Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 17 grudnia 2015 roku

Sąd Okręgowy w Gliwicach XII Wydział Cywilny

w składzie następującym:

po rozpoznaniu w dniu 17 grudnia 2015 roku w Gliwicach

sprawy z powództwa K. B.

przeciwko R. B.

uznanie czynności prawnej za bezskuteczną

1.  oddala powództwo;

2.  zasądza od powoda K. B. na rzecz pozwanej R. B. kwotę 7217 (siedem tysięcy dwieście siedemnaście) złotych tytułem kosztów zastępstwa procesu.

Sygn. akt XII C 81/15

UZASADNIENIE

Pozwem z 15 kwietnia 2015 roku powód wniósł o uznanie za bezskuteczną w stosunku do niego umowy darowizny nieruchomości gruntowej złożonej z działek (...), zabudowanej budynkiem mieszkalnym położonej w R. przy ulicy (...), dla której Sąd Rejonowy w Tarnowskich Górach prowadzi księgę wieczystą nr KW (...) objętej aktem notarialnym z dnia 1 lutego 2011 roku, rep. A nr 177/2011 sporządzonym przez notariusza K. N. z Kancelarii Notarialnej w R. na podstawie której osoby trzecie, tj. E. K. i W. K. (1) będący zstępnymi (dziećmi) dłużnika W. K. (2) stały się współwłaścicielami w/w nieruchomości w części po ½ udziału każde z nich.

Powód wniósł również o uznanie za bezskuteczną w stosunku do niego umowy sprzedaży nieruchomości zawartej 19 maja 2014 roku objętej aktem notarialnym Rep. A nr (...) sporządzonym przez notariusza S. K. z Kancelarii Notarialnej w T., na podstawie której osoby trzecie, tj. E. K. i W. K. (1) rozporządziły uzyskaną korzyścią majątkową na rzecz pozwanej.

W uzasadnieniu wskazał, że jest wierzycielem spółki (...) K. P., W.K. sp.j. Jego wierzytelność wynosi 1.190.900 zł należności głównej oraz została stwierdzona tytułem wykonawczym w postaci nakazu zapłaty wydanego przez Sąd Okręgowy w Katowicach 7 października 2013 roku, sygn. akt I Nc 298/13. W dniu 21 stycznia 2014 roku powód złożył do Komornika Sądowego przy Sądzie Rejonowym w Zabrzu A. B. wniosek egzekucyjny. W toku postępowania egzekucyjnego prowadzonego pod sygn. akt KM 219/14 komornik ustalił, że dłużna spółka nie prowadzi działalności gospodarczej, a wskazany we wniosku egzekucyjnym adres spółki ujawniony w KRS jest nieaktualny oraz że dłużna spółka zaprzestała prowadzenia działalności gospodarczej przed około dwoma laty, a obecnie nie posiada majątku mogącego zaspokoić roszczenie wierzyciela. Postanowieniem z 18 marca 2014 roku Komornik Sądowy przy Sądzie Rejonowym w Zabrzu A. B. postępowanie egzekucyjne umorzył. Wnioskiem z 4 marca 2014 roku powód wystąpił do Sądu Okręgowego w Katowicach o nadanie klauzuli wykonalności przeciwko wspólnikom spółki tj. przeciwko K. P.oraz W. K. (2), którą Sąd Okręgowy w Katowicach nadał postanowieniem z 14 marca 2014 roku.

Zdaniem powoda na skutek zawartej 1 lutego 2011 roku z W. K. (1) i E. K. umowy darowizny dłużnik wyzbył się jedynego istotnego składnika majątkowego, z którego wierzyciel mógł dochodzić zaspokojenia. Dokonując darowizny W. K. (2) miał świadomość dokonywania tej czynności z pokrzywdzeniem wierzycieli, a przy tym świadomość tą mieli także nabywcy nieruchomości, tj. osoby z nim spokrewnione. Nadto W. K. (2) w chwili dokonywania czynności ani obecnie nie posiada żadnego majątku ruchomego lub nieruchomości, z którego wierzytelność powoda mogłaby zostać zaspokojona. Pozwana, przy zachowaniu należytej staranności, winna wiedzieć o okolicznościach uzasadniających uznanie czynności prawnej darowizny za bezskuteczną. Jak wynika bowiem z wpisów w księdze wieczystej prowadzonej dla nieruchomości wzmianka powoda o toczącym się postępowaniu o uznanie czynności za bezskuteczną została wykreślona 19 maja 2014 roku o godz. 14:25, natomiast umowa sprzedaży nieruchomości została zawarta 19 maja 2014 roku o 15:15. W ocenie powoda bliskość czasowa chwili wykreślenia wzmianki o wniosku o godzinie 14:25 oraz zawarcie umowy sprzedaży tego samego dnia o godzinie 15:15 potwierdza, że strony umowy sprzedaży, w tym pozwana, wiedziały o istnieniu wzmianki oraz oczekiwały na chwilę jej wykreślenia, aby niezwłocznie zawrzeć umowę sprzedaży. Mając na uwadze fakt ujawnienia wzmianki w księdze wieczystej oraz jej treść pozwana co najmniej powinna wiedzieć, że istnieją wierzyciele domagający się uznania czynności za bezskuteczną oraz że zakup nieruchomości może wiązać się w przyszłości z koniecznością znoszenia egzekucji z tej nieruchomości. Dodatkowo wskazał, że pełnomocnik pozwanej wiedział, iż wniosek powoda o wpisanie wzmianki obarczony jest brakiem formalnym (k.2-43).

Pozwana wniosła o oddalenie powództwa w całości jako oczywiście bezzasadnego oraz o zasądzenie kosztów postępowania.

W uzasadnieniu wskazała, że przez cały okres zmierzający do zakupu nieruchomości położonej w R. przy ulicy (...) aż do dnia zawarcia umowy sprzedaży była zapewniana przez stronę sprzedającą iż nieruchomość, poza hipoteką wpisaną w dziale IV księgi wieczystej (...) Sądu Rejonowego w Tarnowskich Górach a wpisaną na rzecz Banku (...) S.A. w W. nie jest zadłużona ani obciążona innymi prawami bądź ograniczeniami. Proces nabycia nieruchomości zleciła pośrednikom w obrocie nieruchomościami, którzy zawodowo zajmują się tego rodzaju czynnościami, łącznie z czynnościami związanymi z ustaleniem stanu prawnego nieruchomości. Oświadczyła, że po zweryfikowaniu nieruchomości przez bank oraz otrzymaniu przez nią kredytu został umówiony termin podpisania umowy przyrzeczonej, jednakże z uwagi iż strona sprzedająca nie zdążyła się wyprowadzić z nieruchomości został on odroczony. Z uwagi na pojawienie się wzmianki w księdze wieczystej o czym pozwana dowiedziała się w Kancelarii Notarialnej oraz wobec sprawdzenia przez pośrednika obrotu nieruchomości i notariusza tego faktu w systemie elektronicznej księgi wieczystej, a także wobec odmowy dokonania czynności przez notariusza oraz informacji z banku, iż jeżeli będzie istniał jakikolwiek inny niż wynikający z umowy przedwstępnej wpis to bank odmówi uruchomienia kredytu, termin zawarcia umowy sprzedaży został odłożony do czasu wyjaśnienia pojawienia się wzmianki. Strona sprzedająca zapewniała pozwaną, że nic nie wie o sprawie toczącej się przeciwko niej i że nie posiada zadłużeń, a W. K. (2) zapewnił, że jakakolwiek zmianka jest bezprawna. Wobec możliwego upływu terminu do zawarcia umowy przyrzeczonej zawartego w umowie przedwstępne z 20 lutego 2014 roku strony zawarły umowę o zmianie tejże umowy 30 kwietnia 2014 roku, w której określono nowy termin zawarcia umowy sprzedaży na dzień najpóźniej do 31 maja 2014 roku. Po uzyskaniu informacji, że wzmianka zostanie wykreślona pozwana, w dniu 19 maja 2014 roku po uzyskaniu przez pośrednika odpisu z księgi wieczystej nie zawierającego żadnych obciążeń czy wzmianek, poza wpisem hipoteki, została zawarta umowa sprzedaży zgodnie z rękojmią wiary publicznej ksiąg wieczystych wynikającym z art. 5 ustawy o księgach wieczystych i hipotece. Dodała, że przez cały czas trwania postępowania zmierzającego do nabycia nieruchomości opierała się na informacjach przekazywanych przez E. K. i W. K. (1), a także W. K. (2), którzy zapewniali ją o braku zadłużeń czy obciążeń dotyczących nieruchomości (k.108-114).

Sąd ustalił następujący stan faktyczny:

Powód pozostawał w relacjach przyjacielskich z W. K. (2). Razem pracowali w Przedsiębiorstwie (...) K. P., W. K. sp.j., której wspólnikiem jest W. K. (2). W celu ratowania przedsiębiorstwa i działając w zaufaniu do W. K. (2) powód pożyczał spółce do 2013 roku pieniądze. W tym czasie spółka posiadała bazę transportową składającą się z hali, autobusów i samochodów ciężarowych (tirów), a sam W. K. (2), któremu powód również pożyczał pieniądze, miał samochody R. (...) i R. (...), kupił dom w K.. Później posiadał także O. (...) (zeznania powoda, zapis protokołu rozprawy z 17 grudnia 2015 roku, 00:27:05-00:39:16, k.139, zeznania świadka W. K. (2), zapis protokołu rozprawy z 5 listopada 2015 roku (00:36:26-00:56:28, k.121). Aktualnie spółka nie prowadzi żadnej działalności, nie posiada żadnego majątku, ma zobowiązania.

Od 2009 roku W. K. (2) wraz z żoną nosili się z zamiarem uporządkowania spraw majątkowych. Bezpośrednim impulsem do przekazania dzieciom, tj. E. i W. K. (1), domu w R. były narodziny ich wnuka w grudniu 2010 roku. Sytuacja finansowa rodziny K. w tym czasie była dobra, W. K. (2) osiągał dochody z działalności spółki, jego żona pracowała. Do zawarcia umowy doszło 1 lutego 2011 roku przed notariuszem K. N.. Na mocy tej umowy E. K. oraz W. K. (1), dzieci W. i J., nabyły, po ½ części, własność nieruchomości położonej w R., gmina (...) powiat (...), województwo (...) przy ulicy (...) stanowiącej tereny mieszkaniowe o obszarze 808m ^{(( 2))}, oznaczonej numerami geodezyjnymi (...) zabudowanej budynkiem mieszkalnym, trzykondygnacyjnym. Obdarowani nie wiedzieli o zobowiązaniach spółki (...) K. P., W. K. sp.j.. O jej problemach finansowych i problemach finansowych ojca dowiedzieli się na początku 2012 roku (zeznania świadka W. K. (1), zapis protokołu rozprawy z 5 listopada 2015 roku (01:17:00-01:32:56, k.121), umowa darowizny - rep. A(...), k.32-34, zeznania świadka E. K., zapis protokołu rozprawy z 5 listopada 2015 roku (00:56:28 – 01:17:00, k.121), zeznania świadka W. K. (2), zapis protokołu rozprawy z 5 listopada 2015 roku (00:36:26-00:56:28, k.121), odpis księgi wieczystej (...) (k.24-31)).

W dniu 7 października 2013 roku w sprawie o sygn. akt I Nc 298/13 Sąd Okręgowy w Katowicach, Wydział I Cywilny na skutek pozwu wniesionego przez powoda w dniu 27 maja 2013 roku nakazał pozwanej (...).P.W.K. spółce jawnej w T. aby zapłaciła powodowi kwotę 1.190.900 zł z ustawowymi odsetkami od poszczególnych kwot wskazanych w nakazie zapłaty z najdawniej wymagalną w dniu 20 czerwca 2010 roku (k.10-11). Nakaz ten został zaopatrzony w klauzulę wykonalności przeciwko dłużnikowi (...).P. W.Krakowiak spółce jawnej w T. postanowieniem Sądu Okręgowego w Katowicach, Wydział I Cywilny z 27 listopada 2013 roku (k.9-11).

21 stycznia 2014 roku powód wniósł o wszczęcie postępowania egzekucyjnego przeciwko (...).P. W.K. spółce jawnej w T. (k.12-13). Pismem z dnia 20 lutego 2014 roku Komornik Sądowy przy Sądzie Rejonowym w Zabrzu A. B. w sprawie o sygn. akt KM 219/14 zawiadomił wierzyciela, iż postępowanie egzekucyjne jest całkowicie bezskuteczne (k.14), a następnie postanowieniem z 18 marca 2014 roku umorzył postępowanie wobec bezskutecznej egzekucji (k.15). Powód złożył wniosek o nadanie klauzuli wykonalności przeciwko wspólnikom spółki jawnej K. P. i W. K. (2)(k.16-19). Postanowieniem z dnia 14 marca 2014 roku w sprawie o sygn. akt I Co 70/14 Sąd Okręgowy w Katowicach w Wydziale I Cywilnym postanowił nakazowi zapłaty Sądu Okręgowego w Katowicach z dnia 7 października 2013 roku, sygn. akt I Nc 298/13 wydanemu w postępowaniu upominawczym nadać klauzulę wykonalności przeciwko K. P. i W. K. (2) (k.19-23).

Wierzytelność powoda względem W. K. (2) wynosi obecnie około 1.190.900 zł. W. K. (2), poza działką w D. o powierzchni 3.200m ² stanowiącą współwłasność z żoną, a nabytą około 2005 roku, nie posiada aktualnie żadnego majątku. Mieszka w R. w wynajętym przez córkę i żonę mieszkaniu na piętrze domu jednorodzinnego. Nie osiąga żadnych dochodów, jest bezrobotny, pozostaje na utrzymaniu żony i córki (zeznania świadka W. K. (2), zapis protokołu rozprawy z 5 listopada 2015 roku (00:36:26-00:56:28, k.121, zeznania świadka E. K., zapis protokołu rozprawy z 5 listopada 2015 roku (00:56:28 – 01:17:00, k.121).

Pozwana od wielu lat szukała nieruchomości, która nadawałaby się na dom mieszkalny i przychodnię weterynaryjną. Po śmierci swojego męża w dniu 19 września 2013 roku cała firma prowadzona przez pozwaną i jej zmarłego męża została rozwiązana. Z tych przyczyny pozwana nie potrafiła już pracować w przychodni weterynaryjnej w której pracowała przez 20 lat. W grudniu 2013 roku podjęła decyzję o zakupie domu i otwarciu nowej przychodni. Poszukując pomocy trafiła do biura nieruchomości, której właścicielem jest M. S..Jego zadaniem było przede wszystkim przygotowanie dokumentacji do transakcji pod względem formalnym, prawnym i merytorycznym. Bezpośrednią osobą zajmującą się wyszukiwaniem dla pozwanej nieruchomości była pracownica M. S. A. S.. To właśnie ona zadzwoniła do pozwanej z informacją o możliwości zakupu nieruchomości położonej przy ulicy (...) (zeznania świadka M. S., zapis protokołu rozprawy z 17 grudnia 2015 roku, 00:06:34-00:24:29, k.139, zeznania pozwanej, zapis protokołu rozprawy z 17 grudnia 2015 roku, 00:39:16-00:55:07, k.139). W styczniu 2014 roku pozwana wraz z A. S. spotkała się pierwszy raz w życiu ze sprzedającymi W. K. (1) i E. K. oraz ich rodzicami. Przed tym spotkaniem pozwana nie znała ani osób sprzedających ani ich rodziców (zeznania świadka W. K. (1), zapis protokołu rozprawy z 5 listopada 2015 roku (01:17:00-01:32:56), k.121, zeznania świadka E. K., zapis protokołu rozprawy z 5 listopada 2015 roku (00:56:28 – 01:17:00, k.121), zeznania pozwanej, zapis protokołu rozprawy z 17 grudnia 2015 roku, 00:39:16-00:55:07, k.139). Pozwanej została przedstawiona kserokopia dokumentacji dotyczącej nieruchomości, tj. wypis z rejestru gruntów, księga wieczystą, mapa ewidencyjna lub zasadnicza, stan zameldowania. Do dnia transakcji księga wieczysta nie zawierała żadnych wpisów, o których pozwana by nie wiedziała (zeznania świadka M. S., zapis protokołu rozprawy z 17 grudnia 2015 roku, 00:06:34-00:24:29, k.139, odpis księgi wieczystej (...) (k.24-31), zeznania pozwanej, zapis protokołu rozprawy z 17 grudnia 2015 roku, 00:39:16-00:55:07, k.139). W chwili sprzedaży dom był zajmowany przez E. K. i jej rodziców (zeznania świadka E. K., zapis protokołu rozprawy z 5 listopada 2015 roku (00:56:28 – 01:17:00, k.121), zeznania świadka W. K. (2), zapis protokołu rozprawy z 5 listopada 2015 roku (00:36:26-00:56:28, k.121, zeznania pozwanej, zapis protokołu rozprawy z 17 grudnia 2015 roku, 00:39:16-00:55:07, k.139). Po tym spotkaniu odbyły się kolejne, zawsze w obecności pośrednika z biura nieruchomości, podczas których pozwana oglądała dom i weryfikowała możliwość zaadaptowania go do potrzeb przychodni weterynaryjnej. Podczas tych wizyt nie były poruszane kwestie prawne, ani finansowe (zeznania pozwanej, zapis protokołu rozprawy z 17 grudnia 2015 roku, 00:39:16-00:55:07, k.139).

W dniu 20 lutego 2014 roku pozwana zawarła z E. K. i W. K. (1) notarialną umowę przedwstępną sprzedaży, w której zobowiązała się do zakupu nieruchomości położonej w R. przy ulicy (...) zabudowanej jednorodzinnym budynkiem mieszkalnym. Pozwana zapłaciła zadatek w kwocie 80.000 zł. Z umowy tej wynikało, że nieruchomość obciążona jest hipoteką. Celem zawarcia umowy było uzyskanie przez pozwaną kredytu bankowego niezbędnego do sfinansowania zakupu przedmiotowej nieruchomości. Strony uzgodniły, że ostateczna umowa sprzedaży zostanie zawarta w kwietniu 2014 roku, ponieważ pozwana – z przyczyn zawodowych – nie mogła przerwać prowadzonej przez siebie działalności gospodarczej. Pośrednik uczestniczący przy zawarciu transakcji w ustalonym w umowie przedwstępnej dniu zawarcia umowy przyrzeczonej drukując – na dwie godziny przed transakcją - odpis księgi wieczystej zauważył, że w dniu 16 kwietnia 2014 roku pojawiła się wzmianka o wniosku.

W dniu 16 kwietnia 2014 roku powód złożył wniosek do Sądu Rejonowego w Tarnowskich Górach żądając wpisania w księdze wieczystej nr (...) wzmianki o toczącym się postępowaniu o uznanie czynności prawnej przeniesienia własności za bezskuteczną w stosunku do wierzyciela. Sąd dokonał wpisania w dziale III księgi wieczystej wzmianki o numerze Dz.Kw(...) dotyczącej . Wniosek o wpis zawierał braki formalne w postaci braku tytułu prawnego wskazującego na istnienie wierzytelności powoda, brak postanowienia o udzieleniu zabezpieczenia roszczenia o uznanie czynności prawnej za bezskuteczną i nie był podpisany a także nie był opłacony (k.35-37). Sąd wezwał powoda do uzupełnienia wniosku.

O wzmiance tej poinformował go również notariusz. Informacja ta została przekazana stronom umowy. Pozwana uzyskała od notariusza i pośrednika informację, że z uwagi na fakt pojawienia się wzmianki brak jest możliwości zawarcia umowy przyrzeczonej. Po uzyskaniu informacji o wzmiance E. K. wraz z W. K. (1) udali się do Sądu prowadzącego księgę wieczystą w celu wyjaśnienia podstaw dokonania wpisu wzmianki. W sądzie E. K. i W. K. (1) ustalili, że przeciwko nim nie toczy się żadne postępowanie. E. K. ustaliła nadto, że powód został wezwany do usunięcia braków formalnych wniosku o wpis. Próbowali również uzyskać informacje od swojego ojca - W. K. (2), który przyznał, że zna powoda, jednakże nie ma w stosunku do niego żadnych zobowiązań. Pośrednik M. S. doprowadził do spotkania stron transakcji, podczas którego sprzedający wyjaśnili, że W. K. (2) ma niezakończone sprawy wobec byłego wspólnika spółki, ale że sprawy te zostaną uregulowane, wzmianka zostanie wykreślona, a działanie powoda ma na celu wyłącznie szykanowanie sprzedających (zeznania świadka M. S., zapis protokołu rozprawy z 17 grudnia 2015 roku, 00:06:34-00:24:29, k.139, zeznania pozwanej, zapis protokołu rozprawy z 17 grudnia 2015 roku, 00:39:16-00:55:07, k.139). Zarówno pośrednik jak i notariusz ustalili, że wniosek, którego dotyczyła wzmianka zawiera braki formalne do usunięcia których powód został wezwany. Pośrednik i notariusz znali precyzyjny termin wyznaczony powodowi do usunięcia braków formalnych wniosku i informację o tym, że w razie bezskutecznego upływu terminu wzmianka zostanie wykreślona. Strony transakcji odwołały pierwotnie wyznaczony termin zawarcia umowy przyrzeczonej do czasu wyjaśnienia sprawy i uzgodniły termin, szacunkowy - według obliczeń, na dzień bezpośrednio po wykreśleniu wzmianki (odpis księgi wieczystej (...) (k.24-31); zeznania świadka E. K., zapis protokołu rozprawy z 5 listopada 2015 roku (00:56:28 – 01:17:00, k.121), zeznania świadka W. K. (2), zapis protokołu rozprawy z 5 listopada 2015 roku (00:36:26-00:56:28, k.121), zeznania świadka W. K. (1), zapis protokołu rozprawy z 5 listopada 2015 roku (01:17:00-01:32:56, k.121), zeznania świadka M. S., zapis protokołu rozprawy z 17 grudnia 2015 roku, 00:06:34-00:24:29, k.139, zeznania pozwanej, zapis protokołu rozprawy z 17 grudnia 2015 roku, 00:39:16-00:55:07, k.139).

Jako, że stronom zależało na zawarciu umowy sprzedaży pośrednik i notariusz weryfikowali treść księgi wieczystej (zeznania świadka W. K. (1), zapis protokołu rozprawy z 5 listopada 2015 roku (01:17:00-01:32:56, k.121), zeznania świadka E. K., zapis protokołu rozprawy z 5 listopada 2015 roku (00:56:28 – 01:17:00, k.121). Bezpośrednią informację o wykreśleniu wzmianki otrzymał pośrednik reprezentujący pozwaną od notariusza (zeznania świadka M. S., zapis protokołu rozprawy z 17 grudnia 2015 roku, 00:06:34-00:24:29, k.139).

Wcześniej, wnioskiem z 19 marca 2015 roku powód złożył do Komornika Sądowego przy Sądzie Rejonowym w Jędrzejowie wniosek o wszczęcie postępowania egzekucyjnego wobec W. K. (2) poprzez zajęcie wierzytelności dłużnika, ruchomości należących do dłużnika i sprzedaż w drodze licytacji, w tym w szczególności ustalenie środków transportu dłużnika, zajęcie pieniędzy oraz rachunków bankowych dłużnika (k.129-131). Postanowieniem z 16 czerwca 2015 roku w sprawie KM 346/15 Komornik umorzył postępowanie egzekucyjne w całości na podstawie art. 824 § 1 pkt 3 k.p.c. uzasadniając, że w toku postępowania egzekucyjnego stało się oczywiste, że z egzekucji nie uzyska się sumy wyższej od kosztów egzekucyjnych, a wierzyciel poinformowany pismem z 14 maja 2015 roku o bezskutecznej egzekucji nie posiadając danych o majątku dłużnika, oprócz zgłoszonych w swych wnioskach, w zakreślonym terminie nie złożył dodatkowych wniosków w tym zakresie (k.132-133).

Pismem datowanym na dzień 19 maja 2014 roku pełnomocnik E. K. i W. K. (1) wezwał powoda do natychmiastowego zaniechania działań podejmowanych w celu wyrządzenia mocodawcom szkody. Oświadczył, że żądania powoda wpisania wzmianki o toczącym się postępowaniu o uznanie czynności prawnej przeniesienia własności za bezskuteczną w stosunku do wierzyciela. Jest czynnością dokonaną dokonana w celu wyrządzenia szkody mocodawcom poprzez uniemożliwienie im zawarcia przyrzeczonej umowy sprzedaży nieruchomości.

W dniu 19 maja 2014 roku przed notariuszem S. K. została zawarta pomiędzy T. K., E. K. a R. B. ostateczna umowa sprzedaży nieruchomości położonej w R. przy ulicy (...) zabudowanej jednorodzinnym budynkiem mieszkalnym. Przy dokonywaniu czynności sprzedający okazali odpis zwykły księgi wieczystej z dnia 19 maja 2014 roku, godz. 15:15. W. K. (1) i E. K. oświadczyli, że dział trzeci KW jest wolny od wpisów, a w dziale czwartym wpisana jest hipoteka umowna do sumy 259.8000 zł na rzecz Banku (...) S.A. celem zabezpieczenia roszczeń o zwrot kapitału pożyczki, o zapłatę odsetek, zwrot kosztów i innych roszczeń wynikających z umowy pożyczki z 2 kwietnia 2012 roku na podstawie oświadczenia Banku. E. i W. K. (1) oświadczyli, że są współwłaścicielami nieruchomości, która wolna jest od jakichkolwiek praw i obciążeń osób trzecich innych niż ujawnione w księdze wieczystej, nie toczą się w stosunku do niej żadne postępowania sądowe, administracyjne ani podatkowe, nie prowadzi się do niej egzekucji, nie stanowi przedmiotu dzierżawy, najmu oraz nie istnieją żadne ograniczenia swobody rozporządzania ich udziałami, jak również całą nieruchomością. Strony uzgodniły, że pozwana kupuje udziały w nieruchomości za łączną kwotę 540.000 zł, z czego kwotę 260.000 zł ze środków własnych, a pozostałą kwotę z kredytu. Pozwana oświadczyła, że kwotę 200.000 zł uzyskała z kredytu bankowego w banku (...) S.A. z siedzibą w K. na podstawie umowy o kredyt hipoteczny w złotych z 26 marca 2014 roku (Rep. A (...), k.32-34, zeznania świadka E. K., zapis protokołu rozprawy z 5 listopada 2015 roku (00:56:28 – 01:17:00, k.121, odpis księgi wieczystej (...) (k.24-31), zeznania pozwanej, zapis protokołu rozprawy z 17 grudnia 2015 roku, 00:39:16-00:55:07, k.139, zeznania świadka W. K. (1), zapis protokołu rozprawy z 5 listopada 2015 roku (01:17:00-01:32:56, k.121).

Wskazany wyżej stan faktyczny Sąd ustalił w granicach wniosków dowodowych stron oparciu o powołane wyżej i dołączone do akt dokumenty, którym Sąd w całości dał wiarę. W zakresie spornym Sąd oparł się na zgodnych, logicznych i wzajemnie potwierdzających się dowodach osobowych. Sąd dał w całości wiarę zeznaniom świadków E. K., W. K. (2), W. K. (1), M. S. i samej pozwanej, które uzupełniały się i stanowiły spójną całość. Sąd również dał wiarę zeznaniom powoda dotyczącym stanu majątkowego spółki (...) K. P., W. K. sp.j. i posiadania przez nią majątku w chwili dokonywania przez niego pożyczek spółce i W. K. (2)

Sąd zważył co następuje:

Powód domagał się uznania za bezskuteczne w stosunku do niego dwóch czynności prawnych dotyczących nieruchomości położonej w R. przy ulicy (...) stanowiącej tereny mieszkaniowe o obszarze 808m ², oznaczonej numerami geodezyjnymi (...) zabudowanej budynkiem mieszkalnym, trzykondygnacyjnym dla której Sąd Rejonowy w Tarnowskich Górach prowadzi księgę wieczystą nr (...) opierając swoje żądanie na treści art. 531 § 2 k.c.

Z przepisu art. 531 § 2 k.c. wynika, że wierzyciel może wytoczyć powództwo przeciwko osobie, na rzecz której osoba trzecia rozporządziła uzyskaną od dłużnika korzyścią, jednakże w przypadku następstwa pod tytułem szczególnym spełnione muszą być dodatkowe przesłanki określone właśnie w tym przepisie, tj. osoba trzecia rozporządziła na rzecz następcy korzyścią uzyskaną od dłużnika, a rozporządzenie to bądź było nieodpłatne, bądź w przypadku rozporządzenia odpłatnego następca wiedział – w chwili uzyskania przezeń korzyści od osoby trzeciej – o okolicznościach uzasadniających uznanie czynności za bezskuteczną. Sąd Najwyższy podkreślił, że w przypadku rozporządzenia odpłatnego chodzi o rzeczywistą wiedzę „dalszej osoby trzeciej”, nie jest wystarczające, że dalszy nabywca powinien, przy zachowaniu należytej staranności, uzyskać na ten temat informacje. Ciężar udowodnienia tych przesłanek spoczywa na wierzycielu.

Po przeprowadzeniu postępowania dowodowego Sąd uznał, że powództwo nie zasługuje na uwzględnienie. W ocenie Sądu argumenty wskazane przez stronę pozwaną znajdują potwierdzenie w materiale dowodowym zebranym w tej sprawie. W przedmiotowej sprawie powód miał natomiast obowiązek wykazać, że pozwana w chwili zawierania umowy sprzedaży wiedziała o okolicznościach uzasadniających możliwość uznania czynności darowizny za bezskuteczną, tj. że darowizna nieruchomości przez dłużnika W. K. (2) nastąpiła z pokrzywdzeniem wierzyciela.

Jak wynika natomiast z przeprowadzonego postępowania dowodowego, zwłaszcza z zeznań świadków E. i W. K. (1) sprzedających nieruchomość, jak i z zeznań samego dłużnika W. K. (2) i pośrednika sprzedaży nieruchomości pozwana nie wiedziała o okolicznościach uzasadniających uznanie czynności dłużnika za bezskuteczną. Świadkowie E. i W. K. (1) zgodnie twierdzili, że impulsem do przekazania im nieruchomości w 2011 roku była chęć zabezpieczenia majątkowego dzieci przez rodziców i obawa przed ewentualnymi konfliktami po ich śmierci. Świadek E. K. stanowczo podkreślała, że w chwili dokonywania darowizny sytuacja finansowa rodziny była dobra: ojciec – dłużnik W. K. (2), uzyskiwał dochody z prowadzonej działalności gospodarczej, a matka pracowała. W dacie sporządzenia darowizny na rzecz E. i W. K. (1) tj 1.02.2011r. sytuacja finansowa firmy ich ojca była na tyle dobra także w ocenie powoda, że w dalszym ciągu udzielał jej wysokich pożyczek, uznając że dłużnik jest wypłacalny. Taka sytuacja miała miejsce do listopada 2011r (umowy pożyczki będące podstawą wydania nakazu zapłaty sprawie INc 298/13).

O długach W. K. (2) nie wiedział również pośrednik nieruchomości, do którego zwróciła się pozwana o pomoc w wyszukaniu odpowiedniej nieruchomości, a następnie o zweryfikowanie jej stanu prawnego. Nadto jak wykazało przeprowadzone postępowanie dowodowe pozwana w żaden sposób nie jest związana z dłużnikiem, ani z jego dziećmi. Stronę sprzedającą i ich rodziców pozwana poznała podczas oględzin nieruchomości za pośrednictwem reprezentującego ją agenta nieruchomości A. S., a rozmowy toczące się ze sprzedającymi nie dotyczyły spraw finansowych sprzedających a tym bardziej ich ojca. Zawarta przed notariuszem przedwstępna umowa sprzedaży nie budziła żadnych wątpliwości stron ani samego notariusza będącego funkcjonariuszem państwowym.

Żaden z przedstawionych i zawnioskowanych przez powoda dowodów nie potwierdził, że pozwana w chwili dokonywania czynności miała wiedzę o okolicznościach uzasadniających uznanie czynności dłużnika za bezskuteczną.

Podkreślić ponownie należy, że żaden z przedstawionych przez powoda dowodów nie wykazał, że w chwili dokonywania czynności darowizny w lutym 2011 roku dłużnik stał się niewypłacalny bądź, że stał się niewypłacalny w stopniu wyższym. Powód sam przyznał, że do końca, tj. do czasu zawieszenia prowadzonej działalności spółki (...) w 2013 roku pożyczał jej pieniądze. Z treści nakazu zapłaty wynika, że powód pożyczek udzielał do maja 2013 roku, a więc do czasu kiedy to dłużnik W. K. (2) był wspólnikiem spółki jawnej, która, jak sam powód przyznał posiadała bazę transportową z flotą tirów, autobusów i jak wskazał dłużnik hali. Oszacowana przez powoda wartość środków trwałych wynosiła około 1.500.000 zł. Można zatem przyjąć, że powód miał świadomość o posiadanym przez spółkę majątku i możliwości zaspokojenia się z niego, a z zasad współżycia społecznego wynika, że nie pożycza się pieniędzy bankrutowi posiadając wiedzę, że bankrut nie zwróci długu. Biorąc zatem powyższe pod uwagę Sąd uznał, że skoro powód pożyczał pieniądze wiedząc o istnieniu bazy transportowej spółki, to nie ma podstaw do przyjęcia, że w chwili dokonywania darowizny w 2011 roku dłużnik nie posiadał żadnego majątku umożliwiającego zaspokojenie się z niego przez wierzyciela. Nie bez znaczenia pozostaje fakt, że klauzula wykonalności przeciwko samemu dłużnikowi W. K. (2) została nadana postanowieniem Sądu Okręgowego w Katowicach w dniu 14 marca 2014 roku w sprawie o sygn. akt I Co 70/14 (k.19-23). Po uzyskaniu tego tytułu wykonawczego powód wszczął postępowanie egzekucyjne przeciwko dłużnikowi W. K. (2) i dopiero z postanowienia z 16 czerwca 2015 roku w sprawie KM 346/15 wynika, że dłużnik stał się niewypłacalny. Żaden z dowodów przedłożonych przez powoda nie wskazuje natomiast na to, że w 2011 roku przenosząc własność nieruchomości na rzecz własnych dzieci dłużnik W. K. (2) stał się niewypłacalny bądź stał się niewypłacalny w stopniu wyższym.

Akcentowanie pojawienia się wzmianki o toczącym się postępowaniu o uznanie czynności dokonanej przez dłużnika W. K. (2) z E. i W. K. (1) za bezskuteczną również, w ocenie Sądu, nie zasługiwało na uwzględnienie. Wzmianka zamieszczona w księdze wieczystej informuje tylko o wszczęciu postępowania i dla potencjalnego nabywcy nie zawiera informacji o jakichkolwiek ograniczeniach w rozporządzaniu nieruchomością, gdyż sam proces, wszczęty na skutek skargi pauliańskiej wierzyciela, nie pozbawia właściciela nieruchomości uprawnienia do rozporządzania swoją rzeczą. Ostrzeżenie tej treści nie wyłącza również rękojmi publicznej wiary ksiąg wieczystych, gdyż zgodnie z art. 8 ustawy o księgach wieczystych i hipotece tę wyłącza wzmianka o wniosku, o skardze na orzeczenie referendarza sądowego, o apelacji lub kasacji oraz ostrzeżenie dotyczące niezgodności stanu prawnego ujawnionego w księdze wieczystej z rzeczywistym stanem prawnym nieruchomości. Z art. 8 u.k.w.h wynika, że wyłączenie rękojmi wchodzi w rachubę jedynie w takim przypadku, kiedy może ona działać, a więc wtedy, gdy zachodzi niezgodność między stanem prawnym nieruchomości ujawnionym w księdze wieczystej a rzeczywistym stanem prawnym (art. 5 u.k.w.h.). Nie ma takiej niezgodności w procesie ze skargi paulińskiej. Sama wiedza o prowadzonym procesie o uznanie czynności prawnej za bezskuteczną nie jest tożsama z przyjęciem za spełnioną przesłanki, że osoba ta wiedziała o okolicznościach, uzasadniających uznanie czynności za bezskuteczną (art. 531 § 2 k.c., por. postanowienie Sądu Apelacyjnego w Krakowie z dnia 3 września 2012 roku, I ACz 1197/12).

Przepis art. 531 § 2 k.c. dotyczy rozporządzenia korzyścią uzyskaną przez osobę trzecią na rzecz dalszej osoby, która staje jej następcą pod tytułem szczególnym. Bezpośrednie wystąpienie przeciwko dalszej osobie trzeciej może być skuteczne tylko wtedy, gdy (w wypadku rozporządzenia odpłatnego) osoba ta była w złej wierze, tj. wiedziała o okolicznościach uzasadniających uznanie czynności dłużnika za bezskuteczną, a nie o toczącym się procesie o uznanie czynności prawnej za bezskuteczną. Chodzi tu o wiedzę rzeczywistą i nie jest wystarczające, że dalszy nabywca powinien, przy zachowaniu należytej staranności, wiedzieć o tych okolicznościach (tak: SN w wyroku z dnia 16 kwietnia 2002, V CKN 1446/00). Nadto, jak wynika z treści aktu notarialnego z 19 maja 2014 roku, poza wpisem hipoteki umownej zwykłej w dziale IV księgi wieczystej prowadzonej dla nieruchomości, brak jest jakichkolwiek wzmianek. Sąd uznał, że wbrew twierdzeniom powoda, pozwana – w świetle oświadczeń złożonych przez stronę sprzedającą i dłużnika W. K. (2), a także wobec faktu wykreślenia wzmianki o wniosku, nie miała obowiązku dopytywania się czego dotyczy przedmiotowa wzmianka i ingerowania w kwestie finansowe dłużnika, który nie był wszak stroną zawieranej umowy. Pozwana działając w oparciu o rękojmię wiary publicznej ksiąg wieczystych i domniemanie wynikające z treści art. 3 ustawy z dnia 6 lipca 1982 roku o księgach wieczystych i hipotece (dalej ustawa), zgodnie z treścią którego domniemywa się, że prawo jawne z księgi wieczystej jest wpisane zgodnie z rzeczywistym stanem prawnym i że prawo wykreślone nie istnieje miała prawo przyjąć, że skoro wzmianka została wykreślona to brak było podstaw do jej wpisania.

Celem art. 3 jest wzmocnienie zaufania uczestników obrotu do ksiąg wieczystych jako rejestru publicznego. W myśl tego artykułu uczestnicy obrotu mogą zaufać temu, że prawo podmiotowe, które ujawniono w księdze wieczystej, jest zgodne z rzeczywistym stanem prawnym, jak również że prawo, które wykreślono z księgi wieczystej nie istnieje. Do kategorii praw jawnych nie należą wszelkiego rodzaju sytuacje prawne, które opisano w księdze wieczystej, ale które nie stanowią praw podmiotowych wynikających z materialnego prawa cywilnego. W szczególności dotyczy to wzmianki o wniosku, skardze na orzeczenie referendarza, apelacji lub skardze kasacyjnej. Domniemania nie zostają uchylne, gdy w księdze wieczystej zamieszczono wzmiankę o wniosku, który odnosi się do danego prawa jawnego. (T.Czech, [w: „Księgi wieczyste i hipoteka.Komentarz”. Wydanie I. Komentarze klasyczne. LexisNexis, Warszawa 2014, s.48, s.70). Nadto Sąd uznał, że pozwana nie miała obowiązku zapoznawania się z aktami ksiąg wieczystych tym bardziej, że art. 2 ust. 1 ustawy wprowadzający zasadę jawności ksiąg wieczystych nie dotyczy akt księgi wieczystej. Obowiązujące przepisy – ze względu na ochronę prywatności – wprowadzają ograniczenia jawności co do dokumentów złożonych do tych akt. Przeglądać akta księgi wieczystej oraz uzyskiwać odpisy dokumentów znajdujących się w tych aktach mogą bowiem jedynie osoby, które mają interes prawny (art. 36 ¹ ust. 4 oraz art. 36 ² ust. 3 ustawy). I tak też zrobiła strona sprzedająca, która po uzyskaniu informacji o wpisanej wzmiance udała się do Sądu Rejonowego prowadzącego księgę wieczystą, przejrzała akta księgi i poinformowała pozwaną, że przedmiotowa wzmianka dotyczy wniosku zawierającego braki formalne, który jest bezzasadny.

Sam fakt zbieżności czasowej pomiędzy wykreśleniem wzmianki a zawarciem umowy sprzedaży w ocenie Sądu nie świadczy o posiadaniu przez pozwaną wiedzy o okolicznościach uzasadniających uznanie czynności dłużnika za bezskuteczną. Jak zeznał świadek M. S. zarówno on, jak i notariusz sprawdzali księgę wieczystą i weryfikowali jej wpisy. Termin podpisania umowy przyrzeczonej został przez strony szacunkowo określony, a sama treść aktu notarialnego sprzedaży była przygotowana już wcześniej (nie doszło wszak do podpisania umowy w terminie uzgodnionym w umowie przedwstępnej z powodu pojawienia się wzmianki). W chwili podpisywania w formie aktu notarialnego umowy sprzedaży w treści księgi wieczystej brak było jakichkolwiek wzmianek o jakichkolwiek wnioskach. Nadto to powód miał obowiązek wykazać, że pozwana miała rzeczywistą wiedzę o okolicznościach uzasadniających uznanie czynności dłużnika za bezskuteczną, któremu to obowiązkowi nie sprostał.

Biorąc zatem pod uwagę, że powód nie wykazał niewypłacalności dłużnika i pokrzywdzenia wierzycieli na skutek dokonania w 2011 roku darowizny nieruchomości na rzecz dzieci, które następnie sprzedały nieruchomość, jak również brak wykazania, że pozwana wiedziała o okolicznościach uzasadniających uznanie czynności dłużnika za bezskuteczną, Sąd uznał, że powód nie wykazał przesłanek wynikających z treści art. 531 § 2 k.c. i powództwo oddalił.

Konsekwencją przegrania przez powoda sprawy w całości jest orzeczenie o kosztach, które Sąd oparł na art. 98 k.p.c. Na zasądzone koszty złożyła się kwota 7.200 zł tytułem zwrotu kosztów zastępstwa procesowego ustalona w oparciu o § 6 pkt 7 Rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 28 września 2002 r. w sprawie opłat za czynności adwokackie oraz ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów pomocy prawnej udzielonej z urzędu oraz kwota 17 zł tytułem zwrotu kosztów uiszczenia opłaty skarbowej od udzielonego pełnomocnictwa.

SSO Ewa Dawczak - Schaefer