Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 22 stycznia 2013 r.

Sąd Okręgowy Warszawa - Praga w Warszawie VII Wydział Pracy
i Ubezpieczeń Społecznych

w składzie:

Przewodniczący: SSO Małgorzata Jarząbek

Protokolant: sekretarz sądowy Monika Bąk

po rozpoznaniu w dniu 17 stycznia 2013 r. w Warszawie

sprawy E. S.

przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych (...) Oddział w W.

o ustalenie kapitału początkowego i przeliczenie emerytury

na skutek odwołania E. S.

od następujących decyzji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych (...) Oddział w W.

z dnia 12 listopada 2008 roku, znak: (...)-2005

z dnia 27 kwietnia 2010 roku, znak: ENM/6/(...)

z dnia 03 listopada 2011 roku, znak: (...)-2005

z dnia 04 listopada 2011 roku, znak: ENM/6/(...)

z dnia 26 czerwca 2012 roku, znak: (...)-2005

z dnia 16 lipca 2012 roku, znak: ENM/6/(...)

orzeka:

- oddala odwołania.

Sygn. akt VII U 284/09

UZASADNIENIE

W odwołaniu do Sądu Okręgowego Warszawa-Praga w Warszawie złożonym za pośrednictwem Zakładu Ubezpieczeń Społecznych (...) Oddział w W. w dniu 17 grudnia 2008r. ubezpieczona E. S. zaskarżyła decyzję z dnia 12 listopada 2008r. wskazanego organu rentowego w przedmiocie ponownego ustalenia kapitału początkowego (znak (...)-2005). Ubezpieczona podniosła, że nie ma zaległości w opłacaniu składek ubezpieczeniowych i nie została jej przedstawiona propozycja wyboru korzystnych lat składkowych na obliczenie kapitału początkowego (odwołanie k. 3 akt sprawy).

W odpowiedzi na odwołanie z dnia 10 marca 2009r. organ rentowy- Zakład Ubezpieczeń Społecznych (...) Oddział w W. wniósł o oddalenie odwołania i wskazał, że nie potwierdzono faktu opłacenia przez ubezpieczoną składek na ubezpieczenie społeczne z tytułu prowadzenia działalności gospodarczej w okresie od 01.11.1984r. do 30.11.1984r. oraz od 10.11.1994r. do 09.02.1995r., dlatego nie zostały one uwzględnione przy obliczaniu stażu pracy. Organ rentowy wyliczył wskaźnik wysokości podstawy wymiaru świadczenia na podstawie przepisu art. 15 ust. 1 ustawy o emeryturach i rentach z FUS, a wyliczenie na podstawie ustępu 6 tego przepisu nie jest możliwe, bo ubezpieczona nie udokumentowała podstawy wymiaru składek na ubezpieczenia społeczne z 20 lat (odpowiedź na odwołanie k. 4-4v akt sprawy).

Na podstawie zgromadzonego materiału dowodowego, Sąd ustalił następujący stan faktyczny.

Począwszy od dnia 1 kwietnia 1981r. ubezpieczona E. S. prowadziła działalność gospodarczą pod nazwą (...) (okoliczność bezsporna).

W okresie od 1 kwietnia 1987 do 31 grudnia 1991r. do ubezpieczenia społecznego zgłoszony był jako osoba współpracująca także maż ubezpieczonej A. S. i ubezpieczona opłacała składkę ubezpieczeniową z tego tytułu. Część składek uiszczona była po terminie, co powodowało naliczenie odsetek za opóźnienie. W okresie od 01.11.1984r. do 31.11.1984r. działalność gospodarcza prowadzona przez ubezpieczoną była zawieszona (pismo Urzędu D., pismo z k. 43 akt rentowych). Ubezpieczona za listopad 1984r. opłaciła nienależną składkę na ubezpieczenie społeczne, dlatego organ rentowy odpisał i zaliczył powstałą nadpłatę na poczet różnicy składek za kwiecień i maj 1985r. t.j. na poczet wyrównania zaległości powstałej na skutek zaniżenia składek za wymienione miesiące.

Pierwszy wniosek o ustalenie kapitału początkowego ubezpieczona złożyła w dniu 19 stycznia 2005r. a organ rentowy po jego rozpoznaniu decyzją z dnia 12 listopada 2008r. ustalił kapitał początkowy na dzień 1 stycznia 1999r roku. Do obliczenia podstawy wymiaru kapitału początkowego oraz obliczenia wskaźnika wysokości tej podstawy przyjęto przeciętną podstawę wymiaru składek na ubezpieczenie społeczne z 10 kolejnych lat kalendarzowych t.j. z okresu od 1.01.1985r. do 31.12.1994r. Wskaźnik wysokości podstawy wymiaru ustalono na 48,28%. Ustalając kapitał początkowy organ rentowy uwzględnił okresy składkowe (17 lat, 0 miesięcy i 6 dni) oraz okresy nieskładkowe (4 lata, 7 miesięcy i 24 dni), jednocześnie organ rentowy do ustalenia wartości kapitału początkowego nie uwzględnił m. in. okresu od 1 do 30 listopada 1984r. gdyż nie została opłacona składka na ubezpieczenie społeczne (decyzja k. 39 akt kapitałowych).

Ubezpieczona E. S. nie zgodziła się z ta decyzją, wniosła odwołanie od niej do Sądu Okręgowego, inicjując postępowanie w niniejszej sprawie. W dniu 14 kwietnia 2010 roku ubezpieczona złożyła do akt sprawy 54 potwierdzenia wpłat składek. Organ rentowy w dniu 27 kwietnia 2010 roku wydał decyzję o przeliczeniu emerytury ubezpieczonej i obliczył wskaźnik wysokości podstawy wymiaru na 51,45% na podstawie dokumentów złożonych przez ubezpieczoną.

W okresie od marca 1993r. do lipca 1995r. ubezpieczona po terminie uiszczała składki ubezpieczeniowe za siebie i za pracowników, a zaległe składki regulowała w formie układu ratalnego, z czym wiązały się dodatkowe koszty.

Ubezpieczona nie dotrzymała warunków układu ratalnego z dnia 6 czerwca 2001r. Nie uiściła rat należnych w dniach 20 czerwca 2001r. i 16 lipca 2001r. przez co zerwała ten akt ratalny. Na koncie pracowniczym pozostało nieuregulowane zadłużenie w kwocie 591,05 zł. W dniu złożenia wniosku o rozłożenie zaległości na raty był wstrzymany bieg odsetek za zwłokę od nieterminowo uiszczonych składek objętych układem ratalnym. Zerwanie układu przez ubezpieczoną spowodowało doliczenie odsetek za zwlokę do wszystkich wpłat dokonanych w ramach układu, co spowodowało wzrost zaległości na koncie osobistym ubezpieczonej, jak i na koncie pracowniczym.

Ubezpieczona regulowała składki za siebie i osobę współpracującą (książeczka opłat (...) 4- (...)) oraz za zatrudnianych pracowników (książeczka (...) 31- (...)).

Wystawione poświadczenia zawierają podstawy wymiaru wyłącznie za osobą prowadzącą działalność. Natomiast przedstawione przez ww. sumy wpłat dokonywane były za osobę prowadzącą działalność i osobę współpracującą (męża P. S.). Ponadto ww. błędnie odczytała informację zawartą w poświadczeniu, ponieważ zawarte są w nim podstawy naliczeni składek na ubezpieczenie (nie składki) a ww. porównuje je z sumą dokonanych wpłat (za siebie i męża). Poza tym ww. nie wzięła pod uwagę naliczonych przez Zakład odsetek za zwłokę od wpłat regulowanych po ustawowym terminie płatności. Z powyższego wynika różnica pomiędzy informację zawartą w poświadczeniu a zestawieniami przedstawionymi przez ubezpieczoną. Ww. w trakcie powadzenia działalności gospodarczej dokonywała wpłat nieterminowo, a zaległe składki regulowała w formie układu ratalnego. Wobec tego spłata należności w formie układu ratalnego zawiera w sobie koszty związane z zawarciem tego układu.

Przebieg ubezpieczenia z tytułu działalności gospodarczej jaki został podany w poświadczeniach jest zgodny ze stanem faktycznym wykazanym na podstawie akt płatnika.

W dniu 01. 08. 1995r. ubezpieczona zawiesiła a następnie wykreśliła z ewidencji prowadzoną działalność gospodarczą.

Wniosek o emeryturę ubezpieczona zgłosiła w dniu 9 lutego 2010r. a organ rentowy decyzją z dnia 14 kwietnia 2010r. przyznał jej zaliczkę na poczet przysługującej emerytury, począwszy od dnia 11 marca 2010r. t.j. od osiągnięcia wieku emerytalnego (decyzja k. 27 akt rentowych). Do ustalenia podstawy wymiaru emerytury przyjęto przeciętną podstawę wymiaru składek za ubezpieczenie społeczne z 10 lat kalendarzowych, od 1990 do 1999 roku i podstawa wymiaru wyniosła 716,12 zł. Jednocześnie uwzględniono okresy składkowe w wymiarze 17 lat, 10 miesięcy i 6 dni oraz okresy nieskładkowe: 4 lata, 7 miesięcy i 24 dni.

Z kolei decyzją z 27 kwietnia 2010r. z urzędu przeliczono emeryturę, przyjmując do ustalenia podstawy jej wymiaru przeciętną podstawę wymiaru składek na ubezpieczenia społeczne z 20 lat kalendarzowych wybranych z całego okresu ubezpieczenia, z lat od 1972 do 2008. Podstawa wymiaru wyniosła 1.397, 75 zł, jednocześnie w stosunku do poprzedniej decyzji zwiększono wymiar okresów składkowych, uwzględniając 19 lat, 10 miesięcy i 6 dni (decyzja k. 45 akt rentowych).

Następnie decyzją z 4 listopada 2011r. organ rentowy zmienił decyzję z 27 kwietnia 2010r. i obliczył emeryturę na podstawie art. 183 ustawy o emeryturach i rentach z FUS i przyznał ubezpieczonej tzw. emeryturę mieszaną (k. 61 akt rentowych). W decyzji stwierdzono, że wobec osiągnięcia wieku uprawniającego do emerytury w roku 2010, wysokość świadczenia wynosi 70% emerytury obliczonej na podstawie art. 53 ustawy emerytalnej i 30 % emerytury obliczonej na podstawie art. 26 tej ustawy.

Ostatnia omówiona decyzja została zmieniona na mocy decyzji z dnia 16 lipca 2012r. na podstawie której dokonano przeliczenia emerytury z uwzględnieniem przepisów ustawy z 28 lipca 2011r. o zmianie ustawy o emeryturach i rentach z FUS (decyzja k. 77 akt rentowych).

W toku postępowania Sąd dopuścił dowód z opinii biegłego sądowego z zakresu księgowości celem ustalenia, czy organ rentowy w zaskarżonej decyzji dokonał prawidłowego ustalenia wartości kapitału początkowego ubezpieczonej. Biegły w opinii z sierpnia 2011r. (k. 142-150 akt sprawy). Biegły we wnioskach swojej opinii stwierdził, ze organ rentowy niesłusznie pominął jeden miesiąc okresów składkowych kapitał początkowy na dzień 1 stycznia 1999r. powinien wynosić 89.065,35 zł. Ze względu na wnioski i zastrzeżenia stron, Sąd dopuścił dowód z uzupełniającej opinii biegłego z zakresu księgowości, który w opinii z października 2011r. wyliczył kapitał początkowy na kwotę 98.338,68 zł (opinia k. 174-178). Po zapoznaniu się z argumentami organu rentowego zawartych w piśmie z dnia 16 listopada 2011r. biegły wycofał się z opinii uzupełniającej w piśmie z dnia 6 grudnia 2011r. Biegły stwierdził, że przyjął błędne założenia i nietrafnie zinterpretował materiał dowodowy (pismo k. 226 akt sprawy).

Organ rentowy po ponownej analizie dokumentów ubezpieczonej, decyzją z dnia 3 listopada 2011r. ponownie ustalił kapitał początkowy E. K., a decyzją z 4 listopada 2011r. przeliczył emeryturę przy uwzględnieniu minimalnego wynagrodzenia za okres od 1 sierpnia 1971r. do 31 grudnia 1971r. t.j. z czasu zatrudnienia ubezpieczonej w Biurze (...), na podstawie przepisu art. 15 ust. 2a ustawy o emeryturach i rentach FUS.

E. S. odwołała się także od omówionych decyzji organu rentowego z dni 3 i 4 listopada 2011r. a sprawa została połączona do rozpoznania z przedmiotową sprawą.

W ostatnim uzupełnieniu opinii (z maja 2012r. k. 261-266) biegły M. K. odnosząc się do zarzutów ubezpieczonej do poprzednich opinii stwierdził, m.in. że ubezpieczona dokonuje nieprawidłowego wyliczenia matematycznego składek ubezpieczeniowych za 1990 rok, gdyż wylicza je na kwotę 3.471.410 zł podczas gdy prawidłowy wynik to 3.071.410 zł, co powoduje ze jej kalkulacje nie mogą zgadzać się w wyliczeniami organu rentowego. Według biegłego skałdki zakres od marca 1993r. do lipca 1995r. zostały uregulowane zgodnie z rozliczeniem dokonanym przez ZUS, a biegły nie znajduje podstaw do kwestionowania sposobu rozliczenia tych rat, zakładając że składka za listopad 1984r. była nienależna ze względu na zawieszenie działalności gospodarczej. W dokumentacji biegły nie odnalazł potwierdzenia wpłat na kwotę 313,30 zł oraz na kwotę 45,15 zł z tytułu odsetek, jednak biegły zaznaczył, ze w przypadku egzekucji administracyjnej należności przez Urząd Skarbowy pojawiają się dodatkowe koszty – koszty egzekucji, które pomniejszają kwotę uiszczoną przez wierzyciela.

W toku postępowania ZUS wydał kolejne decyzje, z dni 27.04.2010r. 3.11.2011r. 4.11.2011r. 26.06.2012r. 16.07.2012r. dotyczące ustalenia kapitału początkowego i przeliczenia emerytury, ze względu na uzupełnianie przez ubezpieczoną materiału dowodowego potwierdzającego uiszczenie składek ubezpieczeniowych. Sad połączył kolejne sprawy z odwołania E. S. ze sprawą zarejestrowaną pod sygnaturą VII U 284/09, na podstawie art. 219 k.p.c. w celu łącznego rozpoznania i rozstrzygnięcia.

Stan faktyczny w niniejszej sprawie Sąd ustalił na podstawie dokumentów zgromadzonych w aktach sprawy i w aktach rentowych. Należy podkreślić, że część dokumentów złożona była przez ubezpieczoną sukcesywnie, w toku postępowania sądowego. Wiarygodności tych dokumentów organ rentowy nie kwestionował, a Sąd uznał je za pełnowartościowy materiał dowodowy pozwalający na ustalenie stanu faktycznego w sprawie. Ograniczony walor dowodowy tych dokumentów wynikał jednak z faktu, że część z nich jest nieczytelna, m. in. w zakresie dat wpłat poszczególnych składek. Ponadto Sad przeprowadził dowód z opinii biegłego z zakresu księgowości a także z opinii uzupełniających. Z jednej z tych opinii uzupełniających biegły wycofał się po zapoznaniu się z pismem procesowym organu rentowego, w rezultacie jednak biegły potwierdził prawidłowość wyliczeń przeprowadzonych przez ZUS. Stanowiska organu rentowego i biegłego różnił się jedynie w zakresie okoliczność uiszczenia przez ubezpieczoną składki ubezpieczeniowej za listopad 1984r. Sąd przyjął za organem rentowym, że składki za ten miesiąc były nienależne ze względu na zawieszenie działalności gospodarczej. Ubezpieczona uiściła składki w przekonaniu, iż pokrywa należność za ten miesiąc, jednak organ rentowy dokonał prawidłowego rozliczenia uiszczonej kwoty na poczet różnicy składek za kwiecień i maj 1985r. t.j. na wyrównanie zaległości powstałej na skutek zaniżenia składek za wymienione miesiące.

Sąd zważył co następuje :

Odwołania E. S. od decyzji organu rentowego nie zasługują na uwzględnienie.

Zgodnie z art. 174 ust. 1 ustawy z dnia 17.12.1998r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (t. j. Dz. U. z 2004r. Nr 39, poz. 353 z późn. zm.) kapitał początkowy ustala się na zasadach określonych w art. 53, z uwzględnieniem ust. 2-12. Natomiast w myśl ust. 2 tego artykułu, przy ustalaniu kapitału początkowego przyjmuje się przebyte przed dniem wejścia w życie ustawy:

1)  okresy składkowe, o których mowa w art. 6,

2)  okresy nieskładkowe, o których mowa w art. 7 pkt 5,

3)  okresy nieskładkowe, o których mowa w art. 7 pkt 1-4 i 6-12, w wymiarze nie większym niż określony w art. 5 ust. 2.

Okresami składkowymi są okresy opłacania składek na ubezpieczenie społeczne w wysokości określonej w przepisach o organizacji i finansowaniu ubezpieczeń społecznych, w przepisach wymienionych w art. 195 pkt 1-4 i 8, w przepisach o adwokaturze, w przepisach o zatrudnieniu i przeciwdziałaniu bezrobociu oraz w przepisach o pomocy społecznej (art. 6 ust. 1 pkt 2 powołanej ustawy).

Zgodnie z art. 174 ust. 3 ustawy o emeryturach i rentach z FUS, podstawę wymiaru kapitału początkowego ustala się na zasadach określonych w art. 15, 16, 17 ust. 1 i 3 oraz art. 18, a okres kolejnych 10 lat kalendarzowych ustala się z okresu od dnia 1 stycznia 1980r. do dnia 31 grudnia 1998r.

Jak ustalono w toku postępowania, w listopadzie 1984 roku działalność gospodarcza ubezpieczonej była zawieszona, dlatego składki ubezpieczeniowe za ten miesiąc nie były należne. E. S. uiściła nienależne składki, które organ rentowy prawidłowo zaliczył na poczet wyrównania zaniżonej wpłaty za składek za kwiecień i maj 1985r.

W myśl art. 15 ust. 1 ustawy o emeryturach i rentach z FUS, podstawę wymiaru emerytury i renty stanowi ustalona w sposób określony w ust. 4 i 5 przeciętna podstawa wymiaru składki na ubezpieczenia emerytalne i rentowe lub na ubezpieczenie społeczne na podstawie przepisów prawa polskiego w okresie kolejnych 10 lat kalendarzowych, z okresu od dnia 1 stycznia 1980r. do dnia 31 grudnia 1998r., z uwzględnieniem ust. 6. Zgodnie natomiast z ust. 6 tego artykułu, na wniosek ubezpieczonego podstawę wymiaru emerytury lub renty może stanowić ustalona w sposób określony w ust. 4 i 5 przeciętna podstawa wymiaru składki na ubezpieczenie społeczne lub ubezpieczenia emerytalne i rentowe w okresie 20 lat kalendarzowych przypadających przed rokiem zgłoszenia wniosku, wybranych z całego okresu podlegania ubezpieczeniu. Przy ustalaniu kolejnych 10 lat kalendarzowych, o których mowa w art. 15 ust. 1 i 2, przyjmuje się lata kalendarzowe następujące bezpośrednio po sobie, chociażby ubezpieczony w niektórych z tych lat przez okres roku lub w okresie krótszym niż rok nie pozostawał w ubezpieczeniu (art. 16 ustawy o emeryturach i rentach z FUS)..

W przypadku E. S. nie ma jednak możliwości zastosowania podstawy wymiaru świadczenia z okresu 20 lat, bo nie udowodniła ona podstawy wymiaru składek z takiego okresu. W związku z tym organ rentowy zasadnie wyliczył wskaźnik wysokości podstawy wymiaru z 10 lat, na podstawie przepisu art. 15 ust. 1 ustawy o emeryturach i rentach z FUS.

Ze względu na zawieszenie działalności gospodarczej w listopadzie 1984r. organ rentowy, prawidłowo, nie uwzględnił tego okresu przy ustalaniu stażu pracy ubezpieczonej.

Zgodnie z art. 116 ust. 5 ustawy z dnia 17 grudnia 1998r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (t. j. Dz. U. z 2004r. Nr 39, poz. 353 z późn. zm.) „do wniosku w sprawie przyznania świadczeń powinny być dołączone dowody uzasadniające prawo do świadczeń i ich wysokości, określone w drodze rozporządzenia przez ministra właściwego do spraw zabezpieczenia społecznego”.

Z kolei rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983r. w sprawie postępowania o świadczenia emerytalno-rentowe i zasad wypłaty tych świadczeń (Dz. U. z dnia 25 lutego 1983r.) w paragrafie 3 stanowi, że wniosek o świadczenie powinien zawierać: imię i nazwisko zainteresowanego, datę jego urodzenia, miejsce zamieszkania, wskazanie rodzaju świadczenia, o które się ubiega, oraz podpis osoby uprawnionej do zgłoszenia wniosku. Do wniosku powinny być dołączone - w zależności od rodzaju żądanych świadczeń - odpowiednie dokumenty lub oświadczenia stwierdzające okoliczności uzasadniające przyznanie tego świadczenia.

Powołane przepisy zobowiązują wnioskodawców do wykazania okoliczności uzasadniających przyznanie świadczenia.

Ubezpieczona E. S. w niniejszej sprawie ograniczyła się do złożenia zarzutu o nieuwzględnieniu przez organ rentowy do stażu pracy okresu nauki w szkole z praktykami na budowie. Ani do wniosku o ustalenie kapitału początkowego, ani do wniosku o emeryturę ubezpieczona nie załączyła żadnych dokumentów potwierdzających zawarcie z zakładem pracy umowy jako pracownik młodociany. Organ rentowy zaliczył okres od 3 sierpnia 1971r. do 8 czerwca 1975r. do stażu pracy na podstawie przedłożonego świadectwa pracy z dnia 21.10.1978r. W takim stanie rzeczy nie ulega wątpliwości, że mimo omówionych uprzednio obowiązków ubezpieczonego ubiegającego się o świadczenia ubezpieczeniowe, to E. S. nie wykazała w żaden sposób wykonywania umowy o pracę w okresie nauki w szkole średniej, nie złożyła nawet w tym zakresie żadnych wniosków dowodowych.

Podstawa wymiaru składek przyjęta przez Zakład Ubezpieczeń Społecznych jest prawidłowa, gdyż w zgromadzonej dokumentacji nie znajdują się potwierdzenia wpłat wszystkich okresów składkowych. Część okresów jest udokumentowana kopią książeczek ubezpieczeniowych, co nie jest jednoznaczne z dokonaniem wpłat. Zdaniem Sądu, należy ustalić, ze ewidencja Zakładu Ubezpieczeń Społecznych w tym zakresie jest miarodajna. Sąd nie podzielił stanowiska biegłego o możliwości zaliczenia do stażu pracy ubezpieczonej listopada 1984r. ponieważ działalność gospodarcza była zawieszona w wymienionym miesiącu, w konsekwencji czego składki ubezpieczeniowe uiszczone przez E. S. za ten miesiąc zostały zaliczone przez organ rentowy na poczet zaległości.

Odnośnie decyzji wydawanych przez organ rentowy w toku prowadzenia sprawy z odwołania od decyzji z dnia 12 listopada 2008r. Sąd ocenił, że wszystkie te decyzje zapadły ze względu na uzupełnienie przez ubezpieczoną materiału dowodowego i rozstrzygnięcia w nich zawarte są prawidłowe według stanu na dzień wydania poszczególnych decyzji.

Wobec powyższego Sąd oddalił odwołania ubezpieczonej, z uwagi na brak podstaw do ich uwzględnienia, na podstawie art. 477 ¹⁴ § 1 k.p.c.