Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 30 marca 2016 r.

Sąd Apelacyjny w Białymstoku, III Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych

w składzie:

Przewodniczący: SSA Bożena Szponar - Jarocka (spr.)

Sędziowie: SO del. Teresa Suchcicka

SA Bohdan Bieniek

Protokolant: Agnieszka Charkiewicz

po rozpoznaniu na rozprawie w dniu 30 marca 2016 r. w B.

sprawy z odwołania E. K.

przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych Oddział w B.

o prawo do renty z tytułu niezdolności do pracy

na skutek apelacji wnioskodawczyni E. K.

od wyroku Sądu Okręgowego w Suwałkach III Wydziału Pracy i Ubezpieczeń Społecznych z dnia 19 grudnia 2014 r. sygn. akt III U 273/14

I.  zmienia zaskarżony wyrok i poprzedzające go decyzje Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddział w B. z dnia 24 marca 2014r. oraz 25 marca 2015r. i przyznaje E. K. rentę z tytułu częściowej niezdolności do pracy od 12 czerwca 2013r. do 24 lutego 2014r.,

II.  w pozostałym zakresie oddala apelację.

Sygn. akt III AUa 228/15

UZASADNIENIE

Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w B. decyzją z dnia 24 marca 2014 roku, wydaną na podstawie przepisów ustawy z dnia 17 grudnia 1998 roku o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (Dz. U. z 2009 roku, Nr 153, poz. 1227 ze zm.), po rozpatrzeniu wniosku z dnia 11 września 2012 roku odmówił E. K. prawa do renty z tytułu niezdolności do pracy, bowiem komisja lekarska ZUS orzeczeniem z dnia 20 marca 2014 roku nie uznała wnioskodawczyni za osobę niezdolną do pracy.

Kolejną decyzją w/w organu rentowego z dnia 25 marca 2014 roku, wydaną wskutek wniosku z dnia 31 grudnia 2013 roku, ponownie odmówiono wnioskodawczyni prawa do renty z tytułu niezdolności do pracy.

E. K. odwołała się od powyższych decyzji, domagając się ich zmiany i przyznania prawa do dochodzonego świadczenia. Podniosła, że lekarz specjalista z zakresu medycyny pracy orzeczeniem z dnia 30 grudnia 2013 roku stwierdził u niej istnienie przeciwwskazań zdrowotnych do pracy na stanowisku nauczyciela, wskutek którego rozwiązano z nią stosunek pracy.

Sąd Okręgowy w Suwałkach po rozpoznaniu powyższego odwołania, wyrokiem z dnia 19 grudnia 2014 roku oddalił odwołanie.

Z ustaleń Sądu I instancji wynikało, że E. K. urodziła się w dniu (...), przez wiele lat wykonywała zawód nauczyciela religii. W dniu 11 września 2012 roku po raz pierwszy wystąpiła z wnioskiem o przyznanie prawa do renty z tytułu niezdolności do pracy. Decyzją z dnia 16 października 2012 roku Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w B. odmówił jej prawa do tego świadczenia, gdyż nie stwierdzono u niej niezdolności do pracy. Wskutek odwołania E. K. od tej decyzji Sąd Okręgowy w Suwałkach postanowieniem z dnia 20 grudnia 2013 roku uchylił zaskarżoną decyzję i na podstawie art. 477 ¹⁴ § 4 k.p.c. przekazał sprawę Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych Oddziałowi w B. do ponownego rozpoznania. Organ rentowy po ponownym rozpoznaniu sprawy w dniu 24 marca 2014 roku wydał decyzję rozstrzygającą w przedmiocie tego wniosku. E. K. w dniu 31 grudnia 2013 roku złożyła w ZUS kolejny wniosek o rentę z tytułu niezdolności do pracy, po rozpoznaniu którego organ rentowy decyzją z dnia 25 marca 2014 roku ponownie odmówił wnioskodawczyni prawa do dochodzonego świadczenia. Ogólny staż ubezpieczeniowy wnioskodawczyni uznany przez organ rentowy wyniósł 28 lat, 3 miesiące i 3 dni. Sąd Okręgowy w celu ustalenia, czy wnioskodawczyni jest osobą niezdolną do pracy przeprowadził dowód z opinii biegłych lekarzy sądowych z zakresu reumatologii, neurologii, ortopedii i medycyny pracy. Biegli specjaliści po zapoznaniu się z aktami sprawy, dokumentacją lekarską oraz po zbadaniu wnioskodawczyni rozpoznali u niej reumatoidalne zapalenie stawów, zaawansowaną artrozę obu stawów kolanowych, chorobę zwyrodnieniową odcinka szyjnego i lędźwiowo-krzyżowego kręgosłupa, stan po endoprotezoplastyce biodra prawego w 2004 roku oraz obustronny niedosłuch stopnia umiarkowanego. Zdaniem biegłych, stwierdzone schorzenia nie powodują u wnioskodawczyni niezdolności do pracy zarobkowej zgodnie z posiadanymi kwalifikacjami. Sąd Okręgowy poczynił ustalenia w sprawie odnośnie stanu zdrowia wnioskodawczyni na podstawie przeprowadzonego dowodu z opinii biegłych specjalistów z zakresu schorzeń, na które cierpi. Uznał, że opinia ta jest wiarygodna i w kompleksowy sposób opisuje stan zdrowia wnioskodawczyni, w związku z czym jest miarodajna do czynienia ustaleń w sprawie. Stwierdził też, że wnioskodawczyni nie zgłosiła merytorycznych zastrzeżeń do opinii biegłych, a jedynie przedstawiła subiektywną ocenę wpływu rozpoznanych u niej schorzeń na jej zdolność do pracy. Mając powyższe na uwadze Sąd Okręgowy orzekł jak w sentencji wyroku na podstawie art. 477 ¹⁴ § 1 k.p.c.

E. K. zaskarżyła powyższy wyrok w całości. Zarzuciła Sądowi I instancji błędne uznanie za wiarygodną opinii biegłych sądowych, wydanej na podstawie badania przedmiotowego, nieuwzględniającego udokumentowanych badań obrazowych, wskazujących na znaczne uszkodzenie stawów kolanowych oraz błędne uznanie za subiektywną ocenę jej funkcjonowania i możliwości wykonywania przez nią pracy nauczyciela, w sytuacji gdy lekarz medycyny pracy orzeczeniem z dnia 30 grudnia 2013 roku stwierdził przeciwwskazania zdrowotne do kontynuowania zatrudnienia na stanowisku nauczyciela i orzeczenie to stało się podstawą rozwiązania z nią stosunku pracy.

W uzasadnieniu apelacji skarżąca podniosła, że ten sam zespół biegłych lekarzy sądowych wydał opinię w przedmiocie stanu jej zdrowia w postępowaniu o rentę, które uprzednio toczyło się przed Sądem Okręgowym i zostało zakończone uchyleniem zaskarżonej decyzji ZUS oraz przekazaniem sprawy organowi rentowemu do ponownego rozpoznania. Wówczas biegli ci uznali u niej częściową niezdolność do pracy na okres 2 lat. W obecnie toczącym się postępowaniu, w sytuacji gdy biegli odmówili uznania jej za osobę niezdolną do pracy, Sąd Okręgowy oparł swoje rozstrzygnięcie na tej właśnie opinii po czym oddalił odwołanie.

Wskazując na powyższe zarzuty skarżąca domagała się zmiany zaskarżonego wyroku i poprzedzającej go decyzji i przyznania prawa do renty z tytułu niezdolności do pracy po uprzednim przeprowadzeniu dowodu z opinii innych biegłych lekarzy sądowych.

Sąd Apelacyjny ustalił i zważył, co następuje:

Apelacja częściowo jest zasadna.

Jak wynika z treści art. 57 ust. 1 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 roku o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych renta z tytułu niezdolności do pracy przysługuje ubezpieczonemu, który spełnił łącznie następujące warunki:

1)jest niezdolny do pracy;

2)ma wymagany okres składkowy i nieskładkowy;

3)niezdolność do pracy powstała w okresach, o których mowa w art. 6 ust. 1 pkt 1 i 2, pkt 3 lit. b, pkt 4, 6, 7 i 9, ust. 2 pkt 1, 3-8 i 9 lit. a, pkt 10 lit. a, pkt 11-12, 13 lit. a, pkt 14 lit. a i pkt 15-17 oraz art. 7 pkt 1-4, 5 lit. a, pkt 6 i 12, albo nie później niż w ciągu 18 miesięcy od ustania tych okresów.

Zgodnie z art. 12 ust. 1 w/w ustawy niezdolną do pracy jest osoba, która całkowicie lub częściowo utraciła zdolność do pracy zarobkowej z powodu naruszenia sprawności organizmu i nie rokuje odzyskania zdolności do pracy po przekwalifikowaniu. Całkowicie niezdolną do pracy jest osoba, która utraciła zdolność do wykonywania jakiejkolwiek pracy (art. 12 ust. 2 w/w ustawy), zaś częściowo niezdolną do pracy jest osoba, która w znacznym stopniu utraciła zdolność do pracy zgodnej z poziomem posiadanych kwalifikacji (art. 12 ust. 3 w/w ustawy).

Kwestią sporną w niniejszej sprawie było to, czy E. K. jest osobą niezdolną do pracy, a tym samym, czy może skutecznie żądać od organu rentowego renty z tego tytułu.

Z przeprowadzonego przez Sąd Okręgowy dowodu w postaci opinii biegłych lekarzy sądowych z zakresu reumatologii, neurologii, ortopedii i medycyny pracy wynikało, że stwierdzone u wnioskodawczyni schorzenia nie powodują u niej niezdolności do pracy zarobkowej zgodnie z posiadanymi kwalifikacjami. Biegli w uzasadnieniu swojej opinii wyjaśnili, że aktualnie głównym powodem upośledzenia sprawności wnioskodawczyni są dolegliwości wynikające ze znacznego upośledzenia stawów kolanowych, co jest udokumentowane badaniami obrazowymi. Po przeprowadzeniu badania klinicznego biegli wskazali, że ruchomość prawego kolana jest poprawna, a lewego w niewielkim stopniu upośledzona. Biegli nie stwierdzili występowania obrzęku stawów kolanowych, obecności wysięku lub objawów pęknięcia cysty B.. Uznali więc, że jest pewnego stopnia poprawa miejscowa w porównaniu z wynikiem badania przeprowadzonego w 2013 roku. Biegli wyjaśnili, że nie oznacza to, iż u wnioskodawczyni ustąpiły wskazania do endoprotezoplastyki stawów kolanowych, zabieg ten wnioskodawczyni powinna mieć w przyszłości wykonany. Obecnie wnioskodawczyni porusza się ze sprawnością umożliwiającą wykonywanie zawodu nauczyciela. Oceniając zaś stan kliniczny pozostałych stawów kończyn górnych i dolnych biegli podkreślili, że brak jest cech ich aktywnego zapalenia, zaś ogólna sprawność jest dobra (k. 16-17).

Rozpoznając niniejszą sprawę, Sąd II instancji doszedł do przekonania, iż istnieje potrzeba uzupełnienia postępowania dowodowego przeprowadzonego przez Sąd Okręgowy i dopuścił dowód z uzupełniającej opinii biegłych lekarzy sądowych z zakresu reumatologii, neurologii, ortopedii i medycyny pracy celem wypowiedzenia się odnośnie zmiany stanowiska zawartego w opinii złożonej do niniejszej sprawy w porównaniu z opinią z czerwca 2014 roku, sporządzoną do sprawy III U 713/12, gdzie biegli orzekli u wnioskodawczyni częściową niezdolność do pracy na okres 2 lat. Sąd Apelacyjny zobowiązał biegłych do wypowiedzenia się, czy popierają opinię złożoną w sprawie III U 713/12 co do niezdolności do pracy wnioskodawczyni we wskazanym okresie, jeśli nie z jakich przyczyn oraz na czym polega poprawa stanu zdrowia wnioskodawczyni i kiedy nastąpiła.

Biegli specjaliści w opinii uzupełniającej wyjaśnili, iż pierwszy raz badali E. K. w czerwcu 2013 roku (do sprawy III U 713/12). O uznaniu jej wówczas za osobę okresowo częściowo niezdolną do pracy zadecydowało stwierdzenie w badaniu przedmiotowym: dużego stopnia upośledzenia ruchomości lewego stawu barkowego (odwodzenie i zginanie ograniczone do 80 stopni, rotacja wewnętrzna i zewnętrzna zachowane jedynie śladowo), wysięk w prawym kolanie z ograniczeniem ruchomości (deficyt wyprostu 20 stopni, zgięcie ograniczone do 110 stopni), deficyt wyprostu na 10 stopni kolana lewego i ograniczenie zgięcia do 110 stopni, obecność cyst B. w obu dołach podkolanowych i przebyte pęknięcie jednej z nich oraz zauważalne trudności w chodzeniu (chód utrudniony). Ponownie biegli badali wnioskodawczynię w dniu 17 września 2014 roku (w niniejszym postępowaniu) i po tym badaniu nie stwierdzili podstaw do uznania jej za osobę niezdolną do pracy, bowiem z istotnych odchyleń od stanu prawidłowego, bezpośrednio wpływających na sprawność narządu ruchu wskazali ograniczenie ruchomości lewego stawu barku w zakresie obu rotacji oraz niewielki przykurcz zgięciowy lewego kolana (deficyt wyprostu na 10 stopni). Porównując wyniki obu badań wnioskodawczyni biegli stwierdzili, że nastąpiła wyraźna poprawa zakresu ruchomości lewego barku, bowiem nie stwierdzili ograniczenia ruchu odwodzenia i zginania, zwiększył się zakresu obu rotacji (w 2013 roku były one zachowane jedynie śladowo), zmniejszył się deficyt wyprostu w kolanie prawym i ustąpił w kolanie lewym, poprawiła się ruchomość obu kolan w zakresie zginania, biegli nie stwierdzili cech obecności wysięku w obu stawach kolanowych, nie stwierdzili klinicznych cech wysokiej aktywności procesu reumatoidalnego, jak również poprawiła się ogólna sprawność wnioskodawczyni, łącznie z poruszaniem się. Biegli wskazali nadto, że u wnioskodawczyni nadal występują dolegliwości bólowe, które są jednym z podstawowych objawów reumatoidalnego zapalenia stawów lub innych chorób dotyczących narządu ruchu. Dolegliwości tych nie można jednak zobiektywizować ani zweryfikować w oparciu o badanie przedmiotowe ani też wykonując jakikolwiek badanie dodatkowe. Reasumując, biegli podnieśli, że pomiędzy datą pierwszego i drugiego badania wnioskodawczyni przez biegłych nastąpiła obiektywna poprawa w zakresie funkcji narządu ruchu. Dlatego też w opinii z września 2014 roku biegi nie znaleźli podstaw do uznania wnioskodawczyni za osobę niezdolną do pracy zgodnie z posiadanymi kwalifikacjami. Natomiast podczas badania w czerwcu 2013 roku stopień upośledzenia sprawności narządu ruchu uzasadniał stwierdzenie u niej okresowej częściowej niezdolności do pracy zarobkowej. Biegli podali, że nie można określić, kiedy pomiędzy tymi badaniami nastąpiła poprawa stanu zdrowia (k. 57-58).

Sąd Apelacyjny dopuścił dowód z kolejnej opinii uzupełniającej zespołu biegłych, zobowiązując ich do ponownego przeanalizowania akt sprawy oraz dokumentacji lekarskiej i wskazania na tej podstawie, czy w dacie badania wnioskodawczyni przez lekarza orzecznika ZUS, tj. w dniu 20 marca 2014 roku była ona osobą niezdolną do pracy ze wskazaniem najbardziej prawdopodobnej daty, w której mogła nastąpić poprawa stanu zdrowia E. K. polegająca na odzyskaniu zdolności do pracy.

Biegli specjaliści w kolejnej opinii uzupełniającej, odpowiadając na pytania Sądu, stwierdzili, że podczas badania przez lekarza orzecznika ZUS w dniu 20 marca 2014 roku wnioskodawczyni nie była osobą niezdolną do pracy (przemawia za tym udokumentowany wynik tego badania). Biegli wskazali, że najbardziej prawdopodobną datą, którą można przyjąć za datę ustania stanu niezdolności do pracy jest dzień 25 lutego 2014 roku, tj. data opinii lekarskiej ZUS, w której nie stwierdzono długotrwałej niezdolności do pracy. Biegli nie mieli żadnych informacji, które umożliwiłyby ustalenie innej daty odzyskania zdolności do pracy w okresie od przeprowadzonego badania sądowo-lekarskiego w czerwcu 2013 roku do lutego 2014 roku (k. 94-96).

W ocenie Sądu Apelacyjnego, całokształt materiału dowodowego zgromadzonego w sprawie, zarówno w toku postępowania przez Sądem I, jak i II instancji daje podstawy do ustalenia, iż wnioskodawczyni w okresie od dnia 12 czerwca 2013 roku do dnia 24 lutego 2014 roku była osobą częściowo niezdolną do pracy. Wskazać należy, że istotne znaczenie dla rozstrzygnięcia sprawy miała podniesiona przez skarżącą w apelacji okoliczność, iż w toku postępowania przed Sądem Okręgowym w Suwałkach (III U 713/12) zespół biegłych lekarzy specjalistów z zakresu reumatologii, neurologii, ortopedii i medycyny pracy, złożony z tych samych lekarzy, którzy opiniowali w niniejszym postępowaniu, stwierdził u wnioskodawczyni okresową częściową niezdolność do pracy od dnia 12 czerwca 2013 roku na dwa lata (k. 58-62 akt III U 713/12 Sądu Okręgowego w Suwałkach). Wskazanie przez biegłych daty powstania u wnioskodawczyni niezdolności do pracy późniejszej niż data wydania zaskarżonej w tamtym postępowaniu decyzji ZUS (16 października 2012 roku) skutkowało uchyleniem decyzji i przekazaniem sprawy organowi rentowemu do ponownego rozpoznania. W toku niniejszego postępowania, zespół biegłych nie stwierdził u wnioskodawczyni stanu niezdolności do pracy. Dążąc do wyjaśnienia stanowiska biegłych zaprezentowanego w tych opiniach, Sąd II instancji dopuścił dowód z opinii uzupełniających, w których biegli wyjaśnili, że stan zdrowia wnioskodawczyni w czerwcu 2013 roku, uzasadniał uznanie, że jest ona osobą okresowo częściowo niezdolną do pracy. Natomiast stan zdrowia wnioskodawczyni we wrześniu 2014 roku nie dawał już podstaw do stwierdzenia, aby była ona niezdolna do pracy. W ocenie biegłych, w okresie pomiędzy tymi badaniami stan zdrowia wnioskodawczyni uległ poprawie, przy czym w opinii uzupełniającej biegli szczegółowo wyjaśnili, na czym poprawa ta polegała (k. 57-58). Jednocześnie jako datę ustania stanu niezdolności do pracy biegli przyjęli datę orzeczenia lekarza orzecznika ZUS z dnia 25 lutego 2014 roku, z którego wynikało, że stopień upośledzenia funkcji organizmu wnioskodawczyni nie powoduje niezdolności do pracy (k. 65 dokumentacji orzeczniczo-lekarskiej, k. 94-96). W ocenie Sądu II instancji, opinia zespołu biegłych specjalistów z zakresu reumatologii, neurologii, ortopedii i medycyny pracy, wydana w postępowaniu przed Sądem Okręgowym, uzupełniona dwukrotnie w toku postępowania przed Sądem II instancji jest rzetelna, kompletna i wiarygodna. Stanowisko biegłych, uznających wnioskodawczynię w okresie od dnia 12 czerwca 2013 roku do dnia 24 lutego 2014 roku za osobę częściowo niezdolną do pracy zostało przekonywująco uzasadnione. Opinia ta w należyty sposób uwzględnia wiek wnioskodawczyni oraz charakter wykonywanej przez nią pracy – nauczyciela. Podnieść należy również, że opinia zespołu biegłych poza badaniem przedmiotowym, uwzględnia całokształt dokumentacji medycznej zgromadzonej w sprawie, złożonej zarówno do akt sprawy, jak też zgromadzonej w aktach ZUS. Podkreślenia wymaga też, że Sąd zasięgnął wiadomości specjalnych zarówno od biegłych reumatologa, ortopedy oraz neurologa, tj. biegłych o specjalnościach odpowiadających schorzeniom, na które cierpi wnioskodawczyni, jak również od biegłego z zakresu medycyny pracy, którego wiedza jest szczególnie cenna do ustalenia zdolności do pracy na poszczególnych stanowiskach pracy.

W ocenie Sądu nie było w niniejszej sprawie potrzeby dopuszczenia dowodu z opinii biegłego z zakresu laryngologii. W sprawie III U 713/12 biegła laryngolog, rozpoznając obustronny niedosłuch u E. K. nie stwierdziła niezdolności do pracy. Powodem zaś wydania przez Sąd Okręgowy w Suwałkach w dniu 20 grudnia 2013 roku w sprawie III U 713/12 postanowienia uchylającego zaskarżoną decyzję i przekazującego sprawę do rozpoznania Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych Oddział w B. były wnioski zawarte w opinii biegłych neurologa, ortopedy, reumatologa i z zakresu medycyny pracy (k. 62 akt III U 713/12). Również do wniosku o rentę z dnia 31 grudnia 2013 roku odwołująca nie dołączyła żadnych zaświadczeń wskazujących na pogorszenie stanu zdrowia z przyczyn laryngologicznych.

Reasumując, materiał dowodowy zgromadzony w sprawie w sposób wyczerpujący określa stan zdrowia wnioskodawczyni, w szczególności pod kątem możliwości stwierdzenia u niej niezdolności do pracy. W ocenie Sądu II instancji, biegli w opiniach tych w sposób wyczerpujący wyjaśnili, z jakich względów stan zdrowia wnioskodawczyni w okresie od dnia 12 czerwca 2013 roku do dnia 24 lutego 2014 roku uzasadnia uznanie częściowej niezdolności do pracy. Brak jest natomiast podstaw do uznania wnioskodawczyni za osobę niezdolną do pracy od daty złożenia wniosku o świadczenie, tj. od dnia 11 września 2012 roku aż do dnia 11 czerwca 2013 roku, jak również po dniu 24 lutego 2014 roku.

Mając na uwadze powyższe, Sąd Apelacyjny orzekł jak w pkt I sentencji wyroku na podstawie art. 386 § 1 k.p.c., zaś jak w pkt II sentencji wyroku na podstawie art. 385 k.p.c.

A.K.