Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 8 lipca 2015 r.

Sąd Rejonowy w Gliwicach Wydział I Cywilny w składzie:

Przewodniczący: SSR Kamilla Gos-Górska

Protokolant: Sabina Drewniok - Szczepek

po rozpoznaniu w dniu 1 lipca 2015 roku w Gliwicach

na rozprawie sprawy z powództwa S. D.

przeciwko Towarzystwu (...) Spółce Akcyjnej z siedzibą w W.

o zapłatę

1.  oddala powództwo;

2.  zasądza od powoda S. D. na rzecz pozwanej Towarzystwa (...) Spółki Akcyjnej z siedzibą w W. kwotę 2.417 zł (dwa tysiące czterysta siedemnaście złotych) tytułem zwrotu kosztów procesu.

SSR Kamilla Gos-Górska

Sygn. akt I C 1594/14

UZASADNIENIE

Pozwem z dnia 23 lipca 2014 roku S. D. wniósł o orzeczenie nakazem zapłaty, że pozwany Towarzystwo (...) S.A. z siedzibą w W. obowiązany jest zapłacić powodowi kwotę 26.845,15 zł wraz z ustawowymi odsetkami od dnia 14 lutego 2014 r. do dnia zapłaty oraz koszty postępowania, w tym koszty zastępstwa procesowego wg norm przepisanych. Na wypadek wniesienia przez pozwanego sprzeciwu lub niewydania nakazu zapłaty wniósł o zasądzenie od strony pozwanej na rzecz powoda kwoty 26.845,15 zł wraz z ustawowymi odsetkami od dnia 14 lutego 2014 r. do dnia zapłaty oraz koszty postępowania, w tym koszty zastępstwa procesowego wg norm przepisanych.

W uzasadnieniu powód wskazał, że na podstawie Polisy (...) zawarł z pozwanym umowę ubezpieczenia „Specjalnie dla Ciebie” a zgodnie z warunkami zawartego ubezpieczenia umowa ubezpieczenia miała wygasnąć z dniem 20.12.2014 r. Powód otrzymał pismo datowane na dzień 26 września 2013 r. wskazujące, że umowa ubezpieczenia i ochrona ubezpieczeniowa wygasły z dniem 18 września 2013 r. Dalej zauważył, że § 13 warunków ubezpieczenia „Specjalnie dla Ciebie” przewiduje przypadki rozwiązania umowy ubezpieczenia i żaden ze wskazanych w nim przypadków nie miał miejsca. Otrzymane pismo nie wskazuje podstawy prawnej i nie podaje uzasadnienia dla wygaśnięcia ochrony ubezpieczeniowej. Powód otrzymał również drugie pismo z dnia 26 września 2013 r. kierowane przez (...) S.A. do Komornika Sądowego działającego przy Sądzie Rejonowym w Gliwicach G. Z., z którego wynika, że została mu przekazana całość środków zgromadzonych w ramach umowy ubezpieczenia. Następnie powód powołał przepisy, które w jego ocenie wykluczają / ograniczają egzekucję ze środków o charakterze jak wynikające z zawarcia umowy. W tych okolicznościach powód sam zgodnie z § 10 Ogólnych Warunków Ubezpieczenia złożył oświadczenie o wykupie polisy oraz jednocześnie wezwał pozwaną do zapłaty należnych mu środków pieniężnych. Powód zwracał się również do Rzecznika Ubezpieczonych, który wystąpił do pozwanej o udzielenie wyjaśnień na jakiej podstawie dokonał wykupu i rozwiązania umowy ubezpieczenia, uzyskując odpowiedź, że Komornik nabył możliwość wykonywania praw i roszczeń wynikających z zajętego prawa. Powód zauważył, że nie został poinformowany o zajęciu tychże praw.

W odpowiedzi na pozew (...) S.A. w W. wniosła o oddalenie powództwa i zasądzenie na jej rzecz kosztów postępowania. Przyznała zawarcie umowy z powodem i wskazała, że w dniu 18.09.2013 r. wpłynęło do niej pismo Komornika Sądowego przy Sądzie Rejonowym w Gliwicach (sygn. VI KM 2425/13/GZ) o zajęciu wierzytelności należnej powodowi z polisy nr (...) wraz z zobowiązaniem do złożenia świadczenia na wskazane przez komornika konto. W wyniku skutecznego zajęcia przez komornika praw z polisy, na mocy art. 887 kpc w związku z 902 kpc, wierzyciel powoda nabył możliwość wykonywania praw i roszczeń wynikających z zajętego prawa. W oparciu o art. 887 kpc wierzycielowi działającemu za pośrednictwem komornika przysługiwała możliwość korzystania z praw i roszczeń przysługujących dłużnikowi, w tym był uprawniony do dokonania wykupu środków zgromadzonych na polisie i wypowiedzenia umowy ubezpieczenia na podstawie § 13 ogólnych warunków ubezpieczenia (...). W związku z tym w oparciu o zajęcie i żądanie komornika do przekazania zajętej wierzytelności z polisy nr (...) Zakład (...) dokonał wypłaty kwoty obejmującej całość wartości jednostek zaewidencjonowanych na rachunku w ramach polisy nr (...). Zdaniem pozwanej świadczenie wykupu nie jest kwalifikowane jako świadczenie pieniężne z ubezpieczeń osobowych i w związku z tym nie znajdują zastosowania przepisy Rozporządzenia Ministra Finansów oraz Sprawiedliwości z dnia 4 lipca 1986 r. w sprawie określenia granic, w jakich świadczenia z ubezpieczeń osobowych i odszkodowania z ubezpieczeń majątkowych nie podlegają egzekucji. W myśl przepisów kodeksu cywilnego (art. 805 § 1 i 2) za świadczenie ubezpieczeniowe należy uznać kwotę wypłacaną przez zakład ubezpieczeń w razie zajścia wypadku przewidzianego w umowie ubezpieczenia. W przypadku umów ubezpieczenia na życie będą to więc środki pieniężne wypłacane z tytułu zdarzeń związanych z życiem lub zdrowiem ubezpieczonego. Za świadczenie ubezpieczeniowe należy uznać także kwoty wypłacane z tytułu dożycia przez ubezpieczonego wieku określonego w umowie ubezpieczenia. W umowie ubezpieczenia na życie z ubezpieczeniowym funduszem kapitałowym – jak w niniejszym przypadku - przewidziano prawo do świadczeń o charakterze pieniężnym, które nie są wypłacane w razie zajścia przewidzianego w umowie wypadku, ale na podstawie złożonego przez uprawnionego oświadczenia woli. Jest to wierzytelność ubezpieczającego wobec ubezpieczyciela o wypłatę określonego świadczenia pieniężnego. W tym przypadku ubezpieczający uzyskuje własność znaków pieniężnych, co stanowi przysporzenie na jego rzecz. Świadczenia te są określane jako wykup całkowity i wykup częściowy.

Sąd ustalił następujący stan faktyczny:

S. D. zawarł z (...) S.A. w W. umowę ubezpieczenia „Specjalnie dla Ciebie”. Polisa do umowy wskazywała okres ochrony ubezpieczeniowej od 20 grudnia 2003 r. do 20 grudnia 2014 r. Jednocześnie przewidziano gwarantowaną przez (...) S.A. wartość wykupu określoną w procentach wartość funduszu, których wskaźnik wzrastał wraz z okresem trwania umowy.

/okoliczności bezsporne a ponadto: polisa k. 9/

Na mocy umowa ubezpieczenia „Specjalnie dla Ciebie” S. D. zobowiązał się do uiszczania comiesięcznych składek w kwocie 250 zł a składka ta w całości (zgodnie z polisą 100%) przekazywana była na „fundusz zrównoważony”.

/dowód: polisa k. 9/

Za składki wpłacane przez Ubezpieczającego – S. D. – nabywane były jednostki uczestnictwa w funduszach, ewidencjonowane na rachunku. Umowa przewidywała uprawnienie Ubezpieczającego do wykupu polisy za określoną procentowo wartość zgromadzonych (nabytych) jednostek uczestnictwa w funduszach. Wykup polega na wypłacie środków.

/dowód: ogólne warunki ubezpieczenia k. 9 – 17/

Umowa ubezpieczenia przewidywała również świadczenia na wypadek śmierci i poważnego zachorowania.

/dowód: polisa k. 9/

S. D. otrzymał pismo od (...) S.A. w W. z dnia 26 września 2013 r., w którym wskazano, że umowa ubezpieczenia i ochrona ubezpieczeniowa wygasły z dniem 18 września 2013 r. a wartość wykupu polisy wyniosła 26.845,15 zł. W drugim piśmie z tej samej daty wskazano, że środki te wypłacono w związku z postępowaniem egzekucyjnym prowadzonym przez Komornika Sądowego przy Sądzie Rejonowym w Gliwicach G. Z., a sytuacja ta spowodowała rozwiązanie umowy.

/dowód: pisma k. 22 i 23/

Pismem z 15 stycznia 2014 r. S. D. złożył do Rzecznika Ubezpieczonych skargę na działalność (...) S.A. w W., która pismem z 8 marca 2014 r. wyjaśniła, że podstawa jej działań było otrzymanie od Komornika Sadowego przy Sądzie Rejonowym w Gliwicach prowadzącego sprawę VI KM 2425/13/GZ pisma, stanowiącego załącznik nr 1, w przedmiocie zajęcia wierzytelności należnej S. D. z polisy nr (...) wraz z obowiązaniem do złożenia świadczenia na wskazane w piśmie konto. Dalej wskazano, że wobec uzyskania przez wierzyciela praw przysługujących dłużnikowi – S. D., w tym do dokonania wykupu i wypowiedzenia umowy, w oparciu o zajęcie i żądanie komornika do przekazania świadczeń na konto, TU dokonało wypłaty kwoty wykupu.

/dowód: pisma k. 24-26 i 30-31/

Wartość środków wykupu polisy ostatecznie przekazano żonie S. D., która była jego wierzycielem. Spowodowało to wyegzekwowanie w toku postępowania egzekucyjnego przez wierzycielkę zobowiązania przysługującego wobec S. D.. Organem, który wyegzekwował to zobowiązanie był Komornik Sądowy przy Sądzie Rejonowym w Gliwicach G. Z..

/dowód: zeznania powoda k. 127v/

Pismem z 5 lutego 2014 r. S. D. złożył (...) S.A. w W. oświadczenie o wykupie polisy wzywając do wypłaty na jego rzecz należnych środków pieniężnych.

/dowód: pismo k. 27/

Powyższy stan faktyczny częściowo posiadł charakter bezsporny. Swoje ustalenia Sąd oparł ponadto na złożonych do akt dokumentach, których autentyczność nie była kwestionowana przez żadną ze stron. Zasadniczo za wiarygodne Sąd uznał także zeznania powoda, z zastrzeżeniem omówionym poniżej, przy czym jedynie częściowo służyły one ustaleniu stanu faktycznego, z przyczyn również omówionych poniżej.

Sąd zważył, co następuje:

Powództwo nie zasługiwało na uwzględnienie.

Swoje żądanie powód opierał na okoliczności zawarcia umowy z pozwaną i jej niewłaściwym wykonaniu poprzez nieprzekazanie powodowi wartości wykupu polisy po złożeniu w tym przedmiocie oświadczenia powoda z dnia 5 lutego 2014 r. W istocie spór dotyczył kwestii uprawnienia pozwanej do przekazania zgromadzonych przez powoda w ramach funduszu przewidzianego w postanowieniach umowy środków pieniężnych (wartość nabywanych jednostek).

W pierwszej kolejności wyjaśnienia wymaga kwestia, że przedmiotem umowy jest to co strony objęły zgodnym zamiarem. O istocie umowy nie przesądza nadana jej nazwa, ale treść postanowień – wzajemnych świadczeń umówionych przez strony.

Analizując postanowienia przedmiotowej umowy Sąd stwierdził, że umowa przewiduje dwa rodzaje świadczeń, do których zobowiązała się pozwana w zamian za przekazywane comiesięcznie składki powoda.

Pierwsze z tych świadczeń posiada charakter świadczeń ubezpieczeniowych, o których mowa w art. 805 § 1 k.c., zgodnie z którym przez umowę ubezpieczenia ubezpieczyciel zobowiązuje się, w zakresie działalności swego przedsiębiorstwa, spełnić określone świadczenie w razie zajścia przewidzianego w umowie wypadku, a ubezpieczający zobowiązuje się zapłacić składkę. Istotą ubezpieczenia jest zatem ustalenie świadczeń ubezpieczyciela w przypadku zaistnienia określonego zdarzenia „wypadku”. Stosownie do art. 805 § 2 pkt 2 k.c. przy ubezpieczeniu osobowym świadczenie ubezpieczyciela polega w szczególności na zapłacie umówionej sumy pieniężnej, renty lub innego świadczenia w razie zajścia przewidzianego w umowie wypadku w życiu osoby ubezpieczonej. W tym zakresie mieszczą się przewidziane w zawartej przez powoda umowie świadczenia na wypadek śmierci i poważnego zachorowania.

Drugie ze świadczeń posiada charakter kapitałowy. Wynika bowiem z inwestowania środków pieniężnych a to 100% comiesięcznie uiszczanej składki. Jak wynika z polisy powód zdecydował o wpłacie pełnej kwoty składki na fundusz zrównoważony. Nie można zatem nie dostrzec, że celem tych postanowień jest określenie warunków inwestowania przez powoda kapitału i wygenerowanie możliwie najwyższych zysków. Na ten cel przeznaczane zresztą było 100% wnoszonej składki.

Powyższe oznacza, że zawarta umowa w rzeczywistości posiadała charakter mieszany przewidując elementy umowy ubezpieczenia na życie oraz elementy inwestowania kapitału. W świetle tych okoliczności Sąd uznał, że nie zasługują na wiarę zeznania powoda dotyczące jego celu zawarcia umowy. Powód jest osobą wykształconą, doświadczoną a warunki umowy są wyrażone jednoznacznie, zatem brak uzasadnionych podstaw do uznania, że cel zawarcia umowy był inny aniżeli wynikający z jej treści a zatem ubezpieczenie na życie i inwestowanie kapitału. Umowa trwała zresztą 9 lat i powód nigdy nie uchylił się od niej, nie podnosił w toku postępowania, aby działał pod wpływem błędu przy jej zawarciu.

Mając na uwadze powyższe, Sąd uznał, że do świadczenia określonego jako wartość wykupu nie znajdują zastosowania przepisy dotyczące ograniczeń w egzekucji. Powód powoływał się w tym zakresie na postanowienia Rozporządzenia Ministra Finansów i Sprawiedliwości z dnia 4 lipca 1986 r. w sprawie określenia granic, w jakich świadczenia z ubezpieczeń osobowych i odszkodowania z ubezpieczeń majątkowych nie podlegają egzekucji sądowej, wydanego na podstawie art. 831 § 1 pkt 5 k.p.c. Należy zauważyć, że zasadą egzekucji jest prawo jej kierowania do wszystkich części majątku dłużnika. Do przepisów wyrażających ograniczenia egzekucji, jako wyjątkowych, nie można stosować wykładni rozszerzającej. Przepisy te mają na celu głównie zapewnienie dłużnikowi minimum egzystencji (vide: Postępowanie zabezpieczające i egzekucyjne M. Romańska, O. Leśniak, C. H. Beck, W-wa 2013, str. 307, 310, 733). Zgodnie z art. 831 § 1 pkt 5 k.p.c. nie podlegają egzekucji świadczenia z ubezpieczeń osobowych oraz odszkodowania z ubezpieczeń majątkowych, w granicach określonych w drodze rozporządzenia przez Ministrów Finansów i Sprawiedliwości; nie dotyczy to egzekucji mającej na celu zaspokojenie roszczeń z tytułu alimentów. Z kolei stosownie do brzmienia § 1 powołanego Rozporządzenia z zastrzeżeniem art. 832 i art. 833 § 5 Kodeksu postępowania cywilnego, świadczenia pieniężne z ubezpieczeń osobowych i odszkodowania z ubezpieczeń majątkowych nie podlegają egzekucji sądowej w trzech czwartych częściach tych świadczeń i odszkodowań. Jak wskazano powyżej, w ocenie Sądu środków pieniężnych stanowiących określoną w umowie zawartej przez strony „wartość wykupu” nie można zakwalifikować jako „świadczenia pieniężne z ubezpieczeń osobowych i odszkodowania z ubezpieczeń majątkowych”. Wartość wykupu to w rzeczywistości kapitał zgromadzony w czasie obowiązywania umowy, którego precyzyjna wysokość wynika z powodzenia inwestycji, tj. możliwości powiększenia aktywów w ramach inwestowania w środki funduszu. Ich wysokość wynika zatem z kwoty wpłacanej celem inwestycji, zaakceptowanego ryzyka (tu: fundusz zrównoważony) i chwili wykupu. Moment wypłaty tej kwoty uzależniony jest od woli inwestora a nie od zaistnienia zdarzenia („wypadku ubezpieczeniowego”). Kapitałowy charakter takiej aktywności inwestora nie pozwala na zakwalifikowanie „wartości wykupu” jako świadczenia z ubezpieczenia osobowego. Takiej interpretacji przepisów powołanego Rozporządzenia Ministra Finansów i Sprawiedliwości jak wywodzona przez powoda sprzeciwia się wykładnia systemowa i celowościowa – zapewnienie minimum egzystencji dłużnikowi. Trudno tymczasem przyjąć, aby celem racjonalnego ustawodawcy było umożliwienie dłużnikowi ochrony środków, która służy powiększeniu jego majątku (gromadzenie kapitału w ramach funduszy inwestycyjnych), kosztem wierzycieli. Jak wskazywano powyżej, bez znaczenia pozostaje okoliczność, że postanowienia dotyczące funduszu kapitałowego strony zawarły w jednej umowie wraz z postanowieniami dotyczącymi ubezpieczenia na życie.

Jak wynika z poczynionych ustaleń wykup został zrealizowany na skutek czynności podjętych przez wierzyciela powoda w toku postępowania egzekucyjnego a uzyskane środki służyły pokryciu wierzytelności żony w stosunku do powoda. W tym miejscu przywołać należy art. 887 § 1 zd. 1 k.p.c., zgodnie z którym z mocy samego zajęcia wierzyciel może wykonywać wszelkie prawa i roszczenia dłużnika. Stosownie do art. 902 k.p.c. do skutków zajęcia stosuje się odpowiednio art. 885, 887 i 888, a do skutków niezastosowania się do wezwań komornika oraz do obowiązków wynikających z zajęcia - art. 886. W oparciu o powołane przepisy, Sąd uznał, że wierzyciel uprawniony był również do wykonywania praw powoda wynikających z umowy zawartej z pozwaną i w konsekwencji zaspokojenia ze środków zgromadzonych w ramach funduszu kapitałowego, o którym była mowa powyżej. Powód przyznał zresztą, iż środki te zostały przekazane wierzycielowi, powołując się przy tym na przepisy dotyczące ograniczeń w egzekucji (Rozporządzenie). Ewentualne ustalenia czy środki te winny podlegać proporcjonalnemu podziałowi również między pozostałych wierzycieli czy też okoliczność skutecznego doręczenia powodowi zawiadomienia o zajęciu tychże środków pozostają bez znaczenia dla niniejszego postępowania a zastrzeżenia w tym zakresie mogą być zgłaszane wyłącznie w ramach środków przysługujących dłużnikowi w toku postępowania egzekucyjnego. W niniejszym postępowaniu ocenie Sądu podlega wyłącznie prawidłowość działań pozwanej, która była związana stanowiskiem Komornika i wezwaniem do złożenia środków na jego rachunku.

Mając na uwadze powyższe, a to realizację swoich uprawnień przez wierzyciela powoda, Sąd uznał, że złożenie przez powoda oświadczenia z 5 lutego 2014 . w przedmiocie wykupu polisy i wezwania do zapłaty nie spowodowało powstania po stronie pozwanej obowiązku wypłaty wartości wykupu na rzecz powoda. Jak bowiem wynika z postanowień umowy zawartej przez strony, umowa ulega rozwiązaniu na skutek wypowiedzenia, w następstwie którego wypłacana jest wartość wykupu polisy. Wobec zrealizowania tych uprawnień wierzyciela i przekazania przez pozwaną pełnej wartości wykupu wierzycielce (co zeznał powód), powodowi nie przysługiwało już uprawnienie do żądania wypłaty wartości wykupu polisy na swoją rzecz.

Z tych też przyczyn, Sąd uznał powództwo za bezzasadne, orzekając jak w pkt 1 sentencji wyroku.

Podstawę prawną orzeczenia o kosztach postępowania (pkt 2 wyroku) stanowił art. 98 k.p.c., w oparciu o który Sąd orzekł o obowiązku zwrotu przez powoda jako stronę przegrywającą proces, kosztów postępowania poniesionych przez pozwaną. Na kwotę tę złożyły się wynagrodzenie pełnomocnika pozwanej w kwocie 2.400 zł i opłata skarbowa od złożenia dokumentu pełnomocnictwa (17 zł).

SSR Kamilla Gos-Górska