skapitalizowane odsetki w kwocie 5.002,41 złotych naliczone według umownej wysokości przez pierwotnego wierzyciela w okresie poprzedzającym cesję oraz kwotę 969,77 złotych stanowiącą skapitalizowane przez powoda odsetki umowne od kapitału za okres od dnia cesji do dnia poprzedzającego wytoczenie powództwa. Wniosek taki wynika wprost z dokładnej analizy uzasadnienia pozwu precyzującego jakie należności składają na dochodzoną należność główną, które to twierdzenia Sąd Rejonowy uznał za prawdziwe w trybie art. 339§2 k.p.c., co nie było kwestionowane na etapie postępowania odwoławczego.

W przypadku kapitalizacji odsetek, czyli doliczenia ich do sumy dłużnej następuje przekształcenie zaległych odsetek w świadczenie główne i od chwili doliczenia ich do sumy dłużnej nie można mówić o istnieniu odsetek. Z chwilą kapitalizacji zaległe odsetki przestają mieć charakter samodzielnego świadczenia stają się bowiem częścią należności głównej, od której z ograniczeniami wynikającymi z art. 482 k.c. należą się odsetki za opóźnienie za dalsze okresy ( tak Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 24 września 2015 roku VCSK 732/14)

Zgodnie z treścią art. 482 § 1 k.c. od zaległych odsetek można żądać odsetek za opóźnienie dopiero od chwili wytoczenia o nie powództwa. Jest to jeden z wyjątków od zakazu anatocyzmu ustanowionego w tym przepisie.

W świetle powyższych regulacji stwierdzić należy, że zarzuty skarżącego są uzasadnione, ponieważ prawo do naliczania odsetek ustawowych od kwoty skapitalizowanych odsetek od dnia wytoczenia powództwa nie powinno wzbudzać wątpliwości. Okoliczność, że odsetki te są naliczone według stopy maksymalnej nie stanowi przeszkody do żądania od niej dalszych odsetek zwłaszcza, że dniem ich kapitalizacji był dzień poprzedzający wytoczenie powództwa.

W tym aspekcie wskazać trzeba, że art. 482 k.c. nie ogranicza uprawnienia do naliczania odsetek od zaległych odsetek od tego czy zaległe odsetki mają charakter ustawowy, umowny czy maksymalny. Jak natomiast wyjaśniono w orzecznictwie roszczenie o odsetki, raz powstałe, uzyskuje byt samodzielny, a samodzielność polega także na możliwości odrębnej ochrony sądowej. Skoro skapitalizowane odsetki stają się odrębnym świadczeniem, to dla realizacji objętego art. 482 k.c. uprawnienia do naliczania odsetek od tego świadczenia nie ma znaczenia w jaki sposób ono powstało.

Z tych też względów Sąd Okręgowy zmienił zaskarżony wyrok w części dotyczącej oddalonego roszczenia odsetkowego, a to na podstawie art. 386§1 k.p.c.

Orzekając o odsetkach Sąd miał na względzie regulację art. 481§2 ^{1,2 i 3} k.c. z której wynika, że maksymalna wysokość odsetek za opóźnienie nie może w stosunku rocznym przekraczać dwukrotności wysokości odsetek ustawowych za opóźnienie (odsetki maksymalne za opóźnienie) i o ile wysokość odsetek za opóźnienie przekracza wysokość odsetek maksymalnych za opóźnienie, należą się odsetki maksymalne za opóźnienie. Postanowienia umowne nie mogą bowiem wyłączać ani ograniczać przepisów o odsetkach maksymalnych za opóźnienie i w takim przypadku zastosowanie mają przepisy ustawy.

SSR (del.) Joanna Łukasińska-Kanty SSO Leszek Dąbek SSO Barbara Braziewicz