Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 29 lutego 2016r.

Sąd Okręgowy w Elblągu Wydział IV Pracy i Ubezpieczeń Społecznych

w składzie następującym

Przewodniczący: SSO Alicja Romanowska

Protokolant: st. sekr. sądowy Agnieszka Grądzik

po rozpoznaniu w dniu 29 lutego 2016r. w Elblągu

na rozprawie sprawy

z odwołania C. R.

od decyzji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddział w O.

z dnia 22.09.2015r. znak: (...)

o emeryturę

zmienia zaskarżoną decyzję w ten sposób, iż przyznaje wnioskodawcy C. R. prawo do emerytury od dnia 24 czerwca 2015r.

Sygn. akt IV U 1453/15

UZASADNIENIE

Decyzją z dnia 22.09.2015r., znak (...), Zakład Ubezpieczeń Społecznych Od­dział w O., na podstawie przepisów ustawy z dnia 17.12.1998r. o emeryturach i rentach z F.­duszu (...) (t.j. Dz.U.2015.748 zwanej dalej ustawą emerytalną) oraz rozporzą­dzenia Rady Ministrów z dnia 07.02.1983r. w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze (Dz.U.1983.8.43 ze zm., zwanego dalej rozporządzeniem RM z 1983r.), odmówił ubezpieczonemu C. R. prawa do emerytu­ry z uwagi na niespełnienie przez niego przesłanki posiadania 25-letniego stażu ubezpieczeniowego. W ocenie Zakładu Ubezpieczeń Społecznych C. R. wykazał jedynie 24 lata, 4 miesiące i 29 dni okresów składkowych i nieskładkowych. Zakład Ubezpieczeń Społecznych nie kwestionował przy tym pozostałych przesłanek niezbędnych dla uzyskania uprawnień do otrzymania emerytury z tytułu wykonywania pracy w warunkach szczególnych lub szczególnym charakterze.

Ubezpieczony wniósł odwołanie od przedmiotowej decyzji, domagając się jej uchylenia lub zmiany i zasądzenie od pozwanego na jego rzecz kosztów procesu wg norm przepisanych. W ocenie skarżącego spełnia on wszystkie przesłanki uprawniające go do nabycia uprawnień do świadczenia emerytalnego z tytułu pracy w warunkach szczególnych lub szczególnym charakterze. Odnosząc się przesłanki stażu ubezpieczeniowego, wskazał, że w okresie od 27.01.1971r. do 08.07.1973r., wyko­nywał prace w gospodarstwie rolnym swoich dziadków W. i H. L., którzy byli wła­ścicielami gospodarstwa o powierzchni 7,27 ha.

W odpowiedzi na odwołanie organ rentowy wniósł o jego oddalenie, wskazując, że skarżący nie legitymuje się wymaganym 25-letnim okresem ubezpieczeniowym. W ocenie Zakładu (...)­czeń (...) okres uzupełniający nie może zostać uwzględniony, gdyż ubezpieczony składając wniosek o emeryturę w dołączonej informacji o okresach składkowych i nieskładkowych nie wykazał tego okresu, wskazując jako pierwszy, okres od 09.07.1973r. Zakład Ubezpieczeń Społecznych pod­kreślił, że ubezpieczony dopiero na etapie postępowania odwoławczego podniósł fakt pracy w gospo­darstwie rolnym dziadków, co w jego ocenie zgłoszone zostało w celu nabycia uprawnień do świad­czenia emerytalnego. Nadto wskazano, że skarżący miał codziennie dojeżdżać do wsi, w której leżało gospodarstwo, a jego dziadkowie byli właścicielami gospodarstwa od 01.11.1971 r.

Sąd ustalił następujący stan faktyczny:

Skarżący C. R., ur. (...) w L., 16-ty rok życia ukończył 27.01.1971r. Od 10.11.1962 r. do 20.12.1972r. skarżący zameldowany był na pobyt stały we wsi T.­rza M., a następnie do 24.07.1976r. we wsi R.. Ubezpieczony we wrześniu 1971 r. rozpoczął naukę w Szkole Przysposabiającej w M. w zawodzie murarza, oddalonej od miejsca zamieszka­nia 9 km, do której dojeżdżał autobusem, którą ukończył w 1973r. Dojazd do szkoły zajmował skarżą­cemu około 15 minut w jedną stronę. Do szkoły skarżący dojeżdżał na godzinę 8. Popołudniu po skończeniu zajęć szkolnych ubezpieczony udawał się do gospodarstwa rolnego dziadków i pracował tam do wieczora. Centrum życiowe skarżącego znajdowało się w gospodarstwie dziadków, gdzie mieszkał, trzymał swoje ubrania, spożywał posiłki.

Od dnia 04.11.1971 r. do 1976r. dziadkowie ubezpieczonego W. i H. L. fi­gurowali w rejestrze gruntów wsi L. jako właściciele gospodarstwa rolnego o powierzchni 7,27 ha. Przedmiotowe gospodarstwo posiadali oni jednak już wcześniej, a w 1971 r. nastąpiło uregulowa­nie jego sytuacji prawnej.

Na grunty uprawne składały się około 1-2 ha ziemniaków, uprawiane było również zboże, 50 a truskawki, kapusta, marchew, ogórki. Część areału zajmowały lasy.

Ojczym skarżącego pracował fizycznie, a matka nie pracowała, gdyż ubezpieczony pochodzi z rodziny wielodzietnej - miał dziewięcioro przyrodniego rodzeństwa, i opiekowała się dziećmi. Ubez­pieczony jest najstarszy spośród rodzeństwa. Rodzice ubezpieczonego nie posiadali gospodarstwa rolnego, jednak ubezpieczony pomagał przy zwózce drzewa potrzebnego w sezonach zimowych, czy pracach porządkowych dnia codziennego. Rodzice ubezpieczonego hodowali jedną krowę, jedną świnię, przy których obrządek i prace wykonywało młodsze rodzeństwo. Gospodarstwo dziadków po­łożone było w odległości około 2 km od gospodarstwa domowego ubezpieczonego. Wraz z W. i H. L. zamieszkiwał ich niepełnosprawny, zarówno fizycznie jak umysłowo, syn Kazi­mierz. Skarżący przebywał w gospodarstwie dziadków codziennie, wykonując wszelkie prace gospo­darskie.

H. L. nie wykonywała w gospodarstwie żadnych prac, a W. L. w 1971 r. miał 70 lat, w związku z czym również nie wykonywał prac, a instruował ubezpieczonego jak ma je wykonywać. W gospodarstwie rolnym hodowane były 4 krowy, trzoda chlewna, drób, koń. Prace skarżącego trwały ponad 4h dziennie. W sezonie zimowym prace polegały głównie na obrządku in­wentarza - przygotowywanie karmy, parowanie ziemniaków, karmienie zwierząt, uprzątanie obornika. W okresie wiosenno-letnio-jesiennym skarżący brał udział w pracach polowych.

Młodsze rodzeństwo skarżącego również przebywało w gospodarstwie rolnym dziadków sto­sunkowo często i w miarę możliwości pomagało przy wykonywaniu prac, szczególnie w okresie zwięk­szonej intensywności prac polowych. W okresie sani kosów i żniw wszystkie osoby zdolne do wyko­nywania prac fizycznych pomagały przy sztygowaniu, stawianiu snopków, znoszeniu siana. Przy pra­cach ornych W. L. najmował pracowników w kółek rolniczych. Bronowania i zasiewów dokonywał ubezpieczony. Żniwa wykonywane były ręcznie i trwały 2-3 tygodnie. Przy sadzeniu ziem­niaków ubezpieczonemu pomagało rodzeństwo; prace te trwały około tygodnia. Następnie pielono uprawy, zbierano stonkę. Wykopki trwały około 2-3 tygodnie. Przy wykopkach pracował skarżący, niejednokrotnie jego matka, rodzeństwo.

W dniu 24.06.2015r. ubezpieczony złożył wniosek o przyznanie uprawnień emerytalnych, w rozpatrzeniu którego Zakład Ubezpieczeń Społecznych wydał zaskarżoną decyzję.

/dowód: plik emerytalny: k.1-4,11,35,52,53v.-54,59-60; akta sprawy: k.2-9,12 wyjaśnienia ubezpieczonego z rozprawy z 19.01.2016r. e-protokół od 00:01:55 do 00:27:50/

Sąd zważył, co następuje:

Zgodnie z art. 24 ust. 1 ustawy emerytalnej ubezpieczonym urodzonym po dniu 31 grudnia 1948 r. przysługuje emerytura po osiągnięciu wieku emerytalnego określonego w ust. 1a i 1b, z zastrzeżeniem art. 46, 47, 50, 50a, 50e i 184-

Art. 184 ust. 1 stanowi zaś, że ubezpieczonym urodzonym po dniu 31 grudnia 1948 r. przysługuje emerytura po osiągnięciu wieku przewidzianego w art. 32, 33, 39 i 40, jeżeli w dniu wejścia w życie ustawy osiągnęli:

1)  okres zatrudnienia w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze wymaganym w przepisach dotychczasowych do nabycia prawa do emerytury w wieku niższym niż 60 lat - dla kobiet i 65 lat - dla mężczyzn oraz

2)  okres składkowy i nieskładkowy, o którym mowa w art. 27.

Ust. 2 Emerytura, o której mowa w ust. 1, przysługuje pod warunkiem nieprzystąpienia do otwartego funduszu emerytalnego albo złożenia wniosku o przekazanie środków zgromadzonych na rachunku w otwartym funduszu emerytalnym, za pośrednictwem Zakładu, na dochody budżetu państwa.

W myśl art. 32 ust. 1 ubezpieczonym urodzonym przed dniem 1 stycznia 1949 r., będącym pracownikami, o których mowa w ust. 2 i 3, zatrudnionymi w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze, przysługuje emerytura w wieku niższym niż określony w art. 27 ust. 2 i 3. Dla celów ustalenia uprawnień, o których mowa w ust. 1, za pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach uważa się pracowników zatrudnionych przy pracach o znacznej szkodliwości dla zdrowia oraz o znacznym stopniu uciążliwości lub wymagających wysokiej sprawności psychofizycznej ze względu na bezpieczeństwo własne lub otoczenia /ust. 21.

Stosownie do § 4 rozporządzenia RM z 1983r. pracownik, który wykonywał prace w szczególnych warunkach, wymienione w wykazie A, nabywa prawo do emerytury, jeżeli spełnia łącznie następujące warunki: osiągnął wiek emerytalny wynoszący: 55 lat dla kobiet i 60 lat dla mężczyzn oraz ma wymagany okres zatrudnienia, w tym co najmniej 15 lat pracy w szczególnych warunkach. Zgodnie zaś z § 3 rozporządzenia za okres zatrudnienia wymagany do uzyskania emerytury, zwany dalej „wymaganym okresem zatrudnienia", uważa się okres wynoszący 20 lat dla kobiet i 25 lat dla mężczyzn, liczony łącznie z okresami równorzędnymi i zaliczanymi do okresów zatrudnienia.

W myśl § 2 ust. 1 rozporządzenia okresami pracy uzasadniającymi prawo do świadczeń na zasadach określonych w rozporządzeniu są okresy, w których praca w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze jest wykonywana stale i w pełnym wymiarze czasu pracy obowiązującym na danym stanowisku pracy.

Z powyższego wynika, że skarżący nabyłaby prawo do wcześniejszej emerytury w przypadku łącznego spełnienia przesłanek: -ukończenia wieku 60 lat

-legitymowania się łącznym okresem ubezpieczenia w wymiarze co najmniej 25 lat, przypadającym na

dzień01.01.1999r.;

-legitymowania się 15-letnim okresem pracy wykonywanej w szczególnych warunkach,

przypadających na dzień 01.01.1999r.;

-nieprzystąpienia do otwartego funduszu emerytalnego albo złożenia wniosku o przekazanie środków

zgromadzonych na rachunku w otwartym funduszu emerytalnym na dochody budżetu Państwa.

Niekwestionowanym było, że skarżący spełnił przesłankę ukończenia 60 roku życia, legitymował się stażem 15 lat pracy w warunkach szczególnych na dzień 01.01.1999r. oraz nie jest członkiem otwartego funduszu emerytalnego. Spór dotyczył jedynie kwestii legitymowania się przez ubezpieczonego łącznym okresem ubezpieczenia w wymiarze, co najmniej 25 lat, przypadającym na dzień 01.01.1999r. Wnioskodawca domagał się uzupełnienia - niekwestionowanych okresów składkowych i nieskładkowych w wymiarze 24 lat, 4 miesięcy i 29 dni - okresem pracy w gospodarstwie rolnym rodziców po ukończeniu 16 roku życia od 27.01.1971 r. do 08.07.1973r. w niezbędnym - do uzupełnienia ogólnego stażu ubezpieczeniowego do wymaganych 25 lat- wymiarze 7 miesięcy i 1 dnia. .

W ocenie Sądu odwołanie skarżącego zasługiwało na uwzględnienie.

Z zaświadczenia Starostwa Powiatowego w M. wynika, że dziadkowie ubezpieczonego W. i H. L. byli właścicielami gospodarstwa we wsi L. o pow.7,27 ha i nabyli własność tego gospodarstwa w4.11.1971r. Z zeznań świadka E. M. jednoznacznie wynika, że już we wcześniejszym okresie byli oni posiadaczami tego gospodarstwa, a w 1971 r dopeł­nili jedynie formalności związanych z uregulowaniem spraw prawnych. Sad dał wiarę zeznaniom tego świadka, albowiem była ona sąsiadką państwa L. i miała wiedzę na temat prowadzenia przez niego gospodarstwa.

Zgodnie z art. 10 ust. 1 pkt 3 ustawy emerytalnej przy ustalaniu prawa do emerytury uwzględ­nia się również przypadające przed dniem 1 stycznia 1983r. okresy pracy w gospodarstwie rolnym po ukończeniu 16 roku życia, traktując je jak okresy składkowe, w zakresie niezbędnym do uzupełnienia tego okresu, a więc w realiach rozpoznawanej sprawy 7 miesięcy i 1 dzień. Utrwalona linia orzeczni­cza Sądu Najwyższego wskazuje, że takie uzupełnienie umożliwia stała praca w wymiarze nie mniej­szym niż 4 godziny dziennie (np. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 28 lutego 1997r. w sprawie II UKN 96/96 - OSNAPiUS 23/97 poz. 473, czy wyrok Sądu Najwyższego z dnia 4 października 2006r. w sprawie II UK 42/06 - OSNP 19-20/2007 poz. 292). Co do wskazanych tu zasad uzupełnienia okresu składkowego i nieskładkowego strony były zgodne, organ rentowy kwestionował natomiast fakt świad­czenia przez skarżącego pracy o przedmiotowym charakterze i w koniecznym wymiarze, aby można było ją uznać za tę określoną w art. 10 ust. 1 pkt 3 ustawy emerytalnej. Zgodnie z utrwalonym już poglądem doktryny i orzecznictwa, który niniejszy Sąd podziela warunkiem dla uznania okresu pracy w gospodarstwie rolnym przed dniem 01.01.1983 r. jest wykazanie wykonywania czynności rolniczych zgodnie z warunkami określonymi w definicji legalnej „domownika" z art. 6 pkt 2 ustawy o ubezpiec­zeniu społecznym rolników oraz w wymiarze nie niższym niż połowa ustawowego czasu pracy, tj. min­imum 4 godziny dziennie (por. wyrok SA w Gdańsku z 31.05.2012 r., III AUa 1916/11). Zgodnie zaś z powoływanym art. 6 pkt 2 u.u.s.r. pod pojęciem domownika rozumie się osobę bliską rolnikowi, która

ukończyła 16 lat, pozostaje z rolnikiem we wspólnym gospodarstwie domowym lub zamieszkuje na terenie jego gospodarstwa rolnego albo w bliskim sąsiedztwie, a także stale pracuje w tym gospo­darstwie rolnym i nie jest związana z rolnikiem stosunkiem pracy. Z materiału dowodowego zgromad­zonego w sprawie, a w szczególności zeznań ubezpieczonego i świadka E. M. wyni­ka, że ubezpieczony z uwagi na trudną sytuację rodzinną - wielodzietność, trudne warunki lokalowe matki .ojczyma i przyrodniego rodzeństwa -bardzo często przebywał u dziadków.u których bardzo często nocował,miał tam swoje rzeczy , a w z okresie wakacji faktycznie zamieszkiwał na stałe. Z zeznań C. R. wynika , że mieszkanie matki i ojczyma oddalone było 2 km od gos-pdarstwa dziadków, składało się z kuchni jednej izby,pozbawione było wody i zamieszkiwało w nim liczne rodzeństwo przyrodnie/11 osób/.Oznacza to,że ubezpieczony w domu matki nie miał warunków do spania i dlatego praktycznie przez cały czas przebywał u dziadków. Z drugiej strony wskazać należy, że dziadek ubezpieczonego urodzony był w 1901 r i z uwagi na swój wiek wymagał pomocy w wykonywaniu znacznej części prac w gospodarstwie. Babcia ubezpieczonego była osobą chorą I czynności w gospodarstwie wykonywała w ograniczonym zakresie. Dziadkowie zamieszkiwali z nie­pełnosprawnym synem ,który nie pracował w gospodarstwie. Oczywiste zatem było, że pomoc C. R. w gospodarstwie dziadków była niezbędna do jego prawidłowego funkcjonowania. W spornym okresie był on młodym, silnym, sprawnym mężczyzną i dlatego mógł wykonywać prace w gospodarstwie, które w przeważającej części należą do ciężkich. Fakt powyższy potwierdzili świad­kowie E. M./00:29:43 nagrania z rozprawy z dnia 19.01 2016r / i M. M. /00:41:07 nagrania z rozprawy z dnia 19.01.2016r /.którzy jako sąsiedzi mieli wiedzę na temat pracy ubezpieczonego w gospodarstwie rolnym dziadków. Oczywistym jest.że szczególnie w warunkach wiejskich sąsiedzi mają wiedzę na temat kto zamieszkuje i pracuje w gospodarstwie sąsiadów, dlate­go Sąd dał wiarę zeznaniom tych świadków. Potwierdzili oni,że C. R. wykonywał prace polowe, pomagał w czasie żniw.wyopków .sianokosów.Pomagał też przy obrządku zwierząt -doił krowy.poił zwierzęta,rąbał drzewo i przynosił wodę. Biorąc pod uwagę wielkość gospodarstwa fakt, że nie było ono zmechanizowane praca ubezpieczonego wynosiła conajmniej 4 godziny dziennie, a w okresie natężonych prac polowych w okresie od marca do października każdego roku z całą pewnością więcej Fakt, że ubezpieczony w latach 1971-1973r uczęszczał do szkoły przysposobiającej do zawodu położonej w M., zdaniem Sądu, nie wpływa na ocenę Sądu, że ubezpieczony także w ciągu roku szkolnego wykonywał prace w gospodarstwie rolnym w wymiarze ponad 4 godziny. Szkoła oddalona była od miejsca zamieszkania dziadków wnioskodawcy o ok 9 km,dojazd nie zajmował wiele czasu,a charakter szkoły sprawiał.że z całą pewnością ubezpieczony nie musiał poświęcać wiele czasu na naukę w domu i cały czas po zajęciach szkolnych ,które kończyły się ok 14-15 tej mógł poświęcić na prace gospodarskie ,co zważywszy na posiadany inwentarz było konieczne.

Opisane powyżej okoliczności pozwalają na uznanie wnioskodawcy za osobę bliską wobec właścicieli gospodarstwa, w którym pracował. Dziadek ubezpieczonego w zdecydowanej mierze zaspokajał jego podstawowe potrzeby -karmił .kupował odzież i przybory szkolne,dawał także drobne kwoty na wydatki osobiste. Definicja domownika zawarta w art. 6 pkt 2 ustawy z dnia 20 grudnia 1990 r. o ubezpieczeniu społecznym rolników wymaga zamieszkiwania z rolnikiem lub w bliskim sąsiedztwie

i stałej pracy w gospodarstwie rolnym. Zarówno ustawa o emeryturach i rentach, jak i ustawa o ub­ezpieczeniu społecznym rolników nie zawierają definicji osób bliskich. Definicji osoby bliskiej nie po­daje także Kodeks cywilny , jednak w doktrynie i orzecznictwie przyjmuje się, że są to osoby pozos­tające w faktycznie bliskich stosunkach uczuciowych, w szczególności należy tutaj zaliczyć konkuben­ta, wychowanka, członków rodziny zastępczej, osobę, z którą łączą bliskie więzi przejawiające się we wspólnym, wieloletnim prowadzeniu gospodarstwa domowego (por. wyrok Sądu Apelacyjnego w Szczecinie z dnia 5.06.2012 r. III AUa 164/12). Przez osoby bliskie rolnikowi należy rozumieć osoby, mające z rolnikiem takie więzi osobiste (rodzinne lub quasi rodzinne), które wyjaśniają przyczynę wykonywania pracy na rachunek rolnika bez wynagrodzenia z tego tytułu. W ocenie Sądu skarżący wykazał, że przez wymagany okres świadczył pracę w gospodarstwie rolnym dziadków w wymiarze co najmniej 4 godzin dziennie.

Reasumując, w świetle powyższego należało uznać, że skarżący wykazał na dzień 01.01.1999r. przesłankę 25 letniego okresu zatrudnienia ,co skutkowało zmianą zaskarżonej decyzji zgodnie z art. 477 ¹⁴ §2 koc Sąd zmienił zaskarżoną decyzję i przyznał C. R. prawo do emerytury od 24.06.2015r tj dnia złożenia wniosku.