Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 10 grudnia 2015 r.

Sąd Apelacyjny w Szczecinie - Wydział III Pracy i Ubezpieczeń Społecznych

w składzie:

po rozpoznaniu w dniu 10 grudnia 2015 r. w Szczecinie

sprawy K. R.

przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych Oddział w G.

o rentę rodzinną i rentę socjalną

na skutek apelacji organu rentowego

od wyroku Sądu Okręgowego w Gorzowie Wlkp. VI Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych

z dnia 27 stycznia 2015 r. sygn. akt VI U 899/12

uchyla zaskarżony wyrok w punkcie I i przekazuje sprawę o prawo do renty socjalnej do ponownego rozpoznania Sądowi Okręgowemu w Gorzowie Wlkp. VI Wydziałowi Pracy i Ubezpieczeń Społecznych.

SSA Urszula Iwanowska SSA Anna Polak SSA Zofia Rybicka – Szkibiel

Sygn. akt III AUa 245/15

UZASADNIENIE

Decyzjami z dnia 27 czerwca 2012 r. Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w G. odmówił ubezpieczonej K. R. przyznania prawa do renty rodzinnej oraz odmówił przyznania prawa do renty socjalnej.

Odwołania od powyższych decyzji wniosła ubezpieczona, która domagała się ich zmiany i przyznania wnioskowanych świadczeń. Wskazała, że od urodzenia cierpi na dysplazję stawów biodrowych z wysokim zwichnięciem, co powoduje całkowitą niezdolność do pracy.

W odpowiedzi na odwołania organ rentowy wniósł o ich oddalenie wskazując, że Komisja Lekarska ZUS orzeczeniami z dnia 18 czerwca 2012 r. uznała, iż ubezpieczona nie jest całkowicie niezdolna do pracy.

Wyrokiem z dnia 27 stycznia 2015 r. Sąd Okręgowy w Gorzowie Wielkopolskim – Sąd Pracy i Ubezpieczeń Społecznych zmienił zaskarżoną decyzje organu rentowego z dnia 27 czerwca 2012 r., znak (...) w ten sposób, że przyznał wnioskodawczyni prawo do renty socjalnej począwszy od dnia 7 maja 2012 roku na okres 3 lat (pkt I) oraz oddalił odwołanie od drugiej z decyzji, znak (...) odmawiającej przyznania renty rodzinnej (pkt II).

Sąd Okręgowy ustalił, że ubezpieczona urodziła się (...), posiada wykształcenie podstawowe, nie ma wyuczonego zawodu, ukończyła kurs obsługi kasy fiskalnej. W wieku 28 lat podjęła pracę jako pracownik gospodarczy i przez 1,5 r. zajmowała się sprzątaniem biur i placu zabaw przed biurem. W 2013 r. pracowała przez półtora miesiąca w restauracji (...) jako pomoc kuchenna, a do jej obowiązków należało przygotowywanie produktów spożywczych do gotowania. Przez około 1 rok pracowała w firmie wysyłkowej w RFN stanowiącej zakład pracy chronionej, jako kontrolerka stanu wysyłanej odzieży.

Wiosek o przyznanie renty rodzinnej i renty socjalnej złożyła 13 marca 2012 r.

Sąd I instancji w toku postepowania dopuścił dowód z opinii biegłych ortopedy, neurologa i z zakresu medycyny pracy celem ustalenia, czy ubezpieczona jest całkowicie niezdolna do pracy z powodu naruszenia sprawności organizmu, które nastąpiło przed ukończeniem 16 roku życia, w trakcie nauki w szkole lub szkole wyższej – przed ukończeniem 25 roku życia.

Biegli ortopeda, neurolog i z zakresu medycyny pracy rozpoznali u ubezpieczonej obustronne wrodzone wysokie zwichnięcie stawów biodrowych z niewydolnością chodu, ograniczeniem bólowym ruchomości, głównie biodra prawego – i stwierdzili, że ubezpieczona jest całkowicie niezdolna do pracy na okres 1 roku od daty badania przez biegłych (22.03.2013r.) z powodu naruszenia sprawności organizmu, które nastąpiło przed ukończeniem 16 roku życia. Wskutek zgłoszonych zarzutów, biegli wydali opinie uzupełniające, w których stwierdzili, że ubezpieczona jest całkowicie niezdolna do pracy, mogłaby jedynie świadczyć lekką pracę fizyczną w pozycji siedzącej w niepełnym wymiarze dziennym (2-3 godziny). Nadto podali, że nie ustalili istotnie całkowitej niezdolności do pracy u ubezpieczonej przed ukończeniem 16 roku życia. Zdaniem biegłych dokonane rozpoznanie wrodzonego zwichnięcia stawów biodrowych z niewydolnością chodu i ograniczeniem bólowym ruchomości głównie biodra prawego daje podstawy do uznania całkowitej niezdolności do pracy, jednakże nie potrafią ocenić prawidłowości orzeczenia komisji lekarskiej ZUS z uwagi na upływ czasu. Ubezpieczony nie zgadzał się z opiniami uzupełniającymi i wniósł o powołanie innego zespołu biegłych.

Z ustaleń poczynionych prze Sąd Okręgowy wynika, że drugi zespól biegłych, w składzie ortopedy i neurologa, rozpoznał u ubezpieczonej obustronne wrodzone zwichnięcie stawów biodrowych z upośledzeniem ich funkcji oraz zmiany zwyrodnieniowo – dyskopatyczne kręgosłupa lędźwiowego w początkowym okresie, a nadto stwierdzili, że ubezpieczona jest częściowo i trwale niezdolna do pracy od urodzenia. W opinii uzupełniającej biegli stwierdzili, że ubezpieczona zachowała zdolność do pracy lekkiej, nie wymagającej dłuższego chodzenia, dźwigania ciężarów, nadmiernie obciążającej narząd ruchu, a dokładne sprecyzowanie stanowisk określi biegły medycyny pracy.

Sąd I instancji również dopuścił trzeci zespół biegłych neurologa, ortopedy i z zakresu medycyny pracy, który rozpoznał u K. R. wrodzone wysokie zwichnięcie stawów biodrowych z wtórnymi zmianami zwyrodnieniowymi i zwiększonym upośledzeniem wydolności statyczno – dynamicznej kończyn dolnych, chorobę zwyrodnieniową kręgosłupa lędźwiowego, dyskopatię L4, L5, L5S1 oraz przepuklinę jądra miażdżystego na poziomie L5S1. Biegli stwierdzili, że ubezpieczona jest całkowicie niezdolna do jakiejkolwiek pracy w związku z naruszeniem sprawności organizmu, które nastąpiło przed ukończeniem 16 roku życia, niezdolność do pracy ma charakter okresowy, tj. 3 lat licząc od daty badania przez lekarzy orzeczników ZUS. Z opinią tą nie zgodził się organ rentowy. W opinii uzupełniającej ortopeda i neurolog z tego zespołu podtrzymali swoje stanowisko odnośnie całkowitej niezdolności ubezpieczonej do pracy, nadto podnieśli że nie może ona wykonywać długotrwałej pracy siedzącej, bowiem wymaga ona określonej postawy ciała, w tym także kręgosłupa, co będzie wywoływać dolegliwości bólowe. Organ rentowy wniósł o uznanie pierwszych dwóch opinii biegłych za rozstrzygające.

Z ustaleń faktycznych poczynionych przez Sąd Okręgowy wynika także, że biegli neurolog i z zakresu medycyny pracy z I zespołu na rozprawie sądowej uzupełnili opinię stwierdzając, że całkowitą niezdolność do pracy ustalili od dnia badania, tj. od 22 marca 2013 r. i nie potrafią podać na podstawie dostępnych wyników badań, czy ubezpieczona wcześniej była całkowicie niezdolna do pracy. Ich zdaniem schorzenie, na które cierpiała ubezpieczona mogło powodować wcześniejszą całkowitą niezdolności do pracy, chociaż nie ma na to potwierdzenia w dokumentacji. Ubezpieczona w dniu badania nie mogła wykonywać pracy związanej z długotrwałym staniem, siedzeniem i chodzeniem.

Sąd Okręgowy wydając wyrok oparł się na przepisach art. 68 ust. 1 ustawy o emeryturach i rentach z FUS oraz art. 4 ust. 1 ustawy o rencie socjalnej.

Sąd I instancji wskazał, że spór w sprawie dotyczył istnienia całkowitej niezdolności do pracy oraz czasu jej powstania (w przypadku żądania ubezpieczonej przyznania prawa do renty rodzinnej). W celu wyjaśnienia spornych okoliczności Sąd dopuścił dowód z opinii biegłych ze specjalności odpowiadających schorzeniom występującym u ubezpieczonej. W sprawie wypowiedziały się trzy zespoły biegłych. Zdaniem Sądu Okręgowego III zespół biegłych potwierdził, że ubezpieczona jest całkowicie niezdolna do pracy w związku z naruszeniem sprawności organizmu, które nastąpiło przed ukończeniem 16 roku życia. Biegli wszystkich zespołów nie stwierdzili jednoznacznie, że ubezpieczona była już całkowicie niezdolna do pracy przed ukończeniem 16 roku życia, jednak III zespół biegłych podał, że stan zdrowia ubezpieczonej pogorszył się w ostatnich 5 latach. Natomiast z ustnej opinii uzupełniającej biegłych I zespołu wynikało, że na podstawie dostępnej dokumentacji medycznej nie potrafią określić, czy już wcześniej ubezpieczona była całkowicie niezdolna do pracy. Ubezpieczona zaś nie sprostała ciężarowi dowodowemu i tych okoliczności nie wykazała, zatem nie zostały spełnione przesłanki do przyznania renty rodzinnej.

Zdaniem Sądu Okręgowego ubezpieczona spełniła przesłanki do nabycia prawa do renty socjalnej. Biegli z I i III zespołu stwierdzili całkowitą niezdolność do pracy w związku z rozwijającym się procesem chorobowym wrodzonego, wysokiego zwichnięcia stawów biodrowych. Sąd podzielił te opinie i uznał je jako zbieżne co do faktu całkowitej niezdolności ubezpieczonej do pracy i jej przyczyny w postaci nasilenia objawów schorzenia istniejącego u niej przed ukończeniem 18 roku życia, które spowodowały pogorszenie stanu zdrowia i całkowitą niezdolność do pracy. Sąd uznał te opinię za podstawę wyrokowania w sprawie i dlatego nie uwzględnił zastrzeżeń organu rentowego.

Apelację od powyższego wyroku wywiódł organ rentowy, który zaskarżył rozstrzygnięcie w całości, zarzucając mu jednocześnie sprzeczność ustaleń sądu z treścią zebranego w sprawie materiału dowodowego przez przyjęcie, że całkowita niezdolność do pracy ubezpieczonej z powodu pogorszenia schorzenia wrodzonego bioder istnieje od dnia 7 maja 2012 r., a nie od dnia 22 marca 2013 r. poczynając, jak ustalili to biegli lekarze I zespołu biegłych, a także błąd w ustaleniach faktycznych dotyczących stanu zdrowia ubezpieczonej, a w szczególności w kwestii ustalenia daty powstania całkowitej niezdolności wskutek niedostatecznego wyjaśnienia daty powstania niezdolności do pracy u ubezpieczonej – pominięcia ustaleń biegłych I zespołu. Mając to na uwadze wniósł o uchylenie zaskarżonego wyroku w części dotyczącej punktu I i przekazanie sprawy sądowi pierwszej instancji do ponownego rozpoznania, ewentualnie domagał się zmiany wyroku w części dotyczącej punktu I i oddalenia odwołania ubezpieczonej. W uzasadnieniu organ rentowy wskazał, że obie wskazane przez biegłych daty powstania niezdolności do pracy, tj. badania ubezpieczonej w ZUS (III zespól biegłych) oraz 22 marca 2013 r. (I zespół biegłych) występują po dacie złożenia wniosku przez ubezpieczoną, zaś Sąd w uzasadnieniu rozstrzygnięcia w żadnej mierze nie wyjaśnił, dlatego data powstania niezdolności do pracy ustalona przez III zespół biegłych jest bardziej wiarygodna, niż data wskazana przez I zespół biegłych.

Sąd Apelacyjny zważył, co następuje:

Apelacja organu rentowego okazała się uzasadniona i doprowadziła do uchylenia zaskarżonego wyroku i przekazania sprawy o prawo do renty socjalnej Sądowi Okręgowemu do ponownego rozpoznania.

Na wstępie trzeba podnieść, że celem postępowania apelacyjnego jest wszechstronne zbadanie sprawy pod względem faktycznym i prawnym. Sąd Odwoławczy jest bowiem instancją merytoryczną, sądem orzekającym na podstawie całego materiału dowodowego zebranego w postępowaniu w pierwszej instancji oraz w postępowaniu apelacyjnym i zobowiązany jest poczynić własne, samodzielne ustalenia faktyczne, które mogą być nawet odmienne od tych uprzednio przyjętych przez sąd orzekający w pierwszej instancji. W niniejszej sprawie, wskutek apelacji wniesionej przez organ rentowy jedynie co do części wyroku, przedmiotem rozpoznania pozostała już jedna z zaskarżonych przez ubezpieczoną decyzji, dotycząca odmowy przyznania prawa do renty socjalnej.

Lektura apelacji wywiedzionej przez pełnomocnika pozwanego, dokumentacji medycznej znajdującej się w aktach sprawy, jak również akt organu rentowego, doprowadziła Sąd Apelacyjny do wniosku, że nie zostały prawidłowo dokonane ustalenia co do daty początkowej całkowitej niezdolności do pracy ubezpieczonej. Ustalenie dokładniej daty niezdolności jest w sprawie kwestią najistotniejszą, gdyż to od prawidłowego jej ustalenia zależy możliwość przyznania ubezpieczonej wnioskowanego świadczenia.

W tak zaistniałej sytuacji spod kontroli instancyjnej wymyka się przedmiot sporu, ponieważ sprawa wymaga dokonania powyższych ustaleń oraz ich oceny prawnej przy uwzględnieniu przepisów prawa, w oparciu o niebudzący wątpliwości materiał dowodowy, z którego należy wyprowadzić logiczne wnioski.

Sąd Apelacyjny, po dokładnym zapoznaniu się z opiniami biegłych, z dokumentacją medyczną zawartą w aktach, a także po dokładnym przeanalizowaniu apelacji organu rentowego, podzielił w całości słuszność podniesionych zarzutów. Organ rentowy, w obszernym uzasadnieniu apelacji ma rację, że Sąd Okręgowy dopuszczając dowód z III zespołu biegłych, dokonał jego wadliwej oceny. Sąd I instancji nieprawidłowo wyraził swoje stanowisko co do poszczególnych opinii, w zakresie daty powstania całkowitej niezdolności. To, co sąd przyjął za podstawę wyrokowania, jest sprzeczne z wnioskami zawartymi w opiniach biegłych. Trafnie organ rentowy wskazuje, że Sąd Okręgowy nie wyjaśnił dlaczego opinii biegłych z jednego zespołu dał wiarę. Trafnie pełnomocnik organu rentowego zauważył, że przyjęta przez Sąd data powstania całkowitej niezdolności do pracy odpowiada badaniu lekarza orzecznika ZUS, podczas gdy biegli z III zespołu wydając opinię wspominają o „lekarzach orzecznikach”, co wskazywałoby na orzeczenie komisji lekarskiej organu rentowego. W szczególności należy zauważyć, że biegli z III zespołu wydali opinię najpóźniej, bo 8 marca 2014 r., i 24 października 2014 r., zaś datę powstania całkowitej niezdolności do pracy ustalili najwcześniej, wskazując na datę badania przez orzeczników ZUS (nie podając tej daty).

Sentencja zaskarżonego wyroku pozostaje w sprzeczności z ustaleniami i rozważaniami zawartymi w pisemnych motywach rozstrzygnięcia Sądu Okręgowego i z tych względów nie poddaje się kontroli sądowej. Są to takie nieścisłości, które powodują brak możliwości ich sprostowania w wyniku dokonywania kontroli instancyjnej przez Sąd Odwoławczy. Sąd apelacyjny nie mógł powołać kolejnych opinii biegłych, gdyż te, które zostały sporządzone w toku postępowania pierwszoinstancyjnego, nie zostały zakończone. Uzasadnienie motywów rozstrzygnięcia nie ma potwierdzenia w opiniach biegłych. Tak sporządzone uzasadnienie stanowi zarówno naruszenie przepisów proceduralnych – art. 328 k.p.c., jak i prawa materialnego.

Stąd jeszcze raz należy podkreślić, że przy ponownym rozpoznawaniu sprawy Sąd Okręgowy powinien w postępowaniu dowodowym ustalić dokładną datę powstania u K. R. całkowitej niezdolności do pracy. Wskazać, które dowody w sposób niebudzący wątpliwości pozwoliły na dokonanie takich ustaleń.

Reasumując, mając na uwadze konieczność prawidłowego wyjaśnienia i przesądzenia istoty sprawy, Sąd Apelacyjny na podstawie art. 386 § 4 k.p.c. uchylił zaskarżony wyrok w części dotyczącej przyznania prawa do renty socjalnej i przekazał sprawę Sądowi Okręgowemu do ponownego jej rozpoznania.

SSA Urszula Iwanowska SSA Anna Polak SSA Zofia Rybicka – Szkibiel