Pełny tekst orzeczenia

Należy zważyć, że skutkiem wydania nakazu zapłaty w postępowaniu nakazowym jest równocześnie powstanie z mocy ustawy tytułu zabezpieczającego. Tytuł zabezpieczający upoważniający powoda do domagania się wykonania zabezpieczenia w sposób przez niego wskazany powstaje w tym wypadku niejako z urzędu, i to bez potrzeby wydawania przez sąd jakiegokolwiek orzeczenia w tym zakresie. Taki nakaz zapłaty podlega wykonaniu w drodze egzekucji bez potrzeby nadawania mu klauzuli wykonalności, co rożni go od zwykłych tytułów zabezpieczających.

Wymaga to od powoda, na co słusznie zwrócił uwagę Sad pierwszej instancji, uwzględnienia treści art. 731 kpc, stanowiącego, że zabezpieczenie nie może zmierzać do zaspokojenia roszczenia, jak i względu na potrzebę ochrony interesu pozwanego, tj. uwzględnienie art. 730 ¹ § 3 kpc. Sąd Rejonowy oceniając dokonane z wniosku powoda zabezpieczenie poprzez zajęcie środków na rachunkach bankowych pozowanego oraz przysługujących mu wierzytelności, słusznie stwierdził, że ten sposób prowadził do nadmiernego obciążenia obowiązanego, w szczególności wobec ujawnionych w zarzutach okoliczności świadczących o trwającym sporze stron odnośnie dochodzonego przez powoda roszczenia.

Konieczność pozostawienia Sądowi możliwości oceny zastosowanego zabezpieczenia przewidziano w oparciu o przepis art. 492 § 2 kpc w zw. z odpowiednio stosowanym art. 742 § 1 kpc, który zezwala na uchylenie zabezpieczenia, gdy odpadnie lub zmieni się przyczyna zabezpieczenia. Słusznie Sąd Rejonowy ocenił, że odpadnięcie lub zmiana przyczyny zabezpieczenia zachodzi wówczas, gdy po udzieleniu zabezpieczenia przestały być aktualne przesłanki decydujące o udzieleniu zabezpieczenia, co z kolei wymagało posiłkowania się przepisami warunkującymi udzielenie zabezpieczenia przez Sąd, skoro przepis art. 492 § 2 kpc ani art. 742 § 1 kpc takich przesłanek nie zawierają.

W doktrynie przyjmuje się, że odpadnięcie lub zmiana przyczyny zabezpieczenia następuje np. gdy zabezpieczone roszczenie przestało być wiarygodne lub ustał interes prawny uprawnionego w udzieleniu mu zabezpieczenia, co może mieć miejsce
w szczególności w przypadkach, gdy dłużnik zaspokoił zabezpieczone roszczenie w całości lub znacznej części, roszczenie to wygasło z innych powodów lub nastąpiła taka zmiana stosunków, która powoduje, że wypłacalność obowiązanego przestała być zagrożona
(D. Zawistowski [w:] Komentarzu do art. 492 Kodeksu postępowania cywilnego, Lex, 2013). W praktyce, Sąd dopiero na etapie rozpoznania wniosku pozwanego o ograniczenie lub uchylenie zabezpieczenia, po raz pierwszy ropoznaje wymienione przesłanki odpadnięcia lub zmiana przyczyny zabezpieczenia.

Sąd Rejonowy rozpoznając wniosek pozwanego trafnie zwrócił uwagę na okoliczności związane z sytuacją pozwanego, które nie uzasadniały przyjęcia występowania po stronie uprawnionego interesu prawnego, jak i okoliczności związane z zasadnością uzyskania samego tytułu zabezpieczenia w postaci nakazu w postępowaniu nakazowym. Znajomość tych okoliczności na etapie wniesienia pozwu, nie doprowadziłby w ocenie Sądu pierwszej instancji do wydania kwestionowanego tytułu zabezpieczenia w postaci nakazu zapłaty
w postępowaniu nakazowym. Szczególnie istnienie innej faktury dokumentującej tę samą transakcję, a także zarzut dokonanego potrącenia wierzytelności pozwanego, stwarzały wątpliwości co do zasadności roszczenia powoda. Co za tym idzie uzasadniały one uwzględnienie wniosku o uchylenie dokonanego zabezpieczenia.

Zważyć należało, że nie było rzeczą Sądu Rejonowego już na etapie rozpoznania wniosku o uchylenie zabezpieczenia prowadzenie skomplikowanego postępowania dowodowego dotyczącego podniesionych przez pozwanego twierdzeń. Argumenty przemawiające za uchyleniem zabezpieczenia pokrywały się z zarzutami przeciwko nakazowi, które wymagają wnikliwej oceny Sądu w postępowaniu rozpoznawczym, a nie wpadkowym względem głównego nurtu postępowania, jakim jest podstępowanie zabezpieczające, ograniczone ze swej istoty do uprawdopodobnienia, a nie udowodnienia podnoszonych przez strony twierdzeń.

Odnosząc się do zarzutu powoda, w którym twierdził, że brak jest możliwości uchylenia zabezpieczenia dokonanego na podstawie nieprawomocnego nakazu zapłaty
w postępowaniu nakazowym, Sąd Okręgowy uznał go za chybiony. Taką możliwość, wywodzoną z odpowiedniego stosowania art. 742 § 1 kpc dopuszcza większość komentatorów, w tym powołany wyżej D. Zawistowski, który w komentarzu do art. 492 Kodeksu postępowania cywilnego wprost stwierdza: „Pozwany może wnieść o ograniczenie zabezpieczenia oraz domagać się jego uchylenia”. Zauważono wprawdzie w nauce, że odesłanie do art. 742 nie rozwiewa wątpliwości interpretacyjnych, jednak pomimo głosów przeciwnych, część komentatorów opowiada się za stanowiskiem, zgodnie z którym
z odpowiedniego stosowania art. 742 § 1 wynika, że uchylenie lub ograniczenie zabezpieczenia wchodzi w grę nie tylko w razie złożenia sumy do depozytu, lecz także
w innych wypadkach, gdy zmieni się lub odpadnie przyczyna zabezpieczenia (P. Telenga, Komentarz do art. 492 Kodeksu postępowania cywilnego, Lex, 2013).

Mając powyższe na uwadze, zażalenie należało oddalić na podstawie przepisu
art. 385 kpc w związku z art. 397 § 2 kpc.