Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 21 kwietnia 2016r.

Sąd Rejonowy w Toruniu – Wydział I Cywilny

w składzie:

przewodniczący: SSR Maciej J. Naworski

protokolant: sekretarz sądowy Katarzyna Domańska

po rozpoznaniu dnia 14 kwietnia 2016r.,

w T.

na rozprawie

sprawy

z powództwa Kancelarii (...) sp. z o.o. sp.k. we W. ( KRS (...) )

przeciwko I. B. ( pesel (...) )

o zapłatę

I.  uchyla nakaz zapłaty wydany dnia 29 października 2015r. pod sygnaturą INc 1251/15,

II.  oddala powództwo,

III.  zasądza od powoda Kancelarii (...) sp. z o.o. sp.k. we W. na rzecz pozwanego I. B. kwotę 2.417zł ( dwa tysiące czterysta siedemnaście złotych ) tytułem zwrotu kosztów zastępstwa procesowego .

Sygn. akt IC 1806/15

UZASADNIENIE

Kancelaria (...) sp. z o.o. sp.k. we W. żądała od I. B. 50.000zł. Podniosła, że pozwana wystawiła weksel własny za zabezpieczenie roszczeń grupy (...) sp. z o.o. w T. na kwotę 50.000zł, nie wykupiła go, a poprzedni posiadacz indosował go na powoda.

Pozwana wniosła o oddalenie powództwa, ponieważ wystawiła weksel własny in blanco na zabezpieczenie spłaty pożyczki w wysokości 500zł, którą spłaciła w kwocie żądanej przez pierwszego wierzyciela i, za jego zgodą, z niewielkim opóźnieniem, za które uiściła dodatkowe odsetki. Powód, nabywając weksel, działał zaś w złej wierze, wbrew przepisom ustawy o kredycie konsumenckim dopuszczając się przy tym rażącego niedbalstwa.

Ponadto dokument będący w posiadaniu powoda nie jest wekslem, ponieważ nie obejmuje słowa :zapłacę” lecz „zapłac”, które nic nie znaczy.

Sąd ustalił co następuje:

19 marca 2015r. I. B. zawarła z Grupą (...) sp. z o.o. w T. umowę pożyczki krótkoterminowej numer (...), na podstawie której miała otrzymać 500zł na 30 dni z obowiązkiem zwrotu 729,15zł.

Dowód: umowa ( § 1ust. 1 i 6 ) k. 106.

Umowa z dnia 19 marca 2015r. numer (...) przewidywała zabezpieczenie spłaty pożyczki poprzez wystawienia weksla in blanco, który mógł być uzupełniony za kwotę określoną w deklaracji wekslowej w przypadku naruszenia przez pożyczkobiorcę któregokolwiek postawień umowy, opatrzony klauzą bez protestu, miejscem i terminem zapłaty według uznania remitenta; termin wykupu weksla wynosił 3 dni.

Dowód: umowa ( § 3 ust. 1 ) k. 106.

Dnia 19 marca 2015r. I. B. złożyła Grupie (...) sp. z o.o. w T. deklarację do weksla in blanco, zgodnie z którą mogła ona wypełnić weksel w przypadku niewykonania któregokolwiek z postanowień umowy pożyczki z dnia 19 marca 2015r. numer (...) na kwotę 50.000zł z kosztami, odsetkami, kosztami uzupełnienia weksla, klauzulą bez protestu, miejscem i terminem zapłaty według uznania i wezwać ją do zapłaty w terminie 3 dni od daty uzupełnienia weksla za okazaniem weksla.

Dowód: deklaracja, k. 106.

19 marca 2015r. I. B. wręczyła Grupie (...) sp. z o.o. w T. weksel in blanco, obejmujący jedynie słowa „weksel”, „dnia”, „zapłac bez protestu za ten weksel własny in blanco na zlecenie”, „kwotę”, „płatny” i opatrzyła go własnym podpisem i numerem pesel.

Dowód: weksel, koperta.

6 maja 2015r. Grupa (...) sp. z o.o. w T. wypełniła weksel I. B. na sumę 50.000zł, płatną 13 maja 2015r., w T. i na swoje zlecenie.

Dowód: weksel, koperta.

6 maja 2015r. Grupa (...) sp. z o.o. w T. wezwała I. B. w związku z brakiem zapłaty wierzytelności z umowy pożyczki krótkoterminowej z dnia 19 marca 2015r., numer (...), do wykupu weksla za 50.000zł w terminie do 13 maja 2015r.

Dowód: wezwanie do zapłaty, k. 106.

7 maja 2015r. I. B. zapłaciła Grupie (...) sp. z o.o. w T. 750zł.

Dowody: potwierdzenie przelewu k. 106.

1 lipca 2015r. Grupa (...) sp. z o.o. w T. indosowała weksel na rzecz Kancelarii (...) sp. z o.o. sp.k. we W..

Dowód: weksel, koperta.

Sąd zważył co następuje:

1. Przed przystąpieniem do zasadniczych rozważań trzeba podkreślić, że po pierwsze, jeżeli weksel niezupełny w chwili wystawienia, został uzupełniony niezgodnie z porozumieniem wekslowym, można wobec posiadacza zasłaniać się zarzutem, że nie zastosowano się do tego porozumienia, tylko, gdy posiadacz nabył weksel w złej wierze albo przy nabyciu dopuścił się rażącego niedbalstwa ( art. 10 w związku z art. 103 ustawy z dnia 26 kwietnia 1936r. prawo wekslowe ).

Po drugie, osoby, przeciw którym dochodzi się praw z weksla mogą wobec posiadacza zasłaniać się zarzutami ze stosunków osobistych z wystawcą lub z posiadaczami poprzednimi jedynie w przypadku, w którym posiadacz nabywając weksel, działał świadomie na szkodę dłużnika ( art. 17 w związku z art. 103 ustawy z dnia 26 kwietnia 1936r. prawo wekslowe ).

2. Powód uzasadnił pozew powołując się wyłącznie na posiadanie weksla, brak wiedzy co do stosunku podstawowego i zaufanie do treści nabytego dokumentu ( k. 80 – 82 ). Pozwana broniła się zaś kwestionując wysokość dochodzonej kwoty i zarzucając powodowi rażące niedbalstwo przy nabywaniu weksla oraz świadome działanie na jej szkodę oraz nieważność weksla.

3. Zarzut nieważności weksla trafiał w próżnię, ponieważ brak osobowej końcówki czasownika zapłacić nie miał żadnego wpływu na treść oświadczenia pozwanej; w szczególności jasne było, że zobowiązała się zapłacić kwotę, którą mógł opisać remitent. Sporny dokument z pewnością był więc zatem wekslem.

4. Wynik rozprawy potwierdził natomiast rażące niedbalstwo powoda.

Wprawdzie jest oczywiste, że weksel tworzy zobowiązanie abstrakcyjne, które, co do zasady nie może być kwestionowane z punktu widzenia jego causae, jednak nie jest dopuszczalne wykorzystanie weksla pozwanej w sposób, w który czyni to powód. Weksel był bowiem dokumentem wręczonym remitentowi in blanco wobec czego nie miał funkcji obiegowej, lecz gwarancyjną.

O tym, że weksel był niezupełny w chwili wystawienia świadczy zaś jego treść, w której expressis verbis podano, że dokument jest wekslem własnym in blanco. Także jego wygląd już prima facie pozwala ustalić, że poza podpisem pozwanej i jej numerem pesel, blankiet ograniczał się do wydrukowanych fragmentów a zatem słów „weksel”, „dnia”, „zapłac bez protestu za ten weksel własny in blanco na zlecenie”, „kwotę”, i „płatny”.

Chybione jest więc twierdzenie powoda, że powódka wręczyła jego poprzednikowi weksel na 50.000zł. Wręczyła mu bowiem weksel własny in blanco.

Oczywiste było też w świetle przeprowadzonych dowodów, że wesel został wypełniony przez remitenta w sposób rażąco sprzeczny z deklaracją wekslową. Uczynił on to bowiem pomimo wygaśnięcia zobowiązania pozwanej i na kwotę stukrotnie przekraczającą wysokość jej długu; weksel miał być tez płatny za okazaniem a nie w oznaczonej dacie.

W tym miejscu trzeba stwierdzić, że zadeklarowane w umowie o wystawienie weksla uprawnienie remitenta do wypełnienia go sumą 50.000zł w przypadku niewykonania któregokolwiek z postanowień umowy pożyczki z dnia 19 marca 2015r. numer (...) nie oznacza, że w razie nieterminowego zwrotu 500zł, rzeczywiście mógł się domagać od pozwanej 50.000zł i wypełnić weksel na tę sumę.

Wniosek ten jest bowiem absurdalny i nie trzeba długiego wywodu w tym zakresie ( res sibi ipse loquitur ); wystarczy powołać art. 58 § 2, art. 5, art. 353 ¹ i art. 385 ¹ § 1 k.c.

W rezultacie rozstrzygniecie zależało od odpowiedzi na pytanie, jak daleko sięgać powinna staranność nabywcy weksla o podanych właściwościach i czy powód jej dołożył.

W tym miejscu konieczne jest podkreślenie, że z uwagi na szczególny cel weksla in blanco, staranność jego nabywcy musi być ocenia odmiennie niż w przypadku weksla zupełnego. Trzeba też pamiętać, że obecnie w praktyce gospodarczej weksel obiegowy, zastępujący pieniądz, właściwie nie występuje.

Przypomnieć wypada również, że w złej wierze jest ten nabywca weksla, który wie, że dokument został wypełniony niezgodnie z umową wystawcy i remitenta a rażącego niedbalstwa dopuszcza się ten, który przy dołożeniu elementarnej staranności mógł się o tym dowiedzieć.

Analiza okoliczności faktycznych pozwala stwierdzić, że powód powinien zorientować się, że weksel pozwanej został wypełniony wadliwie, gdyby tylko dołożył jakiekolwiek staranności przy jego nabyciu. Nie można zaś zapominać, że powód prowadzi działalność gospodarczą w zakresie finansów, księgowości i prawa ( wpisy w KRS powoda, k. 8 ) wobec czego swoje czynności powinien wykonywać ze starannością wynikającą z profesjonalnego charakteru tego zajęcia.

Od nabywcy weksla własnego, z którego treści wynika, że był dokumentem in blanco, należy zaś oczekiwać wyższej staranności niż od nabywcy weksla zwykłego, która sprowadza się do zapoznania z deklaracją wekslową. Z uwagi na treść weksla i osobę indosanta konieczne było także zweryfikowanie istnienia zobowiązania dłużnika w oparciu o umowę. Domniemanie dobrej wiary i uczciwości kontrahenta ( art. 7 k.c. ) nie zwalnia bowiem uczestników obrotu od sprawdzania ich oświadczeń, jeżeli uzasadniają to konkretne okoliczności.

Twierdzenie, że podmiot zajmujący się udzielaniem krótkoterminowych pożyczek uzyskał wierzytelność na sumę 50.000zł budzi zaś uzasadnione wątpliwości, które wymagają rozwiania poprzez wzgląd do umowy. Powszechnie przecież wiadomo, że umowy pożyczek krótkoterminowych ( chwilówek ) dotyczą niewielkich kwot, które zwykle nie przekraczają 1.000zł. Pojawienie się w tym kontekście sumy 50.000zł budzi zdumienie i rodzi dodatkowe obowiązki po stronie nabywcy weksla.

Nie sposób przy tym zakładać, że powód nie wiedział od kogo weksel nabywa. Taka teza, już tylko z racji na firmę powoda i zakres jego działalności, jest bowiem nie do pomyślenia.

W konsekwencji powód nabywając weksel pozwanej i nie sprawdzając jego treści z punktu widzenia umowy i deklaracji wekslowej, dopuścił się niedbalstwa o rażącym stopniu. Powtórzmy, okoliczności faktyczne związane z osobą indosanta ( który udziela drobnych pożyczek ) w kontekście sumy wekslowej ( która z pewnością nie jest symboliczna ) oraz treścią weksla ( z której wynika, że ma charakter własny i był wręczony remitentowi in blanco ) a także z racji prowadzenia przez powoda działalności gospodarczej w zakresie finansów i prawa powinny wzbudzić u niego wątpliwości co do prawidłowości wypełnienia weksla tak silne, że skutkujące wyłączeniem domniemania dobrej wiary i zmuszające do potwierdzenia treści weksla w świetle umowy. Uzyskanie dostępu do tych dokumentów nie powinno natomiast rodzic trudności, skoro powód nabył weksel od remitenta.

5. Rażące niedbalstwo powoda uprawniało zaś pozwaną do podniesienia w procesie zarzutu zapłaty i nieistnienia roszczenia. W świetle potwierdzenia przelewu był on zaś uzasadniony, ponieważ spełnienie świadczenia powoduje wygaśniecie obowiązania.

6. Dla porządku Sąd zaznacza, że po pierwsze, nie było wystarczających podstaw do zarzucenia powodowi złej wiary.

Po drugie, że przepisy ustawy z dnia 12 maja 2011r. o kredycie konsumenckim ( tekst j. Dz. U. 2014r., poz. 1497 ze zm. ) nie uzasadniały oddalenia powództwa. Przeciwnie, przepis art. 41 ust. 1 i 2 wymienionej ustawy, dotyczący wypełnienia weksla konsumenta niezgodnie z umową, przemawia bowiem przeciwko pozwanemu, skoro nie przewiduje w takiej sytuacji rygoru nieważności dokonanej czynności a jedynie roszczenie odszkodowawcze ( w tym zakresie stanowi zresztą superfluum, ponieważ w grę i tak wchodzi art. 471 k.c. ).

Nie ma jednak racji powód twierdząc, że roszczenie odszkodowawcze przewidziane w powołanym unormowaniu zwalnia go z konieczności zachowania staranności przy nabyciu weksla i sanuje jego zaniedbania. Jak była już mowa, wyjątkowe okoliczności, sprawy, nakładały na niego obowiązek wglądu w umowę. Istotne jest zresztą, że roszczenie odszkodowawcze aktualizuje się w przypadku prawidłowego nabycia weksla, skutkującego obowiązkiem uiszczenia sumy wekslowej.

Po trzecie, każde roszczenie, w tym także wekslowe, podlega ocenie z punktu widzenia art. 5 k.c. Nie wdając się w teoretyczne rozważania na temat wykładni powołanego przepisu wystarczające jest stwierdzenie, że klauzula generalna zasad współżycia społecznego pozwala na łagodzenie rygoryzmu prawnego polegające na odmowie przyznania ochrony słusznym roszczeniom powoda w sytuacji, w której nie byłoby to sprawiedliwe w świetle akceptowanych powszechnie norm społecznych. Z pewnością zaś zobowiązanie pozwanego do uiszczenia 50.000zł w sytuacji, w której zaciągnął pożyczkę w wysokości 500zł nie daje się pogodzić z zasadami słuszności. Podkreślenia wymaga jednak, że powyższa opinia jest aktualna na gruncie specyficznych okoliczności przedmiotowego procesu.

7. O kosztach Sąd orzekł na podstawie art. 98 § 1 i 3 k.p.c.