Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Konin, dnia 28 kwietnia 2016 r.

Sąd Okręgowy w Koninie III Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych

w składzie:

Przewodniczący - Sędzia – SO Elżbieta Majewska

Protokolant: starszy sekretarz sądowy Alina Darul

przy udziale

po rozpoznaniu w dniu 28 kwietnia 2016 r. w Koninie

sprawy M. N.

przeciwko Prezesowi Kasy Rolniczego Ubezpieczenia Społecznego

o zwrot nienależnie pobranego świadczenia

na skutek odwołania M. N.

od decyzji Prezesa Kasy Rolniczego Ubezpieczenia Społecznego

z dnia 09.11.2015r. znak: (...)

O d d a l a odwołanie.

Sygn. akt III U 1107 / 15

UZASADNIENIE

Decyzją z dnia 09 listopada 2015 r. znak (...) Prezes Kasy Rolniczego Ubezpieczenia Społecznego ustalił M. N. nadpłatę 100 % części uzupełniającej świadczenia z powodu ustania ubezpieczenia społecznego rolników z mocy ustawy małżonka od 02.03.2015 r. Organ rentowy stwierdził, że w okresie od 01.04.2015 r. do 31.10.2015 r. M. N. pobrała nienależne świadczenie z powyższego tytułu w wysokości 5638,08 zł i zobowiązał do zwrotu tej kwoty.

Z decyzją tą nie zgodziła się M. N. wnosząc odwołanie.

Odwołująca podniosła, iż decyzja jest dla niej krzywdząca.

Prezes Kasy Rolniczego Ubezpieczenia Społecznego - Placówka Terenowa w K. wniósł o oddalenie odwołania wskazując, że nadpłata powstała z powodu ustania ubezpieczenia społecznego rolników z mocy ustawy wobec męża odwołującej z datą wsteczną od dnia 02.03.2015 r. , a od dnia 01.10.2015 r. został objęty ubezpieczeniem na wniosek. Ponadto ubezpieczona pobiera od dnia 01.09.2013 r. rentę rolniczą z tytułu niezdolności do pracy przyznaną na stałe tak więc nie jest to renta okresowa i odwołująca nie spełnia przesłanki określonej w art. 28 ust. 6 ustawy. O okolicznościach uzasadniających zawieszenie części uzupełniającej świadczenia rentowego odwołująca była pouczona , także o tym że powinna zawiadomić organ rentowy o tych okolicznościach w ciągu 14 dni.

Sąd ustalił i zważył co następuje :

M. N., ur. (...)pobierała rentę rolniczą od dnia 28.05.1998 r. Część uzupełniająca świadczenia była zawieszona w 50 % z powodu niezaprzestania prowadzenia działalności rolniczej wspólnie z małżonkiem P. N., który nie miał ustalone prawa do emerytury lub renty i nie spełniał warunków do uzyskania emerytury i renty rolniczej.

Mąż odwołującej P. N. był właścicielem gospodarstwa rolnego o powierzchni 11,21 ha (2,47 ha przeliczeniowych) położonego w miejscowości Ł. i od dnia 01.07.1977 r. podlegał ubezpieczeniu społecznemu rolników z mocy ustawy.

Decyzją z dnia 03.01.2013 r. prezes Kasy Rolniczego Ubezpieczenia Społecznego , działając z urzędu, podjął wobec odwołującej wypłatę 100 % części uzupełniającej świadczenia rentowego. Następnie decyzją z dnia 29.08.2013 r. organ rentowy przyznał M. N. rentę rolniczą z tytułu niezdolności do pracy od dnia 01.09.2013 r. na stałe. Natomiast pismem z dnia 02.09.2013 r. pozwany poinformował odwołującą , iż w związku z wejściem w życie ustawy z dnia 11 maja 2012 r. o zmianie ustawy o emeryturach i rentach z FUS oraz niektórych innych ustaw, wypłata części uzupełniającej emerytury lub renty rolniczej nie ulega zawieszeniu jeżeli emeryt lub rencista prowadzi działalność rolniczą z małżonkiem podlegającym ubezpieczeniu emerytalno – rentowemu z mocy ustawy (tylko ubezpieczenie KRUS). O zaistnieniu okoliczności podanych wyżej tj. o niepodleganiu ubezpieczeniu emerytalno – rentowemu z mocy ustawy przez małżonka ubezpieczona jest zobowiązana niezwłocznie powiadomić PT KRUS, a w razie zaniedbania tego obowiązku i wystąpienia nadpłaty będzie zobowiązana do jej zwrotu.

Od dnia 01.01.2013 r. organ rentowy wypłacał ubezpieczonej rentę rolniczą w pełnej wysokości.

W dniu 02.03.2015 r. P. N. sprzedał część swojego gospodarstwa rolnego tj. grunty rolne o powierzchni 6,00 ha. Od tego czasu pozostawał właścicielem i posiadaczem gospodarstwa rolnego o powierzchni 5,16 ha , które stanowiło 0,9825 ha przeliczeniowego. Po zawarciu umowy sprzedaży Burmistrz Gminy Z. wydał w dniu 16.04.2015 r. decyzję na łączne zobowiązanie pieniężne w sprawie zmiany wymiaru podatku rolnego, leśnego oraz podatku od nieruchomości za rok 2015. W treści tej decyzji znalazł się informacja , że P. N. i M. N. posiadają gospodarstwo o powierzchni 5,16 hektarów fizycznych co stanowi 0,9825 hektarów przeliczeniowych.

Umowa sprzedaży z dnia 02.03.2015 r. wpłynęła do organu rentowego w dniu 07.09.2015 r. Decyzją z dnia 25 września 2015 r. organ rentowy stwierdził ustanie ubezpieczenia społecznego rolników wobec P. N. w zakresie ubezpieczenia wypadkowego, chorobowego, macierzyńskiego oraz emerytalno – rentowego od dnia 02.03.2015 r. W uzasadnieniu decyzji pozwany stwierdził, że z uwagi na zmniejszenie powierzchni gospodarstwa poniżej 1 ha przeliczeniowego ustało ubezpieczenie społeczne rolników wobec P. N.. Powyższa decyzja jest prawomocna.

W dniu 01.10.2015 r. P. N. złożył w organie rentowym wniosek o objęcie go ubezpieczeniem społecznym rolników od dnia 01.10.2015 r. We wniosku oświadczył, że prowadzi gospodarstwo rolne o powierzchni 0,98 ha przeliczeniowych, a praca w gospodarstwie stanowi dla niego stałe źródło utrzymania. Decyzją z dnia 27.10.2015 r. pozwany stwierdził podleganie ubezpieczeniu społecznemu rolników przez P. N. na wniosek od dnia 01.10.2015 r.

Decyzją z dnia 22.10.2015 r. Prezes Kasy Rolniczego Ubezpieczenia Społecznego , działając z urzędu, wstrzymał M. N. wypłatę części uzupełniającej od dnia 01.11.2015 r. Następnie organ rentowy stwierdził nadpłatę części uzupełniającej świadczenia za okres od 01.04.2015 r. do 31.10.2015 r. i wydał zaskarżoną decyzję.

W dniu 18.11.2015 r. wpłynęła do pozwanego umowa dzierżawy , na podstawie której P. N. wydzierżawił na rzecz D. N. gospodarstwo rolne o powierzchni 5,21 ha na okres 10 lat. Jednocześnie P. N. złożył oświadczenie , że zaprzestał prowadzenia działalności rolniczej na gruntach wydzierżawionych synowi D. N.. Decyzją z dnia 25.11.2015 r. pozwany przyznał M. N. prawo do wypłaty 100 % części uzupełniającej świadczenia od dnia 01.11.2015 r. w związku z zaprzestaniem prowadzenia działalności rolniczej.

Powyższy stan faktyczny Sąd ustalił na podstawie dokumentów znajdujących się w aktach KRUS nr (...) w aktach ubezpieczeniowych KRUS P. N. (...), kopii decyzji z dnia 28.03.1991 r. oraz częściowo na podstawie zeznań odwołującej M. N..

W ocenie Sądu treść dokumentów znajdujących się w aktach rentowych odwołującej i w aktach ubezpieczeniowych P. N. nie budziła wątpliwości co do swojej wiarygodności i zasługiwała na uwzględnienie.

Sąd jedynie częściowo dał wiarę zeznaniom odwołującej odmawiając wiarygodności tym zeznaniom w części w jakiej odwołująca wywodziła, że po sprzedaży części gospodarstwa ani ona ani mąż nie wiedzieli, że pozostałe grunty nie stanowią hektara przeliczeniowego i że może to mieć wpływ na podleganie ubezpieczeniu społecznemu rolników z mocy ustawy. Zeznania te pozostają bowiem w sprzeczności z treścią decyzji Burmistrza Gminy Z. z dnia 16.04.2015 r. dotyczącej zmiany wymiaru podatku rolnego, gdzie wyraźnie wskazano, że powierzchnia gospodarstwa w ha fizycznych 5,16 stanowi 0,9825 ha przeliczeniowych. Nie sposób też przyjąć by odwołująca i jej mąż nie wiedzieli o tym, że posiadanie gospodarstwa rolnego poniżej hektara przeliczeniowego nie powoduje ustania obowiązkowego ubezpieczenia społecznego skoro już w uzasadnieniu decyzji z dnia 28.03.1991 r. znajduje się informacja , że ubezpieczeniu społecznemu rolników podlega z mocy ustawy rolnik, którego gospodarstwo rolne obejmuje obszar użytków rolnych powyżej 1 ha przeliczeniowego lub dział specjalny w rozumieniu przepisów podatkowych , a także jego małżonek i domownik. Wbrew twierdzeniom odwołującej organ rentowy w każdej decyzji wydanej po dniu 02.05.2004 r. pouczał ubezpieczonych (w tym także odwołującą) o zasadach zawieszania części uzupełniającej , w tym także o tym, że jeśli prowadzi działalność rolniczą wspólnie z małżonkiem , który nie ma ustalonego prawa do renty albo emerytury i nie spełnia warunków do uzyskania emerytury rolniczej lub renty rolniczej to część uzupełniająca świadczenia podlega zawieszeniu w 50 % tylko wówczas jeśli małżonek ten podlega ubezpieczeniu emerytalno – rentowemu z mocy ustawy. Gdyby odwołująca zapoznała się z treścią pouczenia w decyzji wiedziałaby, że to czy podlega się ubezpieczeniu z ustawy czy też nie ma istotne znacznie dla wysokości pobieranego przez nią świadczenia. Odwołująca była tez pouczana o konieczności zwrotu nienależnie pobranego świadczenia.

W pozostałym zakresie Sąd dał wiarę zeznaniom odwołującej bowiem znalazły one potwierdzenie w materiale dowodowym zebranym w sprawie.

Zgodnie z treścią art. 28 ust. 1 ustawy z dnia 20 grudnia 1990 r. o ubezpieczeniu społecznym rolników (Dz.U.2015.704-j.t) wypłata emerytury lub renty rolniczej z ubezpieczenia ulega częściowemu zawieszeniu na zasadach określonych w ust. 2-8, jeżeli emeryt lub rencista prowadzi działalność rolniczą.

W myśl przepisu ust. 3 wypłata części uzupełniającej emerytury rolniczej lub renty rolniczej ulegała zawieszeniu w całości jeżeli emeryt lub rencista nie zaprzestał prowadzenia działalności rolniczej , z zastrzeżeniem ust. 5 – 7 , 9 i 10 (a później także 9 – 11).

W ustępie 6 , (w brzmieniu obowiązującym od dnia 02.05.2004 r. do 31.12.2012 r.) stwierdzano , że wypłata ulega zawieszeniu w połowie, jeżeli:

1) emeryt lub rencista prowadzi działalność rolniczą z małżonkiem, który nie ma ustalonego prawa do emerytury albo renty i nie spełnia warunków do uzyskania emerytury rolniczej albo renty rolniczej z tytułu niezdolności do pracy, jeżeli małżonek ten podlega ubezpieczeniu emerytalno-rentowemu z mocy ustawy;

2) rencista pobiera okresową rentę rolniczą z tytułu niezdolności do pracy, nie dłużej jednak niż przez dwa lata.

Z dniem 01.01.2013 r. uchylony został przepis art. 28 ust. 6 pkt 1 , natomiast dodano do art. 28 ustęp 11, zgodnie z którym w przypadku gdy rencista lub emeryt uprawniony do emerytury na podstawie art. 19 ust. 1 prowadzi działalność rolniczą z małżonkiem podlegającym ubezpieczeniu emerytalno – rentowemu z mocy ustawy, wypłata nie ulega zawieszeniu.

Jak wynika z powołanych przepisów w stanie prawnym obowiązującym od dnia 02.05.2004 r. w przypadku niezaprzestania prowadzenia przez rencistę lub emeryta działalności rolniczej i prowadzenia jej wspólnie z małżonkiem wypłata części uzupełniającej ulegała zawieszeniu w połowie tylko wówczas gdy, małżonek ten nie miał ustalonego prawa do emerytury lub renty i jednocześnie nie spełniał warunków też warunków do uzyskania emerytury rolniczej albo renty rolniczej o ile małżonek ten podlegał ubezpieczeniu emerytalno – rentowemu z mocy ustawy. Tak więc możliwość zawieszenia w połowie części uzupełniającej świadczenia nie dotyczyła sytuacji gdy emeryt , rencista prowadził działalność rolniczą z małżonkiem , który nie podlegał ubezpieczeniu społecznemu rolników z mocy ustawy.

W przedmiotowej sprawie nie budzi wątpliwości, że odwołująca składając kolejne wnioski o przyznanie prawa do renty rolniczej wskazywała we wniosku, że nie zaprzestała prowadzenia działalności rolniczej, podawała także dane dotyczące małżonka (tj. czy jest uprawniony do emerytury lub renty, czy jest zatrudniony) , dodatkowo po dniu 02.05.2004 r. , przed ustaleniem wysokości renty rolniczej dla ubezpieczonej, organ rentowy każdorazowo ustalał także czy mąż odwołującej podlega ubezpieczeniu społecznemu rolników z mocy ustawy.

Zauważyć także należy, że w kolejnych decyzjach dotyczących przyznania prawa do renty rolniczej , adresowanych do odwołującej , począwszy od decyzji z dnia 01.08.2005 r., organ rentowy informował odwołującą o zasadach zawieszania części uzupełniającej świadczenia. W punkcie 4 ppkt 2 informacji pozwany stwierdzał, że część uzupełniająca emerytury – renty ulega zawieszeniu w połowie m.in. gdy emeryt lub rencista prowadzi działalność rolniczą wraz z małżonkiem, który:

- nie ma ustalonego prawa do emerytury lub renty,

- nie spełnia warunków do uzyskania emerytury rolniczej albo renty rolniczej z tytułu niezdolności do pracy,

- podlega ubezpieczeniu emerytalno – rentowemu z mocy ustawy.

Powołane przepisy obowiązywały w tym brzmieniu do dnia 31.12.2012 r. W tym czasie część uzupełniająca świadczenia rentowego odwołującej była zawieszona
w 50 %.

Z dniem 01.01.2013 r. uchylono przepis art. 28 ust. 6 pkt ustawy i dodano ustęp 11 , zgodnie z którym o treści „ w przypadku gdy , zgodnie z którym wypłata części uzupełniającej nie podlega zawieszeniu w razie gdy emeryt lub rencista prowadzi działalność rolniczą z małżonkiem podlegającym ubezpieczeniu emerytalno – rentowemu z mocy ustawy. W związku ze zmianą przepisu organ rentowy z urzędu podjął odwołującej wypłatę części uzupełniającej świadczenia rentowego od dnia 01.01.2013 r. ustalając , że mąż odwołującej P. N. podlega ubezpieczeniu społecznemu rolników z mocy ustawy. Jednocześnie , po przyznaniu renty rolniczej bezterminowo , organ rentowy pouczył odwołującą dodatkowo o zmianie przepisów w tym zakresie, wskazał, że dotyczy to tylko małżonka rencisty (emeryta), który podlega ubezpieczeniu w KRUS z mocy ustawy i o konieczności powiadomienia organu rentowego o wystąpieniu powyższych okoliczności tj. o niepodleganiu ubezpieczeniu w KRUS z mocy ustawy.

W przedmiotowej sprawie nie było sporne, że w dniu 02.03.2015 r. mąż odwołującej sprzedał część gospodarstwa rolnego o powierzchni 6,00 ha, z tym dniem jego gospodarstwo zmniejszyło się do powierzchni 5,16 ha co stanowiło 0,9825 ha przeliczeniowych.

Zgodnie z treścią art. 16 ust. 1 pkt ubezpieczeniu emerytalno – rentowemu z mocy ustawy podlega rolnik, którego gospodarstwo obejmuje obszar użytków rolnych powyżej 1 ha przeliczeniowego lub dział specjalny.

Ubezpieczenie to powstaje z mocy ustawy po spełnieniu przesłanek określonych w ustawie , ustaje również z mocy ustawy z chwilą ustania okoliczności uzasadniających podleganie ubezpieczeniu. Decyzje organu rentowego dotyczące podlegania ubezpieczeniu emerytalno – rentowemu mają jedynie charakter deklaratoryjny.

W przedmiotowej sprawie z chwilą zmniejszenia powierzchni gospodarstwa męża odwołującej poniżej 1 ha przeliczeniowego ustały przesłanki do objęcia go ubezpieczeniem emerytalno – rentowym z mocy ustawy i decyzją z dnia 25.09.2015 r. stwierdzono ustanie ubezpieczenia emerytalno – rentowego wobec męża odwołującej od dnia 02.03.2015 r. Powyższa decyzja nie była zaskarżona do Sądu i jest prawomocna , treść tej decyzji wiąże więc strony i sąd także w tym postępowaniu. Skutkiem tej decyzji jest przyjęcie, że brak było podstaw do wypłaty odwołującej części uzupełniającej renty rolniczej w 100 % od dnia 01.04.2015 r. , gdyż w tym czasie prowadziła ona działalność rolniczą z mężem, który nie podlegał ubezpieczeniu emerytalno – rentowemu z mocy ustawy. Było to więc świadczenie wypłacone pomimo wystąpienia okoliczności uzasadniających zawieszenie wypłaty 100 % części uzupełniającej.

Zgodnie z treścią art. 52 ust. 2 ustawy zasady zwrotu nienależnie pobranych świadczeń określają przepisy emerytalne oraz przepisy ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych.

Art. 84 ust. 1 ustawy z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (Dz.U.2015.121. j.t.) stwierdza, że osoba, która pobrała nienależne świadczenie z ubezpieczeń społecznych, jest obowiązana do jego zwrotu wraz z odsetkami ustawowymi za opóźnienie, w wysokości i na zasadach określonych przepisami prawa cywilnego, z uwzględnieniem ust. 11.

W świetle ust. 2 za kwoty nienależnie pobranych świadczeń uważa się:

1) świadczenia wypłacone mimo zaistnienia okoliczności powodujących ustanie prawa do świadczeń albo wstrzymanie ich wypłaty w całości lub w części, jeżeli osoba pobierająca świadczenie była pouczona o braku prawa do ich pobierania;

2) świadczenia przyznane lub wypłacone na podstawie nieprawdziwych zeznań lub fałszywych dokumentów albo w innych przypadkach świadomego wprowadzania w błąd organu wypłacającego świadczenia przez osobę pobierającą świadczenia.

W ocenie Sądu w przedmiotowej sprawie uznać należy, że wypłacone odwołującej świadczenie w postaci 100% części uzupełniającej renty rolniczej w okresie od 01.04.2015 r. do 30.10.2015 r. było świadczeniem nienależnym. Zostało bowiem ono wypłacone mimo zaistnienia okoliczności powodujących zawieszenie części uzupełniającej renty rolniczej, a odwołująca była pouczona o braku prawa do pobierania 100 % części uzupełniającej w sytuacji gdy jej małżonek, który prowadzi działalność rolniczą nie podlega ubezpieczeniu rolniczemu z mocy ustawy. Tym samym więc odwołująca jest zobowiązana do zwrotu wypłaconego świadczenia , a Sąd nie znalazł podstaw do zmiany decyzji w tym zakresie.

Biorąc powyższe pod uwagę Sąd, działając na podstawie art.477 ¹⁴ § 1 KPC oddalił odwołanie i orzekł jak w wyroku.

SSO Elżbieta Majewska